Və aleykum Salam. Xalq arasında uğursuzluq meydana gətirəcəyinə inanılan zaman, söz, hal və davranışların əsli vardırmı?
Uğursuzluq: Hər hansı bir şeydə olduğu zənn edilən və işlərin tərs getməsinə səbəb olaraq irəli sürülən bir haldır.
Müxtəlif çağlarda bir çox insan və cəmiyyətlər ətraflarında gördükləri bir sıra əşyalarda, heyvanlarda və təbiət hadisələrində uğursuzluq olduğuna inanmışdır. Çağımızda bu uğursuzluq anlayışını üzərindən ata bilməmiş bir çox insan görülür. Bu tipdəki insanlar, uğursuz olaraq xarakterizə etdikləri şeylərdən, özlərinə bir pislik və zərər gələcəyi inancındadır. Daima bu cür şeylərdən uzaq durmağa çalışırlar. Heç bir dini və elmi qaynağı olmayan "uğursuzluq" anlayışına sahib olsalar, həyatların hər mərhələsində qorxu və narahatlıq içində olarlar.
Əslində heç bir şeydə uğursuzluq yoxdur; heç bir şey doğuşdan uğurlu deyildir. Uğursuzluq olsa olsa hər kəsin özündə, öz yozumunda və anlayışındadır. Xalq arasında tez-tez işlədilən "uğurlu gəldi" və ya "uğursuz gəldi" kimi sözlər bir zənn və quruntudan ibarətdir.
Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.) bir hədisi-şərifində,
"İslamda taşə'üm (uğursuz sayma, pisə yozmaq) yoxdur; ən yaxşısı təfəül (yaxşıya yozmaq) dır." (Buxari, Tibb, 54)
buyuraraq, bu zərərli anlayışın İslamda olmadığını ifadə etmişdir. Digər bir hədisdə isə belə buyurulmuşdur:
"Əşyada uğursuzluq yoxdur, səfər ayında uğursuzluq yoxdur, bayquşun ötməsində bir uğursuzluq yoxdur." (Müslim, Salam, 102)
Bütün bunlardan sonra belə deyilə bilər:
Ay və günəş tutulması, it hürməsi, bayquş ulaması, pişik və itin yolda gedən bir adamın qarşısından keçməsi, nərdivan altından keçmək, on üç rəqəmi, çərşənbə axşamı günü işə başlamaq və ya yola çıxmaq, gecə aynaya baxmaq və ya dırnaq kəsmək və s. kimi bir çox şeydə uğursuzluq olduğuna inanmaq, əsla doğru deyildir. Çünki belə şeylərdə, nə yaxşılıq, nə də pislik var. Bir əşyanı bir hadisəni mütləq bir şeyə yozmaq lazımdırsa, Peyğəmbər Əfəndimizin (s.ə.s.) tövsiyəsi istiqamətində, yaxşıya yozmaq gərəkdir.
Əsasən insan oğlunun, yaradılışın bir sıra fitri seyirləri içindəki rəftar və hərəkətlərinə müxtəlif mənalar yükləməsi yeni deyildir. Xüsusilə bütpərəstlik dövrlərində daha da sıxlaşan belə inanc və qəbul etmə, bütpərəst olmayan cəmiyyətlər içində də, qəribədir, bir xeyli qəbul görmüşdür. Bayquş ulamasından, it səslərinə, əl, qol, qaş, gözün atmasından, qulaq cingildəməsinə qədər orqanizmin istək xarici olaraq əmələ gətirdiyi müxtəlif dərəcələrdə təbii refleksləri ilə əlaqədar olaraq edilən "uğursuzluq" şərhi, nə yazıq ki, tövhid inancına sahib cəmiyyətlərə da bəzən sıçraya bilmişdir .
