"Evli insanların bir-birinə hər yerləri mübahdır, haram deyil" şəklindəki bir hökm doğru deyil; qadına arxadan yaxınlaşmaq (tərs əlaqə) əhlisünnətə görə caiz deyil. Ağız da cinsi təmas üçün deyil, başqa işlər üçün var edilmişdir; oradan cinsi təmas yaradılış məqsədinə də, fitrətə də tərs düşər, fitrətləri pozulmamış olanlar bundan nifrət edərlər. (Prof. Heyrətdin Karaman)

İslam, adamın bütün həyatını içinə alan və hər mövzunu qiymətləndirən bir dindir. Bu səbəblə insanın həyatında əhəmiyyətli bir yer tutan cinsəlliyə və tərbiyyəsinə də laqeyd yanaşmamışdır. Müəyyən ölçülər içərisində halal dairəsində kafi gələcək şəkildə təşkil edilmişdir.

Hər problemlərini Hz. Peyğəmbərə (sallallahu aleyhi və səlləm) soruşub öyrənən səhabələr və onların xanımları, cinsiyyətlə əlaqədar problemlərini də şəxsən soruşaraq öyrənmişlər.

Necə ki, səhabədən biri xanımına cinsi orqanından olmaq şərtiylə arxa tərəfindən yaxınlaşmaq istəmiş, ancaq xanımı buna qarşı çıxmış və doğulacaq uşağın çəp olacağı şəklindəki Yəhudi anlayışını da bəhanə göstərərək etiraz etmişdi.

Vəziyyət Peyğəmbər Əfəndimizə (sallallahu aleyhi və səlləm) xəbər verildiyində "Evlilərə, cinsi orqanından olmaq şərtiylə, istənildiyi şəkildə yaxınlaşıla biləcəyini" (Bəqərə Surəsi, 2/223) ifadə edən ayə gəldi.

Bu ayəni açıqlayan Peyğəmbərimiz aleyhissalatu vəssalam da "Cinsi orqanından olmaq şərtiylə arxadan, yandan, üstdən, altdan, istənildiyi və xoşuna gəlildiyi şəkildə cinsi əlaqəyə girilə biləcəyini" ifadə etmişdir. (Almalılı Həmdi Yazarın və İbni Kəsrin Təfsirlərinin Bəqərə, 2/233. ayənin təfsiri.)

İslam, evli insanların cinsi əlaqəsini bu vəziyyətlərdə qadağan etmişdir :

1. Adət(Aybaşı) halında və lohusalı ikən cinsi təmas.

2. Evlilərin nəcis yerindən yəni arxadan yaxınlaşmaq. Xanımına arxasından yaxınlaşmaq böyük günahlardandır.

Peyğəmbər sallallahu aleyhi və səlləm:

"Allah bir qadının arxasından münasibətdə olana rəhmət nəzəriylə baxmaz." buyurur. (İbni Macə Beyhaki)

Dinimizin bunların xaricindəki cinsi əlaqəni, cinsi orqanından olmaq şərtiylə hər cür şəklinə icazə verdiyini və haram etmədiyini anlayırıq. Evli insanların bir-birini öpmə, oxşama, dodaqlarıyla, əlləriylə cinsi əlaqəyə hazırlamaq üçün bədənlərinin fərqli yerlərinə etdikləri hər cür hərəkətin haram olmadığını söyləyə bilərik.

Ancaq qəti bir qadağanın olmaması, bəzi tövsiyələrin də olmadığı mənasını verməz. Cinsi əlaqə əsnasında diqqət yetirilməsi tövsiyə edilən xüsuslar bunlardır :

1. Evli insanların cinsi əlaqə əsnasında üstlərinə bir örtü örtmələri. (Kenzu'l-ummal, 6/415)

2. Bir-birlərinin cinsi orqanlarına baxmamaları. (İbn Macə, Nikah, 28)

3. Cinsi əlaqə anında az danışmaları. (Feyzu'l- Qədr, 1/327)

Bu tövsiyələrə tabe olmaq gözəl olmaqla birlikdə, cinsi orqanından olmaq şərtiylə hər cür sevişmə və əlaqə caizdir.

Allah`ın razılığına uyğun olmayan mövzularda qadınlar ərlərinə itaət etmək məcburiyyətində deyildirlər. Əri istədiyi üçün başını açan qadın da əri də günahkar olar.

Boşanma səbəblərindən biri də şiddətli dolanışıqsızlıq və fikir anlaşılmazlığıdır. Kişi arvadına zülm edirsə və ibadətlərini etməsinə mane olursa bu vəziyyət boşanma səbəbi olaraq görülə bilər.

Ancaq əri özünə zülm edən bir qadın, boşanmayıb səbr etsə savabını qazanar. Ərinin istədiyi haram şeyləri yerinə yetirməz və ibadətlərini etməyə davam edər.

Allah heç bir yaxşılığı yox etməz. Bu baxımdan təsəttürə riayət etməməniz namaz qılmanıza mane deyil. Ancaq namaz əsnasında başınızı örtməniz lazımdır. Əks halda namazınız etibarlı olmaz.

Namazı qıldığınıza görə savab qazanarsınız. Başınızı açmanızdan ötəri də günah işləmiş olarsınız. Ən mükəmməl şəkli isə hər ikisini də etməyinizdir. Günahsız bir şəkildə qılınan namazın fəziləti daha çoxdur.

Biz Allah`ın qullarıyıq. O bizdən necə yaşamamızı istəyirsə o şəkildə yaşamalıyıq. Bizi yaradan Allah qadının başını örtməsini fərz etmişdir. Bu baxımdan gərək ailəmiz gərəksə ətrafımızdakı insanlar buna mane olmamalıdır və olmağa da haqqları yoxdur.

Əriniz razı olmasa belə Allah`ın əmrini yerinə yetirməniz lazımdır. Çünki Allah`ın razılığı yoldaşın razılığından əvvəl gəlir.

Ərinizin başınızın örtməsinə icazə verməməsinin səbəbi həqiqəti tam olaraq anlaya bilmədiyindəndir. O da sizin kimi gerçəyi anlamış olsaydı əlbəttə ki özü də buna razı olacaqdı.

Təsəttür münaqişələrində üç məfhum, bir-biriylə qarışdırılır: Ayıb, cinayət və günah. Bir söz, bir hərəkət və ya bir paltar cəmiyyətin dəyər hökmlərinə tərs düşürsə ayıblanır. Qanuna zidd isə, cinayət sayılır. Dinə müxalif isə, günah olur.

Bəzi kəslər, qanuna zidd olmayan bir şeyin günah da olmayacağını zənn edərkən, bəziləri, "hər kəsin etdiyi bir hərəkətin günahlıqdan çıxacağı" vəhminə qapılırlar. Bunların hər ikisi də olduqca səhv düşüncələrdir.

Ayıb, heç bir zaman gerçəyin ölçüsü ola bilməz. Fikir, düşüncə və hərəkətlərini yalnız ətrafın "ayıb" anlayışına görə təşkil edən insanlar, şəxsiyyətlərini cəmiyyətə fəda etmiş, izdihamlara əsir olmuşlar.

Halbuki, cəmiyyətin hər ayıbladığını "səhv", yaxud hər mənimsədiyini "doğru" qəbul etmək mümkünmü? Belə olsa, insanın hər toplumda  ayrı bir şəxsiyyətə bürünməsi, buqələmun kimi tez-tez rəng dəyişdirməsi lazım deyilmi?

Qərbli bir alimin "insan ağılının acizliyini" ortaya qoyan bu ifadələri, bu məsələmizi nə gözəl şəkildə izah edər: "Bir insanın, atasını yeməsindən daha qorxunc bir şey düşünülə bilməz; amma, əvvəllər bəzi qövmlərdə bu adət varmış. Həm də bunu hörmət və sevgilərindən edərlərmiş. İstəyərlərmiş ki ölü, beləliklə ən uyğun, ən şərəfli bir məzara basdırılsın. Bədənləri və xatirələri içlərinə, ta iliklərinə yerləşsin. Ataları həzm etmə və assimilyasiya etmə yolu ilə öz diri bədənlərinə qarışıb yenidən yaşasın. Belə bir inancı iliklərində və damarlarında daşıyan insanlar üçün, anasını, atasını torpaqlarda çürüdüb, qurdlara yedirmənin, ən qorxunc günahlardan biri sayılacağını düşünmək çətin deyil."

İndi düşünək: Ətrafımızdakı insanların böyük əksəriyyəti, qatı təbliğatlarla, belə bir fikri mənimsəmiş olsalar, biz də cəmiyyət ayıblamasın deyərək, atamızın ətinimi yeməliyik? Demək ki, "ayıblama" tamamilə subyektivdir; gerçəyə təsir edəcək bir faktor deyil. Ayıb dərk edərək örtünməkdən qaçınan xanımların iddiaları iki hissəyə ayrılır: Biri: "Örtünməmək nə üçün günah olsun?" şəklindəki etiraz. Digəri isə: "İslamda örtünmənin olmadığı" tərzindəki, şəxsi qənaət.

Kənardan aralarında çox da böyük fərq olmadığı kimi görünür. Amma, gerçəkdə hər ikisi də müstəqil bir mövzudur. İllərdən bəri, müxtəlif mövzularda müxtəlif suallara həmsöhbət oldum. Bir çox mübahisələrdə oldum. Bir dəfə olsun rast gəlmədim ki, alverində faizdən uzaq dayanan bir tacir, qalxıb da "Faiz niyə haram olsun?" kimi bir sual atsın ortaya. Yaxud, namazını müntəzəm qılan biri, "Namaz qılmaqla da Müsəlmanmı olunarmış, sən mənim ürəyimə bax." tip bir iddiada olsun.

