Mövzusunda ən çox maraqlanılan

2. (3986)- Əbu Hüreyrə (r.ə.) izah edir: "Rəsulullah (s.ə.s.) buyurdular ki: "Ölüm xaricində heç bir xəstəlik yoxdur ki çörək otunda onun üçün bir dərman olmasın." [Buxari, Tibb 7; Müslim, Salam 89, (2215); Tirmizi, Tibb 5, (2042), 22, (2071).)

ŞƏRH:

Bu hədisdə, dilimizdə çörək otu dediyimiz qara dənin ölüm xaricində bütün xəstəliklərə şəfa verəcəyi bəyan edilməkdədir. Hədis müxtəlif rəvayətlərdə gəlmişdir. İbni Həcər, hədisin bir rəvayətində iştirak edən -çox asqırma ilə gələn soyuqdəyməyə necə istifadə ediləcəyi xüsusundakı- bir şərhi mərfu rəvayətdən tapdığını yazar:

" Çörək otu incəcik döyülər, zeytun yağıyla qarışdırılıb burna üç damla damladılar." Bir başqa rəvayətin şərhi hansı xəstəlik üçün olduğu bildirilmədən. Belə deyilir:

"Deyildi ki: "Qara dən nədir?" Bu cavabı verdi: "Şunızdır" Təkrar soruşdu: "Onu necə istifadə edəcəyəm?" dedi ki: "İyirmi bir ədəd çörək otu dənəsi götür, bir bezə bağla. Sonra bir suya qoyub bir gecə saxla. Səhər olunca burnun sağ deşiyinə bir damla, sol deşiyinə iki damla tök. Sabahısı günü sağ burun deşiyinə iki damla, sol deşiyə bir damla. Üçüncü gün sağ deşiyə bir, sol deşiyə iki damla tök." İbni Həcər şərhinə davam edir:

"Bu bəyandan çatılan nəticə budur: "Çörək otunun hər dərdə dərman olmasının mənası, hər xəstəlik üçün tək başına eyni şəkildə istifadə edilməsi demək deyil. Əksinə, bəzən olar tək başına istifadə edilər, bəzən olar mürəkkəb olaraq istifadə edilər, bəzən döyülüb nazildilmiş, bəzən də döyülməmiş olaraq istifadə edilər. Zaman olar, içilərək, damladılaraq və sarılaraq vs. müxtəlif şəkillərdə istifadə edilər.

(İbrahim Canan, Kutubu Sittə Tərcümə və Şərhi)

Abdulmutallibin Yuxusu
Peyğəmbərimizin Babasının Alınında parlayan Kainatın Əfəndisinə aid nur, onun Qureyşin rəisliyi mövqeyinə gətirib oturtmuşdu.
İsti bir yaz günü idi… Kəbənin yanındakı Hicr mövqeyində sərin bir kölgədə yatırdı. Bir yuxu gördü. Yuxusunda bir şəxs özünə belə səsləndi:
"Qalx, Tayyibəni qaz!" Soruşdu:
"Tayyibə nədir?"
Lakin, o şəxs sualına heç bir cavab vermədən uzaqlaşıb getdi. Oyanan Abdülmuttalib həyəcanlı idi. "Tayyibə" nə demək idi? Tayyibəni qazmaq necə olardı? Yuxuya bir məna verə bilmədən maraq içində o gün gecəni keçirdi.
Sabahısı gün, eyni yerdə yenə yuxuya getmişdi. Eyni adam təkrar göründü və səsləndi:
"Qalx, Berreni qaz."
Yuxusunda çaşmışa dönən Abdülmuttalib yenə soruşdu:
"Berre nədir?"
Adam yenə heç bir cavab vermədən oradan uzaqlaşıb getdi. Abdülmuttalib dərin yuxudan daha böyük bir maraq və həyəcan içində oyandı. Nə var ki, gördüklərinə heç cür məna verə bilmirdi. O gün və gecəni də yenə gördüyü yuxunun təsirində keçirdi.
Sabahısı günü idi. Yenə eyni yerdə yatırdı. Eyni adam gələrək özünə,
"Qalx," dedi. "Mednuneni qaz."
Dərin yuxuda, Abdülmuttalib, adama
"Mednune nədir?" deyə soruşdu. Amma adam yenə cavab vermədən uzaqlaşıb getdi.
Abdülmuttalibin maraq və həyəcanı son həddinə çatmışdı. Üç gün üst üstə gördüyü yuxunun boş olmadığın əlbəttə bilirdi. Amma mənasını anlayacaq ən kiçik bir ipucuna da sahib deyildi.
Dördüncü gün yenə eyni yerdə yuxuya yatan Abdülmuttalib, eyni adamın gəldiyini gördü. Adam bu səfər belə səsləndi:
"Zəmzəmi qaz!" Abdülmuttalib,
"Zəmzəm nədir, haradadır?" deyə soruşduqda, adamın cavabı bu oldu:
"Zəmzəm bir sudur ki, heç kəsilməz, dibinə çatılmaz. Hacıların su ehtiyacını onunla qarşılayarsan. O, Kəbədə kəsilən qurbanların qanlarının töküldüyü yer ilə dərilərinin basdırıldığı yer arasındadır. Alaca qanadlı bir qarğa gəlib, oranı dənləyər. Orada qarışqa yuvası da vardır." 1
Oyanan Abdülmuttalibin həyəcanına bu səfər sevinc də qatılmışdı. Çünki, yuxunu mənalandırmaq üçün ipucunu əldə etmişdi. Zəmzəm quyusundan dəfələrlə bəhs edildiyini eşitmişdi. Lakin, onun yerini kimsə bilmirdi. Çünki Cürhümlüler, Məkkədən düşmən hücumunun qarşısından qaçarkən, Kəbənin bütün qiymətli mallarını Zəmzəm quyusuna atmış, quyunun üstünü də torpaqla örtüb, naməlum bir hala gətirmişlərdi. O zamandan bəri Zəmzəmin adı var, özü yox idi.
Abdülmuttalib, artıq Zəmzəmin yerini tapıb qazmaqla vəzifələndirildiyini anlamışdı. Dərhal araşdırmağa başladı. Yuxusunda özünə deyilən yerə getdi. Bu sırada alaca qanadlı bir qarğanın süzüldüyünü və yerə qonaraq dimdiyi ilə bir yeri qarışdırdıqdan sonra havalanaraq göyə doğru yüksəldiyini gördü.
Abdülmuttalibin sevincinə deyəcəksöz  yox idi. İllərdən bəri gizli qalmış həyat bəxş edən bir quyunu tapma və ortaya çıxarma şərəfinə çatacaqdı. Zəmzəmin yerini təsbit etmişdi və sıra qazmağa gəlmişdi. Bu şərəfi başqasına verməmək və bu sirri başqalarına açmaq istəmirdi. Bunun üçün sabahısı gün bir tək oğlu olan Harisi götürərək təsbit edilən yerə getdi və qazmağa başladılar. Bir müddət davam edən qazıntı nəticəsində Zəmzəm Quyusunun hörülmüş divar daşları ilə bir dairə şəklindəki ağzı meydana çıxdı. Abdülmuttalib sevincli idi, həyəcanlı idi. Sanki gözlərinə inana bilmirdi. Amma gözlərinə inansa da, inanmasa da görünən bir quyu ağzı idi. Təkbir gətirməyə başladı: "Allahu əkbər! Allahu Əkbər!"

Abdülmuttalib və Qureyşin  liderləri
Abdülmuttalibin bu fəaliyyətini başından bəri müşahidə edən Qureyşlilər, işin artıq ortaya çıxmaq üzrə olduğunu fərqinə varınca, böyüklərinə xəbər verdilər. Bir müddət sonra, Qureyş böyükləri, qazılan yerə gəldilər və Abdülmuttalibə,
"Ey Abdülmuttalib! Bu atamız İsmayılın quyusudur. Onda bizim də haqqımız var. Bizi də bu işə ortaq et " dedilər. Abdülmuttalib,
"Xeyr, edə bilmərəm" dedi. "Bu iş yalnız mənə təsis edilmiş və aranızdan ancaq mənə verilmişdir."
Abdülmuttalibin bu qəti cavabı Qureyşin liderlərinin xoşuna gəlmədi. İçlərindən Adiyy bin Nevfel belə danışdı:
"Sən tək bir adamsan. Tək oğulundan başqa dayanacağın bir kimsən də yox. Necə olar da bizə qarşı gəlir, bizə boyun əyməzsən?"
Bu söz, Abdülmuttalibin sanki içini yandırdı. Çünki, Qureyşlilər onu kimsəsizliklə kiçik hesab edirdilər. Bu anlayışdan çox narahat olduğunu halıyla da bildirdi. Bir müddət kədər içində susdu. Sonra içini belə tökdü:
"Ya, demək sən məni təklik və kimsəsizliklə ayıblayırsan, eləmi?"
Həmsöhbətindən heç bir cavab gəlməyincə, bir müddət düşündükdən sonra, əllərini açaraq üzünü səmaya doğru çevirdi və, "And içərəm ki," dedi. "Allah mənə on oğlan versə, bunlardan birini Kəbənin yanında qurban edəcəyəm." 2
Abdülmuttalibin bu sözləri həm bir dua, həm bir and, həm də bir əhd idi.

Şama Gediş
Hadisənin burada sona çatmayacağı müəyyən idi. Vəziyyət də bir xeyli incə idi. Belə hadisələr üzündən aralarında çox vaxt vuruşmalar olmuşdu. Bunu bilən Abdülmuttalib, qazıntı işindən o anlıq imtina etdi və işin bir hakim tərəfindən həll edilməsini təklif etdi. Təklifi qəbul gördü. Hakimi təsbit etdilər: Şamda oturan Sad bin Hüzeym.
Əmilərindən bir neçəsini yanına alan Abdülmuttalib, Qureyş qəbilələrinin irəli gələnlərindən bir qrupla Şama doğru yola çıxdı. Nə var ki, hələ Şama çatmadan İlahi qədər onları dayandırdı. Abdülmuttalib və yanındakıların suları, alov saçan səhra ortasında bitdi. Bu özləri üçün ən böyük, ən şiddətli düşməndən daha da təhlükəli idi. Abdülmuttalibin müraciətinə, Qureyş irəli gələnləri, "Suyumuz ancaq bizə yetər" deyərək rədd cavabı verdilər.
Abdülmuttalib ilə yaxınlarının həyatı böyük bir təhlükə ilə qarşı-qarşıya oldu. Əllərində edəcəkləri heç bir şey də yox idi. Səhra ortasında su axtarmaq, ilğımın arxasında qaçmaqdan fərqsiz idi.

Abdülmuttalibin Su Axtarışına çıxması.
Fəqət hər şeyə baxmayaraq Abdülmuttalib su axtarışında qərarlı idi. İçindən bir səs su tapacağını söyləyirdi. Dəvəsinin yanına gəldi, onu ayağa qaldırdı. O anda, birdən gözlərinə inana bilmədi. Çünki dəvənin bir ayağının dibində tərtəmiz parlayan, bir ovuc su gördü. Bu vəziyyət, yoldaşlarını da sevindirmişdi. Yenidən həyata dönmüş kimi oldular. Abdülmuttalib, qılıncıyla suyun çıxdığı yeri genişlədincə, su daha gur axmağa başladı. Bu vaxt su verməyən Qureyşlilər, heyrətlə onları seyr edirdi.
Abdülmuttalib və yoldaşları, sudan, doyunca həm özləri içdilər, həm də heyvanlarına içirdilər. Bir ara, Abdülmuttalib, özünə su verməyən Qureyşlilərə döndü və səsləndi:
"Suya gəlin, suya! Allah bizə su verdi. Həm özünüz için, həm də heyvanlarınızı sulayın!Dayanmayın, gəlin."
Qureyşlilər xəcalətli xəcalətli suya yaxınlaşdılar. Doyunca sudan içdilər. Heyvanlarını suladılar. Tuluqlarındakı köhnə suyu tökərək təmiz su ilə doldurdular.
Qureyşlilər, Zəmzəm quyusunu qazan əllərin özlərinə təqdim etdiyi bu sərin və təmiz suyu içər içməz, fikirləri birdən dəyişdi. Xəcalətli və günahkar bir əda içində Abdülmuttalibə dönərək,
"Ey Abdülmuttalib," dedilər. "Artıq sənə deyəcək bir sözümüz yox. Anladıq ki, Zəmzəmi qazmaq sənin haqqın. Bu işə ancaq sən layiqsən. Vallah, Zəmzəm barəsində səninlə bir daha münaqişə etməyəcəyik. Artıq hakimə getməyə də gərək görmürük."
Və hakimə getmədən yarı yoldan təkrar Məkkəyə  birlikdə döndülər. 3
Məkkəyə dönən Abdülmuttalib, oğlu Harislə birlikdə qazıntı işinə davam etdi və qısa zamanda Zəmzəmi ortaya çıxardı.

Qiymətli Mallar Üçün Püşk atdılar
Zəmzəm quyusundan bəzi qiymətli mallar da çıxdı. Bunlar arasında qızıldan iki maral heykəli ilə qılınclar və zirehlər də vardı. Zəmzəmi ortaya çıxarma haqqını daha əvvəl Abdülmuttalibə buraxan Qureyş irəli gələnləri, bu qiymətli malları görüncə, ehtiras damarları təkrar qabardı. Yenə Abdülmuttalibin başına tikildilər.
"Ey Abdülmuttalib," dedilər. "Bu mallara səninlə birlikdə ortağıq. Bunlarda bizim də haqqımız var."
Cömərd və səbirli Abdülmuttalib əvvəl, "Xeyr. Sizin bu mallar üzərində heç bir haqqınız yox" deyərək istəklərini rədd etdi. Sonra yenə cömərdlik və mərdliyini ortaya qoydu.
"Mən yenə də sizə yumşaq davranım. Aramızda püşk ataq."
Bundan məmnun olan Qureyş irəli gələnləri,
"Yaxşı, bu püşkü necə və nə şəkildə edəcəksən?" deyə soruşdular
Abdülmuttalib, püşkdə izləniləcək üsulu izah etdi:
"İki püşk Kəbə üçün, iki püşk mənim üçün, iki püşk də sizin üçün çəkərik. Püşk də kimə nə çıxarsa onu alar, çıxmayan da məhrum qalar."
Bu üsul tərəfsiz bir hal çarəsi idi. Bu səbəblə Qureyşlilər sevindilər və Abdülmuttalibin bu davranışını təqdir etdilər:
"Doğrusu," dedilər. "Çox insaflı davrandın."
Kəbənin içində Hübel bütünün yanına getdilər və püşk atdılar. Püşk nəticəsi, Qureyş irəli gələnlərinin bu mallarda haqqları olmadığını bir dəfə daha ortaya qoydu. Qızıl maral heykəllər Kəbəyə, qılınc və zirehlər Abdülmuttalibə düşdü. Onların payı isə məhrumiyyət oldu. Amma artıq etiraz edəcək vəziyyətləri qalmadı və məsələ beləcə bağlandı.
Abdülmuttalib, qılınc və zirehləri döydürüb saç halına gətirdikdən sonra, bununla Kəbənin qapısını bağladı. Beləcə Kəbəni qızılla bəzəyənlərdən oldu.
Zəmzəm quyusunu ortaya çıxardığı zaman Abdülmuttalibin yaşı kamal yaş olan qırxına basmışdı.
Otuz il sonra, Cənabı Haqqın lütfkarlığı ilə oğlanlarının sayı onu tapdı. Bu sırada illər əvvəl söylədiyi vədini xatırladı: Oğlanlarından birini Kəbədə qurban etmək. Amma hansını? Hamısı da bir-birindən gözəl və sevimli idi. Lakin Abdullah çox daha başqa idi.
Abdullah, Abdülmuttalibin on oğlanından səkkizincisi idi. Surətdə digər qardaşlarından çox fərqli idi. Dünyaya gəlir gəlməz atasının alınında parlayan Nuru Məhəmmədi onun alınına keçmiş idi. Bu nur, üzünə möcüzə bir gözəllik və müstəsna bir şirinlik bəxş etmiş idi. Amma heç kim bu gözəllik və şirinliyin haradan və nə üçün gəldiyinin fərqində deyildi.

1. Sire, 1/150151
2. Sire, 1/160; Tabakat, 1/88; Taberi, 1/128
3. Sire, 1/152-158; Tabakat, 1/84

Saleh Suruç
 

Rəsulu Əkrəm Əfəndimizin üçü kişi Qasım, Abdullah, İbrahim dördü qız olmaq üzrə yeddi uşağı doğulmuşdur. Bunlar doğuş sırasıyla (Qasım, Zeynəb, Rukayye, Ümmü Gülsum, Fatimə, Abdullah, İbrahim) adlarını daşımışlar. Bu yeddi uşağın altısı Həzrəti Xədicədən, yeddincisi Misirli Həzrəti Mariyeden idi.

İbni İshak, Peyğəmbərimizin (Tahir) ilə (Tayyib) adında iki övladı daha olduğunu söyləməkdə isə də bunların Abdullahın sifətləri olduğu bildirilmişdir.

1) Qasım:

Rəsulu Əkrəmin ilk uşağı Qasım idi. Bu səbəbdən ləqəbi: əbul-Qasım (Qasımın atası) oldu. Həzrəti Peyğəmbər, əbul-Qasım adı ilə çağırılmasından xoşlanardı. Səhabələr də özünü bu adla çağırardılar. İbni Sada görə, Qasım iki il yaşadı. Məkkədə vəfat etdi. Rəsulu Əkrəmin uşaqları içində ilk ölən: Qasım oldu.

2) Zeynəb:

Peyğəmbərimizin ən böyük qızı idi. Qasımdan sonra doğulmuşdu. Zeynəb doğulduğu zaman, Rəsulu Əkrəm otuz yaşında idi. Məkkədə doğulmuş olan Zeynəb, Hicrətin səkkizinci ili Mədinədə vəfat etdi. 

3) Rukayye

Rəsulu Əkrəmin ikinci qızı idi. Doğulduğu zaman Həzrəti Peyğəmbər Əfəndimiz, otuz üç yaşında idi. Rukayye atasının Peyğəmbərliyindən əvvəl, Ebu ləhəbin oğlu, Utbe ilə nişanlanmışdı. Rəsulu Əkrəm, xalqı İslama dəvətə başlayınca Əbu ləhəb, oğulunu çağırdı:

- "Oğulum! Məhəmmədin qızından ayrılmayacaq olsan, mən səndən ayrılaram." dedi. Utbe də atası Ebu lehebin təşviqiylə "Rukayye"ni buraxdı. O zaman Rukayye, Həzrəti Osman ilə evləndi. Habeşistana köç edən ilk karvana Həzrəti Osman, arvadı Həzrəti Rukayye ilə birlikdə qatılmışdı. Həzrəti Osman, Habeşistandan Məkkəyə dönmüş, oradan da Mədinəyə hicrət etmişdi. Rukayye, Bədr gazası günlərində xəstələnmiş, buna görə Həzrəti Osman, Bedr müharibəsində ola bilməmiş, hətta arvadı başında qaldığı üçün, bəhanəlilər arasına qoyulmuşdu.

4) Ümmü Gülsüm:

İslam gəlmədən əvvəl doğuldu. Anası həzrəti Xədicədir. Ümmü Gülsüm İslam gəlmədən əvvəl Əbu Ləhəbin ikinci oğlu Uteybe ilə nişanlanmışdı. İslam gəlincə Əbu Ləhəb iman etmədi və İslamın çox azğın bir düşməni oldu. Onun haqqında (Təbbət) surəsi nazil olunca oğluna Ümmü Gülsümdən ayrılmasını söylədi. O da atasını dinliyerek ayrıldı.

Bədr müharibəsinin sonunda, Həzrəti Rukayyenin ölümündən bir il sonra, Hicrətin üçüncü ili, Həzrəti Osmanla evləndi.

5) Fatimə:

Rəsulu Əkrəmin ən kiçik və lakin ən sevimli qızı idi. İlahi vəhy ilk gəldiyi zaman, Məkkədə doğuldu. Hicrətin ikinci ili Mədinədə Həzrəti Əli ilə evləndi. Evləndikləri zaman Həzrəti Fatimə 15, Həzrəti Əli 24 yaşında idi. Rəsulu Əkrəm, qızı Fatimə üçün, yataq çarşafı, iki əl dəyirmanı, bir dəridən hazırlanmış su qabı, Həzrəti Fatimə, dəyirmanlarla su dərisini, bütün ömrü boyunca istifadə etmişdi.

Rəsulu Əkrəm Həzrəti Əli ilə Həzrəti Fatimənin yaxşı dolanmasını istər, aralarında ixtilaf çıxarsa, onları barışdırardı. Bir gün Əli, Fatiməyə şiddətli bir rəftar etmiş, Fatimə də Rəsulu Əkrəmə müraciət edərək Əlini şikayət etmişdi. Fatimədən sonra, Əli gəlmiş, o da Fatiməni şikayə etmiş, lakin Rəsulu Əkrəm ikisin də barışdırmışdı.

6) Abdullah:

Hicrətdən əvvəl, on birinci ili Məkkədə anadan oldu: Üç ay yaşadı. Kiçikkən öldü. "Tahir və Tayyeb" Abdullahın digər adları idi.

7) İbrahim:

Rəsulu Əkrəmin ən kiçik uşağı və ən kiçik oğlu idi. Hicrətin səkkizinci ili Mədinədə doğuldu. İbn İshaka görə, Rəsulu Əkrəmin İbrahimdən başqa bütün uşaqları, Peyğəmbərlikdən əvvəl doğulmuşlar. İbrahim, Misirli Həzrəti Mariyeden dünyaya gəlmiş, Həzrəti Aişənin rəvayətinə görə, on yeddi və ya on səkkiz aylıqkən vəfat etmişdi.

İbrahim öldüyü zaman günəş tutulmuşdu. Xalq, günəş də matəmə qatıldı, deyincə Rəsulu Əkrəm:

- "Günəş ilə ay, Allahın ayələrindəndir. Bir faninin ölümü üzündən tutulmazlar!" deyə xitabda olaraq, müsəlmanları belə səhv anlayışlardan uzaqlaşdırmışdı.

     Mövzuya keçməzdən əvvəl qeyd edək ki, tarixən evlilik yaşının bütün cəmiyyətlər üçün standard bir ölçüsü olmamışdır. Çünki evlilik yaşı müxtəlif amillərin təsiri ilə müxtəlif cəmiyyətlərdə və müxtəlif dövrlərdə fərqli yaş hədlərində ola bilər. Çünki bir çox faktorlardan (iqlim, inkişaf səviyyəsi, qidalanma, genetik xüsusiyyətlər və s.) asılı olaraq insanların fiziologiyası və yetkinlik yaşına çatma həddi fərqlidir. Hətta eyni cəmiyyət daxilində yaşayan insanlarda da bu fizioloji fərqlilik özünü aşkar biruzə verir. Məsələn, minimum evlilik yaşı 20 yaş və daha yuxarı olan ölkələr:

– Liviya: həm kişi, həm qadın 20 yaş

– Çin: kişi 22 yaş, qadın 20 yaş

– Honkonq: həm kişi, həm qadın 21 yaş

– Yaponiya: həm kişi, həm qadın 20 yaş

– Malaziya: həm kişi, həm qadın 21 yaş

– Sinqapur: həm kişi, həm qadın 21 yaş

– Tayvan: həm kişi, həm qadın 20 yaş

– Puerto Riko: həm kişi, həm qadın 21 yaş

– Papua Yeni Qvineya: həm kişi, həm qadın 21 yaş.

    Əksər Avropa ölkələrində isə rəsmi olaraq minimum evlilik yaşı 18 yaş, Şotlandiyada isə 16 yaşdır. Hətta rəsmi icazə əsasında 15 yaxud 16 yaşda evliliyin mümkün olduğu Avropa ölkələri bunlardır:  Avstriya, Bolqariya, Xorvatiya, Çexiya, Danimarka, Estoniya, Gürcüstan, Almaniya, Macarıstan, İtaliya, Latviya, Litva, Norveç, Polşa, Portuqaliya, Rumıniya, Slovakiya, Sloveniya və s. Göründüyü kimi konkret olaraq hər hansı evlilik yaşının müəyyən edilməsi bir çox subyektiv səbəblərə bağlıdır.

Mənbə: Marriageable age

    Əgər biz “ateist məntiqi” ilə müqayisə aparsaq, məsələn, Çin qanunvericiliyinə görə Avropadakı insanlar pedofil hesab oluna bilər. Çünki Çində evlilik yaşı 20-22 olduğu halda, Avropada 18 (hətta 15-16) yaşdır. Lakin belə müqayisə tamamilə səhvdir, çünki “ateist məntiqinə” əsaslanır.

    Digər tərəfdən indiki qanunvericiliyə görə əksər Avropa ölkələrində evlilik yaşı 18 (bəzən 15-16) olmalıdır. Fərz edək ki, 1000-1500 ildən sonra evlilik yaşı həddini qaldırıb edəcəklər 25 yaş. Onda belə çıxır ki, gələcəkdə yaşayan insanlar deyəcəklər ki, “1000-1500 il əvvəl yaşayan insanlar pedofil olublar” Ateistlərin inandığı gülməli “məntiq” budur.

    Nə Qurani Kərimdə, nə də ki, hədislərdə konkret bir evlilik yaşı göstərilməmişdir. Çünki artıq qeyd etdiyimiz kimi zaman keçdikcə müxtəlif amillərin təsiri altında evlilik yaşı arta-azala bilər. Başqa sözlə, İslam dini evlilik yaşını müəyyən etməyi hər bir xalqın öz ixtiyarına vermişdir. Bu o deməkdir ki, hər bir cəmiyyət evlilik yaşını müəyyən etməkdə sərbəstdir. Evlilik yaşı ilə bağlı Nisa surəsi 6-cı ayədə deyilir: “Yetimləri nikah yaşına çatıncaya qədər sınayın. Əgər ağla dolduqlarını (həddi-büluğa çatdıqlarını) hiss etsəniz, mallarını özlərinə qaytarın.” Göründüyü kimi Quranda “evlənmə yaşına qədər sınayın və əgər ağla dolduqlarını hiss etsəniz mallarını özlərinə qaytarın” yazılıb. Ağla dolduqlarını hiss etdiyinizdə mallarını qaytarın deyilməyinin səbəbi miraslarını israf etməsinlər deyə nazil olub və onların ağla dolduqları yaş, yəni özlərini idarə edə bildikiləri yaş arası ola bilər. Göründüyü kimi İslam dininin evlilik yaşı ilə bağlı hökmü bütün dövrlər və cəmiyyətlər üçün keçərlidir.

    Hz Aişənin (r.a) peyğəmbərlə (s.a.s) evlilik yaşı alimlər arasında ümumən ixtilaflıdır. Belə bir ixtilafı məsələni məqsədli şəkildə eşələyib-qurcalamaq ancaq İslama və müsəlmanlara düşmən münasibət bəsləyən xəstə düşüncəli ateist məxluqlara sərf edir.

    Ateistlər Hz.Aişə (r.a) ilə evlilik məsələsini iddia edərək çox vaxt peyğəmbərimizi (s.a.s) müxtəlif sözlərlə təhqir edirlər. Hz. Muhammədə (s.a.v) bu cür ağır iftira atanların bəlkə də adi tarixi faktlardan xəbəri yoxdur ki, hələ XX əsrin əvvəllərinə qədər nəinki qıraq bölgələrdə, hətta Bakının özündə belə erkən yaşda (13-16 yaş arası) qızlarla evlilik normal hal hesab olunurdu. İndi biz o dövrdə yaşamış Azərbaycan kişilərini “pedofil” adlandıra bilərikmi? Xeyr. Çünki hər  dövrdə müxtəlif evlilik yaşları və ailə adət-ənənələri olub. Bu məsələyə daha çox tarixi aspektdən baxmaq lazımdır. Hz. Peyğəmbərin (s.a.v)  dövründə evlilik yaşı indikindən aşağı idi və bu hal həmin dövr üçün əksər cəmiyyətlərdə normal hesab olunurdu. Deməli, öz dövrü üçün belə bir evliliyə adi baxılırdı. Ateistlərin iddia etdiyi kimi əgər peyğəmbərimizin (s.a.s) Hz. Aişə (r.a) ilə evliliyi həqiqətən də utancverici bir hadisə olsa idi, bunu hamıdan qabaq peyğəmbərlə düşmən olanlar deyərdilər. Ancaq fakt odur ki, peyğəmbərlə (s.a.s) eyni dövrdə yaşayan və onun ən qatı düşmənləri olan bütpərəst müşriklər heç vaxt peyğəmbərə qarşı belə bir iddia irəli sürməmişdilər. Halbuki, həmin dövrdə yaşayan İslam düşmənləri həmişə peyğəmbərin qüsurlarını axtarır və üzə çıxarmağa çalışırdılar. Nəinki bütpərəstlər, hətta peyğəmbərə nifrət və düşmənçilik edən yəhudi və xristianlar da peyğəmbərə qarşı belə iddia etməmişdilər. Deməli, 1400 il əvvəl yaşamış ən qatı İslam düşmənləri peyğəmbərin (s.a.s) həmin evliliyi haqqında çirkin söz demirdilərsə, 1400 il sonra ateistlərin belə iddiaları ən çirkin iftiradır.

    Məlumdur ki, Hz Aişə (r.a) Rəsulullahla (s.a.s) nişanlanmamışdan əvvəl Cübeyrl bin Mutimlə (19 yaş) nişanlı idi. Cübeyrlə nişanın pozulmasına səbəb isə Hz Aişənin (r.a) müsəlmanlığı qəbul etməsi idi. Deməli, Hz. Aişə, Hz Məhəmmədlə (s.a.s) nişanlanmadan əvvəl yaşadığı cəmiyyətin qayda-qanunlarına görə evlilik yaşına çatmış gənc bir qız idi. İndi sual yaranır ki, Hz Aişə (r.a) 6 yaşda Rəsulullahla (s.a.s) nişanmışdırsa ondan əvvəl Cübeyrlə neçə yaşda nişanlı olur? 3-4 yaşdamı? Sizcə 3-4 yaşda bir qız müsəlmanlığı necə qəbul edə bilər?

     1. Hz. Aişə (r.a) vəhyin başlanğıcından beş il əvvəl, yəni ki, 605-ci ildə anadan olmuşdur. Onun Hz. Peyğəmbərlə (s.a.s) evliliyi vəhyin başlanğıcından on üç-on dörd il sonra (623-624-cü ildə) olmuşdur. Başqa sözlə, Hz.Aişənin (r.a) evləndiyi vaxt ən azı on yeddi-on səkkiz yaşlarında olduğu ortaya çıxır. Bu mövzu, daha detallı bir şəkildə Mövlana Şiblinin “Asr-ı Saadet” kitabında izah edilir. (İst. 1928. 2/ 997).

      2. Hz. Aişənin evləndiyi zaman (623-624) yaşının böyük olduğunu, bacısı Hz. Əsmanın biografiyasından açıq şəkildə bilmək olar. Köhnə biografiya kitapları Hz. Əsmadan bəhs edərkən deyirlər ki: “Əsma yüz yaşında ikən, hicrətin 73-cü ilində vəfat etmişdir. Hicrət vaxtı iyirmi yeddi yaşında idi. Hz. Aişə bacısından on yaş kiçik olduğuna görə, onun da hicrət vaxtı (622) on yeddi yaşında olması gərəkdir. Digər tərəfdən Hz. Peyğəmbərdən öncə Hz.Aişə, Cübeyr bin Mutim ilə nişanlanmış, lakin Cübeyrin ailəsi tərəfindən nişan pozulmuşdu. Deməli, həmin vaxt Hz. Aişə evlənəcək yaşda bir qız idi.” (Xatemü’l Ənbiya Hz. Muhamməd və Həyatı, Ali Himmet Berki, Osman Keskioğlu, s. 210)

    3. Digər bəzi din alimləri Hz. Aişənin, 605-ci ildə anadan olduğunu və Hz. Muhammədin (s.a.s) peyğəmbərliyi başladığında hələ 5 yaşında, hicrətdə 17 və evləndiyi zaman isə 19 yaşında ola biləcəyini irəli sürmüşlər. (Abbas Mahmud el-Akkâd’dan naklen Ruqaiyyah Waris Maqsood, Hazrat A’ishah Saddiqah (R.A.A) A Study of Her Age at the Time of Her Marriage, s. 10, Birmingham-1996.) Erul, s.643.

     4. Bir çox tarixçilər, Hz. Aişənin 67 yaşında vəfat etdiyi haqqında həmfikirdirlər. Üstəlik Hz. Əsmanın nəvəsi Hişam b. Urvə, Hz. Aişənin vəfat tarixini miladi 672-ci il olaraq göstərir. Yenə biografiya səlahiyyəti olan Xəlifə İbnu’l-Hayyât el-Usfûrî (ö. 854) və Əhməd b. Hənbəl də bizə Hz. Aişənin miladi 672-ci ildə son nəfəsini verdiyini söyləməkdədirlər. (R. W. Maqsood, Hazrat A’ishah Saddiqah, s. 16; Zehebî, Nubela, II. 192.). Əgər Hz. Aişə miladi 672-ci ildə 67 yaşında idisə, onda 622-ci ildə hicrət vaxtı 17 yaşında (və 605-ci ildə doğulmuş) olmalıdır. Bu da onun evləndiyi zaman 9 yaşında deyil, 19 yaşında olduğu qənaətinə gəlməyə əsas verir.