"Çərşənbə axşamı günü uğursuz günüm." Deyərək o gün işə çıxmamaq ... "Sol gözüm atdı; başıma bir bəla gələcək! "deyərək heç bir şey yox ikən döyünüb sızlamaq ..." Evimin damında bayquş ötdü; yaxında ocağım (evim) dağılacaq! "deyə gərəksiz yerə dəhşət duyğularına qapılmaq ..." filankəsin itinin ulamasını eşitdim; evindən bir cənazə çıxacaq! "kimi şeylər ... Və buna bənzər batil inanc və səhv başa düşməyi bir həyat düsturu olaraq qəbul etmək Bir Allah inancı və Allaha güvənməklə uyuşmaz. Çünki:
"Allah hər şeyi ən gözəl şəkildə yaratmışdır." (Səcdə, 32/7)
Hadisələrə bağlılıq, Allaha bağlılığın önünə keçməməli. Bir Müsəlmanın, "Sol gözüm atır, pis bir şey olacaq!" Deməsini, bayquş ulamasını "ölüm" xəbəri verir kimi dinləməsini, inanmasını və bir pis xəbər gözləməsi içinə girməsini; Allaha güvənib dayanmağı unutmasını və Allahdan xeyirlisini istəməməsini hansı doğru inanca sığışdıra bilərik? Tövhid inancının hansı oxu ilə bütünləşdirə bilərik?
Müsəlman, heç bir şeyi uğursuzluğa və mənfiliyə yozmaz. Yuxunu belə. Bu bir baxış bucağıdır. Müsəlmanlıq bizə bu dəqiq baxışı gətirmişdir. Hər şey Allahın qüdrəti ilə olmaqdadır və hər şeydə bir və ya birdən çox xeyir cəhəti vardır. Müsəlman hər şeyi xeyirə yozar, xeyiri istər, xeyirlə yatar, xeyirlə qalxar. Allahdan xeyir diləyər.
Necə ki Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.s.),
"Kobudluq uğursuzluq, yumşaqlıq isə uğurdur." (Camius-Sağir, II / 2144) və ya
"Ədəbsiz danışmaq pislik, pis xasiyyət da uğursuzluqdur." (Camius-Sağir, II / 1736)
buyuraraq, uğursuzluğun da, uğurun da bizim şüurlu hərəkətlərimizi axtarılması lazım olduğunu; beləcə, işimizi pozacaq, düşmənliyi bəsləyəcək, düşmənçiliyi artıracaq, sülhə və qardaşlığa zərər verəcək, yəni uğursuzluq gətirəcək "kobudluq" kimi, "çirkin söz söyləmək" kimi, "pis xasiyyətli olmaq" kimi davranışlardan çəkinməyimizin də mümkün olduğunu bəyan buyurur.
Allah Rəsulu (s.ə.s.),
"Adamın həm ən uğurlu və həm də ən uğursuz orqanı, iki çənəsi arasındakı dilidir." (Camius-Sağir, II / 1640)
buyuraraq da, hərəkətlərimizi və orqanlarımızdan əgər "uğursuzluq" axtaracaq isək, bunda öz payımızın böyüklüyünə diqqət çəkir. Atalarımızın,
"Şirin dil ilanı yuvasından çıxarar."
sözü bu hədis-i şərifi bir ölçüdə təfsir edir. Yəni uğur və məharət şirin dildədir, uğursuzluq isə acı və kobud dildədir. Uğur nəzâkətdədir, uğursuzluq isə hörmətsiz, sevgisiz və anlayışsız olmaqdadır.
Demək olar ki, Rəsuli-Əkrəm Əfəndimiz (s.ə.s.); uğur və uğursuzluq anlayışlarını istifadə edəcək isək əgər, bunu bizim iradə və istəyimizə bağlı hərəkətlərimizi ifâdələndirəcək şəkildə istifadə etməmizi, beləcə bundan dərs almamızı və özümüzü yaxşıya doğru yönləndirməyimizin də mümkün olduğunu; əks halda Allahın qüdrətini ittiham edərcəsinə və ya hadisələri Allahın qüdrətindən və iradəsini qoparıb alırcasına "uğursuzluq" anlayışını gündəlik dilimizdə istifadə etməmizi, oradan da ürəyimizə daşımamızı uyğun görməmişdir.
Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.s.) bu mənalara bu brilyant hədisləri diqqət çəkmişdir:
"Bir xüsusda bir zənnə qapıldığınızda, onu gerçəkmiş kimi qəbul etməyin. Şeytan ürəyinizə həsəd duyğusu atdığında ona uyub zülm etməyin. Bir şey haqqında uğursuzluq zənninə qapıldığınızda buna qulaq verib də işinizdən geri qalmayın. Allaha güvənin. Satış üçün bir şey çəkəndə çox çəkin. "(Camius-Sağir, I / 405)
"Uğursuzluq düşüncəsinin, özünü ehtiyacı olan bir işi etməkdən saxlayan kimsə Allaha şirk qoşmuşdur." (Camius-Sağir, II / 3646)
Nəticə olaraq deyilə bilər ki:
Bizim gözümüzə, qulağımıza ilişən yaradılışla əlaqədar hadisələr; Allahın şəxsən iradə buyurub təqdir etdiyi, nizamlayıb tənzim etdiyi, uyğun görüb yaratdığı bir yaradılış zəncirinin bizə əks olunan halqalarıdır. Şər də olsa, şər də zənn etsək, qorxsaq da, dəhşət də alsaq xeyirə düşünməliyik, uğurlu saymalıyıq, yaxşı bilməliyik, yaxşılıq tapmalıyıq. Hadisələri pisə yozmamalıyıq. Gözün atmasından, bədənin atmasına, qulaq cingildəməsindən bir məna çıxaracaq isək əgər, sağ tərəfdə və ya sol tərəfdə olmuş fərq etməz, xeyirə dönük bir məna çıxarmalıyıq. Şərə dönük mənfi yorumlar etməməliyik. Hər hal və şərtdə Allaha güvənməliyik.
Bayquş ölüm xəbərçisidirmi?
- Ölünün bayquş olması, cahiliyyə dövrünə aid bir batil bir inancdır. (Bax. Şəhristani, s. 654; Alusi, M. Şükrü, II, 199)
Peyğəmbərimiz bunun batil inanc olduğunu bildirmişdir. (Bax. Buxari, Tibb 19, 43-45, 54; Müslim, Salam 102, 107, 110, 114, 116; Davudoğlu, A, Səhih-i Müslim Tərcümə və Şərhi, IX, 668)
- Baykuş'un ölüm xəbərçisi olduğu anlayışı da batildir.
- Bayquş, qarğa, xoruz kimi heyvanların səslərini uğursuz saymaq düşüncəsi İslamda açıqca rədd edilmişdir. Necə ki, Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.) bir hədisi-şərifində, "İslamda təşa'üm (bir şeyi uğursuz sayma, pisə yozmaq) yoxdur." (Buxari, Tibb, 54) buyurmuşdur.
Uğursuzluq məzmununda göyərçin, qarğa, bayquş və hudhud (şanapipik) kimi quşların uçuşundan məna çıxarma anlayışı çox köhnə bir keçmişə sahib olub Babil və Misirlilər kimi Yəhudi və Xristiyanlarda da mövcud idi.
Cahiliyyə Ərəbləri quşların yanında bir qisim xüsusiyyətlər daşıyan insanlarla qulağı yarıq, buynuzu sınıq heyvanları və bəzi səsləri də uğursuz qəbul edərdilər.
Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.) xəstəliyin özbaşına sirayət etmədiyini, quşun uçmasıyla uğursuzluq meydana gəlmədiyini, səfər ayında və ya bayquş ulamasında uğursuzluq axtarılmamasını (Buxari, Tibb, 54; Müslim, Salam, 102) bildirmişdir. Ayrıca İslamda uğursuzluq anlayışının olmadığını, daim optimist ifadələrin istifadə edilməsi lazım olduğunu (Buxari, Tibb, 44, 54) söyləmiş, quşun uçuşundan gələcəyə istiqamətli pis nəticələr çıkarmağın şirk sayıldığını israrla vurğulamışdır. (Əbu Davud, Tibb, 24; Tirmizi, Siyər, 47)
Bir başqa rəvayətdə isə, "Uğursuzluq anlayışı üzündən işindən imtina edən kimsə şirkə düşmüş olur" demiş, bunun kəffarəsinin nə olduğu soruşulduğunda, "Allahım! Sənin xeyrindən başqa xeyr, sənin təqdirindən başqa təqdir və səndən başqa ilah yoxdur "deyilməsini nəsihət etmişdir. (Müsnəd, II, 220)
Mövzuyla əlaqədar rəvayətləri qiymətləndirən İbnul-Əsir uğursuzluq qəbul etmənin şirk sayılmasını, bunu icra edənlərin bəzi əməliyyatlarla mənfəət görəcəklərinə və özlərinə toxunacaq zərərləri aradan qaldıracaqlarına inanmalarına bağlamışdır (ən-Nihayə, III, 152)
Günahlarda israr etmək haqqın aynası olmaq üçün yaradılan, iman yeri olan qəlbi qaraldar. Günah qəlbə nüfuz edib onu qaraldaraq iman nurunu oradan çıxarana qədər qəlbi qatılaşdırar. Hər bir günahın içində küfrə gedən bir yol vardır. Günah istiğfar (tövbə) ilə dərhal təmizlənməzsə, qəlbi pisliyə sürükləyər və Allahın itaətindən çıxmış bir qəlb halına salar.
Günah düşüncədən əmələ keçməzsə, cəzası olmaz. Rəsulullah (s.ə.s):
" Allah Təala ümmətimdən nəfslərində etməyi arzuladıqları şeyləri etmədikləri və danışmadıqları müddətcə əfv etdi." (Buxari, VII, 59) buyurmuşdur.
Məsuliyyət və cəza baxımından günahlar kəbair və sağir deyə iki növə bölünür.
Kəbair (böyük günahlar): Allahı tanımağa əngəl olan və edildikdə şəri cəzası olan və ya Allah Təalanın cəhənnəm əzabı ilə təhdid etdiyi günahlardır. Bir başqa görüşə görə, Allahın qadağan etdiyi hər şey böyük günahdır. Böyük günahların sayı ,hədis rəvayətlərini də nəzərə alaraq, yeddi, doqquz, yetmiş, iki yüz olaraq bildirilmişdir.. (Şərhu Əqidətit-Təhaviyyə, s. 370, 371).
Böyük günahların əsasları bunlardır: Allaha şərik qoşmaq, adam öldürmək,birinə zina böhtanı atmaq, zina etmək, islami cihaddan qaçmaq, sehir etmək, yetimin malını yemək, ata-anaya itaət etməmək, Məkkənin hərəmində günah işləmək, faiz yemək, oğurluq etmək,spirtli içki içmək, qumar oynamaq.
Bir Müslüman əhəmiyyət vermədən qəlbində təsdiq etdiyi halda böyük günah işləyərsə, dindən çıxıb kafir olmaz. Əhl-i sünnət böyük günah işləyən kimsənin kafir olmayacağını, cəhənnəmdə əbədi qalmayacağını, tövbə etmədən ölsə belə, Allah istəyərsə, fəzli-kərəmiylə onu bağışlayacağını, istəyərsə ədaləti ilə cəhənnəmdə ona əzab edəcəyini qəbul edir (Şərhu Əqidətit-Təhaviyyə s. 370).
Kəbairin (böyük günahların) ən böyüyü Allahı tanımamaq, zatında, sifətində və fellərində Ona şərik qoşmaqdır. Buna əkbərul-kəbair (ən böyük günah) deyilir.
"Şübhə yoxdur ki, Allah Özünə şərik qoşanları əvf etməz, amma istədiyi şəxsin bundan başqa olan günahlarını bağışlar. Allaha şərik qoşan şəxs, əlbəttə, böyük günah etmiş olur."(Nisə, 4/48).
Allahın rəhmətindən ümidini kəsərək dikbaşlıq etməyə davam etmək və ya əzabından əmin olaraq günaha fikir vermədən tövbə etməmək caiz deyildir. Mömin nə qədər günah işləyərsə işləsin, qorxu və ümid arasında olmalı, Rəbbindən üz çevirməməlidir.