Örtünmə məsələsində də elə. "Örtünməklə də nə olacaqmış, insan hicabın içində də edəcəyini edər." kimi sözlərin sahiblərini bir-bir araşdırsanız, hər dəfə İslamı layiqincə bilməyən və ya bildiyi halda onun əmrlərini yerinə gətirə bilməyən biriylə qarşılaşarsınız.

Bu insanlar, vicdanlarının dərinliklərində hiss etdikləri günahkarlıq psixologiyasından xilas olmaq üçün, belə etirazlarda olarlar və tövbə edəcəkləri yerinə, günahlarını qanuni göstərməyə cəhd edirlər. Sanki digər insanları razı salmaqla, o mükəlləfiyyətdən xilas olacaqlarmış kimi. Halbuki, bir hərəkət günah isə günah, deyil isə deyil. Bunun təsbitini "izdihamlar" edə bilməz. Örtünmə dində varsa buna kimsə "yox" deyə bilməz. Amma, heç kim də başqalarını bu barədə məcbur etmə yoluna getməməlidir.

Bu xanımlardan bir xahişim olacaq. Lütfən, İslamı heç olmazsa, bir qeyri müslim qədər tərəfsiz olaraq araşdırsınlar. Örtünmənin dindəki yeri nə isə, onu eləcə təsbit etsinlər. Sonra o hökmə istər uyğun gəlsin, istər uyğun gəlməsinlər, bu, tamamilə özlərinin biləcəyi bir iş. Amma, İslamda örtünmə varsa, bu əmrə riayət etmədikləri təqdirdə, günah işləmiş olacaqlarını da bilsinlər. Ta ki günün birində tövbə qapısına çatmaları mümkün ola bilsin.

Örtünmənin İslamda yeri olub olmadığı məsələsinə gəlincə, bu barədə nə qədər fətvalar mövcud. Lakin günümüz Müsəlmanlarının bir qisimi, fətvanın dindəki yerini layiqiylə bilmədiklərindən, birbaşa Qur`an-i Kərimdən ayələr təqdim edəcək və bunların təfsirlərindən bəzi qisimləri eynilə köçürəcəyəm.

Cənab-ı Haqq, Nur Surəsində Peyğəmbərimizə (sallallahu aleyhi və səlləm) xitab olaraq belə buyurur:

"Mömin qadınlara da söylə, gözlərini haramdan çəksinlər, ismətlərini qorusunlar, zinətlərini (bəzəklərinin taxılı olduğu yerləri) açmasınlar. Zahir olanı (görünməsi zəruri olan üz, əl və ayaqlar) müstəsna. örtüklərini yaxalarının üstünə salsınlar (sinə və boyunlarını göstərməsinlər). Zinətlərini (bəzək yerlərini) ancaq bu kəslərə göstərə bilərlər: Ərlərinə, yaxud atalarına, yaxud ərlərinin atalarına, yaxud öz oğullarına, yaxud öz qardaşlarına, yaxud qardaşlarının oğullarına, yaxud bacılarının oğullarına, yaxud öz qadınlarına (Müsəlman qadınlara), yaxud əllərindəki nökərlərə, yaxud (şəhvətsiz və qadına) ehtiyacı olmayan kəslərə, yaxud hələ qadınların gizli yerlərinin fərqinə varmamış olan uşaqlara." (Nur surəsi , 31)

Ayəni diqqətlə oxunduğunda, bu xüsuslar təsbit edilə bilər:

Birincisi: Xitabın mömin qadınlara olması.

Yəni, örtünmə qadınlar üçün bir iman əlaməti və yalnız mömin qadınlara fərz. Mömin olmayan bir insan, İslamın əmr və qadağanlarından məsul deyil. Yəni, bir kimsə əvvəlcə Allahın varlığını qəbul edəcək, Quran-i Kərimi Onun kəlamı və Hz. Muhəmmədi (sallallahu aleyhi və səlləm) Onun ən son elçisi biləcək ki, İlahi əmr və qadağanı qəbul etsin. Qul olduğunu biləcək ki, başıboş ola bilməyəcəyini də idrak etsin.

İkincisi: Harama baxmamanın yalnız kişilər üçün deyil, qadınlar üçün də olduğu.

Üçüncüsü: "Zinətlərin göstərilməməsi".

Ayəsi keçən "zinət" sözü üzərində edilən təfsirlərdən birini, xülasə olaraq ifadə edim:

 "Zinət, bəzək əşyası demək isə də, mücərrəd olaraq bəzək əşyasına baxmaq heç kim üçün haram ola bilməyəcəyinə görə, bundan murad, bəzək əşyalarının taxıldığı qulaq, boyun kimi yerlərdir. Ayədə əsas məqsəd təsəttür (örtünmə) olduğuna və xitab zəngin-kasıb bütün möminlərə edildiyinə görə, zinət yalnız bəzək əşyası olaraq aydın olsa, ayə yalnız zənginlərə enmiş olar. Halbuki, xitab ümumidir, "mömin qadınlara da söylə." buyurulmaqdadır. Bir başqa əhəmiyyətli xüsus da budur: Qadın üçün əsl zinət, bəzək əşyası deyil, bu orqanların şəxsən özləridir. Yəni, göstərilməsi haram qılınan boyun kimi əzalar qadın üçün ayrıca bir zinətdirlər." (Haqq Dini Quran Dili)

Dördüncüsü: Mömin qadınların başörtülərini, cahiliyyə qadınları kimi, boyunlarına bağlayıb arxaya atmaq yerinə, başlarına örtmələri və tutarının üzərinə vurmaları.

Ayənin davamında, zinətlərin (bəzək yerlərinin) kimlərə göstərilə biləcəyi açıqlanır. Bunlar içərisində, bir də "öz qadınlarına" ifadəsi yer alır.

Bunu, "yaxın tanışları söhbət yoldaşlarına, öz yanlarında çalışan xidmətçi qadınlara" deyə təfsir edən alimlər olduğu kimi; "öz" sözünü "öz dinlərindən olan qadınlar, yəni Müsəlman qadınlar" deyə təfsir edənlər də var.

Bu təfsirlərdən birincisinə görə, mömin qadınların, zinətlərini tanımadıqları heç bir qadına göstərə bilməyəcəkləri, ikincisinə görə isə, Müsəlman qadınlara göstərə biləcəkləri, lakin qeyri müslimlərə göstərə bilməyəcəkləri aydın olmaqda.

Bir başqa ayədə isə, belə buyurular:

 "Ey Peyğəmbər, xanımlarına, qızlarına və möminlərin qadınlarına söylə ki, naməhrəm yanında çarşabları ilə örtünsünlər. Bu onların tanınması (nökərlərdən, iffətsiz adi qadınlardan fərq edilib də) və onlara əziyyət verilməməsi üçün daha münasibdir. Allah Qafurdur (çox bağışlayandır), Rahimdir (çox mərhəmətlidir)." (Əhzab surəsi, 59)

Bu ayədə, örtünmə açıqca əmr edilməkdə və bu əmrin hikməti, "mömin qadınların digər adi qadınlarla qarışdırılaraq narahat edilməmələri, söz atmalar məruz qalmamaları və ruhlarının əziyyətə düçar olmaması" olaraq bəyan buyurulmaqda.

Nəticə olaraq, örtünməmək; həm ayıbdır, həm cinayətdir, həm də günahdır.

Xalq arasında danışılan bəzi məsələlər yarım və səhv başa düşülmüşdür. Bunlardan biri də "İki bayram arasında toy edilməz, nikâh bağlanmaz" düşüncəsidir.

Şərtlər və imkanlar hazır olduğu zaman ilin bütün gün və saatlarında toy edilə bilər, evlənilə bilər, nikâh bağlana bilər. Yəni nikâh üçün müəyyən bir zaman və vaxt yoxdur. "Nikâh bu gün caiz olar, bu gün caiz olmaz" deyə bir şərt yoxdur.

Bu məsələnin əslinə gəlincə, hadisə budur: Bilindiyi üzrə, Ramazan və Qurban kimi illik iki bayramımızla yanaşı bir də həftəlik bayramımız vardır. O da Cümə günü. Yəni Ramazan və ya Qurban Bayramı Cümə gününə rast verər, toy da bu günlərdə edilərsə; bu vaxt nikâh qıyma ilə məşğul olunur da Cümə namazına çatdıra bilməmək kimi bir təhlükə baş verərəsə o saat içində nikâh qıymaq caiz olmaz.

Çünki bu saat içində nikahla məşğul olmaq fərz-ı ayn olan bir ibadətin təryinə səbəb olmaqdadır. Xeyr edək deyərkən, şərə səbəbiyyət verilməkdədir.

Lakin belə bir sıxışıqlığa yol vermədən Cümə namazından bir müddət əvvəl və ya namaz qılındıqdan sonra nikâh edilərsə çox yaxşı olar, bir zərəri da qalmaz.