    5. Ömər Rıza Doğrula görə, Hz. Aişə, Hz. Muhammədin (s.a.s) peyğəmbər olaraq göndərilməsindən dörd il əvvəl dünyaya gəlmiş, peyğəmbərliyin onuncu ilində Hz Peyğəmbərlə nişanlanmışdır. O zaman Hz. Aişə, 14 yaşında idi. Mədinədə evlilik olduğu zaman isə 18 yaşına çatmışdı. (Şiblî Mevlana, Asr-ı Saadet, ter. Doğrul Ömer Rıza, II. 141. Merhum Doğrul, həm bu kitabda, həm də İslam Tarihi, Asr-ı Saadet adıyla Süleyman en-Nedvi’dən tərcümə etdiyi qiymətli əsərdə (V. 12-25) bu mövzunu özü işləmişdir.) Erul, s.643.

    6. Türk ilahiyatçı Süleyman Atəş isə qeyd edir ki, “Tarixçilərin və biblioqrafların təsbitinə görə Hz. Aişə, Peyğəmbərimizin qızı Hz. Fatimədən beş yaş kiçikdir. Hz. Fatimə peyğəmbərlikdən 5 il öncə doğulmuşdur. Deməli, Hz. Aişə, peyğəmbərliyin başlanğıcında doğulmuşdur. Hz. Məhəmməd peyğəmbər olduqdan etibarən 13 il Məkkədə qaldı. Peyğəmbər hicrət etdiyi zaman Aişə 13 yaşında olmalıdır. Peyğəmbər Mədinəyə köçdükdən iki il sonra Aişə ilə evləndiyinə görə (el-İsâbe: 4/359) demək ki, evləndiyi zaman Hz.Aişə ən azından 15 yaşında idi.

     7. İbn Cərîr ət-Təbərînin verdiyi bilgilərə görə Hz. Əbû Bəkr (r.a) İslamdan öncəki iki evliliyində dörd uşağa sahib olmuşdur: Abdullah və Əsma Kuteyle bint Abduluzzâ’dan, Abdurrahman və Aişə Ummu Rûmândan doğulmuşlar. Bütün bu uşaqlar İslamın zühurundan öncə (cahiliyyə dönəmində) anadan olmuşlar. (Taberî, Tarih, III. 426) Erul, 645

    Hz Əbu Bəkrin bütün uşaqlarının İslamdan əvvəl dünyaya gəlmiş olmaları və Məkkə dönəminin 13 il, Hicrətdən bir və ya iki il sonra (623-624) evliliyin gerçəkləşmiş olması həmin vaxt Hz Aişənin yaşının 14-dən çox olduğunu göstərir.  Üstəlik, Hz. Aişənin, İslamın zühurundan dərhal önce doğulduğu da ifadə edilməmişdir. Taberî, onun doğumundan bəhs edərkən “cahiliyye günlərində” şəklində ifadə işlədir ki, bunun tam olaraq cahiliyyə dönəminin sonu olduğu da iddia edilə bilməz. Bu halda, əgər Hz. Aişə cahiliyyə dönəminin sonundan bir il öncə doğmuş olduğunu düşünsək, evləndiyi tarixdə heç olmasa 15 yaşında olmalıdır.

    8. Bir hədisdə Hz. Aişə “Mən hələ oyun oynayan bir qız uşağı ikən Hz. Muhammədə Məkkədə “Xeyr, onların əsl əzab vaxtı qiyamət günüdür. Qiyamət gününün əzabı daha acıdır” (Qəmər surəsi, 46) ayəsi nazil olmuşdu” demişdir. (Buxari, 66. Fədailu’l-Qur’an 6. VI. 101).  Həmin ayələr, peyğəmbərliyin dördüncü ilində (614) nazil olmuşdur. Hz. Aişə həmin vaxt “Mən hələ oyun oynayan bir qız uşağı idim” dediyinə və o zamankı hadisələri müfəssəl xatırladığına görə bir-iki yaşında deyil, heç olmasa altı-yeddi yaşında olmasını qəbul etmək gərəkdir. Məkkə dönəmi 13 il olduğuna və bu ayələr peyğəmbərliyin 4-cü ilində gəldiyinə və Hz. Aişə ilə evlilik hicrətdən bir-iki il sonra (623-624) olduğuna görə onun Hz.Peyğəmbər ilə evləndiyi zaman ən azından 15-16 yaşı olmalıdır.

    9. Bəzi din alimləri isə Hz. Aişənin nigah yaşının 16 olduğunu deyirlər. Sonrakı yazarların, ərəbcədəki “sittə aşar” ifadəsindəki “aşar = on” rəqəmini yanlışlıqla düşürmüş olmaları və beləcə 16 rəqəmini 6 rəqəmilə dəyişdirmiş olmaları mümkündür.” (R. W. Maqsood, s. 10, Hazrat A’ishah Saddiqah, s. 8 ve Muhammad Ali Lahori’nin Muhammad the Prophet, s. 229’dan naklen.) Erul, s.643

    10. Əvvəllər ərəb cəmiyyətindəki adətlərə görə qadınlar, yetkinlik yaşına çatdıqdan (menstruasiya, aybaşı) sonrakı yaşlarını söyləyərdilər. Yəni, bir qadın, yetkinliyə girincə 1 yaşına basdı deyilirdi. Bu adət qadın, kişi çox adamın vərdişi olan adət idi. Bəzi alimlərin fikrincə Hz.Aişə 9 yaşındaydım deyərkən, yetkinliyə çatdıqdan sonrakı yaşını söyləmişdir və doğumundan etibarən 17, 18 il keçmişdir. Çünki, Hz.Aişə ilə evliliyin hicrətdən sonra olduğu hər kəs tərəfindən ittifaqla qəbul edilir.

    Xülasə olaraq, Aişə anamız, doqquz yaşında evlənmiş olsa belə o günkü cəmiyyət adətinə görə bu çox normal və təbii olmaqla yanaşı hadisəyə daha ümumi baxıldığında onun, on yeddi və ya on səkkiz yaşlarında ikən 'Möminlərin Anası' mahiyyəti qazandığı aydın olmaqdadır.

    Burada ağla, "Madam elədir ; bu günə qədər bu məsələ niyə bu şəkildə gündəmə gəlmədi ?" şəklində bir sual gəlməkdədir . Başda da ifadə edildiyi kimi, yaxın zamana qədər bu barədə mənfi heç bir bəyan irəli sürülməmişdir ; nə Əbu Cəhil kimi hər fürsəti əleyhdə istifadə edən inatçı bir firavundan nə də Abdullah ibn Ubeyy ibn Selül kimi olmadıq yerdən fitnə və böhtan çıxaran nifaqın ünvanı olmuş birindən bu evliliyə hər hansı bir etiraz olmamış, ola bilməmişdir. Çünki ortada etiraz ediləcək hər hansı bir vəziyyət yoxdur. O günkü anlayışa görə hər iki vəziyyət üçün də təbii bir qəbul edilmə yaşanmış və yəqin ki, bu vəziyyət, mövzuya fərqli yaxınlaşıb yeni bir dünyagörüşü gətirmə ehtiyacını da nəticə verməmiş, bu səbəbdən müzakirə mövzusu xəbərlərin doğruluğu və ya alternativ məlumatların varlığı barəsində İslam alimlərinin fərqli bir düşüncədə, müzakirədə  olmaları da mümkün olmamışdır.

Ən doğrusunu Allah Təala (c.c.) bilir.

Hicrətin 11-ci ili, Rəbbiül-əvvəl ayının 12-si, Bazar ertəsi günü.
Miladi təqvimlə 8 İyun 632-ci il.

Hz. Peyğəmbər əfəndimizin (s.ə.s.) 10 əmisi olduğu, atasıyla birlikdə 11 qardaş olduğu ifadə edilər. Həris, Zübeyr, Əbu Talib, Əbu Ləhəb, Kusəm, Dırar, Mukavvim, Hacl, Hz. Həmzə (r.ə.) və Hz. Abbas (r.ə.)dır.

Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)in Ailə Böyükləri

Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) babalarından Kusay bin Kilab, Huzaalılardan Kəbə əmanətlərini alaraq, yaxşı idarəsi ilə öz qəbiləsini hörmətli bir mövqeyə gətirib, Kəbə ətrafında yığdı. Bundan ötəri onun qəbiləsinə Qureyş (yığmaq, birləşdirmək) adı verildi.

Hz. Peyğəmbərin (s.ə.s.) babasının atası Haşim Məkkədən qışda Yəmənə, yazda Şama ticarət səfərlərini ilk başladan şəxsdir. Hətta Bizans imperatoru ilə razılaşma təmin edərək Qureyş tacirlərinin Bizans torpaqlarında ticarət vergilərindən azad tutulmasını da təmin etdirib.

Rəsulullahın babası Abdulmuttalib uzun boylu, sarışın idi və sevimli bir saqqalı vardı.

Peyğəmbərin (s.ə.s.) ata tərəfdən nənəsinin adı Fatimədir.

Əfəndimizin (s.ə.s.) nənəsinin adı Bərrədir.

Peyğəmbərimizin dayısı yoxdur.

Əhzap Surəsinin 50-ci ayəsindən  Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.)in bibilərinin və xalalarının olduğunu anlayırıq.

Əfəndimizin (s.ə.s.) bibiləri altı dənədir.  Adları; Beyza, Berra, Cəldə, Safiyye, Erva, Ümeymedir. Bunlardan Cəldə, Safiyye, Erva iman etmişdir.

Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.)in Fərida və Fahita adında iki xalası vardır. İkisi də onun peyğəmbərliyindən əvvəl vəfat etmişdir.

Allaha iman edən bir cəmiyyət meydana gətirməyi məqsəd qoyan Hz. Peyğəmbər elmə və təhsilə böyük əhəmiyyət vermişdir. Onun fəaliyyətlərində və sözlərində məlumat, öyrənmə, öyrətmə, şagird və müəllimə verilən dəyər çox çox yer tutar. Hədis ədəbiyyatında təhsilə təşviq edən yüzlərlə və buna qarşılıq məlumatsızlığı tənqid edən çox sayda hədis mövcuddur.

Bu barədə özünə endirilən ilk vəhy də "Oxu" əmridir. Bu səbəbdən oxumaq ona və ümmətinə Allah Təalanın ilk əmridir. Bunun yanında Qurani Kərimdə elmə təşviq edən və alimi tərifləyən ayələr mövcuddur. Qurani Kərimdə, Hz. Məhəmməd (s.ə.s)in ilahi təbliğ vəzifəsinin təhsildən ibarət olduğu bildirilər. Bu tərcümədə belə buyurular: "Kitab və hikməti öyrədən bir Peyğəmbər göndərməklə Allah möminlərə böyük bir lütfdə olmuşdur ". 1 Hz. Peyğəmbər də bir hədisində öz vəzifəsinin mahiyyətini belə açıqlamışdır: "Allah məni bir müəllim olaraq göndərmişdir". 2 Onun dövründə insanlar bir şey öyrənmək üçün özünün və digər müəllimlərin yanına gəlməyə başlamışlar.

Bu qanunlar çərçivəsində Hz. Peyğəmbərin təhsillə əlaqədar fəaliyyətlərinə təmas etmək yerində olacaq. O, daha Məkkə dövründə, özünə vəhy edilən ayələrin yazılmasına və bu surətlə qorunmasına əhəmiyyət vermişdir. Ayələrin çoxaldılaraq paylanmasını təşviq etmişdir. Məkkə dövrünün ilk illərində Darü'l-Ərkam'ı bir təhsil mərkəzi olaraq istifadə etmişdir. Burada, Quran ayələri oxunur, yazılır, dini məlumatlar öyrənilir və bu məlumatların praktik tətbiqi edilirdi. İslamı öyrənmək istəyənlər də bura gəlirdilər. Hz. Peyğəmbər, hicrətdən iki il əvvəl Məkkəyə gəlib Akabə mövqeyində Müsəlman olan Mədinəlilərin təhsili ilə də maraqlanmış; onların istəyi üzərinə Quranı və İslamın prinsiplərini öyrətmək üçün Mədinəyə müəllim göndərmişdir.

Hicrətdən sonra Mədinədə Hz. Peyğəmbərin ilk və əhəmiyyətli fəaliyyətlərindən biri, bir ibadət yeri olmasının yanında, eyni zamanda təhsil mərkəzi olan, Məscidi Nəbəvini tikmək olmuşdur. Məscidin bitişiyində "Suffə" deyilən məkanda qalan bəzi səhabələr, Quran və yazı öyrənməklə məşğul olurdular. İslamın təməl əsaslarını öyrənmək üzrə Mədinəyə müxtəlif bölgələrdən gələnlərin bir qisimi də burada qalırdı. Suffədəki şagird sayının bəzən dörd yüzə çatdığı olurdu. Hz. Peyğəmbər burada şəxsən dərs verdiyi kimi, Quran və yazı öyrətmək üzrə müəllimlər də təyin edirdi. Ubadə b. Samit adlı səhabə, burada yazı və Quran öyrədənlərdən biridir. 3 Hətta yalnız Müsəlman müəllimlər deyil, müşrik müəllimlər də yazı öyrədirdi. Necə ki Bədir döyüşündə Müsəlmanların əlinə əsir düşən müşrik əsgərlərdən oxucu-yazar olub da qurtuluş fidyəsi verəcək pulu olmayanlar, on Müsəlman uşağına yazı öyrətmək surətiylə sərbəst buraxılmışlar. Zeyd b. Sabit bu şəkildə Ərəbcə oxuma yazma öyrənmişdir. Şübhəsiz bu tətbiq, o dövrün şərtləri diqqətə alındığında böyük bir inkişafdır. Əhməd b. Hənbəlin nəql etdiyi bir rəvayət, müşrik əsirlərin yazı öyrətməsiylə əlaqədar tətbiq haqqında məlumat və ipucu verici mahiyyətdədir. Buna görə bir gün şagirdlərdən biri ağlayaraq atasının yanına gəlir. Atası nə üçün ağladığını soruşar. Uşaq, müəlliminin döydüyünü söyləyər. Atası "Pis adam! Bədirin intiqamını alır. .."4 deyər. Bir az sonra təmas edəcəyimiz üzrə, Hz. Peyğəmbərin təhsilində şiddətə yer yoxdur. Lakin müşrik müəllimin bu davranışından, köhnə ənənədə olduğu aydın olmaqdadır. Ancaq yuxarıdakı hadisədən Hz. Peyğəmbərin xəbərinin olub olmadığına, xəbərdar oldusa nə kimi bir rəftar göstərdiyinə dair məlumata rast gələ bilmədik.

Hz. Peyğəmbər, Məscidi Nəbəviyyə elm öyrənmək üçün gələnləri, Allah yolunda mücadilə edənlərlə bir tutmuşdur. 5 Qısa müddət sonra Məscidi Nəbəvi və Suffə ehtiyacı qarşılaya bilməz vəziyyətə gəlincə Mədinədə yeni təhsil məkanları fəaliyyətə keçirilmişdir. Qaynaqlar, onun sağlığında Məscidi Nəbəvinin xaricində Mədinədə doqquz məscid daha olduğunu nəql etməkdədirlər. Bu məscidlərdə Hz. Peyğəmbər söhbət etdiyi, namaz qılındığı kimi təhsil fəaliyyətlərinin icra edildiyi də şübhəsizdir.

Peyğəmbərimiz təhsil fəaliyyətlərini sabit məkanların xaricində də davam etdirmişdir. Lazım olduğunda bu cür fəaliyyət üçün yer və zaman tanımamışdır. Buna nümunə olmaq üzrə onun başından keçən bir hadisəni burada izah etmək istəyirik. Bir səfər əsnasında Hz. Peyğəmbər, dəvə üzərində qarşıdan gələn bir adamın özüylə görüşmək istədiyini təxmin edər. Salamlaşmadan sonra haradan gəlib hara getdiyini soruşar. Adam Rəsulullahla görüşmək istədiyini söyləyər. Hz. Peyğəmbər özünü tanıdar. Bunun üzərinə adam ona "İman nədir? Mənə öyrət" deyər. Peyğəmbərimiz də "Allahdan başqa ilah olmadığına və Məhəmmədin də Allahın elçisi olduğuna şahidlik edərsən, namazı qılarsan, zəkatı verərsən, ramazan orucunu tutarsan, Beytullahı həcc edərsən" deyər. Adam da bunları qəbul etdiyini söyləyər. Bu vaxt gözlənilməz bir inkişaf olar. Adamın dəvəsinin ayağı bir siçan tələsinə girər və yıxılar. Adam da düşərək ölər. Peyğəmbərimiz onun yuyunub kəfənlənməsi və dəfniylə maraqlanar. 6

Hz. Peyğəmbər elm öyrənmədə qadın-kişi ayrımı güdməmiş, kişilərin yanında qadınların təhsiliylə də maraqlanmışdır. Onlara xüsusi gün ayırmışdır. Onun zamanında qadın müəllimlər də vardı. Necə ki Şəfa (Ümmü Süleyman b. Hayseme), Hz. Peyğəmbərin xanımlarından Hz. Hafızaya yazı öyrətmişdir. Hz. Peyğəmbərin xanımları qızların təhsili ilə maraqlanardılar. Onlar, evlərinə gələn gənc qızlara bildiklərini izah edərdilər. Bu qızlar da öyrəndikləri məlumatları başqalarına öyrədərdilər. Hz. Aişə və Ümmü Sələmə başda olmaq üzrə Hz. Peyğəmbərin xanımlarının və daha başqa qadınların təhsilə böyük hizmətləri olmuşdur. Hz. Aişə, öyrənmə mövzusunda utanmayan ənsar qadınlarını tərifləmişdir. 7 Bu nöqtədən hərəkətlə, qadınların öyrənməyə böyük maraq göstərdiyi nəticəsini çıxarmaq mümkündür. Səhabələr də öz qız uşaqlarının təhsiliylə maraqlanmışlar. Sözgəlişi Sad b. Əbu Vakkas, qızına yazı öyrətmişdir. Hz. Peyğəmbərin təhsil mövzusunda azad-kölə ayrımı güdmədiyi də bilinməkdədir. Hədis qaynaqlarında onun bu sözü çox keçməkdədir: "Kim bir nökəri gözəl bir şəkildə öyrədər, tərbiyə edər, sonra da azad edər və evləndirsə onun üçün iki mükafat vardır". 8

Hz. Peyğəmbər təhsildə asanlaşdırıcı metodlar izləməyi, səbri və dözümü təşviq və tövsiyə etmiş; hirsə və şiddətə yer verilməməsini istəmişdir. Necə ki bir sözündə "Təlimin, asanlaşdırın, çətinləşdirməyin, hirsləndiyiniz zaman susun!" demiş və "Hirsləndiyiniz zaman susun!" sözünü üç dəfə təkrar etmişdir. 9 Bir təlimatçı olaraq onun haqqında səhabədə ibarət olan imic son dərəcə müsbətdir. Müaviyə b. Hakim əs-Suləmi adlı səhabə, bu barədə bunları söyləmişdir: "Mən Rəsulullahdan daha gözəl təhsil verən bir müəllim görmədim. Məni nə danladı, nə döydü və nə də təhqir etdi". 10

1- Al-İmran Surəsi 164.

2- İbn Hənbəl, III, 328; İbn Macə, I, 17 .

3- İbn Hənbəl, V, 315.

4- İbn Hənbəl, I, 247.

5- İbn Hənbəl, II, 418.

6- İbn Hənbəl, IV, 359.

7- Buxari, I, 41.

8- Buxari, I, 33; İbn Hənbəl, IV, 395, 402, 414.

9- İbn Hənbəl, I, 239, 283, 365.

10-İbn Hənbəl, V, 447-448; Müslim, I, 381; Darımı, s. 353-354.

Hz. Cabir izah edir: "Ey Allahın Elçisi! Anam-atam sənə fəda olsun, Allahın hər şeydən əvvəl ilk yaratdığı şeyi mənə söyləyərsinizmi?" deyə soruşdum. Belə buyurdu "Ey Cabir! Hər şeydən əvvəl Allahın ilk yaratdığı şey sənin peyğəmbərinin nurudur. O nur, Allahın qüdrətiylə onun dilədiyi yerlərdə gəzib dayanırdı. O vaxt daha heç bir şey yox idi. Nə Lövh, nə qələm, nə cənnət, nə cəhənnəm vardı. Nə mələk, nə göy, nə yer, nə günəş, nə ay, nə cin və nə də insan vardı.

Allah məxluqları yaratmaq istədiyi vaxt, bu nuru dörd parçaya ayırdı. Birinci parçasından qələmi, ikinci parçasından Lövhü (Lövhü məhfuz), üçüncü parçasından Ərşi yaratdı. Dördüncü parçanı ayrıca dörd parçaya böldü: Birinci parçadan Hamele-i Ərşi (Ərşin daşıyıcılarını), ikinci parçadan Kürsini, üçüncü parçadan digər mələkləri yaratdı. Dördüncü qisimi təkrar dörd parçaya böldü: Birinci parçadan göyləri, ikinci parçadan yerləri, üçüncü parçadan cənnət və cəhənnəmi yaratdı. Sonra dördüncü parçanı yenə dördə böldü: Birinci parçadan Möminlərin bəsirət nurunu/iman şüurunu, ikinci parçadan -marifetullahtan ibarət olan- ürəklərinin nurunu, üçüncü parçadan tövhiddən ibarət olan ünsiyet nurunu (La ilahə illəllah Muhammedu'rresulüllah nurunu) yaratdı." (Baxın. İmam Əhməd, Müsned IV-127; Hakim, Müstedrek II-600/4175; İbni Hibban, Əl İhsan XIV-312/6404;Kastalani, Mevahibü'l-Ledünniye: 1/6; Krş. Acluni, I/262-6)


Rəsulullah (sallallahu əleyhi və səlləm) bir hədisi qüdsidə : "ALLAH :  "Səni öz nurumdan, digər şeyləri də sənin nurundan yaratdım. "buyurdu" buyurmuşdur. (İman Əhməd, Müsned IV-127; Hakim, Müstedrek II-600/4175; İbni Hibban, Əl İhsan XIV-312/6404; Acluni, Keşfü'l-Hafa I-265/827)


Kainatda ən böyük hadisə heç şübhə yox ki, Kainatın Əfəndisi Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) Hz. Məhəmmədin (a. s. m.) dünyaya gəliş hadisəsidir.


Çünki, xilqət ağacının çəkirdəyi odur. Qadiri Zülcelal, onun gəlişini təqdir etməmiş olsaydı, kainat da, insan da olmayacaqdı. Bu səbəbdən imtahan dünyasının qapısı da açılmayacaqdı. "Bu gördüyün böyük aləmə böyük bir kitab nəzəriylə baxılsa, Nuru Məhəmmədi (a. s. m.) o kitabın katibinin qələminin mürəkkəbidir: Əgər o aləmi kəbir, bir şəcərə təxəyyül edilsə, Nuru Məhəmmədi həm çəkirdəyi, həm səmərəsi meyvəsi olar. Əgər dünya mücəssəm bir zihayat farzedilirse, o nur onun ruhu olar. Əgər böyük bir insan təsəvvür edilsə, o nur onun ağılı olar."


 "Sən olmasaydın, ey Həbibim, fələkləri (kainatı) yaratmazdım" qüdsi hədisi, bu sirrə işarə etməkdədir.

Sən olmasaydın kainatı yaratmazdım hədisi necə başa düşülməlidir və Həqiqəti Məhəmmədiyə nədir?

Tasavvuf anlayışına görə, Allahdan başqa heç bir şey yoxkən ilk dəfə həqiqəti Məhəmmədiyə var olmuş, bütün varlıqlar bu həqiqətdən və onun üçün xəlqedilmiştir. Aləmin var olma səbəbi, maddəsi və məqsədi bu həqiqətdir.

Tasavvufdakı ilk yaradılışa dair bu məlumatlar, Risalə-i Nurdakı məlumatlarla böyük bənzərliklər göstərməkdədir. İlk yaradılan Hz. Peyğəmbərin təmsil etdiyi peyğəmbərlik nurudur. Kainat onun nurundan yaradılmışdır. Varlığın mebde və müntehası Hz. Məhəmməd (s.ə.s)dir. "Həm o mələk, cin və bəşərin seyidi olan şəxs, bu kainat ağacının ən münəvvər və mükəmməl meyvəsi və rəhməti İlahiyyənin timsali və söhbəti Rabbaniyenin misalı və Haqqın ən münəvvər bürhanı və həqiqətin ən parlaq siracı və tilsimi kainatın miftahı və müəmmanı xilqətin keşşafı və hikməti aləmin şarihi və səltənəti İlahiyyənin dəllalı və mehasini sənəti Rabbaniyenin vassafı; və camiiyeti istedad cəhətiylə, o şəxs varlıqlardakı kəmalatın ən mükəmməl enmuzecidir. Elə isə, o şəxsin bu evsafı və şəxsiyyəti manəviyəsi işarə edər, bəlkə göstərər ki, o şəxs kainatın xəstəliki qaiyəsidir. Yəni, "O şəxsə bu kainatın Xaliqi baxmış, kainatı xəlq etmişdir. Əgər onu icad etməsəydi, kainatı da icad etməzdi" deyilə bilər. Bəli, cin və insə gətirdiyi hakaiki Quranıya və envarı imaniyə və şəxsində görünən əxlaqı əliyə və kəmalatı samiyə, bu həqiqətə şahidi qətidir."

Salih Suruc
 

Peyğəmbərimizin zövcələri bunlardır.

Hz. Xədicə (r.ə.); Hz. Sevde binti Zemə (r.ə.); Hz. Aişə (r.ə.); Hz. Hafza binti Ömər (r.ə.); Hz. Zeynəb binti Huzeyme (r.ə.); Hz. Zeynəb binti Cahş (r.ə.); Hz. Ümmü Sələmə (r.ə.); Hz. Ümmü Həbibə (Remle binti Əbi Süfyan) (r.ə.); Hz. Cüveyriye binti Həris (r.ə.); Hz. Safiyye binti Huyey (r.ə.); Hz. Mariyətul-Kıbtiyye (Ümmü İbrahim) (r.ə.); Meymunə binti Həris (r.ə.)

Peyğəmbərimizin evliliklərini eqoist və şəhəvi dərk edən, köhnə zaman münafiqləri kimi, yeni zamanın əhli dəlalətinə verilən qəti və susdurucu cavab, Ustad Bədiüzzamanın izahıyla xülasəylə budur:

Evliliyin iki ana məqsədi vardır.. Biri nəslin çoxalması, digəri şəhəvi duyğuların qanuni dairədə təmin edilməsidir.. Nəslin çoxalması evliliyin xəstəliyi, yəni ən prioritetli məqsədidir. Eqoist arzuların təmini isə o vəzifəni gördürmək üçün yaradıcı tərəfindən verilmiş cüzi bir ödənişdir. Eynilə şəxsi həyatın davamı üçün yeməyin içinə qoyulan ləzzət kimi.

Gərək tarixi baxımdan, gərəksə insan yaradılışı baxımından Peyğəmbərimizin evliliklərini araşdırdığımızda qarşımıza belə bir tablo çıxır.

25 yaşına qədər, gəncliyinin ən həyəcanlı çağında qövmü içində subay yaşamış və heç bir qadınla əlaqəyə girməmiş, iffət sahibi olduğu, dost və düşmənin ittifaqıyla sabit olmuşdur. Hətta qövmü ona hər istiqamətiylə güvənilən biri olaraq "Muhammedul-Əmin" ünvanını vermişlər.

Halbuki içində olduğu cəmiyyət, çox qadınla münasibəti normal hesab edirdi; Buna baxmayaraq o, gərək 25 yaşına qədər və gərəksə daha sonrakı həyatında bir çox həm də bakirə qızla həyatını birləşdirə bilərdi. Ancaq o, belə etməyib özündən 15 yaş böyük, 40 yaşında dul bir qadınla evlənmişdir. Həm də bu evliliyi yoldaşı vəfat edənə qədər tam 25 il davam etmişdir. Yəni əlli yaşına qədər tək və dul bir xanımla kifayətlənmişdir.

Onun evliliklərində eqoizm olmadığının bir dəlili də, müşriklərin iddiasından imtina etməsi üçün etdikləri təklifə verdiyi cavabda gizlidir.

Müşriklər, əmisi Əbu Talibə gəlib, "bacın  oğlu əgər başımıza rəis olmaq istəyirsə onu rəis edək və ya ən gözəl qız və qadınlarımızı ona verək. Ta ki, bu iddiadan imtina etsin." dedilər.

Əmisi bu təklifi çatdırdığında Əfəndimiz (s.ə.s.) bu qarşılığı verdi:

"Ey əmi! Əgər sağ əlimə günəşi, sol əlimə də ayı qoysalar 'vallah mən bu iddiadan yenə imtina etmərəm."

Bu cavab onun nəyin arxasında olduğunu, qadın kimi, rəislik kimi insanların qiymətli hesab etdikləri şeylərin onun nəzərində nə qədər dəyərsiz olduğunu isbata yetər.

İkinci evliliyi isə Hz. Xədicənin vəfatından sonra yenə yaşlı və dul bir qadınla, Hz. Sevde ilə olmuşdur.

Hz. Sevde ilə də üç il yaşadıqdan sonra, təxminən 54 yaşına qədər həmişə tək qadınla yaşamışdır. Maraqlıdır ki, onun çox qadınla evliliyi həyatının bundan sonrakı son on ili içində reallaşmışdır Bu həqiqətlər qarşısında evliliklərində şəhvani və eqoist arzuların təmin məqsədini axtarmaq insan təbiətini və tarixi həqiqətləri inkar etməklə mümkündür. Və bu yanaşma əsla insaflı və məntiqli bir yanaşma sayıla bilməz. Olsa olsa qəsdli bir qaralama məqsədi daşıyar.

FİL Hadisəsi
Hidayət Günəşi Hz. Məhəmməd (s.ə.s.) doğulmasına az bir zaman qalmışdı. Kəbəni hər tərəfdən insanlar axın axın gəlib həcc mövsümündə ziyarət edirdilər. Kəbənin bu qədər çox ziyarətçi toplamasını bəzi kəslər həzm edə bilmir və narahat olurdular. Bunlardan biri də, Həbəş Məliyinin Yəmən valisi Ebrehe Eşrem idi.
Ebrehe, Kəbəyə olan insan axınını önləmək üçün, Bizans İmperatorunun da köməyiylə əvvəl Sana şəhərində Kulleys adında bir kilsə etdirdi. İçini böyük xərclər nəticəsində qızıl və gümüşlə bəzədi. Xaricini müxtəlif yerlərdən gətirtdiyi son dərəcə qiymətli daşlarla təchiz etdi. Belə ki, o anda etdirdiyi kilsənin bir bənzəri başqa bir yerdə yox idi.
Bu bəzək və tezyinat ilə, Ebrehe, guya xalqı bura cəlbedəcəkdi. Bu səbəbdən Kəbəyə qarşı göstərilən böyük hörməti öz ağlınca qırmış olacaqdı. Ebrehe, kilsənin inşası bitdikdən sonra, Həbəş hökmdarına təqdirini qazanmaq niyyətiylə də bu məktubu yazdı:
"Hökmdarım, sənin üçün elə bir məbəd tikdirdim ki, indiyə qədər nə bir Ərəb, nə də bir Acem onun kimisini tikdirməmişdir. Ərəblərin həccini bura çevirmədikcə də əsla dayanmayacağam. 1
Lakin Ebrehenin bütün bu xərc və səyləri boşa çıxdı. Tikdirdiyi kilsənin müstəsna tezyinatını və möhtəşəm quruluşunu görmək üçün bir çox kimsə ətrafdan gəldi. Amma yalnız bəzəyini, yaraşıqını görmək üçün. Kəbəyə olan axını, yenə köhnəsi kimi, azalmaq belə dayansın, artaraq davam edirdi.

Kulleysin Çirklədilməsi və Ebrehenin Qərarı
Ebrehenin, Kəbəyə olan təvəccöhü qırmaq niyyətiylə möhtəşəm bir kilsə tikdirdiyi Ərəblər tərəfindən də eşidilmişdi. Bu vaxt Kinanə qəbiləsindən Nevfel adında biri, bu kilsəni çirklətməyi ağılına qoydu. Bir gecə yarısı gedərək Kulleysin içini, xaricini pisliyiylə çirklətdi. Sonra da qaçıb məmləkətinə döndü. Bu hadisə, insanların Kəbəyə təvəccöhünün davam etməsindən çox hirslənmiş olan Ebreheni tamamilə hövsələdən çıxardı. Hadisəni Ərəblərdən birinin etdiyini də öyrənincə,
"Ərəblər bunu Kəbələrindən üz çevirtdiyim üçün edirlər. Mən də onların Kəbəsində daş üstündə daş buraxmayacağam" deyə and içdi. 2
Sonra da Kəbəni yıxmaq məqsədiylə Məkkə üzərinə getməyə hazırlandı. Həbəş Necaşisinden "Mahmud" adındakı məşhur fili istədi. Necaşi, o sırada dünyada böyüklük və qüvvət tərəfindən bənzərsiz olan "Mahmud" adlı fili, Ebreheyə göndərərək arzusunu yerinə yetirdi. 3
Ebrehe ordusunu hazırladı. Məkkəyə doğru yola çıxdı. Mahmud adlı fil ilə ordunun qarşısında Məkkəyə doğru irəliləyirdi.
Ebrehe, ordusuyla, Məkkəyə yaxın Muğammis deyilən mövqeyə gəlincə, bir süvari birliyini qabaqcıl olaraq göndərdi. Süvari birliyi Məkkə ətrafına qədər soxularaq, Rəsulu Əkrəm Əfəndimizin babası Abdülmuttalibin iki yüz dəvəsi də daxil, Qureyş və Tihamelilerin sürülərini gasbetti. 4 Bu sırada, Abdülmuttalib, Qureyş qəbiləsinin rəisi idi.