"(Ya Peyğəmbər! Mənim adımdan qullarıma) de: “Ey Mənim (günah törətməklə) özlərinə zülm etməkdə həddi aşmış bəndələrim! Allahın rəhmindən ümidsiz olmayın. Allah (tövbə etdikdə) bütün günahları bağışlayar. Həqiqətən, O bağışlayandır, rəhm edəndir!"(Zümər, 39/53)
"Eyni zamanda da əzabım da çox şiddətli əzabdır! " (Hicr, I5/50).
Mötəzilə böyük günah işləyənin mömin olmaqdan çıxacağını, iman ilə küfür arasında (əl-Mənzilə beynəl-Mənzitəteyn) qalacağını, tövbə etmədən ölərsə,əbədiyyən cəhənnəmdən çıxa bilməyəcəyini iddia edir.Xaricilər daha da iləri gedərək kiçik günah işləyən möminləri də küfr ilə ittiham etmişlərdir. Mötəzilə Quran-i Kərimdəki
"Kim bir mömini qəsdən öldürərsə, onun cəzası cəhənnəmdə uzun müddət (halidən) qalmaqdır..." (Nisə, 4/33)
ayəsini dəlil göstərir. Ancaq Ərəb dilində "Halidən" sözü əbədiyyət mənasını ifadə etdiyi kimi, uzun müddət mənasını da bildirir. Bu ayədə keçən "halidən"in uzun müddət mənasını verdiyi, yuxarıda zikr edilən ayədəki (Zümər, 39/53) məna ilə dəstəklənmişdir.
Bir mömin qəlbində təsdiq, dilində iqrar olduğu halda, günah işləyər və ya fərzləri yerinə yetirməkdə laqeydlik göstərər, ancaq bu günahların müqabilində cəzaya da layiq olduğuna inanarsa,bu şəxs günahkar mömindir. Allah Təalanın belə bir insanı küfürlə səciyyələndirməsi məcazidir. Yəni, neməti inkar nankorluq mənasındadır. Bir müsəlman günahı halal qəbul edər və ya etmədiyi fərzi inkar edərsə,həqiqi mənada, kafir olur.
İslamın əsasları ilə hökm etməmək böyük günahdır. Əgər İslamın dövrünün bitdiyini, çağımızda lüzumsuz olduğu inancı ilə İslami hökmlər tətbiq olunmursa, bu, küfürdür. İman-küfür məsələləri və möminlərin təkfir edilməsi müstəqil əsərlərin də mövzusu olmuşdur. Salim əl Bəhənsavinin "əl-Hökmü və Kadıyyətü Təkfiril-Müslim" adlı əsəri də bunlardan biridir.
Sağır (kiçik günahlar): Dünyada cəzanı, axirətdə də əzabı zəruri olan kiçik günahlardır. Davamlı işlədikdə kiçik günah kiçiklikdən çıxar. Tövbə edilib,məğfirət
edildikdə ,inşallah, əfv edilər. Alimlər "Günahın kiçikliyinə böyüklüyünə baxma, kimə qarşı işlədiyinə bax." demişlərdir. Allah ilə qulun arasına pərdə olan, Allahı tanımağa, qulluğa əngəl olan hər şey günahdır.
Günahlardan çəkinmək fərzləri etməkdən əvvəl gəlir. Əvvəlcə qəlb günahlardan təmizlənər, sonra fərzləri etməklə bəzədilər. Günahlar və haramlar dini duyğunu həlak edər, zəhərləyər. Ancaq bu zəhərlər görünüşdə bal kimidir; dadlı gələ bilər,ancaq insanın mənəvi duyğularını öldürər.
Unudulmamalıdır ki, her nemət sıxıntı qarşılığıdır. Cənnət və Camalullahı istəyənlər nəfsə dadlı gələn günahlara girməmək üçün bəzi sıxıntı və çətinliklərə dözməli və Allaha sığınmalıdırlar. Möminlər ehsan sirri ilə Rəblərinə onu görürmüş kimi qulluq edərlər. Sol çiyinlərində günahlarını yazan bir mələyin olduğunun şüuru içində hərəkət edərlər.