Onsuz da belə bir hal də çox baş verməməkdərdir. "İki bayram arasında nikâh olmaz" sözünün batil da olsa tarixi bir keçmişi vardır. Xüsusilə bu inanc İslamdan əvvəlki Cahiliyyə Ərəbləri arasında məşhur idi. Onlar Ramazan'dan sonra başlayan Şəvval ayında evlənməyi uğursuz sayar, toylarını başqa bir tarixdə edərdilər. Hər Cahiliyyə adətində olduğu kimi, bu adəti də şəxsən Peyğəmbər Əfəndimiz yıxmış, etibarsız etmişdir. Rəsul-i Əkrəm Əfəndimiz Hz. Aişə anamızla Şəvval ayında nişanlanmış, üç il sonra da yenə Şəvval ayında evlənmişdir. Beləcə iki bayram arası olan Şəvval ayında toy etmək və nikâh qıymaq sünnə olmuşdur. (Müslim, Nikah: 73)

Mənbə: Mehmet Paksu, Qadın, Ailə, Hayat, Nəsil Yayınları

Əmi uşaqlarının evlənməsi caizdir. Xalqımız bir dövrdən bəri qohum evliliyi üzərində fərqli iddialar dinləməyə başlamışdır.

Kimilərinə görə qohum evliliyindən şikəst nəsil meydana gəlir. Kiminə görə də, belə qəti bir nəticə yoxdur, söz-söhbətlərə etibar edilməməlidir.

Media isə bu işin bir az da həddindən artığa qaçan şəkliylə görünüşlərini verir.

Bunlara baxsanız qohum ilə evlənmiş olan kəslərdən meydana gələn uşaqların kimi əlindən, kimi gözündən, kimiləri də ayaqlarından mütləq şikəst doğulmaqda, yaxud da daha sonra şikəstliklər meydana gəlməkdədir. Zehni üzrlülər də qohum evliliyindən hasil olan başqa bir təhlükə.

Mövzu ətrafında fərqli şərhlər meydana gəlincə fərqli anlayışlar da məcbur olaraq meydana gəlməkdə, tək fikiri müdafiə etmək də çətinləşməkdədir.

Görünən gerçək odur ki:

Qohum evliliyində sağlam nəsilin doğulduğu kimi, sağlamlıqsız nəsilin olduğu da qətidir. Hər ikisi də görülməkdədir.

Necə ki İslam tarixinə baxdığımızda qohum evliliyi edən məşhur alimlər, mənəviyyat böyükləri görülməkdədir. Bunların bir şikayətləri olmamışdır.

Amma heç bir zaman da, qohum ilə evlənin, deyə bir tövsiyədə də olmamışlar.

Hal belə olunca qohum ilə evlənmiş olanlarda, yaxud da evlənəcək olanlarda mütləq şikəst nəsil doğulacaq deyə qəti hökmə getmək mümkün olmaz. Ancaq əksinə hökm vermək də qətilik ifadə etməz. Ola bilər də. Necə ki olmaqdadır da. Elə isə bir zərurət olmadan, bir məcburiyyət olmadan qohum evliliyinə getməməli, uzaq da olsa belə bir riski gözə alınmamalıdır.

Çünki uzaq da olsa risk böyükdür. Kimsə balasının doğuşdan üzrlü və şikəst olmasını istəməz, belə bir nəticəni heç kim başqa bir qazancla kompensasiya edə bilməz.

Necə ki bu mövzuda bizə soruşduğu bir sualda oxucum belə deməkdədir:

- Qonşularımızdan qohum evliliyi edənlər vardır. Bunların birində şikəst doğum var, digərində isə yoxdur. Şikəst doğum sahibləri çox peşmanlar. Ancaq bunun qohumluqdan olmadığını iddia edənlər də vardır.

Ayrıca, qorxulu yuxu görməkdənsə oyanıq dayanmaq daha yaxşıdır. Təbii seçim məsələsi. Ehtimalı vaqe ola bilər şəklində şərh etmə hadisəsi. Mövzunun qəti olan tərəfi budur:

- Dinimiz qohum evliliyini qadağan etməmişdir.

Olabiləcək riski qəbul edənlər qohum ilə evlənə bilərlər. İnşaallah bir peşmanlıq da olmaz. Amma uzaq da olsa riski gözə ala bilməyənlər, qorxulu yuxu görməyi istəməzlər, uzaq qalarlar.

Burada mənim əsl üzərində dayanmaq istədiyim bir başqa xüsus, süd qardaşlığı məsələsidir. Əsl təhlükə, evliliklərə süd qardaşlarının evlənməsiylə meydana gələ bilər.

Bunun üçün deyilir ki, südü olan xanımlar təsadüfi uşaq əmizdirməməlidir. Çünki süd qardaşlığı zamanla unudula bilər. Sonra bu qardaşlar evlənib təhlükəli vəziyyətlərə səbəb ola bilərlər.

Əhməd ŞAHİN

Geniş məlumat üçün:

 http://www.sorularlaislamiyet.com/subpage.php?s=article&aid=2610

Nigahınız olmadıqdan sonra nişanlı da olsanız qucaqlaşa bilməz, əlini tuta bilməz, öpə bilməzsiniz. Bu davranışlar haramdır. Bir insanı tanımaq üçün baş-başa qalmağa ehtiyac yoxdur. Evləndiyi halda bir-birini tanıya bilməyən insanlar varkən evlilik öncəsi özünü ən şirin şəkildə göstərməyə çalışan birini nə qədər tanıya bilərsiniz.

Evlənəcək tərəflərin bir-birini araşdırmasının sünnədəki digər bir şəkli də birbaşa bir-birlərini görmələridir. Bunda kişi evlənəcəyi qızın üz və bədən gözəlliyini öyrənər. Burada ancaq üzünə, əllərinə və boyuna baxa bilər. Üz gözəlliyə, əllər zərifliyə və xeyirə dəlalət edər. Boy da uzunluq və qısalığı haqqında qənaət verər.

Bu məsələdə Peyğəmbərimiz sallallahu aleyhi və səlləm`in şəxsən verdiyi icazə vardır.

Əbu Humeydin rəvayətinə görə Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.s.) belə buyurmuşlar:

"Sizdən biriniz bir qadınla evlənmək istədiyində ona baxmasında bir qorxu yoxdur. Ancaq evlənmə niyyətiylə baxması caizdir. Bunu baxdığı qadın bilməsə də hökm dəyişməz." (Neylü'l-Əvtar, 6: 110.)

Hətta bu xüsusu Sevimli Peyğəmbərimizin (sallallahu aleyhi və səlləm) təşviq etdiyini də görürük. Belə ki:

Muğire bin Şöbə bir qadınla evlənmək istəyirdi. Peyğəmbərimiz (s.ə.s.), ona, "Get, onu gör. Çünki görmək, aranızda ahəng olması baxımından daha yaxşıdır." (Nəsəi, Nigah: 17)

Bir başqa hədis-i şərifdə də Peyğəmbərimiz aleyhissalatu vəssalam`ın necə yol göstərdiyini öyrənirik:

"Sizdən biriniz bir qadınla evlənmək istədiyi zaman onunla evlənməsini təşviq edici xüsusiyyətlərinə baxa bilərsə baxsın." (Hakim, əl-Müstədrək, 2: 165.)

Bu hədisi şəriflər baxmanın lazımlılığını, faydasını və hikmətlərini izah edir. Baxma və görüşmə əsnasında bəzi məhdudlaşdırmalar da vardır. Birincisi görüşmə yeri ilə əlaqəlidir. Bu məsələyə bu hədisi şərif işıq tutur:

"Sizdən kim Allaha və axirət gününə inanırsa, yanında məhrəmi olmayan bir qadınla baş-başa qalmasın. Çünki bunu etsə üçüncüləri şeytan olacaq." (Buxari, Nigah: 111.)

Bunun üçün evlənmək düşüncəsiylə görüşəcək olan tərəflərin yanında mütləq üçüncü bir şəxs hazır olmalıdır. Əks halda "xəlvət" olaraq təbir edilən "baş-başa tək qalma" olar ki, bu caiz deyil. Bu görüşmənin içinə danışma, söhbət etmə, tərəflərin bir-birlərindən tələb və istəklərini dilə gətirmələri də daxildir. Çünki gərək danışmadakı həbslik və ya kəkələməlik, gərəksə səs tonu; tərəflərin düşüncə və mədəniyyət səviyyələri daha çox danışınca ortaya çıxar.

Bu görüşmə və danışmalardan bir müddət sonra tərəflərin bir-birləri haqqındakı qənaət və təəssüratları müəyyən olar. Çox keçmədən qərarlarını bildirərlər. Dini icazə bir dəfəlik görüşmə üçün vardır. Üç-beş dəfə görüşmə həm ciddilikdən uzaqdır, həm də qurulacaq ailənin sağlamlığı baxımından bir faydası yoxdur.

Bu məsələyə Şafi məzhəbinin baxışı ailə müəssisəsinin təmkin və ciddiliyini göstərməsi baxımından diqqət çəkicidir. Evlənmək istəyən adamın, talib olmadan əvvəl qıza baxması lazımdır. Bundan qızın və ailəsinin xəbərinin olmaması lazımdır. Bu şəkildə davranmaq qızın və ailəsinin şərəfi baxımından daha münasibdir. Əgər qızı bəyənsə talib olar, beləcə qız da, ailəsi də inciməmiş olar. Məqbul və təcrübəyə layiq olan görüş də budur. Qızın icazəsi olsun olmasın, baxmanın caiz olduğunu göstərən hədis-i şəriflər də bu fikiri qüvvətləndirməkdədir. (İslam Fiqhi Ensiklopediyası, 9: 24)

Nigaha qədər bundan sonrakı görüşmələrdə, hər hansı yad bir qadına baxmaqda olduğu kimi, şəhvani bir duyğu daşımamaq şərtiylə baxmaqda bir zərərin olmadığı açıqdır.

Məmməd Paksu Ailəyə Özəl Fətvalar

     Va aleykumussalam.