Ebrehe və Abdülmuttalib
Ebrehe, bir elçi ilə Qureyşlilərə bu xəbəri göndərdi:
"Mən sizinlə döyüşmək üçün deyil, bu məbədi yıxmaq üçün gəldim. Əgər mənə etiraz etməsəniz, qanınızı axıtmaqdan imtina edərəm. Əgər, Qureyş qəbiləsinin rəisi mənimlə hərb etmək istəmirsə, yanıma qədər gəlsin." 5
Qureyş Rəisi Abdülmuttalibin elçiyə cavabı bu oldu:
"Allah adına and içərik ki, biz özü ilə hərb etmək istəmirik. Onsuz da buna gücümüz də çatmaz. Tək, bu məbəd Allahın evidir. Onu yıxılmaqdan ancaq Allah qoruya bilər. O öz müqəddəs beytini mühafizə etməzsə, bizdə Ebreheni bu hərəkətindən vəz keçirəcək güc və qüvvət yoxdur." 6
Qarşılıqlı bu danışmadan sonra Abdülmuttalib, elçi ilə birlikdə Ebrehenin yanına gəldi. Abdülmuttalib heybətli bir görünüşə sahib idi. Onu bu halıyla görən Ebrehe, içindən özünə qarşı qeyri-ixtiyari bir hörmət hissi duydu. Ona, şərəfli bir qonaq rəftarında olduqdan sonra, arzusunun nə olduğunu soruşdu.
Abdülmuttalib istəyini ifadə etdi:
"Əsgərlərin, iki yüz dəvəmi alıblar. Arzum, dəvələrimin qaytarmasıdır."
Ebrehe, bundan çox xoşlanmadı və lağ  bir rəftarla,
"Səni görüncə böyük bir adam zənn etmişdim. Danışmağa başlayınca çox da elə olmadığını anladım. Mən sənin və atalarının məbədi olan Kəbəni yıxmağa gəlmişəm, sən ondan danışmırsan da, aldığım iki yüz dəvədən bəhs edirsən" deyə danışdı.
Abdülmuttalib, Ebrehenin lağ rəftarına fikir vermədən,
"Mən dəvələrimin sahibiyəm. Kəbənin də bir sahibi və qoruyucusu vardır. Əlbəttə onu qoruyacaq" deyə cavab verdi.
Bu sözlər Ebreheni hiddətə gətirdi və belə danışdı:
"Onu mənə qarşı kimsə qoruya bilməz!"
Abdülmuttalib yenə sözün altında qalmadı və,
"Ora məni maraqlandırmaz.  sən və  O!" 7 dedi.
Qarşılıqlı bu danışmalardan sonra, Ebrehe, Abdülmuttalibin aldıqları dəvələrini geri verdi. Abdülmuttalib ordugahı tərk edərək Məkkəyə gəldi və olub bitənləri Qureyşlilərə izah etdi. Ayrıca iki yüz dəvəni də Allah üçün qurban etmək üzrə işarələyərək sərbəst buraxdı.

Məkkə Boşaldılır
Abdülmuttalib, ayrıca Ebrehe ordusunun şərindən və zülmündən qorunmaq üçün Məkkəni boşaltmalarını xalqa  tövsiyə etdi. Özü də bir neçə adamla birlikdə Kəbənin yanına gəldi və qapının halqasına yapışaraq,
"Allahım! Bir qul da evini, eşiyini qoruyar. Sən də öz evini qoru. Ta ki, sabah onların salipleri və qüvvətləri sənin qüvvətinə qələbə çalmasın " 8 deyə dua etdi.
Məkkə boşaldıldı. Xalq, dağ başlarına və gizli yerlərə sığınaraq, Ebrehe ordusunun edəcəklərini gözləməyə qoyuldu. Məkkə qəmli, Kəbə qəmli, Qureyş qəmli idi.

Ordu Hərəkətə Hazır, Lakin...
Sabahısı günün səhəri idi. Məkkə üzərinə gedib, Kəbəni yerlə bir etmək üçün Ebrehe ordusunda hazırlıq tamam idi. Ordu bir tək işarə gözləməkdə idi. Tarix, Miladi 571, 17 Məhərrəm Bazar günü. ..Ordu hərəkət edəcəyi sırada, Ebreheyə bələdçilik vəzifəsini üzərinə götürmüş olan Nüfeyl bin Həbib adındakı adam, böyük fil Mahmudun qulağına əyilərək bunları pıçıldadı:
"Çök Mahmud! Sağ-salamat gəldiyin yerə dön. Sən, Allahın müqəddəs saydığı diyardasan!" 9
Bu sözləri söylədikdən sonra da qaçaraq bir dağa sığındı. Nüfeylin bu sözləri üzərinə, o heybətli fil birdən birə çökdü. Qaldırmaq üçün hər tədbir gördülər, lakin heç cür müvəffəq ola bilmədilər. İstiqamətini Yəmənə doğru çevirdiklərində qaçır, Şama doğru çevirdiklərində yenə qaçır, şərq tərəfinə yönəltdiklərində eyni şəkildə dayanmadan qaçırdı. Ancaq, üzünü Məkkəyə doğru çevirdiklərində, sanki qıçlarındakı qüvvət birdən birə çəkilir və Mahmud çökürdü. 10
Bu həyəcanlı anda, kimsənin fili Mahmudun bu hərəkətinə ağıl çatdıra bilməyib düşündüyü sırada, Cənabı Haqq, cəlal ilə təcəlli etdi və Quranda "Əbabil" deyə adlandırılan quşları dəniz tərəfindən Ebrehe ordusunun üzərinə yolladı. Qaranquşlara bənzəyən bu quşların hər biri, biri ağızında, ikisi də ayaqlarında olmaq üzrə noxud və ya mərcimək dənəsi böyüklüyündə üç daş daşıyırdı. Bu daşların dəydiyi hər əsgər, anında yerdə vurnuxub, ölürdü. 11
Daş yağışı ilə qarşı-qarşıya qalan əsgərlər çaşıb qaldılar. Bir anda qərargah, yıxılan, yerə sərilən insan və heyvanlarla doldu. Özlərinə daş dəyməyənlər isə, qaçmağa başladılar. Ebrehe də o anda canlarını çətin qurtaranlar arasında idi. Lakin, aldığı bir daş yarası ilə sonradan o da arzusuna müvəffəq ola bilmədən ölüb getdi. 12
Bu vaxt, Kəbə üzərinə getməmənin bir mükafatı olaraq Mahmud adındakı fil də sağ xilas oldu.
Cənabı Haqq, Ebrehe ordusuna Əbabil quşlarını müsəllət etdikdən sonra, Ayrıca arxasından sel halında yağış yağdırdı. Yağış seli, Ebrehe ordusunun ölülərini də silib süpürərək dənizə tökdü. 13
Uca Rəbbimiz, Qurani Kərimində bu hadisəni bizə belə xəbər verər:
"Rəbbinin fil sahiblərinə nə etdiyini görmədinmi? Onların tələlərini boşa çıxarmadımı? Üzərlərinə bölük bölük quşlar göndərdi. Onlara atəşdə bişirilmiş daşlar atdılar. Rəbbin onları məğlub olmuş əkin zibillərinə çevirdi." 14
Bu hadisə, Rəsulu Əkrəm Əfəndimizin peyğəmbərliyinin bir dəlili idi. 15 Çünki dünyaya gözlərini açmağa çox az bir zaman qala meydana gəlmiş və doğum yeri, sevimli vətəni və qibləsi olan Məkkə və Kəbə-i Muazzama möcüzə və qeybi bir surətdə Ebrehe ordusunun təxribindən xilas olmuşdur.
Bəli, Cənabı Haqqın rəhmət və hikməti, əlbəttə Həbibinin üzü hörmətinə bu böyük məbədi Ebrehe ordusuna tapdalatmağa icazə verməzdi və vermədi də.

1. Sire, 1/45; Tabakat, 1/91; Taberi, 2/109
2. Sire, 1/47; Tabakat, 1/91; Taberi, 2/110
3. Tabakat, 1/91
4. Sire, 1/50, Tabakat 1/91; Taberi, 2/111
5. Sire, 1/50
6. A. g. e.
7. Sire, 1/51; Tabakat, 1/92
8. Sire, 1/53; Tabakat, 1/92
9. Sire, 1/54
10. Sire, 1/54; Taberi, 2/113
11. Sire, 1/54-55; Tabakat, 1/92
12. Sire, 1/56
13. Tabakat, 1/92
14. Fil Surəsi
15. Rəsulu Əkrəm Əfəndimizə risalət vəzifəsi verilmədən əvvəl peyğəmbərliyi ilə əlaqəli olaraq meydana gələn hadisələrə "irhasat" deyilir. Bu hadisələr, Əfəndimizin peyğəmbərliyinə dəlil təşkil edərlər. Alimlər, Fil Hadisəsini də irhasattan qəbul etmişlər.
Salih Suruç
 

     - Birinci variant hədislərlə sabitdir. Həqiqətən Hz. Peyğəmbər (a.s.v) kimi ümmi bir şəxsin əlində belə bir kitabın olması, onun haqq peyğəmbər olduğunun dəlilidir. Ehtiva etdiyi müxtəlif elmlərlə-insanlık və cinlər aləminə- meydan oxuduğu ayələrlə sabitdir.

     Möcüzə istəyənlərə xitab olaraq Quranda verilən bu cavab da mövzumuza işıq salır:

"Onlara oxunan Kitabı sənə nazil etməyimiz onlar üçün kifayət deyilmi ?"(Ənkəbut, 29/51).

 -İkinci variantdakı məlumat mövzusunda ayə və hədislərdə açıq bir ifadə görməməklə yanaşı bunu deyə bilərik ki; Hz. Peyğəmbərin ümmiliyi/oxuyub-yaza bilən olmaması, qırx yaşına qədər bütün ətrafındakılar tərəfindən Muhəmmədul-Əmin olaraq xatırlanması, əxlaqın zirvəsində bir şəxsiyyət olaraq tanınması, hər kəsdən daha çox Quranın əmr və qadağalarına tabe olması, hər kəsdən daha çox Allaha güvənməsi, ölümdən belə qorxmaması, narahat olmaması, son nəfəsində belə öz ölümündən çox Allaha qulluq etməyin əhəmiyyətinə işarə etməsi, Hz. Əbu Bəkri namaz qıldırmaq üçün vəzifələndirməsi və mindən çox möcüzələr göstərməsi kimi şəxsi kamilliyi ilə parlayan bənzərsiz şəxsiyyəti əlində olan Quranın ilahi bir kitab olduğunun göstəricisidir.

   Necəki, Qur`an Allahın kəlamı olduğuna dair bütün möcüzələriylə Əfəndimiz Hz. Muhəmmədin (s.a.s) peyğəmbərliyinə bir dəlildir. Çünki Quranın Allahın kitabı olduğu isbat edilərsə, əlbəttə bu kitabı təbliğ edən şəxsin peyğəmbərliyi də qəbul edilmiş və isbat edilmiş olar.

   Çünki Allahın kitabı onun peyğəmbəri olan zatdan başqa kimə enə bilər? O kitabı Allahın Peyğəmbərindən başqa kim təbliğ edə bilər? Elə isə, Hz. Muhəmməd sallallahu aleyhi və səlləm Allahın peyğəmbəridir. Çünki Quran minlərlə xüsusiyyətindən biri olaraq o qədər çox oxunmasına baxmayaraq bezdirmir. Yəni, Quranın haqq olduğuna dair bir dəlili olan, "çox oxunmaqla bezdirməməsini" Hz. Muhəmmədin (s.a.s) peyğəmbərliyinə dəlil göstərsək bu səhv olmaz. Çünki madam bezdirmir, o halda Allahın sözü olmalıdır və madam Allahın sözüdür, o halda o sözü insanlara bildirən insan da onun rəsuludur.

   Eynilə bunun kimi Peyğəmbər Əfəndimiz (a.s.v) da bütün möcüzələriylə, şəxsinin kamilliyiylə və peyğəmbərlik dəlilləriylə Quranın bir möcüzəsi və Quranın kəlamullah olduğuna qəti bir dəlildir. Çünki madam peyğəmbərdir, o halda əlbəttə Allaha yalan isnad etmək kimi bir zülmü etməyəcəkdir. Allahın söyləmədiyi bir sözü, Allahın sözü kimi göstərməyəcəkdir və madam Qurana "Allahın sözü" demişdir. Əlbəttə Quran Allahın sözü olmalıdır. Çünki bir peyğəmbərə "yalan danışmaq" isnadı mümkün deyildir.

   Peyğəmbər Əfəndimizin göstərdiyi bütün möcüzələr onun Peyğəmbər olduğunu göstərdiyi kimi, Quranın da Allah Kəlamı olduğunun dəlilidir. Məsələn Hz. Muhəmmədin (s.a.s) minlərlə möcüzəsindən biri olan barmağının işarəsiylə ayı ikiyə bölməsini düşünək. Madam barmağının bir işarəsiylə ayı ikiyə bölmüşdür, o halda Allahın peyğəmbəridir və madam Allahın peyğəmbəridir, o halda yalan söyləməz və Allaha iftira etməz və madam yalan söyləməz və Allaha iftira etməz, o halda Quran Allahın kitabı olmalıdır. Çünki o şəxs Quranın Allahın kitabı olduğunu bildirmişdir.

  Bəli, bizlər Quranın hər bir dəlilini istifadə edərək Hz. Muhəmmədin (s.a.s) peyğəmbərliyini isbat edə biləcəyimiz kimi, Əfəndimizin peyğəmbərliyini isbat edən bütün dəlilləri də Quranın Allahın kitabı olmasında istifadə edə bilərik. O halda Quranın dəlilləri hədd və hesaba gəlməz və deyə bilərik ki: "Hz. Muhəmmədin (s.a.s) peyğəmbərliyini isbat edən bütün möcüzələri, gözəl əxlaqı, etdiyi inqilablar, qəlblərə nüfuz etməsi kimi cildlərlə kitaba güclə sığa biləcək sübutların şəhadətiylə Quran Allahın kitabıdır. "

Ərəblər İslamdan əvvəl Ərəb Yarımadasında köçəri olaraq yaşayırdılar. Dolanışıqlarını isə heyvandarlıqla təmin edirlər, ayrıca bəzi Ərəblər də Ərəbistanın iç seqmentindəki sahələrdə əkinçilik edirdilər. Bunların yanında əhəmiyyətli dolanışıq qaynaqlarından biri də çöl adəti olan Karvan soyğunları idi.

Bu sistemə görə qəbilənin hörmətli üzvlərindən ibarət olan bir məclis olardı. Qəbilə həyatında qaydalar daha çox ataların adətlərinə görə şəkillənirdi və torpaqda xüsusi mülkiyyət yox idi. Otlaqlar, su başları, hətta bəzən sürülər qəbilənin ortaq malı vəziyyətində idi. Məkkə isə olduğu mövqe etibarı ilə ticarət mərkəzi halını almış və burada məskun həyata keçilməyə başlanmışdır. Məskun həyat, ticarətin inkişafı və bu yolla əldə edilən fərdi sərvət qəbilə həyatının çöküşünü sürətləndirirdi. Qəbilə bağları boşaldı. Qəbilələr arası həmrəyliyin yerini ticari qayğılar və daha çox qazanma anlayışı aldı. Məkkənin get-gedə şəhərləşməsi, qəbilə üzvləri və qəbilələr arasında doğan iyerarxiya səbəbiylə burada ayrı bir rəhbərlik forması ortaya çıxdı. Bu rəhbərlik formasında şəhər, bir məclis tərəfindən idarə olunurdu. Məclis isə səlahiyyətləri atadan oğula keçən və səlahiyyətli olanların səlahiyyət sahələri bir-birindən ayrı on rəisdən meydana gəlirdi. İbadət edilən Kəbə sayəsində Məkkə müqəddəs şəhər qəbul edilirdi. Şəhər rəhbərliyi tərəfindən ticarətin inkişafı üçün qəbilələr arasında barış elan edilir və bu dövrdə qəbilələr Məkkədəki məbədi ziyarət edərək həcc ziyarətlərini yerinə yetirirdilər. İqtisadiyyatın təməlini meydana gətirən Karvanlara, yəni ticarətə istiqamətli soyğun və talanlar bu dövrlərdə azalsa da davam edirdi. Davam edən döyüşlər və parçalanmağa üz tutsa da qəbiləçilik ticarətin və ictimai həyatın önündəki ən böyük maneədir. Həyatı və qəbilələr arası əlaqələri təşkil edəcək bir təşkilata ehtiyac duyulmaqda idi. Bu təşkilatda dövlət olacaqdı.

Ərəbistanda Qəbilə həyatı kökündən sarsılırdı. Amma inkişaf edən bir köləçilik yaşanmırdı. Primitiv komunal cəmiyyətdən sonra təbii inkişaf seyri içində yaşanacaq mərhələ, köləçi cəmiyyət idi. Halbuki Ərəbistanda köləçi əlaqələr inkişaf etməmiş, yəni kölə əməyi ictimai istehsalın və inkişafın təməlini heç bir zaman meydana gətirməmişdir. İctimai həyat içərisində kölələr və kölə sahibləri olmasına qarşı kölələr daha çox ev işlərində, karvanların qorunmasında və nökər olaraq istifadə edilməkdə idi. İstehsalda kölə əməyinin istifadə edilməsi çox nadir görülən bir şey idi.

Hz. Peyğəmbərin (s.ə.s.) Boya Başa Çatdığı Ətraf

Giriş:

Əhəmiyyətli bir şəxsiyyətin həyatını araşdıran adam üçün edilməsi qaçınılmaz olan işlərdən biri, bəlkə də ən əhəmiyyətlisi, onun yetişdiyi ətrafa, o mühitə bir nəzər salmaq, o mühitin, o adamın şəxsiyyətinin meydana gəlməsində hər hansı bir təsiri olub olmadığını araşdırmaqdır. Çünki insan, istəsə də istəməsə də içində yetişdiyi ətrafın, yaşadığı çağın təsirində qalar. Doğulub böyüdüyü ailənin, içində yetişdiyi ətrafın, əlaqə yaratdığı kəslərin onun şəxsiyyəti üzərində, o şəxsiyyətin meydana gəlməsində, böyük ölçüdə təsiri vardır.

Biz də bu səbəblə, bu məqaləmizdə, aləmlərə rəhmət olaraq göndərilən, insanlığı zülm qaranlıqlarından ədalət işıqlığına çıxaran, insanlığı küfr bataqlıqlarından imanın işıqlıq yoluna yönəldən, insanlığa iç dincliyini, dünya və axirət xoşbəxtliyini qazandıran, insanlığa yaradılış məqsədini və varlığın, yaranmanın mənasını öyrədən Uca Peyğəmbərimiz Hz. Məhəmmədin (s.ə.s.) yetişdiyi ətrafı, aralarında yaşadığı insanları, onların dini, iqtisadi, ictimai, siyasi və ədəbi vəziyyətlərini, qısaca da olsa izah etmək istəyirik. Çünki, Peyğəmbərimizin mesajını daha yaxşı qavramaq, Onun insanlığı haradan alıb, hara gətirdiyini görə bilmək, insanlığa etdiyi xidmətin ölçülərini qavraya bilmək üçün buna ehtiyacımızın olduğuna inanıram.

A. Dini Vəziyyət:

Bilindiyi kimi Peyğəmbərimiz, Miladi 570 (və ya 571) ili Rəbiuləvvəl ayının 12-də bir Bazar ertəsi günü dünyanı gəlmişdir. (Hamidullah, 1/39) O dövrdə Ərəbistanda mövcud olan dinləri və inancları araşdırdığımızda və Qurani Kərimdən də şəxsən anladığımıza görə, qarşımıza müxtəlif qəribə inanclar çıxmaqdadır. Bunların başlıcaları bunlardır.

1. Haniflik: Hz. İbrahim (ə.s.)ın dininin qalıqlarını davam etdirən kəslər idi. Ərəblərin çoxunun, bütpərəstlik yayılana qədər bu inanca mənsub olduqları qəbul edilməkdədir. Hz. İsmayıl (ə.s.) vasitəsiylə Haniflik inancını qəbul etmişdilər. Hz. Peyğəmbərin doğumu əsnasında mövcud olan Haniflər, Allahın birliyinə inanarlar, bütlərə ibadəti rədd edərlər, hesaba inanarlar, bir çox cahil adətini qəbul etməzdilər.

2. Ulduzlara İbadət Etmə: Yəməndə, Ərəb Yarımadasında (bəzilərinə görə Şam ətrafında) Horran vadilərində və Yuxarı İraqda ulduzlara ibadət edən insanlar vardı. Bunlara Sabisilər deyilərdi. Ulduzlara ibadət etmənin Ərəblər arasında nə vaxt və necə başladığını qəti olaraq bilməməmizə baxmayaraq, Qurani Kərimdə (Nəml, 20,24) toxunulan Süleyman (ə.s.) ilə Səba kraliçası (Belkıs bint Şurahil) hekayəsindən bu inancın Hz. Süleyman zamanında da mövcud olduğunu anlamaqdayıq. Bunlar, Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.) zamanına qədər varlıqlarını davam etdirmişlər. Necə ki, Qurani Kərimdə bunlar haqqında belə buyurulmaqdadır: "Gecə, gündüz, Günəş və Ay Onun (Allahın) ayələrindəndir. Əgər həqiqətən Allaha ibadət edirsinizsə, Günəşə və Aya səcdə etməyin; onları yaradan Allaha səcdə edin." (Fussılət, 41/37)

3. Atəşpərəstlik: Bəhreyn və İraqda atəşpərəstliyə inanan bəzi qruplar vardı. Alova ibadət edirdilər. Atəşpərəst İran İmperatoru bunları himayə edirdi. Daha sonraları İslam inanclarına bəzi fitnələr soxmaq və Müsəlmanlar arasında fitnə toxumları yaymaqda Yəhudilərlə birlikdə əhəmiyyətli rol oynadılar.

4. Xristianlıq: Yarımadanın şimalında Tağlib, Kudaya, Gassan qəbilələri arasında və Cənub Yəməndə bəzi Xristian qruplar vardı. Bunların da siyasi və əsgəri hər hansı bir gücləri yox idi. Yarımadanın içində də bəzən bəzi Xristian qruplara rast gəlinirdi. Xristianlıq, Ərəbistana Həbəşlilər və Romalıların işğalları nəticəsi M. 340 illərindən etibarən girmişdir. (Mübarekfuri 1980, 47)

5. Yəhudilik: Yəmənin, Vadi'l-Kura, Heybər, Teyma və Yesribdə (İslam əvvəli Mədinə) Yəhudilər vardı. Bunlar, digər inanc qruplarına görə əsgəri, siyasi və iqtisadi güclərə sahib idilər. Özlərini Allahın seçmə milləti qəbul edir və Allahın insanları onlarla idarə edəcəyinə inanırdılar. Bu səbəblə, gözlənililən son peyğəmbərin özlərindən biri olacağı gözləməsi içində idilər. Ərəbistana, ölkələrinin M. Ö. 587 ilində Buhtünnasır tərəfindən işğal edilməsi üzərinə köç etmişdilər. (a. g. e., 46)

6. Bütpərəstlik: Ərəb Yarımadasının hər tərəfinə yayılmış, digər bütün inanclardan daha çox təsirə sahib və daha çox məşhur idi. Ərəbistana bu inancın nə vaxt soxulduğu, necə məşhur hala gəldiyi mövzusunda dəyişik görüşlər vardır. Bunlardan ən məşhur olanı, bütpərəstliyi Ərəbistana Əmr b. Luhay adında birinin soxduğudur. Huzaya qəbiləsinin rəisi olan bu şəxs, dinlərə olan marağı və doğruluğuyla tanınmış biriydi. Dövrün insanları onu böyük alimlərdən biri olaraq görməkdə idilər. Bir növ dəri xəstəliyinə tutulan Əmrə, Şam bölgəsində olan Horrana getməsi və orada olan şəfalı bir suyla yuyunması tövsiyə edilər. Bu tövsiyəyə uyğun gələrək oraya gedən 'Əmr, o suyla yuyunar, yaxşılaşar. Orada insanların bütlərə ibadətlərini görər, bundan xoşlanar. Hubel adlı bütü götürüb bərabərində Məkkəyə gətirib Kəbəyə tikər və ona ibadətə başlar. Qövmünün də ona ibadətini istər. Zamanla bu vəziyyət Ərəblər arasında o dərəcə yayılar ki, hər qəbilənin ibadət etdiyi bir bütü olar. Peyğəmbərimiz Məkkəni fəth etdiyində Kəbədə 360 büt vardı və Peyğəmbərimiz bunların hamısını qırdırıb, Kəbəni bütlərdən təmizləmişdi.

B. İqtisadi Vəziyyət

Ərəbistan Yarımadası geniş çöllərlə bölgə olduğundan, orada əkinçiliyə əlverişli torpaqlar çox az idi. Buna paralel olaraq, heyvan otlaqları da kafi deyildi. Bəzi zəruri ehtiyacların qarşılandığı sahələr və su qaynaqları ətrafının xaricində, əkinçilik yox kimi idi. Çöldə yaşayanlar ümumiyyətlə heyvandarlıqla məşğul olmağa çalışarlar, Məkkə və Mədinə kimi məskunlaşma mərkəzlərində yaşayanlar isə ticarət və əkinçiliklə məşğul olardılar. Strateji mövqe etibarilə, xüsusilə Hicaz bölgəsi karvan yollarının üzərində olduğu üçün, ticarət sahəsində əhəmiyyətli bir yeri vardı. Məkkədə bu sayədə zənginlər meydana gəlmişdi. Qışda Yəmənə, yazda Şama ticari səyahətlər edilərdi. Ancaq, sərvət dağılımı insanlar arasında son dərəcə haqsız və ədalətsiz idi.

Nəticə:

Xülasə olaraq söyləmək lazım olsa, Rəsulullahın yetişdiyi ətraf, dini, iqtisadi, ictimai və mənəvi baxımdan, həqiqətən o gün üçün dünyanın ən xarab ətrafı idi. Etiqadlar pozulmuş, müəyyən bir nüfuzun olmayışı hər tərəfə qorxu salmışdı. Qüvvətlilərin söz sahibi olduğu düşüncəsi hakim idi. İnsanlar davamlı bir hücum qorxusu içində yaşayırdılar. Gərək bölgənin səmərəsizliyi gərəksə sərvətin pis dağılımı, bölgədəki hər cür inkişafa maneə törədirdi. Ailə nizamının quruluşundan yapış, qəbilə fanatizminin gözləri qarartmasına qədər, bütün qəbilələri, bir araya gətirəcək dövlət şüurunun olmayışı, qüvvətli qəbilələrin zəifləri yemə haqqlarının olduğu inancı və bütün bölgəyə hakim olan meşə qanunları.

Prof. Dr. Hüseyn Almalı

Bütün qaynaqların ittifaqla ifadə etdikləri, Kainatın Əfəndisinin iyirminci babasına qədər uzanan soy silsiləsi belədir:

"Məhəmməd (s.ə.s.), Abdullah, Abdülmuttalib (əsl adı Şeybə), Haşim, Abdi Mənaf (Muğirə), Kusay, Kilab, Mürrə, Kab, Lüeyy, Qalib, Fihr (Qureyş), Malik, Nadr, Kinanə, Huzeymə, Müdrikə (Amir), İlyas, Mudar, Nizar, Maad, Adnan." 1

Anasının soyu da belədir: Vehb, Abdümenaf, Zührə, Kilab, Mürrə... Görüldüyü üzrə hər iki tərəfin soyu Kilabda birləşməkdədir.

Fahrı Kainat Əfəndimizin böyük babaları bu şəxslər idi. Hər birinin nəsili çoxalmış və hər biri xeyli çox camaatların rəisi və bir çox qəbilə və tayfaların babası və atası olmuşlar.

Ancaq, nə vaxt birinin iki oğulu olsa və ya bir qəbilə iki qola ayrılsa, sevimli Peyğəmbərimiz (s.ə.s. )in soyu ən şərəfli və ən xeyirli olan tərəfdə olar və hər əsrdə onun böyük babası kim isə, üzündə parlayan müstəsna nurdan bilinərdi.

İyirminci Babadan Sonrakı Nəsil Xətti

Nəsil alimləri tərəfindən, Peyğəmbər Əfəndimizin iyirminci babası olan Adnanın Hz. İbrahimin nəsilindən olduğu ittifaqla qəbul edilməkdədir. Adnan ilə İbrahim (ə.s.) arasında uzun bir zaman məsafəsi vardır. Bir qisim nəsil alimləri arada qırx batın (göbək) olduğunu ifadə edərlər. Buna görə aradakı zaman vahidinin nə qədər uzun olduğunu az çox təsəvvür etmək mümkündür.

Bu səbəblə, Rəsulu Əkrəm Əfəndimizin iyirminci babası Adnandan Hz. İbrahimə qədər olan ikinci addım nəsil silsiləsi, pillə-pillə təsbit edilə bilməmişdir. Bəzi nəsil alimləri Peyğəmbər Əfəndimizin nəslini yeddi, bəzisi də doqquz göbəkdə Hz. İsmayıla bağlarlar. Bu, halıyla arada bir çox pillələrin atlanıldığını ortaya qoyar.

Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) məşhur olan babaları hansılarıdır?

Şübhəsiz, Kainatın Əfəndisinin nurunu alnında bir İlahi əmanət olaraq daşıyan atalarının hamısı haqqında çox bir məlumatımız yoxdur. Atalarından ən çox məlumat sahibi olduqlarımız isə, zaman baxımından ən yaxın olanlarıdır. Burada onların həyat və şəxsiyyətlərinə qısa bir nəzər salmaq yerində olacaq.

Kusay

Peyğəmbər Əfəndimizin, əsl adı Zeyd olan dördüncü qurşaqdakı babası Kusay, mühüm bir şəxsiyyət idi. Özünün yalnız Zührə adında bir qardaşı vardı.

Hz. Adəmdən bəri davam edib gələn nuru Əhmədini alınında daşıma şərəfi, bu iki qardaşdan Kusaya lütf edilmişdi. Böyük oğul olduğu üçün, ailənin rəisliyi vəzifəsi də özünə verilmişdi. Kiçikliyindən bəri qabiliyyətiylə diqqətləri üzərində yığan Kusay, böyüyüncə Məkkənin irəli gələn şəxsiyyətlərindən biri oldu. Təşkilatçılığı, idarəçiliyi, ədalətli qərarları ilə qısa zamanda Məkkə xalqı arasında böyük bir etimad qazandı. Bu səbəblə Məkkənin idarəsi ona verildi. Məkkəni ilk dəfə məhəllələrə o böldü; hər qəbiləni, özlərinə ayırdığı məhəllələrə o yerləşdirdi. Məkkənin ən mühüm işləri onun evində görüşülüb qərara bağlanardı. Kəbənin qarşısında və qapısı Kəbəyə baxan ilk ev onun üçün tikilmişdi. Bu ev, Məkkənin bir cür hökumət binası və ya içində Məkkə Şəhər Dövlətinin hər cür iş və məsələlərinin görüşüldüyü bir parlament idi. Kusayın bu evi tarixdə "Darın-Nedve" adıyla şöhrət tapmış və Hicrətdən yarım əsr sonrasına qədər də mühafizə edilmişdir.

Haşim

Haşim, Rəsulu Əkrəm Əfəndimizin ikinci qurşaqdan babasıdır.

Məkkənin irəli gələn şərəflisindən olan Haşim, ticarətlə məşğul olardı.

Peyğəmbərimiz (s.ə.s. )in doğum vaxtı yaxınlaşdığı üçün nuru Məhəmmədi onun alınında daha böyük bir surətdə parlayırdı. Ayrıca bir çox üstün fəzilətləri də üzərində daşıyardı.

Son dərəcə comərd idi. Bir qıtlıq ilində Məkkədə çörək tapılmaz olmuşdu. O, Şamdan gətirdiyi xas buğda unundan dümağ çörəklər etdirmiş, bir çox dəvələr və qoyunlar kəsdirmiş, çörək və ət ilə bütün Məkkə xalqına böyük bir ziyafət vermişdi.

Haşim, üstün səciyəli, qabiliyyətli, comərd, fəzilətli və hər kəs tərəfindən sevilən, sayılan yüksək bir şəxsiyyətin sahibi olduğu üçün adı, ailəsinə və soyuna ad olmuşdur. Bu səbəblə Fahrı Kainat Əfəndimizin də arasında olduqları bu uca soya, özlərindən sonra "Haşimilər" deyilmişdir.

Haşimin dörd oğlanı olmuşdu: Şeybə (Abdülmuttalib), Esed, Əbu Sayfi və Nadle. 1

Haşimin nəsili oğlanlarından Şeybe ilə Eseddən davam etmişdir. Şeybe, Rəsulu Əkrəm Əfəndimizin birinci qurşaqdakı babasıdır. Esed isə Hz. Əlinin anası Fatimənin dayısıdır.

Nə var ki, Esed sulbünden dünyaya gələn Huneyn də nəsil buraxmayınca, bütün Haşimiler yalnız Abdülmuttaliboğulları qolundan gələrək çoxalmış və dünyaya dağılmışlar. 2

Şeybə (Abdülmuttalib)

Peyğəmbər Əfəndimizin birinci qurşaqdakı babasıdır. Doğuşdan ax saçlı olduğundan özünə "Şeybə" adını vermişdilər. Abdülmuttalib onun ləqəbidir. O daha çox bu ləqəblə şöhrət tapmış və xatırlanmışdır.