İmkan daxilində günahlardan çəkindikcə Allah kiçik günahları əfv edəcəkdir.
"Əgər sizə qadağan olunmuş böyük günahlardan çəkinərsinizsə, Biz də sizin qəbahətlərinizin (kiçik günahlarınızın) üstünü örtər və sizi (şərəfli bir mənzilə) çatdırarıq. "(Nisə, 4/31),
"(O yaxşılıq edənlər ki) kiçik günahlar (xətalar) istisna olmaqla, böyük günahlardan və rəzil işlərdən (zinadan) çəkinərlər. Həqiqətən, sənin Rəbbin çox bağışlayandır..."(Nəcm, 53/32).
Allah Təala mömin qulların günahlarını etdikləri bəzi əməllər və ya söylədikləri bəzi söz və dualar səbəbiylə bağışlayar, günahlarına kəffarə edər. Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.) belə buyurmuşdur:
"Dənizin köpükləri qədər günahı olsa da 'Lə iləhə illəllahu vəllahu əkbər, vəla havlə vəla quvvətə illə billəh' deyən yer üzündəki hər insanın günahına bu söz kəffarə olar." (Tirmizi, Vitr, 15).
"Heç bir qul yoxdur ki, bir günah işləsin və ardınca gözəlcə dəstəmaz alıb iki rükət namaz qılaraq bu günahdan dolayı bağışlanma diləsin də, Allah onu əfv etməsin." (Əhməd b. Hənbəl, I, 10).
Peyğəmbərlər məsumdur, günah işləməzlər. Ancaq "zəllə" deyilən, peyğəmbərlik məqamı üçün qüsur qəbul edilən əməlləri vardır. Əhl-i sünnət şəfaət, hesab, mizan, sirat, havz, cənnət, cəhənnəm, qəbir əzabı və münkər-nəkir sorğusunu haqq və dinin əsası qəbul etmişdir.
Günah və Üsyanın Nəticələri:
- Elmdən məhrum qalmaq: Çünki elm günahkara verilməz.
- Ruzinin kəsilməsi: Günahkar ruzisini haramdan qazanar, Allahın bərəkət və ehsanı yox olar.
- Qəlb və ruhun pozulması: Fitrətə uyğun hal pozular, hissizlik, vicdansızlıq, qorxusuzluqla tövbədən uzaqlaşar.Daxili dünyası qaralar, qəlbi paslanar, həya duyğusu və əxlaqı yox olar.
- İnsanlardan uzaqlaşma: Nəfsini, ən yaxınlarını və toplumu yadırğayan günahkar tənha qalmağa məhkum olar.
- Hər günah iz buraxır: Günahların nəticəsi vücud, ağıl və digər orqanlarda bir pislik doğurar. Hər günah digər günahı çəkər.
- Hər günah İslam xarici, gəlmiş-keçmiş bütün çirkin ulusların mirasıdır.Qürrələnmək Fironun; homoseksuallıq Lut qövmünün mirasıdır.
- Günah və üsyan Allahın əzabının haqq olmasına yol açar. Bəla və müsibət gələr. Günahın keçmiş,indiki və gələcək nəsillərə zərəri toxunar.
- Günahkarlar mələklərin tövbə və istiğfarlarından, Hz. Peyğəmbərin (s.ə.s) şəfaətindən məhrum qalarlar. Günahlar insanların imanını zəiflədir.
Günah haqqında Hz. Peyğəmbərin (s.ə.s) buyurduğu bəzi Hədis-i şəriflər:
"Zülüm üç növdür: Bir zülm var ki, Allah onu bağışlamaz. Bir zülm var ki ,Allah onu əfv edər. Bir zülm var ki, Allah onun mütləq hesabını soruşar: Allahın əfv etmədiyi zülm şirkdir. Çünki O, "Şirk böyük zülmdür." (Loğman, 31/13) buyurmuşdur. Allahın bağışlayacağı zülm isə qulların öz nəfslərinə zülmüdür. Rəbləri ilə özləri arasındakı işlərdə etdikləri xətalardır. Allahın mütləq hesab soruşacağı zülm də qulların birbirlərinə qarşı etdikləri haqsızlıqlarıdır. Allah bunların hesabını soruşar və edilən haqsızlıqları cəzalandırar."