     Müsəlmanların inancına görə normalı, ya da anormalı, yaxud mübahla, yəni sərbəst olanla haramı, yəni olmayanı təyin edən Allah`dır. O Qur'an-ı Kərim`də kimlərlə evlənilməyəcəyini açıqlamış və "Bunun xaricində qalanlarla evlənməyiniz halaldır" (Nisâ 4/24) buyurmuşdur. Bibi-xala, əmi-dayı uşaqları, evlənmələri haram olanlardan sayılmamışdır. Elə isə onlarla da evlənilə bilər.

    Allah Rəsulu Əfəndimiz sallallahu aleyhi və səlləm, qızı Fatma anamızı də öz əmisinin oğlu Əli Əfəndimizlə evləndirilmiş və bu halı faktiki olaraq aydınlığa qovuşdurmuşdur.

    Ancaq yad ilə evlənmənin bir sıra ictimai faydaları olduğu kimi, yaxın qohum ilə evlənmənin bəzən zərərləri də ola bilər. Məsələn qan bənzərliyindən ortaya çıxan uyğunsuzluğun, yaxın qohum arasında daha çox olduğu söylənir. Ancaq bu mövzuda günümüzün tərəfsiz olmayan tibbinə çox da güvənməmək lazımdır. Çünki, şikəst doğumlar mövzusunda süd qardaşlığı daha təsirli olduğu halda, onlar bundan söz etmirlər. Ya, "Dərsləri hələ oraya qədər gəlmədi" ya da onu Islâm qadağan etdiyi üçün onlar qadağan olmamasını istəyirlər. Bu halda yaxın qohumların evlənməsini də İslâm sərbəst saydığı üçün problemli göstərmək istəyir ola bilərlər.

     Nə var ki, evliliyin davamında və uşaqların sağlam və güclü olmasında ər-arvadın bir-birini səmimi sevməsinin və bir-birlərinə qarşı çox canlı və qüvvətli cinsi arzu duymalarının çox böyük təsiri vardır. Əlaqə nə qədər içdən və hər iki tərəfi qane edici olarsa, uşaq da o qədər güclü, düzgün və ağıllı olar. Bundan olacaq ki, Allah Rəsulu Əfəndimiz sallallahu aleyhi və səlləm kişilərə, əlaqədə tələskən olmamalarını və qadınlarını da təminə qovuşdurmalarını şiddətlə tövsiyə edir. Məhz bəzən ola bilər ki, yaxın qohumlar bir dam altında böyümənin verdiyi duyğuyla bir-birlərini çox yaxın hiss edərlər və bir-birlərinə qarşı lazım olan cinsi xəbərdar edilməyi yaşamazlar. Bu gün əgər şikəst doğumlar yaxın evliliklərdə daha çox görünürsə, məncə bunun önəmli səbəbi budur.

     İkinci önəmli bir səbəb də, ümumiyyətlə yaxın qohum arasında əmizdirmə hadisələrinin çox olması və önəm verilmədiyindən ya da unudulduğunda, bunun hesaba qatılmayıb, süd qardaşlarının bir-birləriylə evləndirilməsidir.

İmam-ı Qəzali həzrətləri, sünnət ölçüləri içində evlənəcək yoldaşlarda axtarılan vəsfləri sayarkən, cinsi duyğunun zəif olacağından dolayı qızın yaxın qohumlardan olmamasını da zikr edər. "Çox yaxınınız olan bir qadınla evlənməyin; çünki uşaq zəif, çəlimsiz olar" (Tərbiyətü'l-Övlad, 1: 39; əhya, 2: 42) hədis-i şərifinə yer verir.

     Məhz bu üzrl göz önünə alınaraq, çox yaxın qohum ilə evlənilməsi tövsiyə edilməməkdədir.Yine bu barədə, "Yadlarla evlənin, yaxınlarınızla evlənməyin" (Qadı Beydavi. Qâyətü'l-Qusa, 2: 721) tərcüməsindəki hədis də bu hikmətləri nəzərə verməkdədir.

     (Oxşar hədislər və Hz. Ömər`in sözü üçün bax. Əl-Hubeyş, əl-Bərâkə 165 vd .; Yaxın mənada bir hədisi üçün bax. Suyûtî, əl-Câmi`us-Sağir (Feyzu`I-Qadir ilə birlikdə) VI / 351. Burada hədisin zəif olduğuna işarə edilir. Eyni hədis Kenzu`I-ummâl`da Suyûtî`nin də qaynağı olan Xatib Bagdâdî`nin Tarix`indən alınaraq verilər. XVI / H. 44564. Şövqəni, əl-Fəvâid`də yenə bənzər mənada bir hədisi verir və sənədində Hâkim`in yalanci saydığı Səhl vardır, deyər s.131.)

    Amma İraqi etibarlı bir əslinin olmadığını, bunun hədis deyil də, Ömər Əfəndimizin Saib oğullarına söylədiyi bir sözün bir hissəsi olaraq bilindiyini söyləyər. (QəzaIî N / 42)

     Necə ki bu hədis, məşhur doqquz hədis kitabın heç birində yoxdur. Hərçənd Ömər Əfəndimizin sözü olmasının da bir mənası və gerçək payı vardır.

     Günümüzdə tibb elminin verdiyi məlumatlara görə, şikəst doğumların səbəbi qohum evliliyi deyil, əksinə genetik problemlərdən qaynaqlanmaqdadır. Amma bu cür genetik problemlər qohumlar arasında daha çox görülə bilməkdədir. Səbəblər planında bunun qarşısını almağın çarəsi qohum evliliyini kökündən qadağan deyil, əksinə ehtimal olunan yoldaşların evlilik öncəsi tibbi təhlillərdən keçmələridir. Səbəblər dairəsində yaşayan insanlar olaraq edə biləcəyimiz şeylərin başında bu gəlir.

     Amma bir-birini sevən iki qohumun evlənməsində heç bir qəbahət yoxdur. Yetər ki, bir-birlərini görmüş və sevmiş olsunlar. Bir-birlərini görərək sevənlər, mizaçları (xarakterləri) uyğun olduğu üçün sevmişlər deməkdir. Mizaçları uyğun olanlar arasında, bir-birlərini gördüklərində sevgi mübadiləsi və axını olacağından "Allah Rəsulu Əfəndimiz buna çox önəm vermiş və evlənəcəklərin bir-birlərini, şəhvətlə baxsalar belə, görmələrini əmr etmişdir. Siz də sevirsinizsə evlənməyinizdə qəbahət yoxdur.

Mətin adının mənası:    "Qüvvəti çox şiddətli olan." deməkdir

    "Heç şübhəsiz, Allah ruzi verəndir; O, qüvvət sahibi, Mətindir." (Zariyat S51/uresi, 58)

Mətin, mətanət sahibi deməkdir. Yəni, Allahın qüdrəti üçün, yorulma, zəifləmə kimi nöqsanlıqlar düşünülə bilməz. Onun qüvvəti çox şiddətlidir.

Bu adı uşağa qoymaq olar.

Mətin adı Allahın adıdır.

Və aleykumussalam və rahmətullah.

İslâm real bir dindir. Yəni hökmləri, insan fitrətində var olan həqiqətlər nəzərə alınaraq qoyulmuşdur. İnsanı ən yaxşı tanıyan Cənab-ı Haqq, bu hallardan xəbərdar olduğu üçün, dözülməz hala gələn evliliklərin son verilməsinə icazə etmişdir:

"Boşanma iki dəfə olar. Bundan sonra qadını şəriətə müvafiq qayda üzrə saxlamaq, yaxud xoşluqla buraxmaq gərəkdir.." (Bəqərə, 2/229).

"Ey Peyğəmbər! Qadınları boşadığınız zaman onları gözləmə (iddət) müddətlərində boşayın, gözləmə müddətini hesablayın və Rəbbiniz olan Allahdan qorxun...." (Talaq, 65/1).

Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.) də belə buyurmuşdur:

"Allah nəzdində halalın ən xoşagəlməz olanı boşamaqdır." (Əbu Davûd, Talaq, 3).

Bu naslardan da aydın olacağı kimi talaq caizdir, mübahdır. Ancaq, ehtiyac və zərurət halında müraciət edilməsi lazım olan bir çarədir. Talağın ümumi hökmü bu olmaqla yanaşı, bu hökm yerinə görə dəyişər. Məsələn, bid'i boşamalar haramdır.

Bid`i boşama; qadını aybaşı halında ikən və ya təmizlənincə yaxınlıq etdikdən sonra yaxud da bir təmizlik içində bir sözlə birdən çox talâqla boşama. Sünnəyə zidd olan bu cür boşamanın haram olduğu və bunu edən kişinin İslâmî hökmlərə qarşı gəlmiş sayılacağı barəsində İslâm alimləri arasında ittifaq vardır.

Qüsuru olmayan bir həyat yoldaşını üsuluna uyğun olaraq boşamaq məkruh; dindar və iffətli olmaqda yoldaşı boşamaq mendub; dolanışıqsızlıq halında hakimlərin zəruri gördüyü boşama fərz; sevilməyən həyat yoldaşının boşanması isə caizdir.

Boşanma nedenleri hakkında bilgi verir misiniz?

Talaq Surəsi, 4-cü ayə: "Hamilə olanların gözləmə müddəti isə, doğum etmələriylə sona çatar."

Ayədə olan hökm, rəhmində başqasının uşağını daşıyan bir qadının yeni evliliyiylə əlaqədardır. Nəsilin qarışmaması üçün bu tədbir görülmüşdür. Cinsi əlaqəylə birbaşa bir əlaqəsi yoxdur. Çünki, hamilə bir qadının gözləmə müddəti olan hamiləlik vəziyyəti davam etdiyi müddətcə, heç kim onunla nişanlana bilməz, onunla nikah qıya bilməz, onunla evlənə bilməz. Ayədə bu hökm ortaya qoyulur.