Bu ləqəbi alışının hekayəsi belə izah edilər:

Şeybə kiçikliyində Mədinədə dayılarının yanında qalırdı. Bir gün məhəllə yoldaşları digər uşaqlarla Mədinədə bir meydanda ox atışı edirdilər. Bütün uşaqlar arasında, alınında parlayan Kainatın Əfəndisinə aid nur səbəbiylə rahatlıqla fərqinə varılırdı. Uşaqların bu yarışmasını seyr etmək üçün böyüklərdən bir sıxlıq da orada toplanmışdı.

Ox atma sırası Şeybəyə gəlmişdi. Oxunu yerləşdirdi. Özündən əmin bir rəftarla yayı çəkdi. Bir an nəfəsini kəsib yayı yolladı. Yaydan atılan ox, hədəfə tam dəymişdi. Hər kəs heyranlıq dolu baxışlarla özünə baxarkən, o isə bu müvəffəqiyyətdən duyduğu sevinc və həyəcanı bu sözlərlə dilə gətirirdi:

"Mən, Haşimin oğuluyam. Mən, (Betha) Beyinin oğuluyam. Oxum əlbəttə hədəfini tapar."

Seyrə gələn böyüklər Şeybənin bu tərifləyici sözlərini eşitdilər. Həris bin Abdi Mənafoğullarından biri yanına yaxınlaşdı və soruşub sual edərək onun Haşimin oğulu olduğunu öyrəndi. Məkkəyə dönüşündə bu adam, vəziyyəti əmisi Muttalibə izah etdi və beləsinə qabiliyyətli və ağıllı bir uşağın eldən buraxılmasının doğru olmayacağını ifadə etdi.

Muttalib bu xəbər üzərinə dərhal Mədinəyə gəldi. Şeybəni alaraq Məkkəyə gətirdi. Muttalib tərkində Şeybə ilə Məkkə küçələrinə girərkən soruşdular:

"Bu uşaq kim?"

Göz dəyməsindən qorxan Muttalibin ağzından, "Köləmdir" sözü çıxdı.

Evinə gəlincə arvadı Xədicə də özünə eyni sualı yönəltdi. Yenə cavabı "Köləmdir" oldu.

Sabahısı günü əmisinin özünə aldığı gözəl paltarlarla Məkkə küçələrində gəzməyə başlayınca, hər kəs onun kim olduğunu maraqlanmağa və soruşmağa başladı. Bilənlər, "Abdülmuttalib" (Muttalibin köləsi)" deyə cavab verirdilər. Hər nə qədər kim olduğu sonradan ortaya çıxdısa da, adı, o gündən sonra "Abdul-Muttalib" (Muttalibin köləsi) olaraq qaldı. 3

1. Tabakat, 1/75-80

2. A. g. e., 1/79-80

3. A. g. e., 1/82-83

Saleh Suruç

Bütün qaynaqların ittifaqla ifadə etdikləri, Kainatın Əfəndisinin iyirminci babasına qədər uzanan nəsil silsiləsi belədir:
"Məhəmməd (s.ə.s.), Abdullah, Abdülmuttalib (əsl adı Şeybe), Haşim, Abd-i Menaf (Muğirə), Kusay, Kilab, Mürrə, Kab, Lüeyy, Qalib, Fihr (Qureyş), Malik, Nadr, Kinanə, Huzeymə, Müdrikə (Amir), İlyas, Mudar, Nizar, Maad, Adnan." *
Anasının nəsli də belədir: Vehb, Abdümənaf, Zührə, Kilab, Mürrə... Görüldüyü üzrə hər iki tərəfin nəsli Kilabda birləşməkdədir.
Fəxri Kainat Əfəndimizin böyük babaları bu şəxslər idi. Hər birinin nəsili çoxalmış və hər biri xeyli çox camaatların rəisi və bir çox qəbilə və tayfaların babası və atası olmuşlar.
Ancaq, nə vaxt birinin iki oğlu olsa və ya bir qəbilə iki qola ayrılsa, sevimli Peyğəmbərimiz (s. ə.s. )in soyu ən şərəfli və ən xeyirli olan tərəfdə olar və hər əsrdə onun böyük babası kim isə, üzündə parlayan müstəsna nurdan bilinərdi.

İyirminci Babadan Sonrakı Nəsil Xətti
 Alimlərin tərəfindən, Peyğəmbər Əfəndimizin iyirminci babası olan Adnanın Hz. İbrahimin nəsilindən olduğu ittifaqla qəbul edilməkdədir. Adnan ilə İbrahim (ə.s.) arasında uzun bir zaman məsafəsi vardır. Bir qisim neseb alimləri arada qırx göbək olduğunu ifadə edərlər. Buna görə aradakı zaman vahidinin nə qədər uzun olduğunu az çox təsəvvür etmək mümkündür.
Bu səbəblə, Rəsulu Əkrəm Əfəndimizin iyirminci babası Adnandan Hz. İbrahimə qədər olan ikinci addım nəsil silsiləsi, pillə-pillə təsbit edilə bilməmişdir. Bəzi neseb alimləri Peyğəmbər Əfəndimizin nesebini yeddi, bəzisi də doqquz göbəkdə Hz. İsmayıla bağlarlar. Bu, halıyla arada bir çox pillələrin atlanıldığını ortaya qoyur.

Şübhəsiz, Kainatın Əfəndisinin nurunu alınında bir İlahi əmanət olaraq daşıyan atalarının hamısı haqqında çox bir məlumatımız yoxdur. Atalarından ən çox məlumat sahibi olduqlarımız isə, zaman baxımından ən yaxın olanlarıdır. Burada onların həyat və şəxsiyyətlərinə qısa bir nəzər salmaq yerində olacaq.
Kusay
Peyğəmbər Əfəndimizin, əsl adı Zeyd olan dördüncü qurşaqdakı babası Kusay, mühüm bir şəxsiyyət idi. Özünün yalnız Zührə adında bir qardaşı vardı.
Hz. Adəmdən bəri davam edib gələn nuru Əhmədini alınında daşıma şərəfi, bu iki qardaşdan Kusaya lütf edilmişdi. Böyük oğul olduğu üçün, ailənin rəisliyi vəzifəsi də özünə verilmişdi. Kiçikliyindən bəri qabiliyyətiylə diqqətləri üzərində yığan Kusay, böyüyüncə Məkkənin irəli gələn şəxsiyyətlərindən biri oldu. Təşkilatçılığı, idarəçiliyi, ədalətli qərarları ilə qısa zamanda Məkkə xalqı arasında böyük bir etimad qazandı. Bu səbəblə Məkkənin idarəsi ona verildi. Məkkəni ilk dəfə məhəllələrə o böldü; hər qəbiləni, özlərinə ayırdığı məhəllələrə o yerləşdirdi. Məkkənin ən mühüm işləri onun evində görüşülüb qərara alınırdı. Hacıların su ehtiyacının qarşılanması, onların saxlanması, döyüşə gedərkən bayraq tikmə və Məkkə məclisini idarə etmə kimi mühüm işlər, ona əmanət edilmişdi. Kəbənin qarşısında və qapısı Kəbəyə baxan ilk ev onun üçün tikilmişdi. Bu ev, Məkkənin bir cür hökumət binası və ya içində Məkkə Şəhər Dövlətinin hər cür iş və məsələlərinin görüşüldüyü bir parlament idi. Kusayın bu evi tarixdə "Darın-Nedve" adıyla şöhrət tapmış və Hicrətdən yarım əsr sonrasına qədər də mühafizə edilmişdir.

Kusay, Məkkədə istisnasız hər kəs tərəfindən sevilər, sayılardı. Alınında daşıdığı Fəxri Kainat Əfəndimizə aid nuru, onu bütün Məkkə xalqının sevgilisi və can dostu halına gətirmişdi.
Yaşlanınca, adətləri üzrə ailə rəisliyi vəzifəsini ən böyük oğulu Abdüddara təslim etdi və "Sevimli oğulum! Səni bu qövmə rəis təyin edirəm" dedi.
Nə var ki, Abdüddar, bu böyük vəzifəni icra edəcək qabiliyyətə sahib deyildi. Həyatı boyunca da atasının yerini doldura bilmədi. Çünki, Fəxri Kainat Əfəndimizin qüdsi nuru onun deyil, kiçik qardaşı Abd-i Menafın alınında parlayırdı. Onun da dörd oğulu vardı: Haşim, Abdüşşems, Muttalip və Nevfel.

Haşim
Haşim, Rəsulu Əkrəm Əfəndimizin ikinci qurşaqdan babasıdır.
Məkkənin irəli gələn şərəflisindən olan Haşim, ticarətlə məşğul olardı.
Peyğəmbərimiz (s. ə.s. )in doğum vaxtı yaxınlaşdığı üçün nuru Məhəmmədi onun alınında daha haşmetli bir surətdə parlayırdı. Ayrıca bir çox üstün fəzilətləri də üzərində daşıyardı.
Son dərəcə cömərd idi. Bir qıtlıq ilində Məkkədə çörək tapılmırdı. O, Şamdan gətirdiyi xas buğda unundan dümağ çörəklər bişirtmiş, bir çox dəvələr və qoyunlar kəsdirmiş, çörək, ət və ətsuyu (tirit) ilə bütün Məkkə xalqına böyük bir ziyafət vermişdi.
Haşim, üstün səviyyəli, qabiliyyətli, cömərd, fəzilətli və hər kəs tərəfindən sevilən, sayılan yüksək bir şəxsiyyətin sahibi olduğu üçün adı, ailəsinə və soyuna ad olmuşdur. Bu səbəblə Fəxri Kainat Əfəndimizin də arasında olduğu bu uca soya, özlərindən sonra "Haşimilər" deyilmişdir.
Haşimin dörd oğlanı olmuşdu: Şeybə (Abdülmuttalib), Esed, Əbu Sayfi və Nadle. 1
Haşimin nəsili oğlanlarından Şeybə ilə Eseddən davam etmişdir. Şeybə, Rəsulu Əkrəm Əfəndimizin birinci qurşaqdakı babasıdır. Esed isə Hz. Əlinin anası Fatimənin dayısıdır.
Nə var ki, Esed sulbünden dünyaya gələn Huneyn də nəsil buraxmayınca, bütün Haşimiler yalnız Abdülmuttaliboğulları qolundan gələrək çoxalmış və yer üzünə dağılmışlar. 2
Şeybə (Abdülmuttalib)
Peyğəmbər Əfəndimizin birinci qurşaqdakı babasıdır. Doğuşdan ağ saçlı olduğundan özünə "Şeybə" adını vermişlərdi. Abdülmuttalib onun ləqəbidir. O daha çox bu ləqəblə şöhrət tapmış və xatırlanmışdır.
Bu ləqəbi alışının hekayəsi belə izah edilər:
Şeybə kiçikliyində Mədinədə dayılarının yanında qalırdı. Bir gün məhəllə yoldaşları digər uşaqlarla Mədinədə bir meydanda ox atışı edirdilər. Bütün uşaqlar arasında, alınında parlayan Kainatın Əfəndisinə aid nur səbəbiylə rahatlıqla fərqinə varılırdı. Uşaqların bu yarışmasını seyr etmək üçün böyüklərdən bir izdiham da orada toplanmışdı.
Ox atma sırası Şeybəyə gəlmişdi. Oxunu yayına yerləşdirdi. Özündən əmin bir rəftarla yayı çəkdi. Bir an nəfəsini kəsib yayı buraxdı. Yaydan atılan ox, hədəfə tam isabət etmişdi. Hər kəs heyranlıq dolu baxışlarla özünə baxarkən, o isə bu müvəffəqiyyətdən duyduğu sevinc və həyəcanı bu sözlərlə dilə gətirirdi:
"Mən, Haşimin oğuluyam. Mən, (Betha) Beyinin oğuluyam. Oxum əlbəttə hədəfini tapar."
Baxmağa gələn böyüklər Şeybenin bu tərifləyici sözlərini eşitdilər. Haris bin Abd-i Menafoğullarından biri yanına yaxınlaşdı və soruşub sual edərək onun Haşimin oğlu olduğunu öyrəndi. Məkkəyə dönüşündə bu adam, vəziyyəti əmisi Muttalibə izah etdi və beləsinə qabiliyyətli və ağıllı bir uşağın xarici eldə buraxılmasının doğru olmayacağını ifadə etdi.
Muttalib bu xəbər üzərinə dərhal Mədinəyə getdi. Şeybəni götürərək Məkkəyə gətirdi. Muttalib tərkində qardaş oğlunu Şeybə ilə Məkkə küçələrinə girərkən soruşdular:
"Bu uşaq kim?"
Göz dəyməsindən qorxan Muttalibin ağızından, "Köləmdir" sözü çıxdı.
Evinə gəlincə arvadı Xədicə də özünə eyni sualı yönəltdi. Yenə cavabı "Köləmdir" oldu.
Sabahısı günü əmisinin özünə aldığı gözəl paltarlarla Məkkə küçələrində gəzməyə başlayınca, hər kəs onun kim olduğunu maraqlanmağa və soruşmağa başladı. Bilənlər, "Abdülmuttalib" (Muttalibin köləsi)" deyə cavab verirdilər. Hər nə qədər kim olduğu sonradan ortaya çıxdısa da, adı, o gündən sonra "Abdü'l-Muttalib" (Muttalibin köləsi) olaraq qaldı. 3

*. Sire, 1/1-3; Tabakat, 1/55-56; Ensabü'l-Eşraf, 1012 vd; Taberi, 2/172-180

1. Tabakat, 1/75-80
2. A. g. e., 1/79-80
3. A. g. e., 1/82-83

Saleh Suruç

 

Peyğəmbər Əfəndimizin (sallallahu aleyhi və səlləm) Həzrəti Xədicə anamızla evlənməsi belə olmuşdur.

     Həzrəti Xədicə öz ticarət malları olan zəngin bir qadın idi. Bu mallarını başqa şəhərlərə və ya ölkələrə aparıb ticarət edə biləcək birini axtarırdı. Məkkənin ən etibarlı insanı olan Muhamməd-ül Emin olan Peyğəmbər Əfəndimizə bu işi təklif etdi. Peyğəmbərimiz də o zamana qədər həmişə əmisi Əbu Talib ilə ticarət etməkdə idi. Həzrəti Xədicənin bu təklifini qəbul edib onun malları ilə ticarət etməyə başladı. Uzun müddət bu şəkildə ticarət etdikdən sonra Həzrəti Xədicənin özünə evlilik təklif etməsi ilə bu ədəb və fədakarlıq timsalı qadın ilə evləndi. Evlilik olduqdan sonra yenə onun ticarət işlərini yerinə yetirməyə davam etdi. Ancaq bu ticarəti yenə Həzrəti Xədicə üçün edirdi.

     Həzrəti Xədicə anamız (Allah ondan razı olsun) Peyğəmbər Əfəndimizə , peyğəmbərlik vəzifəsi verildikdən sonra ilk müsəlmanlığı qəbul edən insan oldu. İslamın ilk məşəqqətli illərində yanında ən böyük dəstəkçisi oldu. Müsəlmanlara boykot tətbiq olunan ən çətin günlərdə bütün mal varlığını çətində qalan müsəlmanlara payladı. Və Məkkənin o zəngin qadını İslam üçün bu fədakarlıqları etdikdən sonra bir çadır içində çətin günlərdə vəfat etdi.

     Peyğəmbər Əfəndimiz (Allahın Salamı Onun üzərinə olsun) Həzrəti Xədicə anamızın etdiyi bu fədakarlıqları heç bir zaman unutmadı. Həzrəti Xədicə anamıza olan vəfası ilə əlaqədar bir neçə nümunə göstərmək istəyirik:

Xədicənin Dostu

      Hz. Xədicə ( r.anha) , Onun ( s.ə.s.) otuz səkkiz illik evlilik həyatının iyirmi beş ilini eyni yastığa baş qoyaraq keçirdikləri , yeddi uşağından altısına analıq etmiş olan ilk həyat yoldaşı , ilk sevdiyidir.

Hz. Xədicə ( r.anha) ' nin vəfatından öz vəfatına qədər hər bəhanəylə Hz. Xədicə ( r.anha) 'yə duyduğu sevgini təkrar edər.

Hz. Aişə ( r.ə.) ilə evli olduğu zamandır. Yaşlı bir qadın evlərini ziyarət edər. Hz. Muhamməd  (sallallahu aleyhi və səlləm) onu tanımışdı. Lakin yenə də adını soruşur. qadın

" Cəssame ( Çirkin biri ) " , deyə cavab verər. Hz. Muhamməd  (sallallahu aleyhi və səlləm)düzəldər :

"Xeyr ! Sən Cəssame deyil , Hassane'sin ! (Gözəl biri). "Bundan başqa da , yaşlı qadına etdiyi nəzakətlərin çoxluğu Hz. Aişə ( r.anha) ' nın diqqətini çəkir və qadın getdikdən sonra soruşmaqdan özünü saxlaya bilməz.

"Ey Allahın Elçisi! Bu qadına nə çox iltifat etdiniz ? "

Hz. Muhamməd (s.ə.v.), gözləri dolaraq cavab verər:

"Bu qadın Xədicənin dostu idi , onunla evli olduğumuz illərdə bizi tez-tez ziyarət edərdi. " [1]

Hazrəti Xəticə'nin Arkadaşına Hədiyyə

     Hz. Xədicə ( r.anha ) vəfat edeli illər olmuşdur. O , Məkkə torpaqlarında yatmaqdadır. Hz. Muhamməd  (sallallahu aleyhi və səlləm)isə hicrət edərək Mədinəyə gəlmişdir. Xədicə ( r.anha)'nin yoldaşlarından bir qadın da hicrət edənlər arasındadır. Xidmətçisi Malik oğlu Ənəsin (Allah ondan razı olsun) izahatıyla Hz. Muhamməd  (sallallahu aleyhi və səlləm)' e bir şey hədiyyə edildiyində çox dəfə , gələn hədiyyəni o qadına yollamaqda və :

"Çünki o Xədicənin dostu idi , Xədicəni çox sevərdi." deməkdədir.

 Allah Rəsulu (s.ə.v.), Xədicə ( r.anha) 'ni, ilk sevdiyini heç unuda bilməmişdir. [2]

Xədicənin bacısı

      Hz. Xədicə ( r.anha) 'nin bacısı Hale'nin səsi bacısına çox bənzəməkdəydi. Bir gün hüzuruna girmək üçün bir qadın səsi Hz. Muhamməd  (sallallahu aleyhi və səlləm)-dən icazə istəyər. Səsi eşidən Hz. Muhamməd  (sallallahu aleyhi və səlləm)sarsılar , içindən dua edər ;

"Allahım! Bu icazə istəyən kimsə inşaallah Hale'dir ! "

    Həqiqətən də icazə istəyən kimsə Hale'dir . Xədicə ( r.anha) ' yi xatırladan bir yadigar . [3]

Xədicənin Boyunbağısı

     Bədir Döyüşü sonunda ələ keçirilən əsirlərdən biri də Əbul As'tır . Yəni Peyğəmbər (s.ə.s.) ' in kürəkəni . Qızı Zeynəbin əri .Həyat yoldaşı Hz. Zeynəb ( r.anha) , Əbul Asın azad olunması üçün(fidye) , anası Hz. Xədicə ( r.anha) ' nin ona evlənərkən taxdığı qızıl boyunbağını göndərir .

     Əsirlər üçün Məkkədən göndərilən qurtuluş ödənişləri arasında illər əvvəl vəfat etmiş Xədicə ( r.anha) ' nin boyunbağını görən Hz. Muhamməd  (sallallahu aleyhi və səlləm)'in gözləri dolur , yoldaşlarına :

"Əgər qəbul etsəniz bu boyunbağını Zeynəbə geri qaytaraq və Əbul Ası da qarşılıqsız olaraq buraxaq .", deyər. Vəziyyətin həssaslığının fərqinə varan yoldaşları :

"Hay hay ey Allahın Elçisi , siz necə istəyirsiniz elə olsun." Deyərlər.

Xədicə ( r.anha) 'nin Boyunbağısı Zeynep (r.anha ) ' də qalar. [4]

Xədicənin Daha Xeyirlisi

     Hz. Aişə ( r.anha) , Xədicə adının Hz. Muhamməd  (sallallahu aleyhi və səlləm)' in dilindən heç düşməməsi qarşısında bir gün dözə bilməz , deyər:

"Ey Allahın Elçisi! Allah sənə Xədicədən daha gəncini , daha gözəlini və daha xeyirlisini nəsib etmədi mi ? "

     Nəzərdə tutduğu özüdür. Hz. Muhamməd (s.ə.v.), vəfat etmiş olan ilk sevdiyinə, duyduğu vəfa adına günün sevgilisinin ürəyini qırma bahasına cavab verər.

"Xeyr ! And içirəm ki, Allah mənə ondan daha xeyirlisini nəsib etmədi. Hər kəs mənim peyğəmbərliyimi inkar edərkən o məni təsdiqlədi. Hər kəs mənə yalançı deyərkən o məni təsdiqlədi. Kimsə mənə bir şey verməzkən , o malını- mülkünü mənim əmrimə verdi. O mənə altı dənə uşaq verdi. "

Hz. Aişə ( r.anha) söylədiyinə peşman , suskunlaşır . [5]

____________________

[1] M. Yusuf Kandehlevi , a.g.e. , III/336 .
[2] Qazı iyaz , Şəfa- yı Şərif , s.126 .
[3] Ed : Prof. Dr. i . Lütfi çaxan , Həzrəti Peyğəmbər və Ailə Həyatı , s.77 .
[4] Afzalur Rəhman , Siret Ensiklopediyası , II/225 .
[5] Ed : Prof. Dr. İ. Lütfi çaxan , a.g.e. , 76 .

Peyğəmbər Əfəndimiz, iyirmi yaşında ikən Dördüncü Ficar Müharibəsi baş verdi.

İslamdan əvvəl, Cahiliyyə dövründə, Ərəblər arasında cinayətlərin, qanlı vuruşma və şiddət hadisələrinin, qan iddialarının və hər cür oğurluq və sui-istifadələrin ardı arxası kəsilmirdi. Ürəkləri şəfqət və mərhəmətdən məhrum, cəmiyyət həyatları haqq və hüquqdan uzaq insanlardan bir-birini qırıb keçməkdən başqa onsuz da nə gözlənilə bilərdi?

Məhərrəm, Rəcəb, Zilkade və Zilhicce ayları həmişə Ərəblər tərəfindən müqəddəs aylar sayılırdı. Bu aylarda hər cür pisliyin işlənməsi, hər cür haqsızlığın edilməsi, qan tökülməsi qətiliklə qadağan idi. Bunun üçün də "haram aylar" adıyla xatırlanırdılar.

Ficar Müharibələri, bu aylardan birində baş verdiyi və iki tərəf arasında böyük haqsızlıqlar, zülmlər edildiyi, qan töküldüyü üçün bu adı almışdı.

Ərəblər arasında Ficar Müharibələri dörd dəfə meydana gəlmişdi. Birinci Ficar Müharibəsi əsnasında, Kainatın Əfəndisi hələ on yaşında idi.

Doqquz il kimi uzun bir zaman sürən bu dörd müharibə, əslində sadə və əhəmiyyətsiz hadisələr üzündən meydana gəlmişdi.

Birinci Ficar Müharibəsi, Gıfarilerden bir adamın Ukaz bazarında uzanmış olaraq, "Ərəbin ən şərəflisi mənəm" sözü üzərinə Havazin Qəbiləsindən birinin bunu özünə təhqir qəbul edib qılıncını çəkərək, öyünən adamın ayağını yaralaması səbəbiylə Kinanə və Havazinler arasında baş vermişdi.

İkincisi, yenə Ukaz bazarındabir qadına sataşmaq üzündən Qureyş ilə Havazin qəbilələri arasında partlaq vermişdi.

Üçüncüsü, Kinaneoğulları Qəbiləsindən bir adamın, Amiroğulları Qəbiləsindən birinə olan borcunu ödəməyib, müddəti uzatması səbəbiylə Kinanə və Havazin qəbilələri arasında meydana gəlmişdi.

Peyğəmbərimiz (s.ə.s. )-in iyirmi yaşlarında ikən qatıldığı Dördüncü Ficar Müharibəsi isə, Qureyş ilə Kinaneoğulları ilə Kaysı Aylan qəbilələri arasında Kinaneli Barraz bin Kays adındakı adamın Kaysı Aylan (Havazin) Qəbiləsindən Urve adındakı adamı öldürməsi nəticəsi çıxmışdı.

Qureyşlilər, Kinaneoğullarının müttəfiqi olduqlarından, bu səbəbdən bu müharibəyə qatılmaq məcburiyyətində qalmışdılar

Ukaz bazarındaedilən Dördüncü Ficar Müharibəsinə Əbu Talib, haram ayda olduğu və çox zülm işlənəcəyini təxmin etdiyi üçün qatılmaq istəməmişdi. Ancaq Qureyş Qəbiləsinin digər qollarının dirəşməsi üzərinə iştirak etmək məcburiyyətində qaldı.

Müharibə əsnasında, Əbu Talibin əziz qardaş oğlunu Əfəndimizi bir iki dəfə yanına alaraqapardığı rəvayət edilmişdir. Ancaq o, yalnız atılan düşmən oxlarını yığıb, əmisinə verməklə kifayətlənmişdir.

Vuruşmanın heç cür sona çatmadığını görən tərəflər, nəhayət bir-birlərinə razılaşma təklif etdilər. Buna görə, ölülər sayılacaq, hansı tərəfin ölüsü çox isə, digər tərəf onların diyetlərini ödəyəcək, beləcə də hərb sona çatmış olacaqdı.

Sayma nəticəsində Kaysı Aylanların ölüləri iyirmi qədər çox çıxdı. Kinaneoğulları və Qureyşlilər tərəfindən bu iyirmi adamın diyeti ödənərək, Fil Tarixindən iyirmi il sonra baş verən bu qanlı vuruşma da beləcə başa çatdı.

Saleh Suruç

Rəsulullah (s.ə.v.), Fil ilində, Rəbiül-əvvəl ayının on ikinci Bazar ertəsi gecəsi dünyaya gəlmişdir. (İbn Sad, ət-Tabakatul-Kübra, Beyrut, t. y. I, 100-101).

Bu, miladi təqvimə görə, 571 ilinin Aprel ayının iyirmisi olaraq hesablanmışdır. Yəni, 20 Aprel 571

Geniş məlumat üçün: http://www.sorularlaislamiyet.com/index.php?s=article&aid=5448

Peyğəmbərimizin bəşəri və risalət istiqaməti

Hz. Peyğəmbərin bir-birindən fərqlilik ifadə edən iki şəxsiyyəti vardır :

1-Bəşəri istiqaməti

2-Risalə istiqaməti

Hz. Peyğəmbər, bəşəri istiqaməti etibarilə bizim kimi bir insandır. O da yeyər, içər, istidən soyuqdan təsirlənər. Sabah nə olacaq, irəlidə nələr olacaq bilə bilməz.

Risalə istiqamətiylə isə, vəhyə tabedir. Allahdan gələn mesajlara bir alıcı vəziyyətindədir.

Peyğəmbərin bir bəşər olması, Onun üçün bir nöqsanlıq deyil, əksinə bir kamaldır. Bir bəşər deyil də, bir mələk olsaydı, insanlara öndər ola bilməzdi, rəhbərlik edə bilməzdi.

Səhabələr, Hz. Peyğəmbərin bəşəri və risalə istiqamətlərini ayırd edə bilirdilər. Məsələn, Bədir döyüşü əvvəli Rəsulullah ordunu bir yerə yerləşdirdiyində səhabələrdən Hubab b. Münzir "Ya Rəsulullah, əgər bura yerləşməmiz Allahdan sənə gələn bir vəhylə deyilsə, suları tutub düşmənə görə üstünlüklü bir vəziyyətdə olmamız daha uyğundur" deyər. Hz. Peyğəmbər uyğun hesab edər. Hubabın fikirinə görə hərəkət edilər.

Rəsulullah risalə istiqamətiylə bir sıra qeybi sirlərə tabedir. Bunun ən böyük dəlili başda qurandır. Quranı Kərimdə bunun çox nümunələrinə rast gəlməkdəyik.

"Peyğəmbər, yoldaşlarından birinə gizlicə bir sirr söyləmişdi. Lakin yoldaşı, bunu başqasına xəbər verdi. Allah bunu, peyğəmbərinə bildirdi. Peyğəmbərə bunu xəbər verincə yoldaşı "bunu sənə kim xəbər verdi" dedi. Peyğəmbər, "Alim və Habir olan Allah xəbər verdi" dedi" (Təhrim, 3)

Peyğəmbərimizin rəhmət olaraq göndərilməsi

Biz səni ancaq aləmlərə rəhmət olaraq göndərdik. Bu ayədə Hz. Məhəmmədin, ancaq aləmlərə rəhmət üçün göndərildiyi ifadə edilməkdədir. Rəhmət ağrımaq mənasını verməkdədir. Ayənin mənası budur: Allah insanlara ağrıdığından ötəri onları xurafatlardan, pis xasiyyətlərdən qurtarmaq və doğru yola yönəltmək üçün Hz. Məhəmmədi göndərmişdir.

Hz. Məhəmməd (s.ə.s.)dan əvvəl insanlar bir-birlərini yeyirdilər. Qüvvətlilər zəifləri əzir, qadınlar təhqir içində tutulur, qız uşaqları diri diri torpağa basdırılır, insanlar əlləriylə etdiyi bütlərə tanrı deyə ibadət edirdilər. Dünya küfr və pozğunluq içində üzürdü.

Uca Allah İnsanları bu haqsızlıqlardan qurtarıb azadlığa qovuşdurmaq, zəifləri qorumaq, ruhlarını qorxu və xurafatların məhbusluğundan qurtarmaq üçün Hz. Məhəmmədi göndərmişdir. Onu göndərməsi, insanlara ağrıdığından, şəfqətindən ötəridir. O, özlüyündə aləmlərə rəhmət olmuşdur. Çünki gətirdiyi prinsiplər, onların xoşbəxtliyinə səbəb olmuşdur. Müslimin rəvayət etdiyi bir hədisə görə: Müşriklərə qarğış etməyi söyləyənlərə: Mən lənətçi olaraq deyil, aləmlərə rəhmət olaraq göndərildim. " demişdir.

Zeyd bin Harisə, Kelb qəbiləsinə mənsub idi. Hələ səkkiz yaşlarında bir kiçik çoban ikən, anasıyla birlikdə getdiyi qohumlarının yanında, bir başqa qəbilənin basqını əsnasında əsir alınmışdı. Əsirlər bazarından da Hz. Xədicənin qardaş oğlu Hakim bin Hizan tərəfindən 400 dirhəmə satın alınıb Məkkəyə gətirilmişdi. 1 Hz. Xədicə, Zeydi qardaşı oğlundan almış və evində saxlayırdı.

Bu sırada, Əfəndimiz, Hz. Xədicə ilə evli idi.

Rəsulu Əkrəm, bu kiçik uşağı sevmişdi. Bu səbəblə Hz. Xədicədən onu özünə bağışlamasını istədi. Möhtərəm arvadları, Peyğəmbərimiz (s.ə.s. )-in bu arzusunu yerinə yetirdi.

Nəbiyyi Əkrəm Əfəndimiz də onu alaraq, azad etdi. 2

Zeyd, ifadə etdiyimiz kimi, hələ kiçik bir uşaq idi. Valideynləri, onun hara aparıldığını, kimə satıldığını bilmirdi. Harisəailəsi, uşaqları üçün hər gün gözyaşı tökürdü. Atası Harisə, evdə dayana bilməz olmuşdu. Diyar diyar gəzir, soruşmadıq qəbilə və getmədiyiyurd qalmamışdı. Biricik oğlu Zeyd üçün şeirlər deyilə deyilə gəzirdi.

Kiçik Zeyd isə, sanki ana atasını unutmuşdu. Məsud ailənin səadəti onun da yüksək ruhunu qucaqlamış və sanki onun ayrılmaz bir parçası halına gəlmişdi. Rahatı yerində idi, Kainatın Əfəndisiylə qaynaşmışdı. Onun şəfqətli qanadları arasında məsud idi, sevincli və dinc idi.

1. Tabakat, 1/497; Üsdü'l-Gabe, 2/224; İsabe, 1/563

2. Sire, 1/264; Tabakat, 1/497

Zeyd bin Harisənin özünü aparmaq üçün gələn atasıyla getməyib Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) ilə qalmağı seçməsi və buna qarşılıq Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) Zeyd bin Harisəni övladlıq əldə etməsi necə olmuşdur?

Günün birində Kelb qəbiləsindən bir neçə adam Kəbəni ziyarətə gəldi. Bu vaxt Zeydi gördülər və özüylə söhbət edincə də tanıdılar. Atasının, anasının dayanmadan özü üçün gözyaşı tökdüklərini, həsrətiylə yanıb alovlandıqlarını Zeydə izah etdilər.

Lakin Zeyd, çox sakit və rahat idi. Ana şəfqəti və ata sevgisindən daha ülvi və qüdsi şeylərə tabe olmanın könül rahatlığı içində, onlara cavabı bu oldu:

"Anamın atamın, mənim üçün gözyaşı tökdüklərini bilirəm. Yalnız sizdən bu söyləyəcəklərimin onlara çatdırılmasını istəyirəm:

'Mən, hər nə qədər uzaqlarda olsam da, qövmümə xəbər göndərdim ki, həcc mərasimi edilən müəyyən yerlər yanındakı Beytullahda oturur, xidmət edirəm.