"Uca Allah: " Ey qulum, sən mənə qulluq etmədin, ancaq məndən ümid istədin. Mən də səndə olanları bağışladım. Ey qulum, dünya qədər günahla gəlsən, Mənə şirk qoşmamısansa, Mən də səni dünya qədər məğfirətlə qarşılayaram. " buyurur."
"Qulun başına gələn bir müsibət, böyük-kiçik bir fəlakət daima öz günahı ucbatındandır. Allahın bağışladıqları da lap çoxdur."
"Canımı qüdrət əlində saxlayan Allaha and olsun ki, möminin başına gələn hər bir dərd, üzüntü, sıxıntı, hətta bədəninə batan hər bir tikan üçün Allah o kimsənin günahlarını əfv edər."
"Hər eşitdiyini söyləmək şəxsə günah olaraq kifayətdir."
"Kim bir müsəlman qardaşına şəfaət edər, şəfaət etdiyi kimsə özünə bu səbəbdən bir hədiyyə verər və o da bunu qəbul edərsə, böyük günah qapılarından birinə gəlmiş olar."
"Heç bir günahkar digərinin yükünü çəkməz."
"Allah canı boğazından çıxana qədər qulun tövbəsini qəbul edər."
"Fərz namazı, dəstəmaz, xuşu və rükunu tam olaraq edən hər bir müsəlmanın -böyük günah işləmədikcə-namazı əvvəlki günahlarına kəffarə olar."
"İnsanlar bir münkər görüb onu dəyişdirməzlərsə, Allahın onlara ümumi bir cəza verməyi yaxındır."
"Başqalarının işlədiyi günahlar ucbatından bizi də həlak etmə, Allahım! Bu yeddi həlakedici şeydən çəkinin: Şirk, sehir, adam öldürmək, faiz, yetim malı yemək, cihaddan qaçmaq, günahsız qadınlara zina böhtanı atmaq."
"Kim Ramazanda inanaraq, haqq rizası üçün oruc tutarsa, keçmiş günahları əfv edilər. Rüşvət alana da, verərə də lənət olsun. Halal bəlli, haram bəllidir və sən sənə şübhəli gələni burax. Zina və fuhuş bir toplumda yayğın olarsa, Allah əvvəlki nəsillərdə olmayan xəstəlikləri onlara bəla olaraq verər. Bir millət əksik çəkər və əksik ölçərsə, zülm, aclıq və yoxluqla cəzalandırılarlar. Bir millətin idarəçiləri uca Allahın endirdiyi hökm ilə hökm etməzsə, Allah onların birliyini dağıdar. Qul etdiyi üsyan və işlədiyi günah dolayısıyla ruzidən məhrum qalar."
"Hesaba çəkilmədən özünü hesaba çək. Başınıza gələcəkləri bilsəydiniz, az gülər , çox ağlayardınız.Etdiyin bir pislik səni üzürsə, sən möminsən. Ey qəlblər əlində olan Rəbbim, qəlbimi sənin dinin üzərində
sabit və davamlı qıl." (İbn Kəsir, I, 508, 528; Buxari, Libas, 24, Tıb, l, Savm, 1-15, Əhkam, 9, Buyu, 2, 3; Müslüm, Birr, 45 vd.; iman,143,144,145,153,154, Müqəddimə, 5; Əbu Davud Buyu, 82; Tirmizi, Təfsir, 44; Daavat, 90, 99; İbn Macə Əhkam, 2; Malik, Muvatta ; Hudud, 2,' ƏhmƏd b. Hənbəl, II, 164, 248; V, 154, 190, 194).
(Zübeyr TƏKKƏŞİN)