Ümumiyyətlə zahı (Yeni doğurmuş qadın. Hələ yataqdan qalxmamış qadın. Bu hal 9 elə 40 gün qədər davam edər) müddəti qurtardıqdan sonra, dərhal bir evlilik hazırlığına başlansa belə bu günlərlə, həftələrcə, bəlkə aylarla sürər. Tarixdə körpəsini doğurduğundan dərhal sonra evlənmiş bir hadisəyə çox rast gəlinməz. İndiki vaxtda da elədir.

Doğumdan dərhal sonra nikah olsa belə, zahılıq dövründə cinsi əlaqə onsuz da haramdır:

"Sənə aybaşılı ilə cinsi əlaqəni soruşurlar. De ki, bu (hər iki tərəfə də) əziyyət verici bir şeydir. Onlar adətli ikən onlardan ayrılın və təmizlənənə qədər onlara yaxınlaşmayın. Tam təmizləndiklərində Allahın sizə əmr etdiyi yerdən onlara gedin. Allah çox tövbə edənləri və tərtəmiz olanları sevər." (Bəqərə, 2/222)

İslam alimləri arasında zahılıq dövrünün maksimum müddəti ilə əlaqədar iki təməl görüş vardır: Hənəfi və Hənbəlilərə görə, bu müddətin maksimum miqdarı, qırx gündür. Maliki və Şafilərə görə isə, altmış gündür. Bu ixtilaf da göstərir ki, bu müddətin təsbiti təcrübəyə söykənəərək qiymətləndirilmişdir. (bax. Zuhayli, əl-Fıkhu'l-İslami, 1/467)

Tibb də təcrübi bir elmdir. Köçürəcəyi məlumatlar da təcrübəyə söykənəndir. İslamın qəbul etdiyi zahılıq müddətinin yuxarıda ifadə edilən şəkliylə sona çatdıqdan sonra, bunun tibbi baxımdan bir qorxusunun olduğunu söyləmək mümkün deyil. Praktik həyatdakı milyonlarla insanın təcrübəsi də bu istiqamətdədir.

Gəlin və kürəkən, hər iki tərəfin qohumlarına öz qohumları kimi eyni hörməti göstərməlidir. Bu tək tərəfli olaraq yalnız gəlini maraqlandıran bir vəziyyət deyil. Bu səbəblə kürəkən və gəlin öz ana atası kimi yoldaşının ana və atasına da eyni hörməti göstərməlidir.

Mövzu ilə əlaqdar geniş məlumat almaq üçün:

http://www.sorularlaislamiyet.com/subpage.php?s=show_qna&id=8076

Va aleykumussalam va rahmətullah.

Qadın halal bir istəkdə olduğu zaman, ərinin onu itələməyə və məzəmmət etməyə haqqı yoxdur. Qul haqqına girmiş olar.

Ayrıca, kişinin bir işi və ya başqa bir bəhanəsi yoxdursa, qadının halal istəyinə xeyr deyə bilməz.

1. Zülm etmək sadəcə döymək demək deyildir. Evlilikdə əsl zülm, cinsi iqtidarı olmayan birinin evlənməsi və ya yoldaşını cinsi yöndən təmin (razı, qane) etməməsidir. Belə birinin evlənməsi caiz olmaz.

2. İslam'dan öncəki Ərəblərin qadına, qız uşağına, soyca aşağı saydıqlarına, qəriblərə, kölələrə, .. qarşı haqsız, sərt, insafsız, ölçüsüz davranışları var idi. İslam bunları qadağan etdi, Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) də yeni topluluğun "sevgi, sülh, mərhəmət və həmrəylik" dini olan İslam'ı, mənimsəyərək yaşamaları və gələcək nəsillərə ötürmələri üçün bir ömür boyu gecə gündüz çalışdı, səy göstərdi. Buna baxmayaraq əvvəlki pis xasiyyətləri və vərdişlərinə dönənlər olurdu və Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) onlara "Səndə hələ də İslam öncəsi mədəniyyətin izləri var." deyə xəbərdarlıq edərdi.

Qadınlar ilə kişilər arasında bir çox baxımdan fərqliliklər olsa da "insan olmaq" baxımından fərqləri yoxdur. Hansı cinsə mənsub olurlarsa olsunlar, insanlar gərəkli məlumat və yetkinlik və kamillikdən məhrumdurlarsa, yoxsuldurlarsa zəifliklərinə (iradə) boyun əyərlər, ağıl, vicdan və dinin əmrləri xaricinə çıxarlar.

İslam'ın ilham etdiyi cəmiyyət düzənində ailə "olmazsa olmaz" bir tam sistemdir. Ailənin üzərinə yüklənən bir çox vəzifənin gerçəkləşməsi, ailədə nizamın olmasına bağlıdır. Bu nizam da "ailənin dolanışığını, güzəranını təmin etməklə məsul olan ərin ailə rəisliyi altında sevgi, şəfqət, həmrəylik, məsləhət və güvən" təməllərinə oturdulmuşdur.

Ailənin icazə istəyən üzvünə ailə rəisi icazə verməzsə üç vəziyyət ortaya çıxar: İcazəsiz getmək və etmək, icazə verməməklə haqlı olmasa belə dözüb sinəyə çəkmək, haqsızlığı aradan qaldırmaq üçün şəxsi cəhdi və ya yaxın çevrənin hakimliyi ilə həll axtarmaq.

İnsanların bir-birinə zərər verməmələri, əziyyət etməmələri, haqsız basqı tətbiq etməmələri mövzusunda bir çox ayə və hədis yanında yalnız buna diqqət verək:

"Müsəlman, digər müsəlmanların onun əlindən və dilindən əmin olduqları kimsədir." (Buxârî, İmân, 4; Riqaq, 26; Müslim, İmân, 65; Əbû Dâvud, Cihad, 3; Tirmizî, Qiyamə, 53, İmân, 13)

Daha özəl olaraq da, "cinsi təmasda qadının da duyğu və tətminin(razı, qane olmaq) nəzərə alınması, xoruz kimi çıxıb enmə edilməməsini" (bax. Suyutî, əl Camius-Sağir (Fəthu'I-Qadîr ilə) 6/323) buyuran hədisi xatırlayaq.

İndi bu ayənin və hədisin yanına "Ər istədiyində qadın gəlməzsə lanətlənər." (Buxârî, Nikâh 85; Müslim, Nikâh 120) tərcüməsindəki hədisi qoyaq və birlikdə dəyərləndirək: Bu hədislərdən bu nəticə çıxarıla bilərmi: "Qadın istəsin istəməsin, rahatsız olsun, əziyyət görsün görməsin, ərin dini və əxlaqi bir qüsurundan dolayı ona qarşı bir davranış tərzi qoymuş olsun olmasın, çağırınca qaçacaq, qaçmazsa lənətlənəcək! "

Əlbəttə belə bir nəticə çıxarıla bilməz. Lənətin bir səbəbi ola bilər ki, o da "ortada məşru bir bəhanə olmadığı halda qadının, bəzi istəklərini əldə etmək və ya şıltaqlıq üzündən cinsəlliyini istifadə etməsi" dir.

Bunları əhatə edən və aşan bir ayə tərcüməsi belədir:

"Qadınlara qarşı, ənənə və adətlərə uyğun davranın." (Nisâ, 4/19).

Burada ölçü olaraq verilən "ənənə və adətlər" Müsəlmanların yaşadığı fərqli zaman və məkanlarda münasibət qaydalarının da qismən dəyişə biləcəyini göstərir.

3. Ər arvadın cinsi vəzifədən qaçınmaları caiz deyildir.

Qadının cinsəlliyindən yararlanmak ərin haqqı olduğu kimi, kişinin cinsəlliyindən yararlanmaq da qadının haqqıdır. Qadın bu haqqa riayət etmədiyi təqdirdə günahkar olmuş olar. Cənab-ı Haqq buyurur:

“Kişilərin qadınlar üzərində haqları olduğu kimi, qadınların da kişilər üzərində haqları vardır. Kişilərin qadınlar üzərində haqqları bir dərəcə daha çoxdur."  (Bəqərə, 2/228)

Bu ayədə bəhs edilən "bir dərəcə", cinsəllik mövzusunda deyildir. Cinsəllik mövzusunda kişi-qadın bərabərdir. Kişinin bir dərəcə daha haqlı olduğu mövzu onun qadını himayəsi, malını qoruması, onu idarə etməsi, ailənin yükünü çəkməsi baxımındandır.

Allah Rəsulu (s.ə.s.) buyurur:

"Əri yanında ikən onun icazəsini almadan bir qadının nafilə oruc tutması halal olmaz. Qadın, ərinin icazəsi olmadan, evinə kimsənin girməsinə icazə verə bilməz." (Buxârî, Nikâh 86; Müslim, Zəkat 84)

"Kişi cinsi əlaqədə arvadını çağırdığı zaman, arvadı ocaq başında yemək pişirsə belə ərinin dəvətinə cavab versin." (Tirmizi, Radâ` 10)

"Kişi arvadını yatağa çağırdığı zaman (bir üzrü olmadan) qadın gəlməkdən qaçınar, əri da bu səbəblə ondan incik olaraq yatarsa, mələklər səhərə qədər o qadına lənət edərlər." (Buxârî, Nikâh 85; Müslim, Nikâh 120)

"Sizə cənnətlik qadınları tanıdım mı? Onlar bir xəta etdikləri və ya ərləri tərəfindən bir haqsızlığa uğradıldıqları zaman ərlərinə qarşı: "Səni razı etmədikcə yatmayacaqam.” deyə ərlərinə düşkün qadınlardır." (Təfsir-i Kurtubi, III / 124)

Eyni şəkildə ərin cinsəlliyindən yararlanmak da qadının haqqıdır. Bu haqqını almasına yardımcı olmaq da ərinin vəzifəsidir. Ərin bu vəzifəsini etməməsi, onu təqsirkar və günahkar edər. (Təfsir-i Qurtubi, III / 124) Hətta ər cinsi vəzifəsini edə bilmədiyi zaman, qadın məhkəməyə müraciət edib boşana bilər. Bu haqq kişiyə də verilmişdir.