Artıq, axtardığınızı əldə etmək üçün son gücünüzü xərcləməkdən, uzun uzun yollar qat' etməkdən, dəvələri yer üzündə qaçdırıb dayanmaqdan imtina edin.

Allaha həmd edərəm ki, mən indi, elə xeyirli, elə şərəfli bir ailə içində oluram ki, Maaddın sulbünden -Uludan uluya keçərək gəlmiş olan- şərəflilər bu ailədəndir. "'1

Bu xəbəri alan Harisə, qardaşı Kabla birlikdə yanına çox miqdarda axça da alaraqZeydi qurtarmaq üçün dərhal Məkkəyə gəldi. Soruşub araşdırıb, Rəsulu Əkrəm Əfəndimizi tapdı və

"Ey Qureyş Qövmünün Əfəndisi, əfəndisinin oğlu! Siz, Hərəm xalqı və Hərəmi Şərifin qonşususunuz. Beytullahın yanında əsirlərin əsarət bağlarını həll edər və qarınlarını doyurursunuz," deyə danışdıqdan sonra, əsl məqsədini belə ifadə etdi:

"Yanında olan oğulumuz üçün sənə gəldik. Sən bizi məmnun və razı edəcək bir fidyəs istə; biz sənə onu verək, oğulumuzu sərbəst burax."

Nəbiyyi Əkrəm,

"Oğulunuz kimdir?" deyə soruşdu.

"Zeyd bin Harisə" dedilər.

Peyğəmbərimiz (s.ə.s.),

"Bundan başqa bir istədiyiniz varmı?" dedi. Onlar,

"Xeyr, başqa istəyimiz yox" cavabını verdilər.

Bunun üzərinə Rəsulu Əfəndimiz,

"Əgər sizi seçsə, fidyəni almadan o sizindir, alın aparın. Yox, əgər məni seçsə, vallah, məni seçənə, kimsəni seçim etməm. "2 deyə danışdı.

Harisə və qardaşı, Əfəndimizin bu danışmasından məmnun oldular və

"Sən," dedilər, "bizə qarşı çox insaflı davrandın."

 Zeydə gələn Əfəndimiz,

"Bunları tanıyırsanmı?" deyə soruşdu.

Zeyd,

"Bəli, tanıyıram" dedi.

Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) təkrar,

"Kimdir onlar?" dedi.

Zeyd,

"Bu atamdır, bu da əmimdir" cavabını verdi.

Bundan sonra Peyğəmbər Əfəndimiz, Zeydə,

"Sən mənim kim olduğumu öyrəndin. Sənə olan şəfqət və sevgimi də gördün. O halda ya məni seç, yanımda qal; ya onları seç, get" deyərək onu seçimində sərbəst buraxdı.

Zeydin cavabı bu oldu:

"Mən heç bir kimsəni sənə seçməm. Sən, mənim üçün ana və ata mövqeyindəsən."

Oğulunun bu cavabı qarşısında çaşan və sarsılan ata Harisə, hiddətlə,

"Təəssüflər olsun sənə," dedi. "Demək ki, sən köləliyi azadlığa, ana, atana, əminə və ev xalqına seçirsən."

Lakin Zeyd, atasıyla eyni qənaətdə deyildi.

"Atacığım," dedi, "mən, bu şəxsdən elə şeylər gördüm ki, özünə heç bir zaman başqa bir kimsəni seçim edə bilməm. "3

Kiçik Zeyd, beləcə Rəsulu Əkrəm Əfəndimizə olan sədaqət və bağlılığını isbat etmişdi. Qədər, ona nurlu və parlaq bir gələcək hazırlayırdı. Bu halı, onun ilk müjdəsi idi.

Əfəndimizin Zeydi Övlad Əldə etməsi

Peyğəmbər Əfəndimiz Zeydə, bu bənzərsiz bağlılığının mükafatını vermədə gecikmədi. Dərhal əlindən tutaraq, onu Qureyşin oturduğu Hıcır məhəllinə apardı və xalqa belə xitab etdi:

"Ey hazır olanlar!

Şahid olun ki, bundan belə Zeyd mənim oğlum. Mən, ona varisim, o da mənə varisdir."

Məkkəlilər birini övlad əldə etmək istədikləri zaman belə edərdilər. Əfəndimiz də, onların bu adətlərinə uyğun gələrək Zeydi beləcə özünə övlad əldə etmiş oldu.

Peyğəmbər Əfəndimizin bu gözəl davranışı, çaşmış və dalğın dayanan Harisəninqəmli könülündə sevinc küləyi əsdirdi. Demək ki, oğlu əmin bir əldə idi. Könül dincliyi içində, oğlunu Kainatın Əfəndisinin yanında buraxaraq yurduna döndü. 4

Bundan sonra, Məkkədə, hər kəs Zeydi "Məhəmmədin oğlu Zeyd" deyə çağırmağa başladı. Əfəndimiz, peyğəmbərlik vəzifəsiylə məmur edilib, vəhy gəlməyə başlayınca, övladlıqların öz atalarının adlarıyla çağırılmaları əmr edildi. 5 Bunun üzərinə, Hz. Zeyd, atasının adıyla, Harisəoğlu Zeyd deyə çağırıldı.

Bu mövzudakı ayədə belə buyurular: "Onları öz atalarına nisbət edin; Allah qatında doğru olan budur. Əgər atalarının kim olduğunu bilmirsinizsə, onsuz da onlar sizin din qardaşlarınız və dostlarınızdır. .."6

Həzrəti Ömərin oğlu Abdullah (r.ə.), bu xüsusu belə ifadə etmişdir:

"Biz, 'Övladlıqları atalarının adı ilə çağırın' ayəsi enənə qədər, Zeydi Hərisə oğlu Zeyd deyə deyil, Məhəmməd oğlu Zeyd deyə çağırardıq. "7

Ayrıca, bu ayə ilə övladlıqların övlad əldə edən kimsəyə varis olması hökmü də ortadan qaldırıldı. Həzrəti Zeyd, Əfəndimizə peyğəmbərlik vəzifəsi verildikdən sonra, Hz. Xədicə və Hz. Əlini ardınca dərhal İslamın sinəsinə qaçacaq və üçüncü Müsəlman olma şərəfinə çatacaq.

Rəsulu Əfəndimiz, Həzrəti Zeydi çox sevərdi. Zaman zaman özünə,

"Ey Zeyd, sən qardaşımız və azadlımızsan"8 deyərək iltifatda olardı.

Rəsulu Əkrəm, daha sonra da çox sevdiyi bu böyük insanı, baxıcısı Ümmü Eymenlə evləndirəcək və bu evlilikdən yenə çox sevdiyi və çox vaxt tərkində daşıdığı Üsamə həzrətləri dünyaya gələcəkdir.

1. Tabakat, 3/41; Üsdü'l-Gabe, 2/225; İsabe, 1/523

2. Tabakat, 3/42; Üsdü'l-Gabe, 2/225, İsabe, 1/523

3. Tabakat, 3/42; Üsdü'l-Gabe, 2/225

4. Tabakat, 3/42; Üsdü'l-Gabe, 2/225, İsabe, 1/563

5. Əhzab Surəsi, 5, 40

6. Əhzab Surəsi, 5

7. Tabakat, 3/43; Buxari, 3/174; Müslim, 3/131

8. Buxari, 3/303

Saleh Suruç

İlk banisi Hz. Adəm olan yer üzünün ilk məbədi Kəbə, uzun zamanın keçməsiylə yıxılmış, sanki yerlə bir olmuşdu. Hz. İbrahim, bu müqəddəs binanın təkrar inşası üçün Cənabı Haqqdan əmr almış və oğlu İsmayılla birlikdə dərhal işə başlamışdı.
Kəbənin inşası tamamlanınca, ata oğul əllərini dərgahı İlahiyyə açaraq belə yalvardılar:
"Ey Rəbbimiz! Nəsilimizdən gələn Müsəlman ümmət içindən bir peyğəmbər göndər. Ki o, onlara ayələrini oxusun, Kitabı və hökmlərini öyrətsin. Onları günahlardan təmizləsin!" 1

1.    Bəqərə Surəsi, 129

İlk banisi Hz. Adəm olan yer üzünün ilk məbədi Kəbə, uzun zamanın keçməsiylə yıxılmış, sanki yerlə bir olmuşdu. Hz. İbrahim, bu müqəddəs binanın təkrar inşası üçün Cənabı Haqqdan əmr almış və oğlu İsmayılla birlikdə dərhal işə başlamışdı.
Kəbənin inşası tamamlanınca, ata oğul əllərini dərgahı İlahiyyə açaraq belə yalvardılar:
"Ey Rəbbimiz! Nəsilimizdən gələn Müsəlman ümmət içindən bir peyğəmbər göndər. Ki o, onlara ayələrini oxusun, Kitabı və hökmlərini öyrətsin. Onları günahlardan təmizləsin!" 1
İşdə, Cənabı Haqq, edilən bu səmimi duanı cavabsız buraxmadı və Hz. İsmayılın nəsilindən peyğəmbərlərin rəisi Hz. Məhəmmədi (s.ə.s.) göndərərək qəbul etdi. Bu gerçəyi Kainatın Əfəndisi, "Mən, atam İbrahimin duasıyam..." 2 buyuraraq ifadə etmişlər.

1. Bəqərə Surəsi, 129
2. İbni Hişam, Sire: 1/175; Taberi, Tarix: 2/128;Kainat' ın Əfəndisi (s.ə.s.),
Salih Suruç
 

Rənginin qara olması səbəbiylə Hacerü'l-Esved (Qara Daş) deyə adlandırılan bu mübarək daş, Kəbənin Şərq küncündə olub, yerdən bir yarım metr yüksəklikdə, qapıya yaxın bir yerdə yerləşdirilmişdir. Üç böyük və bir neçə dənə də kiçik parçadan müteşekkildir. Ətrafı gümüş bir halqa ilə örtülüdür. Bir başqa adı, Ruhu'l-Esved'dir.

Bu mübarək daş, səmavi bir daş olub, Hz. İbrahimə (ə.s.) Hz. Cəbrayıl tərəfindən gətirilmişdir. Kəbə divarına yerləşdirilmədən əvvəl, Əbu Kubeys Dağında mühafizə edilməkdə idi. Bir rəvayətə görə, Kainatın Serveri, Peyğəmbər Əfəndimizin, "Mən, peyğəmbər göndərilmədən əvvəl, Məkkədə mənə salam verən daşı, hələ bilir və tanıyıram" ifadələrinin işarə etdiyi daş, bu Hacerü'l-Esved'dir.

Bir gün, bu daşa yaxınlaşıb öpən Hz. Ömər, belə demişdi:

"Çox yaxşı bilirəm ki, sən zərəri və mənfəəti olmayan bir daş parçasısan. Əgər Rəsulullahın səni öpdüyünü görməsəydim, əsla səni öpməzdim."

Hacerü'l-Esved Cənnətdənmi gəldi?

Kəbə qapısının sol tərəfində iştirak edən və təvaf başlanğıcı olaraq qəbul edilən Hacerü'l-Esved'in Cənnətdən gətirildiyi haqqında səhih hədislər mövcuddur.

Süneni Tirmizidə İbni Abbasdan rəvayət edilən hədisin tərcüməsi belədir:

"Hacerü'l-Esved Cənnətdən endirildi. Süddən daha ağ idi, lakin onu Adəmoğlunun səhvləri qaraltdı. "1

Müsnəddəki rəvayət də bu tərcümədədir:

"Hacerü'l-Esved Cənnətdən gəlmişdir. Qardan daha ağ idi. Lakin onu müşriklərin səhvləri qaraltdı. "2

Bəli, Hacerü'l-Esved'in Cənnətdən gəldiyi qətidir. Ancaq bu xüsus Hz. İbrahimin Kəbəni bina edərkən bu daşı Əbu Kubeys Dağından gətirməsiylə necə bardaşa bilər?

Bu Barədə Kəbə və Məkkə Tarixi adlı əsərdə bu məlumatlara yer verilər:

Hz. Adəm Cənnətdən yer üzünə endirildiyində Cənabı Haqq mələklər vasitəsiylə ona bir Cənnət çadırı göndərdi. Hacerü'l-Esved də bu çadırın içində idi və ağ bir yaqut idi.

Hz. İbrahim, oğlu Hz. İsmayılla birlikdə Kəbəni tikərkən təvaf başlanğıcı olaraq oğlu İsmayıldan bir daş istədi. Hz. İsmayıl daşı axtarışa getdi, lakin boş döndü. Bu sırada Hz. Cəbrayıl, Hz. İbrahimə bir daş gətirdi. Nuh Tufanında Kəbə də sular altında qalınca Cənabı Haqq Hacerü'l-Esved'i Əbu Kubeys dağına əmanət etmiş və "Mənim dostumu Kəbəni tikərkən gördüyün zaman bu daşı ona çıxar" buyurmuş idi. Hz. Cəbrayılın gətirdiyi bu daş ağ idi. Lakin daha sonra hədisdə keçdiyi kimi, müşriklərin əllərini sürməsiylə; bəzi rəvayətlərdə də zaman zaman çıxan yanğınlar nəticəsindəqaralmışdır. 3

Hacerü'l-Esved'in qaralması məsələsini yuxarıda tərcüməsini verdiyimiz hədisi şərifin izahında Tirmizi şarihi əl-Ahvezi bunları söyləyər:

"Əsas olan hədisin zahiri mənası olmaqla birlikdə, bəzi Hənəfi alimləri belə demişlər: Bu hədisdə mübaliğə ehtimalı vardır. Hədisdə Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) Hacerü'l-Esved'in şərəf və qiymətini izah edərkən, işlənən günah və səhvlərin də çirkinliyinə diqqət çəkmişdir. Bir hədisdə də bildirildiyinə görə, insan bir günah işlədiyi zaman ürəyində qara bir nöqtə meydana gəlir."

Bu məsələdə belə bir suala da cavab verilməkdədir: "Onu müşriklərin səhvləri qarartdı da, niyə möminlərin imanı və ibadəti təkrar ağlaşdırmadı?"

İbni Kuteybenin cavabı belə: "Cənabı Haqq diləsəydi edərdi, lakin Cənabı Haqqın yer üzünə qoyduğu adətlərdən biri də, bir şey qaralaşınca təkrar ağlaşmamasıdır."

əl-Muhib ət-Taberi də belə deyir: "Onun qara olaraq qalmasının səbəbi bir ibrət olmasıdır. Yəni işlənən günahlar Cənnətdən gələn bir daşı qaraldırsa, görəsən insanın ürəyini nə hala soxar?"

İbni Abbasın izahı da bu şəkildədir: "Cənabı Haqqın onu qaraltmasının səbəbi, dünya əhlinin Cənnət zinətinə baxmamaları üçündür. "4

Daşın Hacerü'l-Esved olaraq adlandırılması isə Kəbənin divarına qoyulub insanların əlini sürməsi üçün idi. Çünki daha əvvəl Cənnətdən endiyində ağ bir yaqut idi.

1. Tirmizi, Həcc: 49.

2. əl-Fethü'r-Rabbani, 12:26.

3. Əbul Veled əl-Ezraki. Kəbə və Məkkə Tarixi, s. 36-54.

4. Tuhfetü'l-Ahvezi, 3:617.

Saleh Suruç

Sevimli Peyğəmbərimiz (s.ə.s.), hələ babası Abdülmuttalibin himayəsində idi. Quraqlıq üzündən Məkkə və ətrafı dəhşətli bir çətinlik və qıtlıq içində qıvrılıb dayanırdı. Abdülmuttalib, böyüklüyünü anladığı nəvəsini Əfəndimizi yanına alaraqoğlu Əbu Talib ilə birlikdə Əbu Kubeys Dağına çıxdı. Onların arxasınca da Qureyşlilər gəlirdi.

Abdülmuttalib üzünü Kəbəyə çevirdi və Peyğəmbər Əfəndimizi üç səfər səmaya doğru qaldıraraq, "Allahım! Bu uşaq haqqı üçün, bizi bərəkətli bir yağış ilə sevindir" deyə yalvardı. Kainatın Əfəndisinin üzü hörmətinə edilən dua qəbul oldu. Anında yağış damlalarıyla xalqın və Qureyş şərəflisinin sevinc gözyaşları bir-birinə qarışdı.

Bütün bu olub bitənlər, babanın nəvəsinə qarşı içdən sevgisi və bağlılığını qat qat artırır, gələcəkdə böyük bir insan olacağı qənaətini qüvvətləndirirdi. Bunun üçün də Nur Nəvəsinə böyük bir qayğı göstərirdi.

Saleh Suruç

Peyğəmbər Xanımlarının Doğum Tarixləri

1. Xədicə binti Hüveylid: Hz. Peyğəmbərin ilk xanımıdır. Qırx yaşında Rəsulullahla evləndiyi qəbul edilir və Hz. Peyğəmbərdən on beş yaş böyük olduğu düşünülsə M. 556 ilində dünyaya gəlmiş olmalıdır. İyirmi səkkiz yaşında Hz. Peyğəmbərlə evləndiyi qəbul edilsə, M. 568 tarixində doğulmuş olacaq. (1)

2. Aişə binti Əbubəkr (r.ə.): Hz. Əbubəkrin qızıdır. Peyğəmbərliyin gəlişindən on il sonra, 50 yaşında ikən yoldaşı Hz. Xədicəni itirən peyğəmbərimiz (s.ə.v.) özünə həm ev işləri və uşaqlarının baxımında köməkçi olacaq, həm də İslama dəvət fəaliyyətlərində dəstək olacaq yoldaşlara ehtiyacı vardı. Bunun üçün bir tərəfdən yaşlı və dul bir qadın olan Sevdeni, kənar yandan da ən yaxın yoldaşı olan Hz. Əbubəkrin qızı Hz. Aişəni istədi.

Hz. Peyğəmbərin bu istəyi, vəhyin başlanğıcından 10 il sonradır. Hz. Aişə vəhy başlanğıcından beş altı il əvvəl doğulmuşdur. Bu səbəbdən Hz. Aişənin peyğəmbərimizlə evləndiyi yaşın 17-18 olduğu ortaya çıxar.

Hz. Aişənin evləndiyi zaman yaşının böyük olduğunu, bacısı Əsmənin bioqrafiyasından qəti olaraq anlayırıq. Köhnə bioqrafiya kitabları Əsmədən bəhs edərkən deyirlər ki: "Əsmə 100 yaşında ikən, hicrətin 73-cü ilində vəfat etmişdir. Hicrət vaxtında 27 yaşında idi. Hz. Aişə bacısından 10 yaş kiçik olduğuna görə, onun da hicrətdə tam 17 yaşında olması zərurət edər. Ayrıca Hz. Aişə, Hz. Peyğəmbərdən əvvəl Cübeyrlə nişanlanmışdı. Demək evlənəcək bir qız idi." (2)

3. Sevde binti Zemə: Peyğəmbərliyin onuncu ilində, əlli yaşlarında və ya əlli beş yaşında Hz. Peyğəmbərlə evlənmişdir.(3) Rəsulullahdan beş yaş böyük olduğu düşünülsə, M. 566 ilində doğulmuş olmalıdır. Evləndiyində əlli yaşında olduğu qəbul edilsə, Hz. Peyğəmbərlə yaşıtdır və M. 571-də doğulmuşdur.

4. Zeynəb binti Huzeyme: Hicrətin ikinci və ya üçüncü ilində (624 və ya 625) otuz yaşlarında ikən Hz. Peyğəmbərlə evlənmişdir.(4) M. 625-də otuz yaşında ikən evləndiyi qəbul edilsə, doğumu M. 595 olar.

5. Ümmü Sələmə: Onun iyirmi altı və ya iyirmi yeddi yaşlarında M. 622-də Mədinəyə hicrət etdiyi düşünülsə; 622-27= 595-i göstərər. Bu təqdirdə, təxminən 595 ilində (altıncı əsr sonlarında) dünyaya gəlmişdir. (5)

6. Hafsa binti Ömər: H. 41/ M. 661- 662 ilində Mədinədə vəfat etdi.(6) Hicrət əsnasında otuz yaşında olduğu fərz edilsə, yetmiş bir yaşında vəfat etmiş olar. 661- 71 = 590 edər ki, doğumu altıncı yüz ilin sonlarına rast gəlməkdədir.

7. Zeynəb binti Cahş: Hicrətin beşinci ili, Zilkade ayında (Mart 627) otuz beş (və ya 36) yaşında ikən Hz. Peyğəmbərlə evlənmişdir.(7) 627-35 = 591. Bu təqdirdə 591-də doğulduğunu çıxara bilərik.

8. Hz. Cüveyriye: Hicrətin beşinci ilində (626- 627) bəni Mustalık Gazası sonrası Rəsulullahla evlənmiş bir duldur. Bəni Mustalık qəbiləsi rəisinin qızı idi. Və əri eyni gazada Müsəlmanlar tərəfindən öldürülmüşdü.(8) İyirmi yaşında dul qaldığı və eyni yaşda Hz. Peyğəmbərlə evləndiyi fərz edilsə, , M. 606 və ya 607-də doğulmuş olar.

9. Ümmü Həbibə: Hicri 59/ M. 678 tarixində vəfat etmişdir.(9) Hicrətin yeddinci ilində iyirmi yaşında ikən Hz. Peyğəmbərlə evləndiyi var sayılsa, 79 yaşında vəfat etmiş olacaq. 678- 79 = 599-dır. Bu təqdirdə təxmini doğum ili M. 599-dur və altıncı əsrin sonlarında doğulmuş olmalıdır.

10. Safiyye binti Huyey: Hicrətin 50-ci (və ya 52-ci) ilində vəfat etmişdir.(10) H. 50-ci ili M. 670 ilinə rast gəlməkdədir. Hicrət ilinə qədərki yaşı iyirmi qəbul edilsə; 70 yaşında vəfat etmiş olar. 670 - 70 = 600 olar. Bu təqdirdə M. 600-də (bir başqa deyişlə, altıncı əsrin sonlarında və ya yeddinci əsrin başlarında) dünyaya gəldiyi deyilə bilər.

11. Hz. Meymune: Hicrətin yeddinci ilində, və böyük ehtimalla o ilin Zilhicce ayında (629 Mart) Məkkədə 36 yaşında ikən Hz. Peyğəmbərlə evlənmişdir.(11) 629- 36 = 593 olduğuna görə; M. 593 doğulan olmalıdır.

Bunu ifadə edək ki, yuxarıdakı tapdığımız rəqəmlər qəti rəqəmlər deyil, təqribi və təxmini tarixlərdir. Kimi tarixlər Bəzi qəbullara dayanır. Zaman zaman normal insan ömürünü nəzərə alaraq yaş əlavə etdik. Məsələn, İyirmi il yerinə on beş il əlavə etsəydik, fərqli doğum tarixlərinə çatmış olacaydıq.

Qeydlər:

1- İbni Həbib, s. 77; İbni Sad, VIII, 7, 35- 115, 153 vd. Hamidullah, II, 730. Sarıcıq, s. 52; Axıq, I, 300; Xoşbəxt- Döğen, II, 715 vd.

2- Xatəmul ənbiya Hz. Məhəmməd və həyatı, Əli Himmət Berki, Osman Keskioğlu, s. 210; krş. Taberi, I, 1768; Hamidullah, II, 732; Xoşbəxt - Döğen, II, 725 vd. Sarıcıq, s. 216.

3- İbni Həbib, s. 80; İbni Hişam, I, 351; Taberi, I, 1767; İbnül -Əsir, III, 131; Hamidullah, II, 731; Sarıcıq, s. 218; Axıq, I, 301

4- İbni Həbib, s. 85; Hamidullah, II, 734.

5- Hamidullah, II, 735; Xoşbəxt- Döğen, II, 739; Heyət, 450- 451.

6- Hamidullah, II, 733; Xoşbəxt- Döğen, II, 735; Axıq, I, 301;Heyet, s. 256- 257.

7- Hamidullah, II, 735; Xoşbəxt- Döğen, II, 744- 746; Axıq, I, 303; Heyət, s. 475.

8- İbni Həbib, s. 89- 90; Hamidullah, II, 737; Xoşbəxt- Döğen, II, 750- 752; Axıq, I, 304; Heyət, s. 141.

9- İbni Həbib, s. 89- 90; Hamidullah, II, 739; Xoşbəxt- Döğen, II, 753; Axıq, I, 304; Heyət, s. 445.

10- İbni Həbib, s. 90- 90; Hamidullah, II, 740; Xoşbəxt- Döğen, II, 757- 758; Axıq, I, 305; Heyət, s. 379- 380.

11- İbni Həbib, s. 109; Hamidullah, II, 741; Xoşbəxt- Döğen, II, 759- 760; Axıq, I, 305; Heyət, s. 307- 308.

Qaynaqlar:

ibni Həbib, əl-Muhabbar, Haydarabat, 1361.

İbni Sad, et -Tabakat, leyden, 1904- 12.

İbnü'l- Əsir, Üsdü'l- Ğabe, Qahirə, 1280.

Taberi, Tarihu'r-Rusül vəl- Müluk, Leyden 1897 vd.

Məhəmməd Hamidullah, İslam Peyğəmbəri, I- II, Çev. Saleh Tuğ, Mədəniyyət Nəşriyyat, İstanbul 1980.

Heyət, Səhabələr Ensiklopediyası, Tərcüməçi Qəzeti Nəşri, İstanbul ty.

Xoşbəxt, İsmayıl- Döğen, Şaban Səhabələr Ensiklopediyası, I- II, Yeni Asiya Qəzeti Nəşriyyatı, İstanbul 1993.

Axıq Vəcdi, (redaktor) Bütün İstiqamətləriylə Əsri Səadətdə İslam, I- V, Bəyan Nəşrləri, İstanbul 1994.

Sarıcıq, Murad Hz. Məhəmmədin Çağırışı, Nəsil Nəşrləri, İstanbul 2006.

Hz. Xədicə, Kainatın Əfəndisini uşaqlığından bəri tanıyırdı. Ticarət mallarının başında Şama göndərməsi isə, onu daha da yaxından tanımasına vəsilə olmuşdu.

Dul olan Hz. Xədicə, o sırada Qureyş qadınları arasında zadəganlıq, şərəf və zənginlik baxımından üstün mövqeyə sahib idi. Eyni zamanda Cənabı Haqq, çox az qadına nəsib olacaq bir gözəlliyi də özünə lütf etmişdi.

O ana qədər qəbiləsindən bir çox kimsə evlənmək üçün qapısını döymüş isə də, o bunların heç birini qəbul etməmişdi. 1 Sanki evlənməyi düşünmür kimi idi.

Nə var ki, qədər indi qarşısına tam fərqli bir şəxsiyyət çıxarmışdı. Ruhundakı gözəlliklər üzünə əks etmiş, könülündəki sevgi simasında təbəssümə çevrilmiş, zehinindəki dərin düşüncə çölə ciddilik və səmimiyyət şəklində təzahür etmiş müstəsna bir insan.

Daha əvvəl bütün Qureyş böyüklərinin evlənmə təklifini rədd edən və sanki evlənmək fikirini zehinindən atmış olan Hz. Xədicə, bu bənzərsiz insanla daha yaxından tanış olunca, bu fikirindən imtina etdi. İlahi qədər, bu iki insanın ürəyini bir-birinə istiləndirməyi təqdir etmişdi.

Hz. Xədicədən Gələn Təklif

Evlənmə təklifi, şəxsən Hz. Xədicədən gəldi. İffəti və namusunu qoruması səbəbiylə Cahiliyyə Dövründə belə tərtəmiz qadın mənasını verən "tahirə" ləqəbiylə xatırlanan Hz. Xədicədən.

Təklifi gətirən Hz. Xədicənin yaxın yoldaşı Münye qızı Nəfsə ilə Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) arasında bu danışma keçdi:

"Ey Məhəmməd, səni evlənməkdən saxlayan şey nədir?"

"Əlimdə evlənəcək qədər pulum yox."

"Əgər bu təmin edilsə və sən, mala, gözəlliyə, şərəf və bərabərliyə dəvət edilsən razılıq edərsənmi?"

"Kimdir bu?"

"Hüveylidin qızı Xədicə."

"Amma, bu necə ola bilər?"

"Orasını mən bilərəm."

"O halda, mən də qəbul edirəm. "2

Nəfsə, sevinc içində Kainatın Əfəndisi ilə danışdıqlarını gəlib Hz. Xədicəyə çatdırdı. Hz. Xədicənin sonsuz məmnuniyyəti, üzündəki təbəssümlərdən oxunurdu. Nəfsəylə birlikdə sevinc və məmnuniyyətlərini yaşadıqdan sonra, Peyğəmbərimiz (s.ə.s. )-ə bu xəbəri göndərdi:

"Ey əmim oğlu! Sən, mənim qohumum olduğun 3, qövmüm içində şərəfli, etibarlı kimsə, gözəl xasiyyətli, doğru sözlü olduğun üçün səninlə evlənməyi arzu edirəm. "4

Təklifi alan Əfəndimiz, vəziyyəti əmisi Əbu Talibə bildirdi. Əbu Talib təklifi araşdırdı. Hz. Xədicənin belə bir evliliyi istədiyini şəxsən özündən öyrəndi.

Toy Mərasimi

Toy mərasiminin tarixi şəxsən Hz. Xədicə tərəfindən təsbit edildi. Mərasim də onun evində ediləcəkdi.

Təsbit edilən tarixdə Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) əmiləri, bibiləri və Haşimoğullarının irəli gələnlərindən bəziləri ilə birlikdə Hz. Xədicənin evinə gəldi.

Gözəl bir toy mərasimi üçün lazım olan hər şey şəxsən Hz. Xədicə tərəfindən təmin edilmişdi. Qoyunlar kəsilmiş, yeməklər hazırlanmışdı.

Yeməklər yeyildikdən sonra, adət olduğu üzrə sıra iki tərəf böyüklərinin danışmasına gəldi. Hz. Xədicənin atası Ficar Hərbində ölmüşdü. Bu səbəblə onu təmsilən mərasimə, əmisi Əmr bin Esed qatılmışdı.

Ənənəyə görə ilk danışmağı etmək üzrə Əbu Talib ayağa qalxdı və belə dedi:

"Allaha həmd olsun ki bizi, İbrahimin nəslindən, İsmayılın sulbünden, Maadın mədənindən, Mudarın əslindən yaratdı.

Bundan sonra əsl məqsədə gəlir və deyərəm ki: Qardaşımın oğlu Məhəmməd bin Abdullah ki, qohumunuz olduğu məlumunuzdur. Onunla Qureyşdən heç bir gənc dartıla bilməz, ölçülməz. Şərəf və zadəganlıq tərəfindən, ağıl və fəzilət tərəfindən onların hamısından üstün gəlir.

Hərçənd malı azdır, lakin mal dediyin nədir ki? Keçici bir kölgə, bir pərdə, alınar verilər bir şey.

Allaha and içərəm ki, bundan sonra onun mərtəbəsi daha da böyüyəcək, daha da yüksələcək.

İndi o, sizdən qızınız Xədicəni istəməkdə, mehir olaraq da iyirmi kişi dəvə verməyi təəhhüd etməkdədir."

Əbu Talib danışmasını bitirincə də Hz. Xədicənin əmisi oğluVaraka bin Nevfel ayağa qalxdı. O da belə danışdı:

"Allaha həmd olsun ki, bizi də izah etdiyin kimi yaratdı. Saydıqlarından daha çoxuyla bizə üstünlük verdi. Biz də sizinlə qohumluqqurmaq və şərəflənmək istəyirik.

Ey Qureyş birliyi! Şahid olun ki, mən Huveylidin qızı Xədicəni bu qədər mehirle Məhəmməd bin Abdullahın oğuluyla evləndirdim."

Varaka bin Nevfel, danışmasını bitirdikdən sonra Əbu Talib, Hz. Xədicənin əmisi Əmr bin Esedin də razılığını istədi. Əmr də ayağa qalxaraq,

"Ey Qureyş birliyi, şahid olun ki, mən də Məhəmməd bin Abdullaha Hüveylidin qızı Xədicəni evləndirdim" dedi.

Beləcə Kainatın Sərvəri Əfəndimizlə Qureyş qadınlarının nəsəb, şərəf və zənginlik baxımından ən üstünü olan Hüveylidin qızı Hz. Xədicə ilə evlənmiş oldular. O sırada Rəsulu Əkrəm Əfəndimiz 25, Hz. Xədicə isə 40 yaşlarında idilər. Evlilikləri Miladi tarixlə 595 ilinə rast gəlirdi. Yəni, Əfəndimizin peyğəmbərliyindən 15 il əvvəl.

Bundan sonra Aləmlərə Rəhmət olaraq göndərilən Rəsulu Əkrəm Əfəndimiz, xanımını götürərək Əbu Talibin evinə gəldi. Burada iki dəvə kəsdirərək xalqa ziyafət verdi.

Əbu Talib də, bu məsud hadisənin xatiri üçün dəvələr kəsdirdi və xalqa yeməklər yedirdi. Sonra da Peyğəmbər Əfəndimizlə (s.ə.s.) ailəsini evinə dəvət etdi.

Onları qarşılamağa çıxdığında sevinc gözyaşları arasında, "Həmd olsun Allaha ki, bizdən bütün kədərləri yox etdi" deyir, Allaha həmd edirdi.

Əfəndimizlə ona ilk xanım olma şərəfini qazanmış olan Hz. Xədicə, Əbu Talibin evində ancaq bir neçə gün qaldılar. Sonra təkrar Hz. Xədicənin evinə döndülər. Artıq məsud həyatlarını burada keçirəcəkdilər.