Peyğəmbərimiz (s.ə.s.), arvadını düşünmədən, işini bitirərək dərhal enən insanları xoruza, yəni heyvana bənzətmiş və sevişib oxşama olmadan cinsi əlaqəyə keçilməməsini tövsiyə etmişdir. (bax. Suyutî, əl Camius-Sağir (Fəthu'I-Qadîr ilə) VI / 323] Çünki kişi baxmaqla dərhal təhrik ola bilər, amma qadın cinsi əlaqəyə ancaq uzun bir oxşama müddətindən sonra hazır hala gələr. Yaxşı bir kişi, arvadını bu işə hazırlamağı bacara bilən və özü doyduğu kimi onu da doyurabilən kişidir.

Cinsi əlaqədə yalnız özünü düşünən kişilər, qarşısındakına zülm etdiklərini və işgəncə edərək zövq aldıqlarını unutmamalıdırlar.

Demək ki yoldaşlar arasında cinsi vəzifədən qaçınma yoxdur. Bu baxımdan tərəflərdən hər biri yoldaşına qarşı olan cinsi vəzifəsini yerinə yetirməlidir. Ancaq yoldaşlardan birinin məşru bir bəhanəsi varsa ya da bioloji və ya psixoloji olaraq hazır deyilsə, bu mövzuda yoldaşların anlayışlı olmaları lazımdır.

4. Uca Allah evli eşlərin ər-arvad həyatını məşru (qanuni) etmişdir. İslamî ədəb sərhədləri içində qalan eşlərin, öz aralarındakı cinsi həyatlarının ayıblanma və qınanma tərəfinin olmadığı da ifadə edilmişdir. (bax. Muminun, 23/6.) Ancaq xüsusilə qadını fiziki və ruh sağlamlığı baxımından qorumaq məqsədiylə, evli yoldaşların cinsi həyatına da bəzi məhdudiyyətlər gətirilmişdir.

Qadının, aybaşı və lohusluq günlərində, həccdə ehramlı olduğu müddətcə, bilvasitə boşama üsulları olan zıhar (Bir kimsənin arvadına "sən mənə anamın kürəyi kimisən" deyərək, onu özünə haram etməsi) və ya ila (Ərin yoldaşıyla cinsi təması and, əhd və ya bir şərtə bağlayaraq, müəyyən və ya naməlum bir müddət özünü bundan uzaqlaşdırması mənasında bir İslâm hüququ termini. And içərkən müddət təyin olunsa, bunun ən az dörd ay olması lazımlıdır.), vəziyyətində bunlara aid kəffarə cəzası yerinə gətirilincəyə qədər əri ilə cinsi əlaqədə olması caiz deyildir. Belə vəziyyətlərdə qadın yoldaşını rədd etməlidir.

Ayrıca xəstəlik, zəiflik və gücsüzlük kimi bir səbəblə cinsi əlaqəyə dözə bilməyən və buna görə istəməyən qadın da cinsi əlaqədən çəkinə bilər. Hətta belə bir vəziyyətdə qadınla cinsi əlaqəyə girmək ona zərər verəcəyindən kişi məsul olar. (İbn Âbidîn, əl-Ukûdü'd-dürriyyə I / 26.)

Qadının sağlamlıq, biyoloji, psixoloji kimi səbəblərdən dolayı yoldaşıyla cinsi əlaqədən çəkinmək haqqı vardır. Bu mövzularda yoldaşlar arasında anlaşılmazlıq çıxarsa, dindar və mütəxəssis bir həkimin verəcəyi qərara görə hərəkət etmələri lazımdır.

Kişinin əli və s. şeylərlə özünü təmin etməsi caiz olmadığı kimi, qadının da bu yolla təmin axtarışı caiz deyildir. Ancaq ər, arvadının əli ilə ya da bədəninin digər yerləri ilə təmin ola biləcəyi kimi, arvadını da buna yolla təmin edə bilər. (Səraxsi, Məbsut X / 159.) Bu baxımdan hər hansı bir səbəblə yoldaşıyla əlaqəyə girməyən kişi, həyat yoldaşının köməyiylə cinsi əlaqəyə girmədən təmin ola bilər.

Cinsi əlaqədə sərhədlər nələrdir?

Qadın ilə kişi birlikdə olarkən diqqət edilməsi lazım olan mövzular nələrdir? Qız dostlarla danışmanın bir eybi varmı? Qadın ilə kişi arasında caiz olmayan hallar nələrdir?

Hansı Qadınlarla İzdivac Haramdır?

Ər-arvadın  boşanması halında ümumi qayda belədir: Uşaqların baxımı anaya, xərclərin qarşılanması isə ataya aiddir.

Çünki uşağa baxmaq üçün lazımlı şəfqət və bacarıq anada, imkan hazırlayıb xərcləri qarşılama qabiliyyəti də atada vardır. Bunun üçün ata anası yanındakı uşaqların alimentini qarşılamağa məcburdur. Ancaq ana eyni şəkildə baxıma məcbur deyildir. Qəbul etməzsə, atanın anası və digər yaxınları uşağa baxmağa məcbur olarlar.

 Ananın baxımı qızlarda doqquz yaşına, oğlanlarda isə yeddi yaşına qədər davam edir. Bundan sonra onları saxlama hüququ ataya aid olur. Ata saxlamağa daha layiqli görülür.

- Ana müsəlman olmasa belə, uşaqlar ona verilir. Ancaq yaşları böyüdükcə anadan İslamın ziddinə tərbiyə görüb, dindən uzaqlaşdırma şəklində bir təlqin aldıqları aydınlaşarsa, anadan alınar, bunu etməyən bir yaxınına verilər. Belə bir ana uşaqları saxlama hüququnu itirir.
- Ana saxlama hüququnu qorumaq üçün başqa biriylə evlənmiş olmamalı, uşaqlarına baxmağa qadir, qorumağa malik durumda olmalıdır.
Evlənən, yaxud ağlında və iffətində nöqsanlığı olan ana uşaqları saxlama haqqını itirir. Uşaqlar əlindən alınıb ataya təslim edilir.
- Baxıma davam edən ana xərc olaraq üç cür haqqa malikdir:
      * Uşaq süd əmirsə, südd haqqı. 
      * Uşağa baxım haqqı. 
      * Uşağın öz xərclik haqqı.
Bu üç çeşid xərc səlahiyyətli kimsələrin uyğun gördüyü miqdarda ata tərəfidən anaya ödənilir. Ata uşağı ananın yanında ziyarət edə bilər. Ayağına aparmaq məcburiyyəti yoxdur.

Əlavə məlumat üçün aşağıdakı linkə daxil olun:

Boşanmalarda uşaqların himayəsi, şəriətə görə, kimə aiddir? 

Əhməd Şahin

Allah`ın fərz etdiyi bir şeydə bir başqa kimsəyə qulaq asıb ona tabe olunmaz. Ana - ataya tabe olmaq fərzdir. Sübh namazı üçün məscidə getmək isə sünnədir. Sünnə heç zaman fərzi çıxdaş edə bilməz, etməməlidir.

Ata-ananın halal əmrlərinə tabe olmamaq böyük günahlardan olmaqla, iki dünya itkisinə səbəb olmaqdadır.

Belə məsələlərdə bizlər öz şəxsi ibadətimizi, sübh namazını məsciddə camatla qılmağın həm savabın, həm də ondan alacağımız mənəvi zövqü düşünürük əsasən. 

Geniş məlumat üçün aşağıdakı məqaləni oxuyun:

http://www.sorularlaislamiyet.com/article/1544/mukreh.html

Yaşayan xalq inanclarımızda körpənin və ananın qırxının çıxmasında "qırxlan"dıqlarını və təmizlənməsi istənilən qabqacaqların da "qırxlan"dığını eşidirik. Ancaq dini mənada belə bir tətbiq yoxdur və əsla doğru deyil.

Bu tətbiqlərə inanmaq və bunları etmək Dində olmayan bir şeyi Dindən saymaq mənasına gələ bilər. Bu baxımdan təhlükəlidir və əsla etməmək lazımdır.

Qulağıa əzan və qamət oxuyaraq uşağa ad qoymaq adəti şəxsən Peyğəmbər Əfəndimiz (əsm)'dən gəlməktədir. Sünən-i Tirmizi’də naql edildiğinə görə, Hz. Həsən (ra) dünyaya gəlincə Peyğəmbərimiz (əsm) onun sağ qulağına əzan oxumuşdur. (Tirmizi, Ədaha:15)

Hz. Hüseyin (ra)’in rəvayətinə görə isə Peyambərimiz (əsm) bu adətlərinin hikməti xüsusunda da belə buyurmuşlardır:

“Kimin bir uşağı olar da, sağ qulağına əzan, sol qulağına qamət oxuyarsa, o uşağa ümmüsıbyan xəstəiyi zərər verməz (cin zərər verməz).” (Feyzü'l-Qadir, VI/237.)

Əzan və qamət, uşağa edilən ilk iman təlkinidir. Çünkü əzanın məna və müxtəvasında təkbir, tövhid, nübüvvət və namaz kimi dinin əsasları bulunmaqtadır.

Ad verilirkən, uşağa gözəl, İslami isimlərin verilməsinə diqqət edilməlidir. Bu hüsusda Peyğəmbərimiz (əsm)'in birçox tövsiyə, xəbərdarlıq və tətbiqləri vardır. Bu hadislərdən birisinin məalı belədir:

“Qiyamət gününündə öz adlarınız və atalarınızın adlarıyla çağrılacaqsınız. Elə isə adlarınızı gözəl qoyun.”(Buxari, Ədəb:108)

Uşağın adının doğduğu günün axşamında verilməsi tövsiyə edilməktədir; fəqət yeddinci günə qədər də ertələnə bilər.

Əzan və qamet işini hər kəs edə bilər. Namazdan öncə oxunan qamət sol qulağa oxunur.

(Mehmed PAKSU, Çağın Getirdiği Sorunlar)

Va aleykumussalam va rahmətullah!

      Əgər ata və ana uşağın yanında bir-birini təhqir edirsə təbii ki, uşağın heç bir günahı yoxdur. Amma çox çəkməz belə valideyni bir azdan uşağı təhqir edər. Bu İslam ədəb və əxlaqına zidd bir davranışdır

      Uşaqların təhsili mövzusunda ilk pillədə ata məsuliyyət daşıyır. Atanın bu mövzudakı məsuliyyəti Allaha qarşıdır. Bu məsuliyyətini yerinə yetirməyən ailə rəislərinin qiyamət günündə ən bədbəxt və hüsrana uğrayan atalar olacağı Quranda ifadə edilməkdədir.

"Ey iman gətirənlər! Özünüzü və ailələrinizi o oddan qoruyun ki, onun yanacağı insanlar və daşlardır." Təhrim(qadağan), 66/6

     Uşaq doğulduğu andan etibarən ona verilən hər şey təhsil əhatəsinə daxildir. Onun əmizdirilməsi, altının  təmizlənməsi, qucağa alınması, sevilməsi belə bu təhsilin bir parçasıdır. Nəyin təhsil olub olmadığıyla əlaqədar bir suala dinin verəcəyi cavab, "Uşağın duyğularını, düşüncələrini, bədəni inkişafını, Rəbbinə olan yaxınlığını, irəlidə yetkin bir iman sahibi olub olmamasını təsir edəcək hər şey təhsilin mövzusudur." olacaq. O baxımdan məktəbdə müəllimlərdən əvvəl evdə ana ata, uşaq üçün ən əhəmiyyətli "təlimatçı" olduqlarının fərqində olmalıdırlar.

     Günümüz inkişaf psixologiyası məlumatları da bu mühakiməylə razılaşmaqdadır. Mütəxəssislər, uşağın 0-7 yaş arasındakı təhsilinin əsla ehmal edilməməsinin lazım olduğunu ifadə etməkdədirlər. Hələ hələ "əl qədər uşaq nə anlar" anlayışı çox səhv bir ifadədir. Çünki o heç bir şeydən anlamadığını sandığımız uşaq bir yaşına qədərki dövrdə ana və atanın danışmalarıyla, sözləriylə yaddaşını doldurar. Sonra da yaşını tamamlamağa yaxın yaddaşına yığdığı sözləri istifadə etməyə cürət edər. Tələffüzü asan sözlərlə də bunu bacarar.

     Böyük İslam alimlərindən olan Əbu Esved et-Düeli uşaqlarına belə deyib öyünərmiş: "kiçikliyinizdə, böyüklüyünüzdə və doğumunuzdan əvvəl sizə yaxşılıq etdim." Doğumlarından əvvəl özlərinə necə yaxşılıq etdiyini soruşan uşaqlarına: "Sizə söyülməyəcək bir ana seçdim." deyərmiş.

     Sən də valideyinlərinə örnək ol,onlara nəsihət et,Allahın kəlamından ,Pəyğənbərimizin əxlaqından onlara danış,islamın əmirlərində sən özün diqqətli,itiz ol ki onlar baxıb utansınlar.Yalandanışam,qiybət etmə ,ana-ataya gözəl sözlər söylə. Unutma ki onlar sovetin ateizmində yaşamış insanlardı.

Əsma Bintu Əbi Bəkr (radiyallahu anhə) deyir:

"Hələ müşrik olan anam yanıma gəldi; necə davranmağım gərəkdiyi barəsində Hz. Peyğəmbərdən (əleyhissalatu vəssalam) soruşaraq:

'Anam yanıma gəldi, mənimlə (görüşüb danışmaq) istəyir, anama yaxşı davranımmı?'dedim.

'Bəli, ona lazım olan hörməti göstər.' dedi. "[Buxari, Hibə 28, Ədəb 8; Muslim, Zəkat 50 (1003); Əbu Davud, Zəkat, 34 (1668)]

Hədisdə zikri keçən, Əsma anası haqqında bir çox münaqişələr var. Bizim üçün hədisin ifadə etdiyi əhkam mühümdür. Ana və ata kafir olsa belə onlara qarşı insani vəzifələrimizi, övladlıq əlaqə və hörmətini göstərmək lazım olduğu aydın olur. Hətta bu hədisdən kafir belə olsa ana və ataya nəfəqə verməyin vacib olduğu hökmü çıxarılmışdır.

Kafir belə olsaana və ataya qarşı hörmət etmək və nəfəqə vermək məsələsinin əhəmiyyəti buradan aydın olur ki, yuxarıdakı hədis üzərinə vəhy gəlmiş və məsələ Qurani-Kərimdə hökmə bağlanmışdır.

"Allah din uğrunda sizinlə vuruşmaya və sizi öz diyarınızdan qovub çıxartmayan kimsələrə yaxşılıq etmənizi və onlarla insafla davranmanızı sizə qadağan etmir. Şübhəsiz ki, Allah insaflı olanları sevir."(Mumtəhinə, 60/8)

Müşrik belə olsa ana və ataya hörmət barəsində bu ayə daha açıqdır: (Tərcümə olaraq)

"Əgər onlar bilmədiyin bir şeyi Mənə şərik qoşmağı üçün (səni məcbur etməyə) cəhd göstərsələr, onlara güzəştə getmə! Dünyada onlarla gözəl davran. Mənə üz tutanların yolu ilə get! ..."(Loğman, 31/15)

Bu şərhlərə görə müsəlman olan bir ana-ata, nə qədər günahkar olursa olsun, onlara sayğı və hörmətdə qüsur etməmək lazım olduğu öz-özünə aydın olur.

İtaət etmək ayrıdır, üsyan etmək ayrıdır.Allah Təalaya üsyan olmadıqca ana-ataya mütləq itaət əmr edilmişdir. O halda Allahın əmrinə zidd olmayan hər istəklərini yerinə yetirmək lazımdır. Allahın əmrlərinə zidd olan istəklərinə isə tabe olunmaz,amma üsyan da edilməz. Bu istəkləri yerinə yetirilməz və səssiz qalınar. Hörmət və sayğı davam edər.

Qəlbləri çevirən Allahdır. Ona yalvarmaq gərəkdir. Uşaqların ana-atalarına göstərdikləri bu sevgi, sayğı və hörmət onların qəlblərinin yumşalmasına səbəb ola bilər. Hədəf və məqsəd onları qazanmaq olmalıdır.

Dinimiz xala və dayını ana yerində, bibi və əminidəata yerində qəbul etmişdir.Bu səbəblə onlara hörmət və sayğı ana-ataya edilmiş kimi qəbul edilmişdir. Onların haram istəklərinə uymaq olmaz. Lakin sayğı, hörmət və sılayı-rahimdə qüsur etməmək lazımdır.

Digər qohumlara gəlincə,sılayı- rahimi kəsmək doğru deyildir. Günahkar da olsa onlarla əlaqəni kəsmək yerinə düzəlmələri üçün çalışmaq lazımdır.

Yaxşı gündə yaxşı insanlarla hər kəs qardaşlıq edər. Önəmli olan ən çətin zamanlarda qardaşlıq etmək və qardaşını pislikləri və günahı içində buraxmamaqdır. Gerçək vəfa gerçək dostluq və qardaşlıq budur.

Dinicəhətdən bəzi qüsurları, İslami yaşayış baxımından bəzi əskiklikləri olan əqrabalarımızın imkan nisbətində bu əksikliklərininin aradan qaldırılmasınaçalışmaq, onları haqqa və həqiqətə isindirməyə səy göstərmək bizə düşər.

Cənabı-Haqqın da Peyğəmbərimizə (əsv) tövsiyəsi açıqdır:

"Əvvəl ən yaxın əqrabalarına haqqı təbliğ et." (Şuəra, 26/214)

Bu İlahi tövsiyyə hamımıza aid deyil?

    Xalq arasında danışılan bəzi məsələlər yarımçıq və səhv başa düşülmüşdür. Bunlardan biri də "İki bayram arasında toy edilməz, nigah bağlanmaz." düşüncəsidir.

     Şərtlər və imkanlar hazır olduğu zaman  ilin bütün gün və saatlarında toy edilə, evlənilə bilər, nigah qurula bilər. Yəni nigah üçün müəyyən bir zaman və vaxt yoxdur. "Nigah bu gün caiz olar, bu gün caiz olmaz." deyə bir şərt yoxdur.