1. Sire, 1/201; Tabakat, 1/131

2. Tabakat, 1/131

3. Ata tərəfindən Hz. Xədicənin soyu, Peyğəmbərimiz (s.ə.s. )in ata tərəfindən babası olan Kusayda birləşdiyi kimi, anası tərəfindən də soyu yenə Rəsulu Əkrəm Əfəndimizin ata tərəfindən babası olan Lüeydə birləşər.

4. Sire, 1/200-201; Taberi, 2/197

Saleh Suruç

Bizdəki qaynaqlarda usagi qundaqlamakla əlaqədar hədis tapa bilmədik. Ancaq artıq elmi olaraq kundaklama təhlükəli olduğu bilinir. Uşağın skelet sisteminə zərər verdiyi üçün tövsiyə edilmir.

Əfəndimizlə ona ilk xanım olma şərəfini qazanmış olan Hz. Xədicə, Əbu Talibin evində ancaq bir neçə gün qaldılar. Sonra təkrar Hz. Xədicənin evinə döndülər. Artıq məsud həyatlarını burada keçirəcəkdilər.

Kainatın Əfəndisi Peyğəmbərimiz (s.ə.s.), özünə "Xədicəyi Kübra" dediyi bu tahirə qadın həyatda olduğu müddətcə bir başqa qadınla evlənmədi. 1 Hər cür təsəllini və ən parlaq səadəti bu dinc evdə tapdı.

Peyğəmbər Əfəndimizə, atasından miras olaraq çox bir şey qalmamışdı. Uzun zamandır himayəsində olduğuƏbu Talib isə fakru zərurət içində idi. Bu baxımdan, Hz. Xədicə ilə evlənənə qədər min bir məşəqqət və zəhmət içində həyat sürmüşdü.

Hz. Xədicə ilə evləndikdən sonra, onun sərvətini ticarətdə istifadə etdi və bir dərəcə genişliyə qovuşdu. Lakin xanımı bol sərvət sahibi ikən o, yenə israfa, nümayiş və lüksə qaçmadı. Daha əvvəlki təvazökar və sadə həyatına yaxın bir yaşayışı davam etdirdi. Üstəlik dünya malına da ürəyində yer vermirdi. Onun o uca ruhunu tam fərqli ülvi və qüdsi duyğular əhatə etmişdi. Dünya və içindəkilərin məhəbbəti o ülvi duyğuları söküb atmağa heç bir zaman müqtədir ola bilmirdi.

Daha sonra Hz. Xədicəyi Kübradan, Rəsulu Əkrəm Əfəndimizin, sırasıyla Kasım, Zeynəb, Ruqiyyə, Ümmü Gülsüm, Fatimə, Abdullah (Tayyib-Tahir) adında altı uşağı oldu. 2

Bu məsud ailə yuvasında Kainatın Əfəndisi ilə Hz. Xədicə ən ülvi duyğularla yaşayırdılar. Ailə yuvasında hakim olan qarşılıqlı təhlükəsizlik, səmimi hörmət və məhəbbət idi. Hz. Xədicə, Kainatın Əfəndisi ərindən on beş yaş böyük olmasına baxmayaraq, uca şəxsiyyətindən ötəri özlərinə qarşı son dərəcə nəzakətli, duyğulu və etinalı davranırdı. Peyğəmbər Əfəndimizin şərəfli xanımına qarşı məhəbbətidə çox idi. Belə ki, vəfatından sonra belə heç bir vaxt məhəbbətini ürəyindən atmadı, könülünün ən mutena küncündə əbədi saxladı.

Rəsulu Əkrəm Əfəndimiz, Hz. Xədicənin, xeyriyyəçiliyini və özünə etdiyi böyük köməyi hər vaxt yad edərdi. Bu yad ediş, Hz. Aişə Anamıza, "Xədicəyi Kübradan başqa, Nəbiyyi Əkrəmin arvadlarından heç birini qısqanmadım"3 dedirdəcək və onun qısqanclıq damarını təhrik edəcək qədər çox idi. Necə yad etməzdi ki? Uşaqlarından biri xaric digərlərinin anası o idi. Hər kəs ona düşmən ikən, ona dost əlini uzadan o idi. Hər cür izdirab və çətinlik qarşısında özünü təsəlli edən o idi. Hər kəsin ona arxa çevirdiyi bir zamanda yanından ayrılmayan o idi.

Əlbəttə, beləsinə yüksək duyğu və üstünlüklər sahibi arvadını, Peyğəmbər Əfəndimiz heç bir zaman unutmayacaq və onu hər vaxt xeyrlə yad edəcəkdi.

1. Sire, 1/201

2. Sire, 1/202; Tabakat, 1/133; 8/16

3. Müslim, 7/133

Saleh Suruç

Həzrəti Əminə dinc və sürurlu idi. Nurtopu balası şirin təbəssümləriylə, ərinin vəfat ağrısını bir az unutdurduğu kimi, gələcəyə ümid ilə baxmasını da təmin edən tək təsəlli idi. Bəxtiyar Əminə, şərəfli balasını ancaq bir həftə qədər əmizdirə bildi. Bundan sonra Əbu Ləhəbin nökəri Süveybə Xatun Kainatın Əfəndisinə süd ana oldu və onu günlərlə əmizdirdi. 1
Süveybə Xatun daha əvvəl də Həzrəti Həmzəni əmizdirmişdi. Beləcə Rəsulu Kibriya Əfəndimizlə möhtərəm əmisi arasında bir də süd qardaşlığı bağının qurulmasına vasitə olmaq kimi bir bəxtiyarlıq və şərəfə çatmış olurdu.
Özünə edilən yaxşılıqların ən kiçiyini də unutmayacaq və onu qarşılıqsız buraxmayacaq qədər böyük bir fəzilət və yüksək bir vəfa duyğusunun sahibi olan Fəxri Aləm Əfəndimiz, şəxsinə bir müddət süd analıq etdiyi üçün Süveybə Xatunu həyatı boyunca unutmadı. Onu tez-tez ziyarət edər, hər gördüyündə özünə bol lütfkarlıq, iltifat və ikramda olardı.
Bəli, vəfa, Fəxri Aləm Əfəndimizin dünyaya gətirdiyi gözəl əxlaqın təməli idi. Onun tər təmiz, sadə həyatında vəfasızlığı hiss etdirən ən kiçik bir davranışa rast gəlinə bilməz.
Onun fəzilət və vəfa duyğusundan dərs alan möhtərəm zövcələri Xədicə-i Kübra da evinə tez-tez gəlib gedən Süveybə Xatunu azadlığına qovuşdurmaq üçün bir ara satın almaq istədisə də, Əbu Ləhəb buna razılaşmadı. Ancaq, Rəsulu Kibriya Əfəndimiz Mədinəyə hicrətindən sonra, Əbu Ləhəb, Süveybəni özbaşına azad etdi. 2
Əbu Ləhəb Peyğəmbərimiz (s. a. s. )in öz əmisi idi. Sonraları Rəsulu Əkrəmin risalətini  təsdiq etmədiyi kimi, həyatı boyunca da bütpərəstlikdən imtina edə bilməyərək qarşısına ən böyük bir düşmən olaraq dikilməkdən geri dayanmadı. Bu səbəblə Allahın lənətinə məruz qaldı və nökəri Süveybə Xatunun bir dırnağı qədər dəyər qazana bilmədi. Hətta, Süveybə Xatun səbəbiylə axirətdə bir az lütfə məzhər olduğu izah edilmişdir. Onu ölümündən sonra yuxuda görmüşlər idi. Cəhənnəmin şiddətli əzabı içində fəryad edib dayanırdı. Özünə soruşdular:
"Niyə fəryad edirsən? Nəyin var?"
Əbu Ləhəb,
"Nəyim olacaq; susuzluq məni atəşdən qovurur! Həyatımda heç bir xeyr görmədim. Yalnız bir tək xeyr tapdım: Məhəmmədi əmizdirən Süveybəni azad etdiyim üçün mənə də buradan əmib sulanmaq imkanı bağışlandı" deyərək şəhadət barmağını göstərdi. 3
Hadisə həqiqətən ibrət vericidir. Kainatın Əfəndisinə həyatı boyunca pislik, əziyyət və təhqir etməkdən geri dayanmayan Əbu Ləhəb kimi azılı bir İslam düşməni, yalnız onu əmizdirən Süveybə Xatunu azad etdiyi üçün beləsinə İlahi bir kərəm və lütfə məzhər olur və Cəhənnəmdə əzabı bir az yüngülləşirdi. Demək ki, yalnız sevimli Peyğəmbərinin şəxsinə deyil, şəxsinə xidmət etmiş olanlara edilən yaxşılıqları da Cənabı Haqq lütf və kərəmiylə qarşılıqsız buraxmırdı.
Bunun yanında, dünyada Kainatın Əfəndisini özlərinə hər barədə mütləq imam və rəhbər qəbul edib, sünnəsi seniyyesine ittiba' etməkdən şərəf duyan gerçək möminlərə əbədi aləmdə nə böyük ikram və İlahi lütfkarlıqların hazırlanmış olduğu düşünülsün.

1. Tabakat, 1/108; Ensab, 1/42
2. Tabakat, 1/108
3. Tabakat, 1/108
Salih Suruç
 

Cənabı Haqq, insanlığın atası Hz. Adəmi yaratmışdı.

Başını qaldırıb baxan Adəm (ə.s. ), Ərşi Alada böyük bir nur ilə bir ad yazılı gördü: "Əhməd."

Maraqlanıb soruşdu:

"Bu sənin nəslindən bir peyğəmbərin nurudur ki, onun adı göylərdəƏhməd vəyerlərdəMəhəmməddir. Əgər, o olmasaydı, səni yaratmazdım!" 1

İmanımızla qəbul etdiyimiz bu böyük həqiqəti, milyardlar il sonra gələn o nurun sahibi də, bütün açıqlığıyla ifadəbuyurmuşlar.

Bir gün Səhabələrdən Abdullah bin Cabir (r.ə.),

"Ya Rəsulullah," dedi, "mənə, Allahın hər şeydən əvvəl yaratdığı şey nədir, söyləyərsənmi?" Bu cavabı verdilər:

"Hər şeydən əvvəl sənin Peyğəmbərinin nurunu, öz nurundan yaratdı. Nur, Allahın qüdrəti ilədilədiyi kimi gəzərdi. O zaman nəLövhü Məhfuz, nəqələm, nəCənnət, nəCəhənnəm, nəmələk, nəsəma, nəərz, nəgünəş, nəay, nəinsan vənədəcin vardı." 2

Səmanı bütün haşmetiyle işıqlandıran nur, sonra ilk olaraq Hz. Adəmin alınında parladı. Sonra peyğəmbərlərdən peyğəmbərəkeçərək İbrahimə(ə.s.) qədər gəldi. Ondan da oğulu Hz. İsmayıla intiqal etdi…

1. Kastalanî, Mevahibü'l-Ledünniye: 1/6

2. Kastalanî, Mevahibü'l-Ledünniye:1/7

Salih Suruç

1- Peyğəmbər əfəndimizin on il xidmətində olan Ənəs bin Malik həzrətləri izah edər:

"Rəsul əleyhissalamdan, bir şey istənməzdi ki, Rəsul əleyhissalam, onu, istəyənə vermiş olmasın."

"Peyğəmbər əleyhissalamın yanına bir adam gəlir yalnız, dünyanı, dünya malını əldə etməyi ümid edərək Müsəlman olar o gün, axşam olmadan İslam, özünün nəzərində, dünyadan və dünya üzərindəkilərdən daha sevimli olardı!"

Qureyş müşriklərinin Şərəflisindən Safvan bin Ümeyye, Məkkənin fəthindən sonra, Müsəlman olmadığı halda, Huneyn və Taif döyüşlərində Peyğəmbərimizin yanından ayrılmamışdı.

Peyğəmbərimiz, Ciranədə toplanan qənimət malları arasında gəzdiyi və onlara göz gəzdirdiyi sırada, Safvan bin Ümeyye, Peyğəmbərimizin yanında vadiyə doğru baxırdı. Baxışını, uzatdı dayandı.

Peyğəmbərimiz isə, onun bu halını göz ucuyla süzürdü.

"Əbu Vəhb! O vadi, çoxmu xoşuna gəldi?" deyə soruşdu.

Safvan bin Ümeyye "Bəli!" dedi.

Peyğəmbərimiz "O vadi də, içindəkilər də, sənin olsun!" buyurdu.

Bunun üzərinə, Safvan, özünü tuta bilmədi:

"Peyğəmbər ürəyindən başqa, heç bir kimsənin ürəyi, bu dərəcə comərd və üstün ola bilməz! Şahidlik edərəm ki: Allahdan başqa ilah yoxdur. Yenə şahidlik edərəm ki: Məhəmməd, Allahın Qulu və Rəsuludur!" dedi və dərhal orada Müsəlman oldu.

Peyğəmbərimiz, iki dağ arasını dolduran davarları verincə, Safvan bin Ümeyye, qövmü olan Qureyşilərin yanına döndü.

Onlara "Ey Qövmüm! Müsəlman olun! Çünki, vallah, Məhəmməd, elə lütfkardır ki, yoxluqdan, yoxsulluqdan heç qorxmur!" dedi.

Peyğəmbərimizdən bir şey istənildimi, əsla "Yox!" deməzdi.

Özünə kim gəlib bir şey istər, istənilən şey, yanında olmasa belə, onu yerinə yetirərdi. Olmazsa, vəd edərdi.

2- Rəsulullah əfəndimiz, gəncliyindən etibarən etibarlı, etimad edilər bir kimsə olaraq tanınmışdır. İyirmi beş yaşlarında ikən Məkkədə yalnız "əl-Əmin" deyə xatırlanırdı. Məkkəlilər özünə qiymətli əşyalarını təslim edərdilər. Peyğəmbər əfəndimiz bu əmanətləri möhkəm bir şəkildə qaytarardı. Əmanətlərə ən çətin anında sahib çıxardı.

Mədinəyə hicrət edəcəyi gecə müşriklər, öldürmək məqsədiylə onun evini əhatə etmişdilər. Evini tərk etmədən əvvəl, yanında olan əmanətləri Hz. Əliyə təslim etmiş sabahısı gün sahiblərinə verməsini istəmişdir. Ən çətin zamanda belə əmanətləri sahiblərinə çatdırdı.

3- "Hirsiniz, sizi ədalətsizliyə sürüməsin!"

Ədalət dinin əsasındandır. Bunun üçün, Qurani Kərimdə ədalət üzərində çox dayanılmış, Rəsulullah əfəndimizə insanlar arasında ədaləti reallaşdırması əmr olunmuşdur. Bir haqq mövzusunda hökm verilərkən haqqın öz lehinə hökm edilməsi halında bundan məmnun olan, lakin əleyhinə hökm edilməsi halında bu hökmü tanımayan insanların zalım olduqları bildirilmişdir.

Dinimiz, fərdi çıxar, qohumluq, zənginlik, kasıblıq, kin, düşmənlik, tərəflərdən birinin soylu və ya aşağı təbəqədən olması, bədəni və ruhi baxımdan qüsurlu olması kimi vəziyyətlər bir haqqın pozuntusunu, örtbas edilməsini, ədalətli davranmamağı, ədalət qanunundan uzaq durmağı üzrlü göstərməyəcəyini bildirmişdir.

5- Çalışıb qazanmağa əhəmiyyət verərdi

Rəsulullah əfəndimizin həyatı digər sahələrdə olduğu kimi iş həyatında da insanlar üçün nümunədir. Düzgünlük, etibarlı olma, ədaləti tətbiq və sözləriylə davranışları arasında ziddiyyət olmama kimi hallarda ən gözəl örnəkdir.

Adamın işini, istehsalda olmasını və ailəsini dolandırmasını, kasıba, yoxsula kömək üçün işi Allah yolunda cihad və gündüzləri oruc və gecələri namazla keçirmə ilə bir tutmuşdur. Peyğəmbərimizin iş, halal qazanc ilə əlaqədar bir çox sözləri vardır. Bunlardan bəziləri bunlardır:

"Heç bir kimsə öz əlinin əməyi ilə qazandığından daha xeyirli bir loxma əsla yeyə bilməz."

"Allahım! Tənbəllikdən, qorxaqlıqdan, qocalığın verdiyi düşkünlük və xəsislikdən sənə sığınıram."

"Doğru sözlü və hər mövzuda güvənilən bir ticarət adamı axirətdə peyğəmbərlərlə, siddiqlərlə və şəhidlərlə birlikdə olacaq."

"Allah qulunu halal qazanc tələbindən yorğun düşmüş görməyi sevər."

"İnsanın yeyib içdiklərinin ən halal və bərəkətli olanı, çalışıb qazanaraq əldə etdiyidir."

"Birinizin kürəyində odun dəstəsi daşıması, versin və ya verməsin, insanlara gedib əl açmasından daha yaxşıdır."

Məkkə xalqının məşğuliyyətlərinin başında ticarət gəlirdi. Əbu Talib də bir müddət ticarətlə məşğul oldu. Ancaq, qıtlıq quraqlıq illərinin baş göstərməsi, qəbilə döyüşlərinin bir-birini izləməsi və ailə efradının çox olması kimi səbəblər üzündən ticarət edə biləcək maliyyə qüvvəti çox qalmamışdı. Buna görə Əfəndimizi də yanına alaraqetdiyi Suriya səyahətindən sonra bir daha ticarət karvanlarına qatılma imkanını əldə edə bilmədi. Məkkənin içində bəzi işlər etməklə dolanıb gedirdi.

Məkkədə Peyğəmbər Əfəndimizin qohumlarından zəngin bir dul qadın vardı: Xədicə binti Hüveylid. O da sərvətiylə ticarət karvanlarına ortaq olurdu.

Peyğəmbər Əfəndimiz iyirmi beş yaşında olduğu sırada, Qureyş yenə Şama göndərmək üzrə bir ticarət karvanının hazırlığı içində idi. Bu karvana Hz. Xədicə də, mallarıyla iştirak edəcəkdi. Hər səfərində olduğu kimi, bu dəfə də mallarının başında göndərəcək əmin və möhkəm adamlar axtarırdı.

Dolanışıq çətinliyi içində qıvrılan Əbu Talib bunu eşitdi. Himayəsində olan qardaş oğlunu Əfəndimizi yanına çağıraraq özünə açılmaq məcburiyyətində qaldı və belə danışdı:

"Ey qardaşım oğlu!

Mal və mülk sahibi olmadığımı bilirsən. Şiddətli qıtlıq və quraqlıq əlimizi, ovucumuzu qurutdu. Bizdə nə ticarət buraxdı, nə də qalxacaq, tərpənəcək güc və dərman. Bax, qövmünün ticarət karvanı Şama getməyə hazırlanır.

Hüveylidin qızı Xədicə də bu karvana yükləyəcəyi mallarla qatılacaq və mallarıyla birlikdə qövmündən bəzi kəslər göndərəcək.

Xədicə, ticarətlə məşğul olan, sərvəti bol və başqasının da bu sərvətdən istifadə etməsini istəyən bir qadındır. Sənin kimi təhlükəsiz, təmiz, vəfalı bir insana onun bu mövzuda ehtiyacı vardır. Gedib bu xüsusu özünə izah etsən, hərhalda dürüstlüyün və üstünlüklərindən ötəri səni seçəcək."

Bu danışmasının ardından narahatlığını da kədər içində belə ifadə etdi:

"Hərçənd, səni Şama göndərməkdən çəkinirəm. Yəhudilərin sənə bir zərər verməsindən də qorxuram. Amma nə edim ki, dolanışığımızı təmin mövzusunda bundan başqa xatirimə gələn bir fikir də yox. "1

Peyğəmbərimiz (s.ə.s.),

"Əmiciyim, sən necə istəyirsənsə elə et" buyuraraq əmisini rahatlaşdırdı.

Əbu Taliblə Rəsulu Əkrəm Əfəndimiz arasında keçən danışma, Hz. Xədicəyə çatdı. Nəbiyyi Mükerremin doğru sözlü, etibarlı, təhlükəsiz, üstün əxlaqlı olduğunu bilən Hz. Xədicə, dərhal xəbər göndərərək çağırtdı, özünə belə dedi:

"Sizi Şama gedəcək ticarət mallarımın başında göndərmək istəyirəm. Sizin doğru sözlü, son dərəcə etibarlı və gözəl əxlaqlı olduğunuzu bilirəm. Sizə qövmünüzdən heç kimə vermədiyim yüksək bir ödəniş verəcəyəm."

Peyğəmbər Əfəndimiz, təklifi əmisi Əbu Talibə xəbər verdi. Buna son dərəcə sevinən əmisi,

"Bu Allahın sənə lütf etdiyi bir ruzidir" dedi.

Əbu Talib, ödənişi təyin etmədən yola çıxmasını münasib hesab etmədiyindən, Əfəndimizə gedib şəxsən Hz. Xədicə ilə bu xüsusu danışmasını söylədi. Ancaq Peyğəmbər Əfəndimiz bunu istəmədiyini bildirdi. Bunun üzərinə Əbu Talib özü gedərək

"Ey Xədicə," dedi. "Biz eşitdik ki, sən filanı iki kişi dəvə vermək üzrə tutmusan? Biz, Məhəmməd üçün dörd kişi dəvədən aşağısına razı olmarıq."

Əfəndimiz kimi son dərəcə etimad edilər birini tapan Hz. Xədicə sevincli idi.

"Ey Əbu Talib," dedi. "Sən çox asan və xoşuna gələcək bir ödəniş istəmiş olursan. Bundan daha çoxunu istəsəydin mən yenə qəbul edərdim." 2

Əbu Talib, bu sözlərdən çox məmnun oldu.

Hz. Xədicə, köləsi Meysereni də Rəsulullah Əfəndimizin əmrinə verdi və ona bu tənbehdə oldu:

"Sənə nə əmr etsə dərhal itaət edəcəksən. Heç bir fikirinə zidd iş görməyəcəksən. Bir dediyini iki etməyəcəksən və hər halını mənə bildirəcəksən."

Karvanın yola çıxması üçün bütün hazırlıqlar tamamlandı. Əbu Talib ilə Əfəndimizin bibiləri də onu yola salmağa gəldilər, karvanda olanlarlaonunla maraqlanmalarını xahiş etdilər. Və karvan yola çıxdı.

Ticarət karvanı üç aylıq yorucu bir səfərdən sonra, Şam torpaqlarına çatdı. Karvana iştirak edənlərin hər biri Busra bazarınınmünasib yerlərinə dəzgahlarını qurdular. Kainatın Əfəndisi isə, oradakı monastıra yaxın bir zeytun ağacının altına endi.

Rahib Nastura və Əfəndimiz

Əfəndimizin daha əvvəlki Şam səyahəti əsnasında monastırda olan Rahib Bahira ölmüş, yerini Nastura adındakı rahibə buraxmışdı. Əfəndimizin, zeytun ağacının altına enməsi, pəncərədən gələn karvanı seyr edən Rahibin diqqətindən qaçmadı. Əvvəldən tanış olduğu Meysereni yanına çağırdı və ağacın altında yerləşənin kim olduğu soruşdu.

Meysere, "O Qureyş və Məkkə xalqından bir şəxsdir" dedi.

Nastura bir anlıq bir düşüncəyə daldı. Sonra da Meysereni heyrətlər içində buraxan fikirini açıqladı:

"O ağacın altına indiyə qədər peyğəmbərdən başqa kimsə enməmişdir."

Daha sonra Meysereyə bu sualı yönəltdi:

"Onun gözündə bir az qırmızılıq vardırmı?"

Meyseredən "Bəli" cavabını alan kimi, diaqnozunu dəqiqləşdirdi:

"O, peyğəmbərdir. Həm də peyğəmbərlərin sonuncusudur. "3

Meysere, həyəcan və heyrətindən çaşmışa döndü. Gələcəyin Peyğəmbərinin xidmətində olmasəadət və sevinci bədəninin bütün zərrələrinə bir anda yayıldı. Rahibin söylədikləri də yaddaşına yaxşıca yerləşmişdi.

Satışlar tamamlanmış, alınacaqlar alınmışdı. Bir də baxdılar ki, Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) hər kəsdən çox qazanclı bir ticarət etmiş. 4 Bu səfər Meyserenin heyrətinə, karvandakıların da heyrət və qarışıqlığı qatıldı.

Karvan, Busradan ayrılaraq Məkkəyə doğru yola çıxdı.

Mələklər Kölgə salır

Karvan isti qumlar üzərində Məkkəyə doğru yol alırdı. Qızğın günəş, alovdan oxlarını yerə batırmaqda idi. Lakin o da nə? Meysere gözlərinə inana bilmirdi. Görəsən səhvmi görürdü?

Amma xeyr, hamısıyla gerçək idi. İki mələk, qovurucu istidən narahat olmaması üçün, bulud tərzində Kainatın Əfəndisi üzərində kölgəlik edirdi. 5

Meysere, heyranlıq və həyəcanından yerində dayana bilməz hala gəlmişdi. Günəşin istiliyi, bu qəribə hadisənin munis istiliyi yanında artıq ona çox təsir etmirdi. Nə var ki, Nur Məhəmmədə (s.ə.s.) bu olub bitənləri və eşitdiklərini izah etmə cəsarətini özündə heç cür tapa bilmirdi. Heyrətini, həyəcanını və qarışıqlığını həmişə içində saxlayır, xaricə əks etməməsi üçün var gücünü sərf edirdi.

Artıq karvan, Məkkədən görülməyə başlanmışdı.

Hz. Xədicə, evinin damında Qureyş qadınlarıyla birlikdə gələn karvanı müşahidə edirdi. Hər kəs kimi o da heyrət içində idi. Gələn Məhəmməd və Meysere idi. Ya, Məhəmmədin (s.ə.s.) başı üzərində gələnlər nə? Yenə iki mələk Kainatın Əfəndisi üzərində kölgəlik edirdilər. Xədicə həyəcan içində yanındakı qadınlara da bu qəribəliyi göstərirdi: 6

"Baxın, baxın, Məhəmməd mələklər tərəfindən kölgələnir."

Karvan Məkkəyə çatdı. Peyğəmbərimiz (s.ə.s.), malları Hz. Xədicəyə təslim etdi. Xədicə də gətirilən malları yüksək bir karla satdı. 7

Meysere Müşahidələrini İzah edir

Meysere bu səfər əsnasında Kainatın Əfəndisindən çox şey görmüş, çox şey öyrənmişdi.

Hər şeydən əvvəl təmizliyə son dərəcə riayət edirdi, əxlaqı mükəmməl idi, doğru sözlü idi, yoldaşlığı səmimi və ciddi idi. Ticarətdəki dürüstlüyünə deyəcək söz yox idi. Bütün bunları, Rahib Nasturanın söylədiklərini və yolda gördüyü qəribəliyi, Meysere bir-bir Xədicəyə izah etdi.

Hz. Xədicə Meyseredən eşitdiklərini və özünün gördüyünü vaxt keçirmədən gedib əmisi oğluVaraka bin Nevfelə izah etdi.

Varaka məlumatlı bir Xristian idi. Bütpərəstliyə tərəfdar deyildi. Öz halında yaşlı və ağılı başında bir insan idi. Xədicədən eşitdikləri qarşısında o da heyrətini gizləyə bilməyərək belə dedi:

"Əgər bu söylədiklərin doğru isə, şübhəsiz Məhəmməd, bu ümmətin peyğəmbəridir. Mən, onsuz da bu ümmətdən bir peyğəmbərin çıxacağını bilir və onu gözləyirdim. Bu zaman, onun tam zamanıdır. 8

Bu ifadə və etiraf qarşısında Hz. Xədicənin könlü sevinclə doldu.

1. Tabakat, 1/129:130

2. A. g. e., 1/130

3. Sire, 1/130; Ravdü'l-Ünf, 1/122

4. Sire, 1/130

5. Sire, 1/200; Tabakat, 1/30; Taberi, 2/196

6. Sire, 1/200; Tabakat, 1/30-131

7. Sire, 1/200; Taberi, 2/197

8. Sire, 1/203; Ravdü'l-Ünf, 1/123; İbni Kəsr, Sire, 1/267

Saleh Suruç

Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)in,  uşaqlığı və gəncliyi təmiz və iffətli bir şəkildə keçmişdir. Gərək Onun üstün əxlaqla təchiz edilmiş olması və gərəksə ilahi qoruma altında olması səbəbiylə, Onun bütün həyatı kimi gəncliyi də bizim üçün ən gözəl nümunədir. O, peyğəmbərlikdən sonra necə bir əxlaqa sahibsə, qırx yaşından əvvəlki həyatı da elə təmiz və sadə bir əxlaqa sahib idi.

Əfəndimiz (s.ə.s.), bisətindən əvvəl ticarət karvanlarıyla səfərlərə çıxır və ortaqlıq şəklində ticari fəaliyyətlərdə olurdu. Həyatın bir çox sahəsində olduğu kimi, bu sahədə də nümunə bir şəxsiyyət idi.

Abdullah bin Əbil-Hamza, Peyğəmbərimizlə olan ticari bir xatirəsini belə izah etməkdədir:

Rəsulullah (s.ə.s.) daha peyğəmbərlik gəlməzdən əvvəl Ondan bir şey almışdım. O alverdən ona hələ bir miqdar (borc) qalmışdım. Mən o qalanı, özünə yerində verməyi vəd etdim. Amma bunu unutdum. Üç gün keçdikdən sonra xatırladım, gəldiyimdə o hələ (sözləşdiyimiz) yerində idi. "Ey gənc! Mənə məşəqqət verdin, mən üç gündür burada səni gözləyirəm" buyurdu. (Əbu Davud, Ədəb 90, (4996).

Peyğəmbərimiz ticari işlərində hesabını doğru edər, heç bir kimsəyə haqsızlıq etməzdi. Peyğəmbərliyindən əvvəl özüylə alver edənlər, etdikləri alverdən çox məmnun qalardılar.

O, əl-Əmin Ləqəbi İlə Bilinərdi

Həcəri Əsvədin yerləşdirilməsi mövzusunda ixtilaf çıxmış və az qala qan tökülürdü. Əbu Ümeyye ibni Muğire: "Sabah səhər Səfa qapısından ilk olaraq kim girsə, o bizim aramızda hakim olsun." dedi. Təklif yerində oldu və qəbul edildi. Səhər Qureyşin öndə gələnləri ilk girən adamı maraqla gözləməyə başladılar. Həzrəti Peyğəmbər (s.ə.s.)i görüncə sevindilər. Çünki Onun doğruluğuna və etibarlılığına əsla şübhələri yox idi. Ona əl-Əmin deyirdilər. Əfəndimiz (s.ə.s.)i çağırdılar və məsələni özünə ifadə etdilər. Əfəndimiz (s.ə.s.), orada olanlara dərhal bir döşək gətirmələrini söylədi. Onlar da döşəyi gətirdilər. Hər qəbilədən bir nümayəndə seçdi.  Özü Həcəri Əsvədi döşəyin üzərinə qoydu. Seçdiyi adamlara döşəyin uclarından tutmalarını söylədi. Beləliklə daşı yerinə qoyma işi, bütün qəbilələrin əməyi ilə reallaşmış oldu.  Əfəndimiz (s.ə.s.)in fərasəti ilə məsələ qan tökülmədən həll edildi. Bəli, O gəncliyində belə idi və etibarlı bir gənc idi. Bir çox bəşəri duyğuları, fışqırmaya hazır vəziyyətdə gözləyən bir gəncin etibarlı olması və hakim qəbul edilməsi, bizim gənclərimiz üçün əhəmiyyətli bir davranış modelidir.

Kainatın Əfəndisi otuz beş yaşında idi.

Bu sırada Qureyş qəbiləsi, Kəbə divarlarını yıxıb, yenidən təmir qərarını verdi. Çünki, illərdən bəri yağan yağış və nəticədə meydana gələn sellər, quruluş etibarıyla çox möhkəm olmayan bu məbədi olduqca köhnəltmişdi. Damsız olması səbəbiylə də, yağan yağışlar təməlinə qədər təsir etmiş və binanı sanki xarab bir hala gətirmişdi.

Son olaraq gələn böyük bir sel, Kəbəni tamamilə sarsıtmış, divarlarını çatlatmışdı. Bu vəziyyət Məkkəlilərdə bir qorxu və təlaş oyandırmışdı.

Bu vaxt bir hadisə daha oldu. Qadının biri Hərəmdə alov yandırdı. Alovun közündən sıçrayan qığılcımlar, Kəbənin örtüsünü alovlandırdı və yanmasına səbəb oldu.

Bütün bunların üzərinə bir də Kəbənin içində olan bir xəzinənin oğurlanması əlavə olununca, Məkkəlilər, artıq, verdikləri qərarı bir an əvvəl reallaşdırma səyinə girdilər. 1

İnşaat Vəsaiti Yüklü Gəmi

Qüreyşlilər, Kəbəni necə və nəylə təmir edəcəklərini düşünüb müşavirə edirdilər.

Bu sırada Ciddeyə getmək üzrə Misirdən yola çıxmış olan bir Bizans gəmisi, Cidde yaxınlarında dayandı.

Bunu xəbər alan Qureyş, hadisə yerinə bir heyət göndərdi. Gəminin yükü yumşaq aktaş, taxta, dirək və dəmir idi. Bunlar Qureyşin axtarıb da tapa bilmədikləri şeylər idi.

Heyət, gəmidə olanlarlarazılaşaraq taxta-şalbanı satın aldı. Bunun yanında, gəmidəki tacirə, Məkkəyə sərbəstcə girə bilmə və mallarını gömrüksüz sata bilmə zəmanəti də verdilər. Halbuki, daha əvvəl Məkkəlilər, şəhərdə ticarət əşyası satanlardan öşür alırdılar.

Gəmidə ayrıca Baxam adında Bizanslı bir memar da var idi. Kəbə istehsalında özündən istifadə etmək üzrə bu memarla da razılaşdılar.

Buna görə, divarlarını yenidən təmirə qərar verdikləri Kəbənin memarlığını Bizanslı Bukum, dülgərliyini isə Məkkədə oturan Kıbti bir usta edəcəkdi. 2

Divarların Bölünməsi

Kəbə divarlarının daşlarla hörülməsi işi, püşk ilə qəbilələr arasında dördə bölünmə edildi. Buna görə,

ABDı Menaf ilə Zühreoğullarına Kəbənin cəbhə və qapı tərəfi;

Abdüddar, Esed və Adiyyoğullarına Kəbənin Şam cəbhəsi (Hatiym, Hıcır tərəfi);

Şehm, Cehm (Cümah) və Amiroğulları payına Kəbənin Yəmən küncü ilə Hacerü'1-Esved küncü arası,

Mahzum və Teymoğullarına isə, Səfa və Eryada bitişik olan Yəmən cəbhəsi düşdü. 3

Məkkənin Sarsılması

Hər qəbilə, özünə düşən tərəfi yıxırdı. Həzrəti İbrahimin atdığı təmələ qədər enildi. Bundan sonra, bir-biriylə qaynaşmış dəvə kürəyi kimi yaşıl yaşıl daşlar görülməyə başlandı.

Niyyətləri daha da aşağı enmək idi. Nə var ki, buna müvəffəq ola bilmədilər. İçlərindən biri bu yaşıl daşlara qazmağı yelləyincə, birdən zəlzələyə düşmüşkimi Məkkənin sarsıldığını gördülər. Hər kəsdə bir qorxu və təlaş başladı. Bundan sonrasını yıxmağa icazə olmadığınıanlayıb, qazdıqlarıyla kifayətləndilər. 4

Qəbilələr Arasında Anlaşılmazlıq Çıxması

Hər kəs özünə düşən tərəf üçün daş daşıyır və divarlar hörülürdü. Bina, Hacerü'1-Esved'in qoyulacağı yerə qədər yüksəldilmişdi. Ancaq, bu mübarək daşı yerinə qoymada qəbilələr arasında anlaşılmazlıq çıxdı. Hər qəbilə, özünü digər qəbilələrdən bu xüsusa daha layiq görürdü. Qəbilə fanatizminin bütün şiddətiylə hökm sürdüyü bir zamanda, hansı qəbilə bu şərəfi başqasına vermək istəyərdi? İş qızışdı, mübahisə və münaqişə son dərəcə sərtləşdi. Belə ki, bir-birləriylə vuruşacaqlarına dair and belə etdilər. 5

Ortalığı bir qarışıqlıq örtmüşdü. Hər an vuruşma gözlənilirdi. Vuruşma baş versə, çox adam həyatını itirə bilər, çox mal tələf ola bilərdi.

Bu vəziyyətə bir əlac tapmaq lazım idi.

Dörd beş gün Kəbənin divarlarına tək daş qoymadan, Qureyş qəbilələri, gözləyib dayandılar. Sonra təkrar Məscidi Haramda toplandılar. Bir-birləriylə danışdılar, mübahisə  etdilər. Bu vaxt, qəbilələri uzlaşmağa dəvət edənlər də vardı.

Qanlı bir hadisənin qopması hər an gözlənilərkən, Qureyşin ən yaşlılarından Əbu Ümeyye deyə bilinən Huzeyfe bin Muğire, ortaya atıldı və tərəflərə bu təklifi təqdim etdi:

"Ey Qureyşlilər! Razılaşa bilmədiyiniz bu işdə, məbədin qapısından (Bəni Şeybe qapısını əliylə işarə edərək) ilk girəcək şəxsi aranızda hakim edin, o kimsə bu işi bir nəticəyə bağlasın. "6

Əbu Ümeyyenin bu gözlənilməz təklifi, tərəflər tərəfindən tərəddüdsüz qəbul edildi.

Muhammedü'l-Emin Gəlir!

Artıq, bütün gözlər Bəni Şeybe qapısında idi.

Görəsən kim çıxacaqdı və qəbilələrin anlaşılmazlığına necə bir çarə ilə son verəcəkdi? Heç bir qəbilənin könülünü qırmadan bu işi necə həll edəcəkdi?

Maraq dolu baxışlar, Məscidin adı çəkilən qapısını diqqətlə süzməkdə idi.

Qapıdan bir şəxs meydana çıxdı. Uzaqdan fərq etdilər, özünə məxsus boyu, sıxı və gedişiylə təmkin içində gələn bu şəxsi dərhal tanıdılar və sevinc içində qışqırdılar:

"əl-Əmin, o! Məhəmməd, o! Onun aramızda verəcəyi hökmə razıyıq. "7

Bəli, gələn Muhammedü'l-Emindi (s.ə.s.). Hər kəsin etimadını qazanmış olan dürüst insan idi.

Bu səbəblə maraq dolu baxışlar, birdən sevinc baxışlarına döndü. Çünki, ədalətli qərar verəcəyindən, hamısı, tərəddüdsüz əmin idi.

Əlbəttə, məqsədəuyğun qərar verməkdən çaşmayan Əfəndimizin gəlişi, təsadüf deyildi. Verəcəyi hökmlə, onlara, peyğəmbərliyindən əvvəl də məqsədəuyğun görüşə, dərin düşüncəyə sahib olduğunu təsdiq etdirəcəkdi.

Qureyş, vəziyyəti özlərinə izah etdi.

Ürəyi kimi, zehini də tərtəmiz idi, Əfəndimizin.

Məqsədəuyğun qərarı verməkdə gecikmədi və bu əmri verdi:

"Dərhal mənə bir örtü gətirin!"

Anında gətirdilər. Bir rəvayətə görə, bu Vəlid bin Muğirenin paltarı idi. Digər bir rəvayətə görə isə, Peyğəmbər Əfəndimiz şəxsən öz ridasını bu işdə istifadə etdi. 8

Kainatın Əfəndisi, gətirilən örtünü yerə sərdi.

Kiçik böyük hər kəsin diqqətli baxışları, Əfəndimizin üzərində toplanmışdı. O, örtü ilə nə edəcəkdi?

Maraqları çox sürmədi. Sevimli Peyğəmbərimiz (s.ə.s.), Hacerü'l-Esved'i bu örtünün ortasına qoydu. Sonra da,

"Hər qəbilədən bir adam bunun bir küncündən tutsun!" deyə əmr etdi. Elə etdilər.

Hacerü'l-Esved'i örtüylə qoyulacaq yerə qədər qaldırdılar.

Və Rəsulu Əfəndimiz, Hacerü'1-Esved'i şəxsən öz əlləriylə yerinə qoyaraq, bu şərəfə nail oldu.

Bundan sonra divar hörülməyə başlandı və qısa zamanda tamamlandı. 9

Beləcə, Allah Elçisi, İlahi mevhibenin bir əsəri olan məqsədəuyğun qərarıyla, qəbilələr arasında böyük bir qanlı vuruşmağı önləmiş oldu.

Bu qərarıyla, Sevimli Peyğəmbərimiz (s.ə.s.), özündən çox daha yaşlı və halıyla təcrübəli olanlardanbelə daha məqsədəuyğun görüşə, daha qüvvətli mühakiməyə və daha çox zəkaya sahib olduğunu, eyni zamanda, İlahi bir qüvvətlə te'yid edildiyini ortaya qoymuş olurdu.

İbni Abbas Həzrətlərinin bir rəvayətinə görə, Əfəndimiz, Hacerü'l-Esved'i yerinə qoyduğu gün, Bazar ertəsi günü idi. 10

1. Sire, 1/205; Tabakat, 1/145; Taberi, 2/198

2. Sire, 1/205; Tabakat, 1/145

3. Sire, 1/207; Tabakat, 1/146; Taberi, 2/200

4. Sire, 1/207-208; Tabakat, 1/146

5. Sire, 1/209; Tabakat, 1/146; Taberi, 2/201

6. Sire, 1/209; Tabakat, 1/146; Taberi, 2/201

7. Sire, 1/209; Tabakat, 1/201

8. Belazuri, Ensab, 1/99

9. Sire, 1/209-210; Tabakat, 1/146; Taberi, 2/201

10. Süheyli, Ravdü'l-Ünf, 1/129

Saleh Suruç

Yer üzünü mənəvi bir qaranlıq örtmüşdü.
Varlıqlar, bəşərin zülm və vəhşiliyindən sanki matəmə bürünmüşdü. Gözyaşı tökən gözlər deyil, ruh və ürəklər idi. Ürək və ruhların kədər, əzab və gözyaşına aləm də iştirak etmiş, sanki ümumi yas elan edilmişdi.
Yer üzü səadətin, sevincin, dincliyin qaynağı olan "Tövhid" inancından məhrum idi. Küfr və şirk fırtınası ruh və ürəkləri sıxıb qovurmuşdu. Könüllərdə tək məbud yerinə, bir çox batil ilahlar iştirak etmişdi. Həqiqi sahibini axtaran ruhların fəryadı ortalığı zingildədiyirdi.
İnsanlar bir-birini yeyən canavarlar kimi vəhşiləşmiş; küfr şirk, cəhalət və zülm bataqlığında boğulmağa üz tutmuşlar idi. Zalımın zülm qamçısı altında məzlum acı-acı inləyər hala gəlmişdi.
Aləm qəmli, varlıqlar qəmli, könüllər qəmli və simalar qəmli idi…
Ağıl, ruh və ürəkləri mənəvi məngənəsi altına alıb olanca qüvvətiylə sıxan bu küfr və şirkə, bu dəlalət və cəhalətə, bu hüzn və çətinliyə bəşərin daha çox dözməsinə Allahın sonsuz mərhəməti əlbəttə icazə edə bilməzdi. Bütün bunlara son verəcək şəxsi şəfqət və mərhəmətinin bir əsəri olaraq əlbəttə göndərəcəkdi.

Salih Suruç
 

Rahib Bahira kimi, bir çox Xristian və Yəhudi alimi, Rəsulu Əkrəm Əfəndimizin sifətlərini kitablarında görmüşlər və "Bəli, kitablarımızda Məhəmmədi Ərəbinin (s.ə.s.) sifətləri yazılıdır" deyərək, doğru bir etirafda olmuşlar. Bu etirafa baxmayaraq, yenə də bir çoxu İslamın şərəfiylə şərəflənməkdən məhrum qalmışlar.

Bu bənzərsiz bəxtiyarlığa çatanlar arasında isə bunları saya bilərik: Abdullah bin Salam, Vehb bin Münebbih, Əbu Yasir, Şamul, Esid və Səhləbə bin Sayə, İbni Bünyamin, Muhayrık, Kabü'l-Ahbar, Dağatır, İbni Nafur və Carud.1

Qurani Kərim, əhli kitabın bu haqqpərəst alimlərindən bu ayəsiylə bəhs edər:

"İman edənlərə düşmənlikdə insanların ən şiddətlisi olaraq sən, əlbəttə Yəhudiləri və Allaha ortaq qoşanlarıtapacaqsan. İman edənlərə məhəbbətdə ən yaxın kəslər olaraq da, əlbəttə 'Biz Xristianlarıq' deyənləri tapacaqsan. Çünki onların içində elm sahibi keşişlər və özlərini ibadətə vermiş rahiblər vardır; onlar böyüklük də göstərməzlər. "Peyğəmbərə endiriləni dinlədikləri zaman, dost olduqları həqiqətlərdən duyğulanaraq gözlərinin yaşla dolub daşdığını görərsən. Onlar, 'Ey Rəbbimiz, iman etdik' deyərlər. Sən də bizi, haqqa şahidlik edən möminlərlə birlikdə yaz' deyərlər. "2

1. Hüseyn əl-Cisri, Risaləyi Hamidiye, Terc., s. 55-56; Bədiüzzaman Səid Nursi, Məktubat, s. 168-169

2. Maidə Surəsi, 82-83

Saleh Suruç

Kainatın Əfəndisi Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) on iki yaşına girmişdi.

Artıq fərqli bədən və simaya sahib idi. Siması ətrafa tərtəmiz nurlar saçırdı. Könülü hüzur dolu idi.

Onu yanında saxlayan Əbu Talib isə o sırada böyük bir dolanışıq çətinliyi içində idi. Bunun üçün də ticarətlə məşğul olmağa başlamışdı. Bu məqsədlə də Qureyşin o il ticarət karvanına qatılaraq Şama getməyi qərarlaşdırdı.

Yol hazırlıqları edilirdi. Edilən hazırlıqlar Peyğəmbər Əfəndimizin (s.ə.s.) gözləri qarşısında cərəyan edirdi. Halıyla çox sevdiyi əmisi özündən bir müddət ayrılacaqdı. Amma o buna necə dözə bilərdi? İllər əvvəl də həm möhtərəm atasını, həm də əziz anasını belə iki səyahət sonunda itirmişdi. İndi isə, himayəçisi Əbu Talib belə bir səyahətə çıxacaq və günlərlə özündən uzaq qalacaq idi. Nəzakətli və lətif ruhu bu ayrılığa necə dözəcəkdi?

Əbu Talib kimi, ev xalqı da Kainat Əfəndisinin başına yolda bir şeylərin gəlməsindən qorxduqları üçün bu səyahətə qatılmasını istəmirdilər... Ancaq O, əmisiylə birlikdə getməyi candan arzulayırdı. Günlərlə kədərli dayandıqdan sonra əmisinə açılmaq məcburiyyətində qaldı. Həsrət və hüzn dolu mübarək səsiylə ona belə xitab etdi:

"Əmiciyim! Məni hara və kimə buraxıb gedirsən? Burada nə anam var, nə də atam."

Bu sözlərini gözyaşlarıyla bir çiçək kimi bəzəyən Kainatın Əfəndisinin dərin hüzn və kədərinə deyil özünü canı kimi sevən Əbu Talib, ən daş ürəklilər belə dözə bilməzdi. Şəfqət duyğusunu coşduran bu ifadələr qarşısında Əbu Talib dərhal qərarını dəyişdirdi. Kainatın Əfəndisi də əmisiylə birlikdə gedəcəkdi.

Əfəndimizin könlü bu qərardan sonra sevinclə doldu. Hazırlıqlar tamamlandı və əmisiylə birlikdə ticarət karvanına qatıldı.

Karvan, çölləri aşa aşa Busraya çatdı və burada fasilə verdi. Busra, Şam ilə Qüds arasında (Şamın 90 km. cənubunda, Köhnə Şamda deyilən) suyu bol və bağçalarla örtülü bir qəsəbə idi.

Rahib Bahiranın Müşahidə və Təsbiti

Busra bazarınayaxın kiçik bir monastırda o sıra bir rahib yaşayırdı: Bahira.1 Bu rahib, Xristianların o zaman xatiri sayılar bir alimi idi. Çünki, monastırda bir kitab vardı ki, orada ibadətə bağlanan hər rahib, o kitabdan oxuyaraq Xristianların ən elmlikimsəsi olardı. O günə qədər gəlmiş keçmiş bütün rahiblər də o kitabdan istifadə etmişdilər. 2

Qureyşin ticarət karvanı, hər il olduğu kimi bu il də rahibin bu monastırına yaxın bir yerdə yerləşdi. Qəribədir ki, daha əvvəlki illərdə oraya gələn Qureyş karvanının heç biriylə maraqlanmayan, danışmayan Bahira, bu səfər karvana gözlənilməz bir sürpriz ilə yaxın əlaqə göstərdi, hətta özləri üçün bir ziyafət verdi.

Bu marağın, bu ziyafətin səbəb nə idi?

Karvandakıları düşündürən sual bu idi.

Rahib, karvanda o ana qədər rast gəlmədiyi bəzi qəribəliklərə şahid olmuşdu. Monastırda, Qureyş karvanını seyr edərkən, bir buludun Əfəndilər Əfəndisini kölgələdiyinigörmüşdü. Karvan gəlib bir ağacın altına çatanda, eyni buludun ağacı da kölgələdiyini; ağacın budaqlarının isə, nur uşağın üstünə sanki əyilib kölgə saldığını müşahidə etmişdi.

Bu qəribəliyi görən rahib Bahira onları yeməyə çağırmaq istədi. Məkkəlilərə bu xəbəri göndərdi:

"Ey Qureyşlilər! Sizə yemək hazırladım, Bu ziyafətimə, böyüyünüz, kiçiyiniz, azadınız, köləniz daxil hamınızın gəlməsini istəyirəm."

Bahiranın bu qəribə rəftarı yeməyə gələn Qureyşli tacirlərin diqqətindən qaçmadı. Səbəbini maraqlandılar və soruşdular:

"Ey Bahira! Vallah, bu gün səndə tam fərqli bir hal var. Biz sənə hər gəlişimizdə dəyirik. İndiyə qədər bizə belə bir şey etdiyin vaqe deyil. Səndəki bu hal nədir?"

Bahira, sirrini açıqlamadı və bu cavablakifayətləndi:

"Bəli, həqiqətən doğru söylədiniz, amma nə də olsa sizlər qonağımsınız. Bunun üçün sizi qonaq etmək, yemək yedirmək istədim. Buyurun yeyin!"

Dəvətə razılıq edildi və süfrəyə oturuldu. Ancaq, karvandan süfrədə bir tək adam əskik idi: Bahiranın axtardığı Kainatın Əfəndisi. Nur Uşaq yaş etibarilə ən kiçikləri olduğundan karvanın əşyalarını gözləməklə vəzifəli olaraq ağacın altında otururdu.

Bahira, bütün diqqəti ilə süfrədəkiləri süzməklə məşğul idi. Ancaq, axtardığı nurlu sima yox idi aralarında. Soruşdu:

"İçinizdə yeməyə gəlməyən, geridə qalan kimsə varmı?"

Cavab verdilər:

"Xeyr, ey Bahira, sənin dəvətinə razılıq edib gəlməyən kimsə yox. Yalnız bir uşaq var. Əşyalarımızı gözləmək üzrə buraxılmış bir uşaq."

Müqəddəs kitabları diqqətlə araşdırmış olan və onlardan son peyğəmbərin xüsusiyyət və əlamətlərini öyrənmiş olan Bahira, onun da gəlməsini israrla istədi.

Qureyşli tacirlər Bahiranın bu israrlı istəyini rədd etmədilər və Kainatın Əfəndisi Nur Uşağı da götürüb gətirdilər. Əfəndilər Əfəndisi süfrədə yemək yeməklə məşğul ikən, Bahiranın gözləri bütün diqqət və heyrətləriylə onun üzərində gəzirdi. Hər halını, hər hərəkətini diqqətli baxışlarla süzməkdə idi.

Bahira, axtardığını tapmışdı. Məqsədinə çatmışdı. Çünki, bütün diqqətiylə süzməkdə olduğu Nur Uşağın hər halı və hər hərəkəti yanındakı kitabda yazılı idi.

Yemək yeyildi və süfrədəkilər dağılarkən Bahira, Kainatın Əfəndisi Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)-in qulağına əyildi və

"Bax cavan, Lat və Uzza haqqı üçün sənə soruşacağım şeylərə cavab ver."

Nur gözlərdə bir narahatlıq, bir nifrət əlaməti.

"Lat və Uzza adına məndən bir şey istəmə. Vallah onlardan nifrət etdiyim qədər, heç bir şeydən nifrət etməm."

Bahira, əvvəlki təklifindən imtina etdi.

"O halda Allah haqqı üçün, sənə soruşacaqlarıma cavab ver."

Peyğəmbər Əfəndimiz,

"İstədiyini soruş" buyurdu.

Soruşduğu hər suala aldığı cavab Bahiranı heyrətlər içində buraxırdı. Çünki onun son peyğəmbər haqqında bildiklərinə eynilə yatırdı. Son olaraq Kainatın Əfəndisinin kürəyinə baxdı və Peyğəmbərlik Möhürünü gördü.

Artıq Bahirada, şəksiz şübhəsiz qəti qənaət hasil olmuşdu: Bu gənc, gözlənilən Son Peyğəmbər idi.

Rahib Bahira ilə Əbu Talib Baş-başa

Rahib Bahira, bu diaqnozundan sonra, Əfəndimizin əmisi Əbu Talibin yanına gəldi. Aralarında bu danışma keçdi:

"Bu uşaq sənin nəyin olar?"

"Oğlum."

"Xeyr, o sənin oğlun deyil. Bu uşağın atasının həyatda olmaması lazım."

"Bəli, doğru söylədin, o mənim öz oğlum deyil, qardaş oğlum."

"Yaxşı, atasına nə oldu?"

"Anası bu uşağa hamilə ikən vəfat etdi."

"Bəli, doğru danışdın."

Bahira tərəfindən, artıq hər şey açıq-aşkar və qəti idi.

Sonunda, Peyğəmbərimiz (s.ə.s. )in əmisinə bu tövsiyəni edərək haqqpərəstliyini göstərdi:

"Qardaş oğlunu dərhal məmləkətinə geri apar. Onu həsəd aparan Yəhudilərdən qoru. Vallah, Yəhudilər uşağı görüb də, mənim fərq etdiklərimi onlar da fərq etsələr ona pislik edərlər. Çünki, sənin bu qardaş oğlunun irəlidə böyük şan və ad qazanacaq. Dayanma, onu dərhal geri apar. "3

Bu tövsiyə üzərinə Əbu Talib, mallarını orada sataraq əziz qardaş oğlu ilə Məkkəyə geri döndü. 4

1. Bahiranın əsl adı Circis və ya Sercisdir. Avropalı tarixçilər, "Serciyus" deyərlər. Özü bir Yəhudi alimi ikən, sonraları Xristianlığı qəbul etmişdir. (Sire, 1/191, haşiyə: 1.)

2. Sire, 1/191

3. A. g. e., 1/191-194; Tabakat, 1/153-155; Ensab, 1/96-98; Taberi, 1/194-195

4. Sire, 1/194; Tabakat, 1/155; Ensab 1/97

Saleh Suruç

Yaşı çox irəliləmiş olan Abdülmuttalib, bir gün birdən xəstələndi. Narahatlığı getdikcə şiddətini artırırdı. Artıq bir başqa aləmə köçün yaxında başlayacağını anlamışdı.

Ancaq görməsi lazım olan bir vəzifə vardı: Sevimli Peyğəmbərimiz (s. a. s. )i təslim edəcək təhlükəsiz bir adamı seçmək.

Bunun üçün bütün oğullarını çağırtdı. Ağlına Əbu Ləhəb gəldi. Lakin o qatı ürəkli mərhəmətsizin biri idi. "Olmaz" dedi.

Ya Abbas? Xeyr o da ola bilməzdi. Çünki, uşağı çox idi. Ancaq onlarla məşğul ola bilərdi.

Həmzə ola bilər? Ona da razı olmadı. Çünki, Həmzə gənc və ova maraqlı idi. Nəvəsiylə gərəyi kimi maraqlana bilməzdi.

Yaxşı, ya Əbu Talib! İşdə Nur Nəvəsinin himayəçisini tapmışdı. Hərçənd Əbu Talibin sərvəti az idi, amma mərhəməti və şəfqəti bol idi. Məhəmmədi (s.ə.s.) himayəyə ancaq o layiq ola bilərdi.

Bununla birlikdə Abdülmuttalib, Peyğəmbər Əfəndimizin də (s.ə.s.) fikirini almağı laqeyd yanaşmadı:

"Əmilərindən hansının himayəsinə girmək istəyərsən?" deyə soruşdu.

Sevimli Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) babasının sualına cavab olaraq yerindən qalxdı, gedib əmisi Əbu Talibin boyuna sarıldı. Beləcə onun himayəsini qəbul etdiyini ifadə etmiş olurdu. Abdülmuttalib də seçimində isabət etdiyinə sevindi. Sonra Əbu Talibə dönərək belə dedi:

"Onu sənə əmanət edirəm. O, İlahi bir əmanətdir. Onu hər şeyə baxmayaraq, canın və başın bahasına da olsa qoruyacağına dair mənə açıqca söz ver ki, gözlərim arxada qalmadan könülüm rahatlasın."

Əfəndimizin özünə qarşı təvəccöhündən olduqca mütehassis olan Əbu Talib, gözləri dolu dolu atasına bu cavabı verdi:

"Sən heç narahat olma ata. Onu öz uşaqlarımdan, hətta öz canımdan belə çox qoruyacağıma əmin ola bilərsən. Həyatda olduğummüddətcə ona heç kimin zərər verməsinə icazə verməyəcəyimə söz verirəm."

Oğulunun bu ifadələri Abdülmuttalibi çox məmnun etdi. Gözləri sevinc gözyaşları ilə doldu. Tutulduğu narahatlıqdan xilas ola bilməyən Abdülmuttalib, nəvəsinin sevincinə, sevgisinə, təbəssümünə doya bilmədən gözlərini dünyaya səksən yaşını aşan bir qoca olaraq bağladı. 1

Tarix: Miladi, 578. Fil İlindən səkkiz il sonra.

Məkkə bazarı Abdülmuttalibin vəfatı səbəbindən günlərlə bağlı saxlanıldı. Qureyşlilər, sevdikləri və hörmət etdikləri bu şəxsin ölümü səbəbindən günlərlə yas tutdular, cənazəsini əl üstündə dolaşdırdılar. Sonra Həccin Qəbirisitanlığına, babası Kusayın yanına dəfn etdilər.

Sevimli Peyğəmbərimiz (s.ə.s.), babasını itirməkdən dərin kədər duydu. Çünki bu hadisə, atasının və anasının da əbədi aləmə köçünü xatırladırdı.

Babasının cənazəsi və dəfni əsnasında Peyğəmbərimiz (s.ə.s.), gözyaşlarını tuta bilmədi; bəzən hıçqıraraq, bəzən də səssiz sədasız ağladı.

İllər sonra bir gün özlərinə, babasının ölümünü xatırlayıb xatırlamadığı soruşulduğunda,

"Bəli, xatırlayıram. Mən, o sırada səkkiz yaşında idim " cavabını verəcəkdi.

Peyğəmbər Əfəndimizin səadətli ömürünün ilk səkkiz illik hissəsi belə ağrılarla,kədərlə dolu keçmişdir. Sanki böyük ruhu və riqqətli ürəyi, ta o yaşlardan etibarən gələcəkdə çəkəcəyi məşəqqətlərə dözmək üçün izdirab və çətinlik gəmisində yoğurulurdu.

1. Tabakat, 1/119; Ensab, 1/57

Saleh Suruç

Kainatda ən böyük hadisə heç şübhə yox ki, Kainatın Əfəndisi Peyğəmbərimiz Hz. Məhəmmədin (s.ə.s.) dünyaya gəlişi hadisəsidir.
Çünki, xilqət ağacının çəkirdəyi odur. Qədri Zülcelal, onun gəlişini təqdir etməmiş olsaydı, kainat da, insan da olmayacaqdı. Bu səbəbdən imtahan dünyasının qapısı da açılmayacaqdı. "Bu gördüyün böyük aləmə böyük bir kitab nəzəriylə baxılsa, Nuru Məhəmmədi (s.ə.s.) o kitabın katibinin qələminin mürəkkəbidir: Əgər o aləmi kəbir, bir şəcərə təxəyyül edilsə, Nuru Məhəmmədi həm çəkirdəyi, həm səmərəsi meyvəsi olar. Əgər dünya mücessem bir zihayat farzedilirse, o nur onun ruhu olar. Əgər böyük bir insan təsəvvür edilsə, o nur onun ağlı olar."
 "Sən olmasaydın, ey Həbibim, fələkləri kainatı yaratmazdım" qüdsi hədisi , bu sirrə işarə etməkdədir.
Ayrıca, Əfəndimizin risaləti digər peyğəmbərlər kimi xüsusi deyil, ümumi və cihanşümuldür. Buna görə əlbəttə dünyaya təşrifləri əsnasında bəzi möcüzə hadisələr olmuşdur. Və bu hadisələr ağıl və bəsirət sahiblərini düşüncəyə göndərəcəkdi.
Nəbiyyi Əkrəm Əfəndimizin dünyaya təşrifləri əsnasında müəyyən bu möcüzə hadisələr meydana gəldi :

1) Doğuluduğu  Gecə Bir Ulduz Doğdu.
Yəhudilər arasında bir çox alim vardı. Bunlar, kitablarında Allah Rəsulunun gələcəyini görüb, öyrənmişlər idi. Ulduzlardan hökm çıxarmada da usta sayılardılar. Əfəndimizin doğumu gecəsində bir ulduz parlamış və Yəhudi alimlər bu ulduzdan Axırzaman Peyğəmbərinin dünyaya gəldiyini bilmişdilər.
Rəsulu Zişanın məşhur şairi Hassan bin Sabit (r.ə.) bu xüsusu belə izah etmişdir:
"Mən səkkiz yaşlarında vardım ya  yoxdum. Bilirəm, bir səhər vaxtı, Yəhudinin biri 'Ey Yəhudilər!' deyə qışqıraraq qaçırdı. Yəhudilər, 'Nə var, niyə qışqırırsan?' deyərək adamın başına yığışdılar. Yəhudi belə qışqırırdı:
"'Xəbəriniz olsun, Əhmədin ulduzu bu gecə doğuldu. Əhməd bu gecə dünyaya gəldi."' 1
İbni Sa'd'ın nəql etdiyi mövzu ilə əlaqədar bir rəvayətdə isə belə deyilməkdədir:
"Məkkədə oturan bir Yəhudi vardı. Allah Rəsulunun doğulduqları gecənin səhəri Qureyşlilərin qarşısına çıxdı və soruşdu:
"'Bu gecə qəbilənizdən bir oğlan uşaq doğuldumu?'
Qureyşlilər, 'Bilmirik' cavabını verincə, adam sözlərinə davam etdi:
"'Gedin, araşdırın, axtarın; bu ümmətin peyğəmbəri bu gecə doğuldu. Kürəyində əlaməti var.'"
Qureyşlilər çatıb araşdırdılar və gəlib Yəhudiyə xəbər verdilər:
'Bu gecə Abdullahın bir oğulu dünyaya gəldi, kürəyində bir nişan var.'"
Yəhudi gedib peyğəmbərlik əlamətini gördü. Və ağlını itirmişcəsinə belə qışqırdı:
"'Peyğəmbərlik artıq İsrailoğullarından getdi. Qureyşlilərə elə bir dövlət gələcək ki, xəbəri şərqdən qərbə qədər çatacaq.'" 2
Demək gökkubbe tərtəmiz ulduz şamlarıyla Rəsulu Kibriya Əfəndimizin gəlişini alqışlayırdı.