    Bu məsələnin əslinə gəldikdə hadisə budur:

    Bilindiyi üzrə, Ramazan və Qurban kimi illik iki bayramımızın yanında bir də həftəlik bayramımız vardır. O da cümə günü. Yəni Ramazan və ya Qurban Bayramı cümə gününə rast gələr, toy da bu günlərdə edilərsə; bu arada nigah işi ilə məşğul olunar və cümə namazına çata bilməmə kimi bir təhlükə yaranarsa o saat içində nigah qurmaq caiz olmaz.

    Çünki bu saat içində nigahla məşğul olmaq fərzi-ayn olan bir ibadətin tərkinə səbəb olar. Xeyr iş görək deyərkən, şərrə səbəb olunar.

    Fəqət belə bir sıxıntıya meydan verilmədən cümə namazından bir müddət əvvəl və ya namaz qılındıqdan sonra nigah bağlanarsa lap yaxşı olar, bir zərər də qalmaz.

   Onsuz da belə bir hal da çox baş vermir. "İki bayram arasında nigah olmaz" sözünün batil də olsa tarixi bir keçmişi vardır. Xüsusilə bu inanc İslamdan əvvəlki Cahiliyyə Ərəbləri arasında məşhur idi. Onlar Ramazandan sonra başlayan Şəvval ayında evlənməyi uğursuz sayar, toylarını başqa bir tarixdə edərdilər. Hər Cahiliyyə adətində olduğu kimi, bu adəti də şəxsən Peyğəmbər Əfəndimiz yıxmış, etibarsız etmişdir. Rəsuli-Əkrəm Əfəndimiz Hz. Aişə anamızla Şəvval ayında nişanlanmış, üç il sonra da yenə Şəvval ayında evlənmişdir. Beləcə iki bayram arası olan Şəvval ayında toy etmək və nigah bağlamaq sünnət olmuşdur. (Muslim, Nikah: 73)

     (bax. Mehmet Paksu, Kadın, Aile, Hayat, Nesil Yayınları)

Və aleykumusSalam.

Kişi yoldaşının baş açıq gəzməsinə razılıq göstərirsə o də məsul olar. Ancaq o razı olmadığı halda həyat yoldaşı baş açıq gəzirsə məsuliyyət qadına aid olar. Kişi bundan ötəri məsul olmaz.

Qadın əgər dinin əmrlərini yerinə gətirmirsə əri ona nəsihət edər. Ona örtünmənin hökmünü və əhəmiyyətini izah edən əsərlər oxutmağa və yaxşı xatibləri, vaizləri dinlətməyə çalışar.

Bunu etdiyin halda heç cür yola gəlməzsə, yoldaşının əbədi həyatını qurtarmaq məqsədiylə ona qarşı bir az sərt davranmaq, bununla də yola gəlməzsə müvəqqəti olaraq ondan uzaq qalması lazımdır. Bununla də yola gəlməzsə vəzifəsi sona çatmış olar. Artıq günah qadına aiddir.

Belə bir qadını boşamaq lazım deyil. Xüsusilə yuva qurub uşaq sahibi olduqdan sonra boşamaya baş vurmaq çox üzücüdür. İslâm dinində yaxşı olmasa da xristian və yəhudi bir qadınla evlənmək caiz olduğuna görə, fasiqə bir müsəlman xanım ilə evlənmək əlbəttə caiz olacaq. Fasiqə bir qadın yəhudi və xristian bir qadından çox üstündür.

Qadının ərinə qarşı vəzifələri:

1. Qənaət. Çünki qənaətkar olmaq qəlb rahatlığının səbəbidir. Bir qadın arsızlıq və xəsislik edərək əfəndisini, özündən və evindən soyutmaqdan çəkinməlidir. Qənaət; kafi gələcək miqdar ilə qane olmaq, qənaətlənmək, tamahkarlık etməmək deməkdir.

2. Ərə itaət. Peyğəmbərimiz sallallahu aleyhi və səlləm

"Bir qadın, əri ondan məmnun olaraq ölərsə, Cənnətə girər." (İbn Macə, Nikah, 4) buyurmuşdur.

3. Təmiz olma. Ərin görəcəyi yerlərə etina ilə diqqət etmək və təmizləmək. Bilinməlidir ki, gözəllik və təmizliyi gətirən şeylərin ən gözəli sudur. Daim gözəl qoxular sürtməli.

4. Ehtiyacların qarşılanması. Ərin yemək yeyəcəyi vaxta diqqət etmək, yuxu saatını keçirməmək. Ərin adəti necədirsə o zamanlarda yemək və yatağını hazırlamaq

5. Malın qorunması. Ərin mal və əşyasını qorumaq, çünki mal və əşyanı qorumaq iş bilməkdən keçər.

6. Qohuma hörmət. Ərin qohumuna və yaxınlarına ehtiram etmək. Çünki qadının, ərinin qohumuna və yaxınlarına ehtiram etməsi, gözəl idarə və tədbirdən irəli gəlməkdədir.

7. Sirr saxlanması. Qadın ərindən əldə etdiyi sirrini heç kimə duyurmaması, bildirməməsi. Əgər eşitdirəcək olarsa ərinin etimadını itirər. Qadında ondan əmin ola bilməz.

8. Hörmət və ehtiram. Ərin əmrini yerinə yetirmək. Ona qarşı gəlməmək və asi olmamaq. Əgər ona qarşı gələcək olunarsa onu özünə kinləndirib düşmən etmə ehtimalı yüksəkdir.

Ayrıca bir ərin xanımını istədiyi şeyə məcbur etməsi də caiz deyil və qadın bu kimi şeyləri dini baxımdan etmək məcburiyyətində deyil. Məsələn, bir qadın yemək bişirmək və ya öz uşağına baxmaq məcburiyyətində deyil. Amma ailənin xoşbəxtliyi və salamatlığı üçün, ailə fərdləri arasında qarşılıqlı hörmətin təsisi üçün qadının məşru və müsbət olanı (öz xoşuna gəlməsə də) etməsi əlbəttə gözəldir.

Ailə içində ər arvadın vəzifə paylaşması

İslamda ailə, qorunması lazım olan müqəddəslərin əvvəlində yer tutur. Bu səbəblə ailə başı boş buraxılmamış, fərdlərini qoruyacaq biri ailə rəisi olaraq ən başda məsul tutulmuşdur. Bu məsul kimsə, sözünü eşitdirəcək güc və qüvvətdə olmalıdır ki, ailədə həddi aşanları məşruluq cizgisində mühafizə edib sözünü keçirə bilsin. Bu də ailə içində təsirini hər kəsə qəbul etdirəcək gücdə olanı ata və ər olacaq.

İslam'da ailənin bu rəisi, başına buyruq, kimsədən icazə almadan istədiyi kimi davranan (kimsə) kimsə deyildir. Tam əksinə rəisi olduğu ailənin məsuliyyətlərini bütün ağırlığıyla yüklənən, dolanışığını təmin etmək vəzifəsini də çiyinlərinə alan kimsə deməkdir; yəni çöldə çalışıb ailənin dolanışığını təmin etmək məsuliyyəti ata və ərindir. Xanım ailə rəisi kimi çöl işlərində çalışaraq, güzəran, dolanışıq təmin etmək məcburiyyətində deyildir.

Əfəndimiz (sallallahu aleyhi və səlləm) Həzrətləri, qızı Fatimə (Allah ondan razı olsun) ilə kürəkəni Ali`ni (Allah ondan razı olsun) evləndirdiyi zaman, evin daxili işlərini qızı Fatimə`yə, xarici işlərini də kürəkəni Ali'yə verərkən bu tövsiyəni etmişdir:

- Bulaqdan su gətirmək, xəmir yoğurub çörək bişirmək, evin təmizliyini edib daxili işlərini təşkil etmək Fatimə`yə aiddir. Xarici işləri də Ali'nin məsuliyyətindədir!

Bununla birlikdə, bəy ev işlərinə də kömək edə biləcəyi kimi, xanımın də xarici işlərində bəyə dəstək olması də caiz görülmüşdür. Necə ki Peyğəmbərimiz Aleyhissalatu Vəssalam Həzrətləri ev işlərində ailəsinə kömək etmiş, hətta evdəki bu yardımın ümmətinə də sünnət olduğu kitablarımızda yer almışır

Təsəttür Risaləsi

Ailə Xoşbəxtliyi

Ailə müəssisəsində təməl faktor nədir?

   Birincisi: Sadəcə 2 kişi şahidin hüzurundaki nikah keçərlidir. Amma məzhəblərdə bu xoş görülməyib İmam Malikə rh. görə isə elan edilməyən nikah olmaz və tərəflər ayrılmalıdır.

  İkincisi: Peyğəmbərimiz aleyhissalam elan etməyi tövsiyə etmiş, özü də elan etmişdir. Yəni elan etmək sünnədir.

  Üçüncüsü: Ailəsinin dağılmasından qorxursa, bilsin ki, bunun əvvəl axır qoxusu çıxacaq və onda daha fərqli, ciddi, geri dönüşü olmayan problemlər meydana gələcəkdir.

  Dördüncüsü: Əgər ilk evliliyində yoldaşı ikinci xanımla evlənməyəcəyi şərtini nikah müqaviləsində qoyubsa Hənbəli hüququna görə ikinci evlilik edə bilməz.

  Beşincisi: Hər ikisinin zina etdiyinə dair bilgi zaid bir bilgidir, sualla nə qədər əlaqəsi var bilmirəm. Amma bu bilginin verilməməsi daha gözəl olardı. Yox əgər bunlar zina etdikdən sonra qadın zinadan hamilə qalıbsa onun sualı da fərqli olmalı idi.

و اللهُ أعلم