2) Medayindəki Kisra Sarayından On Dörd Bürc Dağıldı.
Kainatın Əfəndisinin doğulduğu gecə idi... Saatlar, doğum anlarını göstərirdi. Dərin bir yuxuya gedən Medayin şəhəri qorxunc bir  dağıntı və səs-küylə oyandı. Hökmdarla birlikdə xalq da həyəcan içində yataqlarından atıldı. Mənzərə qorxunc idi və təlaş verici idi. Hökmdar Sarayının o möhkəm bürclərindən on dördü dağılmışdı.
Gecəni qorxular içində keçirən Kisra səhərə çıxar çıxmaz məmləkətinin dini rəislərini dərhal bir yığıncağa çağırdı. Yığıncaqda, cərəyan edən hadisənin səbəbinin nə olduğunu öyrənmək istəyirdilər.
Kisra tacını geymiş taxtına oturmuşdu. Hələ müzakirəyə başlamamışlardı ki, doludizgin yaxınlaşan bir atlı, əlində bir məktub gətirdi. Məktubda, İstahrabatda minlərlə ildən bəri ışıl ışıl yanan alovlarının söndüyü xəbər verilirdi.
Bu xəbər, Kisranın qorxu və həyəcanını daha da artırdı.
Bu sırada yığıncaqda olan İran hökmdarı Mubezan söz alaraq gördüyü bir yuxunu izah etdi:
"Gördüm ki yüzlərlə kükrəmiş dəvə, önlərinə şaha qalxmış Ərəb atları olduğu halda Dəclə suyunu keçdi və İran torpaqlarına yayıldılar."
Kisra, doğru sözlü, məlumatlı və ədalətli Mubezanın bu yuxusunu da mənalı gördü. Əsəbləri çox gərilmişdi. Bu müəmmanı həll etmək istəyirdi. Məlumatına və mədəniyyətinə güvəndiyi Mubezana soruşdu:
"Yaxşı, bu nəyə işarə ola bilər?"
Başkadının cavabı qısa və öz oldu:
"Ərəblər tərəfindən çox əhəmiyyətli bir şey olacağına işarə ola bilər."
Kisra, bunun üzərinə dərhal Hire Valisi Numan bin Münzirə bir məktub yazdı. Məktubda,
"Mənə orada olan alimlərdən, suallarıma cavab verə biləcək qüdrətdə biri varsa göndər!" deyirdi.
Məktubu alan  Numan, işin ciddiliyini anladı və dərhal Abdü'l-Mesih bin Əmr adında bir məlumatı Medayinə göndərdi.
Gələn alimi hökmdar dərhal hüzura qəbul etdi.
Cərəyan edən hadisələri izah etdikdən sonra, özündən bu barədə məlumat istədi. Abdü'l-Mesih, Kisraya hadisələr haqqında bir məlumat verə bilməyəcəyini söylədi və əlavə etdi:
"Şam yaxınında Cabiyedə oturan dayım Satihdə bunlara cavab verəcək məlumat vardır."
Bunun üzərinə Kisra, Abdü'l-Mesih'i gedib Satihdən hadisələr haqqında məlumat almaq üzrə vəzifələndirdi.
Məşhur Şam kahini Satih sümüksüz, sanki üzvsüz bir bədən, üzü sinəsi içində bir əcaib xilqət və çox yaşlı bir kahin idi. Daim kürək üstü yatardı. Bir yerə aparılmaq istəndiyi zaman boxça kimi qatlanardı. Qeybdən verdiyi doğru xəbərlər, o zamanın insanları arasında məşhur idi.
Abdü'l-Mesih, dağ daş demədən yola çıxaraq dayısı Satihin yanına getdi. O zaman Satih, həyatının son anlarını yaşayırdı. Şiddətli xəstəlik içində qıvrılırdı. Xəstəliyin şiddəti dodaqlarından danışma qüdrətini də almışdı  ki, gələn adamın nə salamın ala bildi və nə də danışa bildi.
Lakin, Abdü'l-Mesih olub bitənləri izah edincə iş birdən dəyişdi. Ölüm döşəyində əcəllə pəncələşən Satih gözlərini birdən açdı və sanki qəbir qapısına deyil, dünya evinin qapısına yeni ayaq basacaqmış kimi canlanaraq həyəcan içində qışqırdı:
"Ey Abdü'l-Mesih! İlahi vəhyin oxunması çoxalacaq.
Əsanın sahibi peyğəmbər olaraq göndərildi. Semave Vadisini su basdı, Farsların alovu söndü. Artıq Şam da Şam deyil, Satih üçün."
Bunu yaxşı bil ki, zaman üzərində hökmü etibarlı olan mütləq Hakim, belə istədi və gələn peyğəmbərlə nəbilik ipinin iki ucunu düyünlədi."
Dərin bir nəfəs aldıqdan sonra da əlavə etdi:
"Sasanilərdən, yıxılan bürc sayı qədər hökmdar gələcək və sonra hökm yerini tapacaq." 3
Bu cümlələr, Satihin dodaqlarından tökülən son sözlər oldu. Sanki bu gerçəyi dilə gətirmək üçün gözləyib dayanmışdı. Sözlərini bitirər bitirməz gözlərini bağladı və ruhunu Uca Allaha təslim etdi.
Məşhur kahin Satih, bu sözləriylə açıqca Axırzaman Peyğəmbərinin dünyaya gəlmiş olduğunu xəbər verirdi. O ana qədər bir bənzəri görülməmiş bu hadisə, dünyaya o gecə şərəf verən şəxsin özü ilə gətirdiyi sönməz nur ilə Mazdeizmin 4 qaranlıq inancı içində qıvrılan İran səltənətini ortadan qaldıracağına işarə idi. Necə ki, tarix buna şahid oldu və hadisələr Satihin xəbər verdiyi kimi cərəyan etdi: İran Dövləti, 67 il davam edən on dörd hökmdarın idarəsindən sonra, Kadisiyyedə Xatəmul-Ənbiyanın ordusu tərəfindən İslam torpaqlarına qatıldı.

3) Kəbənin İçini Qaranlıq Və Çirklərə Boğan Bütlərin Xeyli çoxu Başıaşağı Yıxıldı:
Qureyş müşrikləri, yer üzündə Allahın tək məbud olmasının içində və üstündə ilk olaraq abidələşdiyi Kəbəni bütlərlə qaranlıqlara boğmuşlardı. Nə var ki, hələ Tövhid nümayəndəsi Rəsulu Kibriyanın dünyaya gözlərini açması qarşısında belə, yerlərinə güllə ilə pərçimlənmiş bu bütlər, hadisənin əzəmətinə dözə bilməyərək yerlərə yıxıldılar.
Bu hadisənin ifadə etdiyi məna böyük idi: Dünyaya gələn bu Şəxs, özünə veriləcək vəzifə  ilə qapqaranlıq şirk inancını ortadan qaldıracaq. Könüllərdə pak, sadə və səadət dolu Tövhid inancını bayraqlaşdıracaq.
Dünya buna şahid oldu. O Rəsulu Zişan, qısa zamanda Kəbəni cansız bütlərdən təmizlədiyi kimi, könüllərdəki bütləri də İslam imanı ilə yox etdi.

4) İstahrabatda Min İldən Bəri Yanmaqda Olan Atəşpərəstlərin Böyük Alov Yığınları Bir Anda Söndü.
Atəşpərəstlər bu alov yığınını özlərinə ilah qəbul etmişdilər. Əfəndimizin dünyaya təşrifləri ilə birlikdə bu böyük alov, sanki okeanların hücumuna uğramış sadə bir alovmuş kimi söndü.
Demək ki, gələn şəxs, bütpərəstlik kimi, atəşpərəstliyi də bir anda ortadan qaldıracaq və yer üzünü Tövhid məşəliylə işıqlandıracaqdı.

5) Takdis Edilən Məşhur Sova (Taberiyye) Gölü Bir Anda Qurudu.
Bu da, gələn şəxsin, Allahın icazəsi olmayan şeylərin takdis edilməsini qadağan edəcəyinin ifadəsi idi.

6) Dünyaya Gəlişi Anında, Şərq Və Qərbi Kiçik Bir Otaq Kimi İşıqlandıran Bir Nur Görüldü.
Demək ki, dünyaya gələn şəxsin təbliğ edəcəyi din, şərq və qərbi bütün ehtişamıyla qucaqlayacaq, insanlığın beşdə birini şəfqədi sinəsində tərbiyə edib oxşayacaqdı.

7) Semave Vadisi Daşan Sellər Altında Qalıb, Suya Qərq Oldu.
Rəsulu Kibriya Əfəndimizin dünyaya gözlərini açdıqları gecə idi. Daşan sellər Semave Vadisi və Semave şəhərini sular altında buraxdı. Şəhər xalqı, dəhşət içində qalaraq, çarəni dağlara və təpələrə sığınmaqda tapdı. Sonra da bir məktub yazaraq vəziyyəti Kisraya bildirdilər və özündən yemək və içəcək köməyi istədilər.

8) Göy Qübbədən Salxım Salxım Ulduzlar Töküldü:
Nəbiyyi Əkrəm Əfəndimizin dünyaya gəlişi gecəsində xəzan yarpağı kimi göy qübbədən ulduzlar töküldü.5 Bu hadisə də buna işarə edirdi: Bundan sonra şeytan və cinlərin göydən xəbər almaları sona çatmışdır. "Madam Rəsulu Əkrəm Əleyhissalatu Vəssalam vəhy ilə dünyaya çıxdı, əlbəttə yarım yarımcıq  yalanlar ilə qarışıq, kahinlərin və qeybdən xəbər verənlərin və cinlərin ihbaratına (xəbərlərinə) sədd çəkmək lazımdır ki, vəhyə bir şübhə iras etməsinlər və vəhyə bənzəməsin. Bəli, bi'sətdən əvvəl kahinlik çox idi. Quran, nazil olduqdan sonra onlara xəttimə çəkdi. Hətta çox kahinlər imana gəldilər. Çünki, daha cinlər tayfasından olan müxbirlərini tapa bilmədilər." 6
O ana qədər görülməmiş bu hadisələrin Rəsulu Əkrəmin doğumu əsnasında meydana gəlmələri əlbəttə təsadüfü deyildi. Əzəli qüdrətin qədər qələminin təyin və təsbitiylə bədənə gəlirdilər. Və dünyaya Ahirzaman Peyğəmbəri Həzrəti Məhəmmədin (a. s. m.) zühurunu xəbər verirdilər.

1.Kastalani, Mevabibü'l-Ledünniye: 1/122
2. Tabakat, 1/162-163
3. Taberi, 2/131-132
4. Mezdek (Mazdek) adında birinin qurduğu köhnə İranda bir dini məzhəbdir. Zərdüşt tərəfindən vaz edilən Maniheizmin islah edilmiş bir şəkli olaraq görən və qəbul edənlər də vardır. Bu məzhəbin bilinən müəyyən xüsusiyyəti, mülkdə və qadınlarda iştirakı qəbul etməsidir. Bunun yanında, zühdlə əlaqədar olaraq, heyvanları öldürmək və ətini yemək də bu məzhəbin qadağan etdiyi şeylər arasındadır. (İslam Ensiklopediyası: 8/201-205.)
5. Taberi, 2/131; Kaadı İyaz, Şəfa, 1/726-733; Bədiüzzaman Səid Nursi, Məktubat, s. 161-163
6. Bədiüzzaman Səid Nursi, Məktubat, s. 163
Salih Suruç
 

Cənabı Haqqın xüsusi tərbiyəsi və mühafizəsi altında ömür keçirən Kainatın Əfəndisi Peyğəmbərimiz (s.ə.s.), əmisinin qoyunlarını güddüyü sıralarda başından keçən bir hadisəni belə izah etmişdir:

"Mən, Cahiliyyə Dövrü insanlarının işlədikləri bir şeyi iki dəfə etməyə təşəbbüs göstərdimsə də, Allah, məni o işdən saxladı. Bundan sonra Allah, məni peyğəmbərlik vəzifəsiylə şərəfləndirənə qədər heç bir pisliyə təşəbbüs göstərmədim.

Təşəbbüs göstərdiyim şeyə gəlincə:

Bir gecə Qureyşdən bir gənclə Məkkənin yuxarı tərəflərində öz qoyunlarımızı otladırdıq. Mən yoldaşıma,

'Qoyunlarıma baxsan, mən də digər yoldaşlarım kimi Məkkəyə gedərək gecə əyləncələrinə, gecə nağılları yığıncaqlarına qatılmaq istəyirəm' təklifində oldum."

Yoldaşım,

'Olar, baxaram' dedi."

Bu məqsədlə Məkkəyə gəldim. Şəhərin ilk evinin yanına yaxınlaşdığımda dıflər, fit və səsləri eşitdim.

'Nədir bu?' deyə soruşdum.

'Filanın oğlu, filanın qızıyla evlənmiş, onların toyları edilir' dedilər. Dərhal oturub onları seyrə başladım. Deyərkən Allah, qulaqlarımı tıxadı, yatıb qaldım və ancaq səhər günəşinin işıqlarıyla oyana bildim. Dönüb yoldaşımın yanına gəldiyimdə məndən nə etdiyimi soruşdu.

'Heç bir şey etmədim' dedim və sonra da başımdan keçəni olduğu kimi izah etdim.

Bir başqa gecə, yenə yoldaşıma eyni şəkildə xahiş etdim. Xahişmi qəbul etdi. Yola çıxıb Məkkəyə gəldiyimdə, keçən səfər eşitdiklərimin eynisini yenə eşitdim. Dərhal orada oturub yenə baxdım. Deyərkən Allah, yenə qulaqlarımı tıxadı. Vallah, məni yuxudan ancaq günəşin istiliyi oyandıra bildi. Oyanar oyanmaz yoldaşımın yanına gəldim və başımdan keçəni olduğu kimi izah etdim. Bundan sonra Allah məni peyğəmbərlik vəzifəsiylə şərəfləndirənə qədər belə şeylərə təşəbbüs göstərmədim."

***

İki Dünya Günəşi Rəsulu Əkrəm Əfəndimizin şəxsiyyətini, yaşayışını, əxlaqını deyil sıravi bir insan, Allahın vəli qulları və səhabəyi kiramla belə müqayisə etmək mümkün deyil. Hətta Peyğəmbərimiz, bütün peyğəmbərlərdə ayrı-ayrı olan üstünlüklərin hamısını mübarək şəxsində yığdığı üçün onlar arasında daçox üstün bir mövqeyi vardır. Belə ki, Hz. Musa kimi ulu'l-azm bir peyğəmbər, Məhəmməd ümməti ilə birlikdə həşr olmaq üçün Allaha niyazda olmuşdur. Peyğəmbərlər digər insanlar kimi deyil. Onlar peyğəmbər ola biləcək, Cənabı Haqqın vəhyinə tabe ola biləcək, Allahın elçisi mərtəbəsinə çata biləcək qabiliyyət və fitrətdə yaradılmışlar. Hz. Yəhya və Hz. İsa kimi bəzi peyğəmbərlərin daha dünyaya gəlmədən peyğəmbər olaraq göndəriləcəyi müjdəsi ana-atasına bildirildiyi göz önünə alınsa, Peyğəmbərimizin uca mərtəbəsi özbaşına aydın olacaq. Bir dəfə Hz. Əbu Hüreyrə (r.ə.), Rəsulullaha (s.ə.s.) soruşdu:

"Ya Rəsulullah, peyğəmbərlik sizə nə zamandan bəri vacib oldu?"

Peyğəmbərimiz bu cavabı verdi:

"Daha Adəm ruh ilə cəsəd arasında olarkənmən peygambəridim."anı Hz. Adəmə daha ruh və can verilmədən əvvəl Cənabı Haqq Peyğəmbərimizə peyğəmbərlik vəzifəsini vermişdir. Çünki kainat Peyğəmbərimizin üzü  hörmətinə yaradılmışdır. Onun yaşayış və əxlaqını Qurani Kərim tərifləməkdə, ən gözəl əxlaq üzərində olduğunuifadə etməkdədir.

Peyğəmbərimizə düşmənlikdə yarış halına girən, o uca şəxsiyyətə hər cür ləkəni sıxılmadan yaraşdıran başda Kaetani kimi peyğəmbərimizin əleyhində müstəqil kitab yazacaq qədər irəli gedən Avropalı müsteşriklerin belə mədh etməkdən özlərini ələ ala bilmədikləri ilk siyer müəllifi İbni İshak kimi böyük bir İslam alimi Peyğəmbərimiz haqqında belə deyər:

"Rəsulullah, Allahın, irəlidə özünü peyğəmbər edəcəyi üçün əsirgəməsi, cahiliyyə dövrünün bütün pislik və əskikliklərindən qoruması sayəsində böyüyərək yetişdi. Bunun üçün o qövmünün ən üstünü, ən gözəl xasiyyətlisi, ən soylusu, qonşuya qarşı ən yaxşı davrananı, yumşaq xasiyyətlilikdə ən gözəli, ən doğru danışanı, etibarlılıqda ən böyüyü, hər cür pisliklərdən və insanları çirklədən xasiyyətlərdən ən uzaq olanıidi. Allah hər yaxşılığı onda yığdığı üçün qövmü arasında Muhammedü'l-Emin adından başqa adıyla çox anılmazdı." Siyer alimlərindən İbni Həbib, Peyğəmbərimizin babası Abdülmuttalibin başda içki olmaq üzrə bütün Cahiliyyə pisliklərindən uzaq olduğunuifadə edər. Təbiindən İbni Kelbi, "Peyğəmbərin (s.ə.s.) beş yüz anasını araşdırdım, heç birisində pis bir əxlaq və Cahiliyyə adətlərindən heç bir pis vərdiş təsbit edə bilmədim. "Kadı İyaz, "Biz sənin könülünə genişlik vermədikmi?" tərcüməsində İnşirah Surəsinin ilk ayəsini "Cənabı Haqq səni bütün Cahiliyyə adətlərindən təmizləmişdir" şəklində təfsir edər. (Sifası Şərif, 1:54-60-362 və Sire, 1-2:183.)

Bəli, başda haqqında danışılan Fəxri Razinin təfsiri olmaq üzrə heç bir təfsirdə, heç bir hədis və siyer kitabında içki, qumar və bənzəri Cahiliyyə adətlərinin heç birisinin Peyğəmbər Əfəndimizə bulaşdığı yazılmamışdır.

***

Qədəri İlahi, onu əzəldən insanlığın Peyğəmbəri olaraq təqdir və təyin etmişdi. Bu səbəblə o, aləmlərin Rəbbinin tərbiyəsi altında həyat seyrinə davam edirdi. Bunun üçündür ki, bütün Ərəbistanla birlikdə Məkkədə də hökm sürən fısk, fücur, səfalət və dəlalətdən, pislik və əxlaqsızlıqlardan ən kiçik bir əsər, ən kiçik bir iz həyatında görülməzdi.

Bütlərdən şiddətlə nifrət edərdi. Ömüründə bir dəfə belə onlara hörmətdə olmadı. Qureyş müşriklərinin bir adəti vardı. Hər ilin müəyyən bir günündə Buvane adlı bütün ətrafında toplanarlar, gecəyə qədər orada olarlar, yanında taraş olarlar, qurban kəsərək böyük mərasim keçirərdilər.

Yenə belə bir mərasim üçün bütün Qureyş hazırlanmışdı. Əbu Talib də onlar kimi ailə əfradını yığaraq mərasimə iştirak etmək istədi. Ancaq o buna yanaşmadı və üzrlü hesab edilməsini istədi. Əfəndimizin bu davranışını Əbu Talib və bibiləri təəcüblə qarşıladılar. Hətta hirslənər kimi oldular. Bir iki səfər daha təkliflərini təkrarladıqları halda Rəsulu Əkrəm Əfəndimiz yenə rədd cavabı verdi. Bunun üzərinə,

"İlahlarımızdan üz çevirmək demək olan bu hərəkətindən ötəri bir fəlakətə uğrayacağından qorxuruq" dedilər.

Bunu deməklə də kifayətlənmədilər, üzərinə elə düşdülər ki, Sevimli Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) daha çox israr edə bilmədi və istəməyə istəməyə, yalnız əmisi Əbu Talib və bibilərinin xatirini qırmamaq üçün özlərini təqibə razı oldu. Lakin, bütün yanına çatar çatmaz, nur üzlü Əfəndimizin bir ara ortadan itdiyini fərq etdilər. Bir müddət sonra yanlarına gəlincə onu müdhiş bir hal içində gördülər. Üzü saralmışdı və hər halından qorxduğu müəyyən olurdu.

Əmisi və bibiləri,

"Nə oldu sənə?" deyə soruşdular.

Sevimli Əfəndimiz bu cavabı verdi:

"Mənə bir pislik gəlməsindən qorxdum."

"Allah sənə pislik çatdırmaz. Səndə çox yaxşı xüsusiyyət və üstünlüklər var. Söylə baxaq, sən nə gördün?" dedilər.

Bu səfər Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) bunları izah etdi:

"Mən, bu bütün yanına yaxınlaşdığım zaman, uzun boylu və ağlar geyinmiş biri orada oldu. Mənə, 'Ya Məhəmməd! Geri çəkil, əsla o bütə əl sürmə!' deyə qışqırdı. "1

Bu hadisədən sonra Rəsulullah Əfəndimiz hər hansı bir səbəblə bütlərin yanına uğramadı və onların bu bayram və mərasimlərinə heç bir zaman qatılmadı.

Bəli, peyğəmbərlik vəzifəsiylə məmur edilər edilməz, əlinə Tövhid bayrağını alıb dalğalandıracaq bir şəxs, əlbəttə uşaqlığında və gəncliyində də Tövhid inancının ziddi olan şirkdən və bütpərəstlikdən uzaq, tər təmiz bir həyata sahib idi.

Cənabı Haqq, sevimli Rəsulunu hələ nə təklif, nə məmurluq, heç bir şeylə əlaqəli olmadığızamanlarda belə hər cür çirkinlikdən qoruyur və onu xüsusi bir murakabe altında tərbiyə edirdi. Rəsulu Əfəndimiz də, "Rəbbim mənə ədəbi gözəl bir surətdə lütf etmiş, ədəbləndirmiş" 2 sözləriylə bu gerçəyə işarə buyurmuşdur.

İnsaflı müsteşrikler də hər şeyə baxmayaraq bu xüsusu inkar edə bilməmişlər. Ser W. Miur Məhəmmədin Həyatı adlı əsərində bu etirafda olmuşdur: "Hz. Məhəmməd haqqındakı bütün nəşriyyatımız bir nöqtə üzərində ittifaq edər. O da onun əxlaqının təmizliyi və yüksəkliyidir."

1. Tabakat, 1/158; Halebi, İnsanü'l-Uyûn, 1/164.

2. Abdurrauf Münavi, Feyzü'l-Kadir, 1/224.

Saleh Suruç

"Allah göylərin və yerin nurudur (onları varlıq nuruna qovuşdurandır)" (Nur surəsi, 35)

Nur, hər növ qaranlığın, zülmətin ziddidir.
Elm nurdur; cəhalət qaranlığını yox edər.
Hidayət ayrı bir nur; dəlalət onunla ortadan qalxar.
İman da nurdur, küfr qaranlıqlarını məhv edər.
Hər nur bir zülməti aradan qaldırar və bir həqiqəti göstərər.

Bu aləm yaradılmazdan əvvəl hər şey yoxluq qaranlığında idi. Cənabı haqq lütf və lütfkarlığıyla bu qaranlığa son verdi və bütün varlıqlara nüvə olacaq ilk məxluqunu yaratdı. Bu varlıq nuru Məhəmmədi idi

"Allahın ilk yaratdığı şey mənim nurum" hədisi şərifi üzərində bir az dayanmaq lazımdır. Çünki, bu mövzuda bir sıra səhv şərhlər yaxud yersiz etirazlar vardır.
Bilindiyi kimi canlıların bütün xarakterləri genetik şifrələrində yazılıdır. Bu yazı, qədər qələmiylə işlənmiş bir ilahi proqramdır. Bir toxumdakı şifrədə nə ağacın şəklini, nə gövdəsinin sərtliyini, nə yarpağının yaşıllığını, nə də meyvəsinin dadını tapa bilərsiniz. DNTdə bütün bu xüsusiyyətlər əsas sıralaması şəklində yazılı, amma o proqram nə sərtdir, nə yumşaq; nə yaşıldır, nə qırmızı. Bunların hamısı o şifrədə bir plan, bir proqram olaraq mövcud, amma ağacın bütün xüsusiyyətlərini o şifrədə eynilə tapmağa çalışmaq da boş bir işdir. Bu nöqtəni diqqətə almadan, bütün məxluqatın nuru Məhəmmədidən yaradılışını düşünən adam, ulduzlarla, meşələrlə, dənizlərlə bu nur arasında bir bənzərlik qurmağa cəhd edər və aldanar.

Bizim etdiyimiz planlar da bir istiqamətilə elə deyilmi? Bir evin bütün bölmələri plandadır, amma plandakı mətbəxdə yemək bişirə bilməzsiniz.

"necə əsmada bir adı azam var, o əsmanın naxışında da bir naxşı əzəm var ki, o da insandır" ( sözlər ) İsmi azam, bütün adları içinə aldığı  kimi, naxşı azam olan insan da bütün varlıq aləmində təcəlli edən adlara yabedir. "bir şey mütləq zikr edilincə kamalına masruftur" qaidəsin tərəfindən, insan deyilincə də insanlıq aləminin ən irəli fərdi və risalət səmasının günəşi olan Hz. Məhəmməd (s.ə.s.) ağla gəlir.

Bütün ilahi adlar ilk dəfə nuru Məhəmmədi də təcəlli etmişlər. Məsələn, onda muhyi adının təcəllisi var və o nur həyat sahibi. Sonrakı mərhələlərdə yaradılacaq olan bütün həyatlar, ilk dəfə onda təcəlli edən bu adın ayrı təzahürləridir. O nurlu həyat, bütün həyatların başlanğıc nöqtəsi və nüvəsidir. Amma, bütün həyat növləriylə Rəsulullah əfəndimizin (s.ə.s.) o pak və münəzzəh ruhu arasında bir əlaqə yaratmağa cəhd etmənin də səhvi ortadadır.

Buna görə, nuru Məhəmmədi, bütün mahiyyətlərin ortaq adıdır və əşyanın yaradılmasıyla bu mahiyyətlər elm dairəsindən qüdrət dairəsinə keçmişlərdir.

Alaaddin Başar (prof. Dr.)
 

Əbu Talib də, atası kimi Sevimli Peyğəmbərimiz (s. ə. s. )ə candan bağlı idi. Peyğəmbərimiz (s. ə. s. )in yetişməsinə son dərəcə diqqət göstərirdi. Qardaş oğlunu heç yanından ayırmazdı. Getdiyi yerə onu da aparar, yanına oturdar və bir yoldaş kimi özüylə söhbət edər, danışardı.

Əbu Talibin evində onsuz süfrəyə oturulmazdı. Süfrə hazırlandığında Peyğəmbər Əfəndimiz görülməyincə, "Məhəmmədim harda, çağırın gəlsin" deyərdi. Çünki onun olduğusüfrədə hər kəs doyaraq qalxar və yemək yenə də artardı. Olmadığı süfrələrdə isə, çox dəfə süfrədəkilər doymadan yeməklər bitirdi. 1

Onsuz da Sevimli P eygamberimiz, ta o zamandan bəri az yeyirdi. Süfrədə son dərəcə ciddi və nemətlərə hörmətli bir rəftar içində olardı. Digər uşaqlar qurular qurulmaz süfrəyə hücum edərkən o, böyükləri başlamadan loxmanı ağzına qoymazdı. Hətta bəzi dəfə əmisi, uşaqlardan narahat olmasın deyə onun üçün ayrı süfrə qurdurardı. 2

Sevimli Əfəndimiz, böyüklüyündə olduğu kimi bu yaşlarda da aclıqdan, susuzluqdan şikayət etmirdi. Baxıcısı Ümmü Eymen bu xüsusiyyətini bu ifadələrlə dilə gətirər: "Rəsulullahın uşaqlığında nə aclıqdan, nə də susuzluqdan şikayət etdiyini görmədim. Səhər bir qurtum Zəmzəm içərdi. Özünə yemək yedirmək istədiyimizdə, 'İstəməm, qarnım tox' deyərdi. "3

Peyğəmbər Əfəndimiz sevinc və həyat dolu gözlərini səhərləri tərtəmiz parlayan təmiz bir üzlə açardı. 4

Əbu Talibin xanımı Fatimə Xatunun da Peyğəmbər Əfəndimizə olan sevgisi və şəfqəti sonsuz idi. Onu öz övladı kimi sevir, baxımına son dərəcə diqqət yetirirdi. Hətta, onu yedirib doyurmadan uşaqlarına baxmır və onlarla maraqlanmırdı. Beləcə Dürrü Yetimə, anasız qalmış olmanın izdirab və həsrətini hiss etdirməməyə çalışırdı.

Sevimli Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) də, Fatimə Xatuna sevgi və hörmətində heç bir zaman qüsur etmirdi. Ömürünün sonuna qədər də özünə edilən yaxşılığı unutmadı. Belə ki, Fatimə Xatun, vəfat etdiyində, "Bu gün anam vəfat etdi" deyərək ona qarşı olan sevgisini ifadə etmişdi. Sonra da köynəyini çıxararaq ona kəfən etmiş və bərabərində qəbirə enərək bir müddət məzarında uzanmışdı.

Rəsulu Əkrəmin bu hərəkəti, Səhabələrinin gözündən qaçmadı. Səbəbini soruşduqlarında, bu cavabı verdi:

"Əbu Talibdən sonra, bu qadıncığaz qədər mənə yaxşılıq edən heç bir qadın yoxdur. Axirətdə, Cənnət paltarlarından bir paltar geyməsi üçün ona köynəyimi kəfən etdim. Qəbirə istiləşməsi və alışması üçün də oraya özüylə birlikdə uzandım. "5

Kim tərəfindən olursa olsun, özünə edilən yaxşılıqları əsla unutmayan və o yaxşılıqların altında qalmayıb, bir neçə misliylə qarşılıq verən böyük Peyğəmbər (s.ə.s.)...

Rəsulu Əkrəmin bu yüksək xüsusiyyətinin, bu müstəsna sifətinin, insanların hidayətə çatmasında böyük təsiri olduğu həyat mərhələləri içində görüləcək.

1. Tabakat, 1/120

2. A. g. e., 1/119

3. Qazı İyaz, Şəfa, 1/729-730

4. A. g. e., 1/730

5. Süheyli, Ravdü'l-Ünf, 1/112; İbni Abdi'l-Berr, İstiab, 1/369-370.

Saleh Suruç

Hz. Əminə, Kainatın Əfəndisi oğluyla Mədinədə bir ay qaldıqdan sonra, Məkkəyə dönməyə qərar verdi. Qohumlarıyla vidalaşaraq şəhərdən ayrıldılar.
Səhra səccadəsində üç yolçu: Hz. Əminə, Şanlı Övladı və Ümmü Eymən. Hamısının da məna aləmində bir başqalıq vardı. Əziz ana və şərəfli övladının ruhlarını ayrılıq və həsrət küləyi dalğa dalğa döyürdü.
Hələ gənc yaşda və evliliklərinin ilk aylarında əbədi aləmə yolçu etdiyi ərini xatırlayan Hz. Əminənin gözləri dayanmadan su axıdan bir bulağı xatırladırdı. Peyğəmbər Əfəndimiz də, əziz anasının bu gözyaşlarına dözə bilmir, o da ışıl ışıl ağlayırdı. Damla damla axan gözyaşları, rəhmət yağışı kimi paltarını isladırdı.
Hələ yolu yarısına çatmışdılarki , Həzrəti Əminə birdən xəstələndi. Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) və Ümmü Eyməni bir təlaş örtdü. Getdikcə şiddətini artıran xəstəlik qarşısında nə edə bilərdilər?
Mədinənin 23 mil cənubunda Ebva Kəndi yaxınlarında bir ağacın kölgəsində oturmaqdan başqa əllərində çarə yox idi. Həzrəti Əminənin dizlərindən güc qüvvət çəkilmişdi və özünü tuta bilməyərək birdən yerə yıxıldı. Üstünü örtdülər. Hz. Əminə, xəstəliyin şiddəti içində tər tökür, Sevimli Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) isə, onu itirəcəyi və anasız qalacağı narahatlığı içində gözyaşı axıdırdı. Sanki hər şey özləriylə birlikdə lal kəsilmişdi. Yerdə səs yox, göydə sükut hakim idi.
Hz. Əminə yerdə halsız bir şəkildə yatırdı.
Bir ara, Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) özünü yığışdıraraq,
"Necəsən anam" deyə soruşdu.
Könlü şəfqət xəzinəsi ana, biricik balasının kədərlənməsini istəmirdi. Şiddətiylə qıvrılıb dayandığı xəstəliyinin ağır olduğu hissini oyandırmamaq üçün,
"Yaxşıyam canım oğulum, bir şeyim yox" deyə cavab verdi.
Bu bir neçə sözlük danışmadan sonra da özündən keçdi. Artıq xəstəlik, danışacaq taqəti dodaqlarından çəkib almışdı. Bir ara, "Su" dediyi eşidildi. Yaydan atılan ox sürətiylə Peyğəmbər Əfəndimiz, əziz anasına suyu yetişdirdi.
Həzrəti Əminə suyu içdi. Su qabı ilə birlikdə ciğerparesinin yumşaq əllərini də tutdu. Gözlərini açdı. Peyğəmbər Əfəndimizin nur saçan simasına doya doya baxdı və əllərini bir ana şəfqətiylə oxşadı. Kainatın Əfəndisi bir ara, anasını bir az qaldırıb başını qucağına aldı. Gözlərindən axan mübarək yaşlar, anasının çiyinlərinə  yaz yağışı kimi düşürdü.
Həzrəti Əminənin ruh və ürəyində fəryadlar qopur, fırtınalar əsirdi. Ərini itirmiş izdirabına, indi də oğuluyla vidalaşma həsrətinimi əlavə edəcəkdi? Bu dözülməz bir izdirap, çəkilməz bir dərd idi. Özünü tutan xəstəlikdən daha çox bu ayrılıq onu yandırıb qovururdu. Amma nə edə bilərdi, bu İlahi qədərin dəyişməz hökmü idi.
Həzrəti Əminə, özünü tutan xəstəlikdən xilas ola bilməyəcəyini artıq anlamışdı. Son olaraq, günəş kimi parlayan nur balasının üzünə ayrılıq və həsrətin verdiyi duyğu içində baxdı, əllərini doya doya iylədi və dilindən bu cümlələr töküldü:
"Ey dəhşətli ölüm oxundan Allahın kömək və lütfkarlığı ilə yüz dəvə qarşılığında xilas olan şəxsin oğulu!
Allah, səni əziz və davamlı etsin. Əgər yuxuda gördüklərim doğru isə, sən cəlal və bol ikram sahibi olan Allah tərəfindən Adəmoğullarına halal və haramı bildirmək üzrə peyğəmbər göndəriləcəksən."
Sən, cəddin İbrahimin təslimiyyət və dinini tamamlamaq üçün göndəriləcəksən."
Allah səni millətlərlə birlikdə davam edib gələn bütlərdən, bütpərəstlikdən qoruyacaq və saxlayacaq."
Hər yaşayan ölər, hər yeni köhnələr. Yaşlanan hər kəs zaval tapar. Hər şey fanidir, gedər."
Bəli, mən də öləcəyəm. Lakin adım əbədi yadedilecektir. Çünki, tər təmiz bir övlad doğurmuş, arxamda xeyirli bir yadedici buraxmış oluram. "1
Kədərli və sanki gələcəkdən xəbər verən bu sözlərindən sonra Həzrəti Əminənin gözləri yumuldu və ruhunu orada uca Allaha təslim etdi. Yer Məkkə ilə Mədinə arasında olan Ebva Kəndi; tarix, Miladi 576.

Hz. Əminənin Dəfni
Sevimli Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) ilə Ümmü Eymen donub qalmışlardı. Sanki dilləri tutulmuşdu. Danışan yalnız Kainatın Əfəndisinin gözyaşları idi.
Ümmü Eymen bir ara özünü yığışdırdı və əziz balanın gözyaşlarını sildi. Sonra da bağrına basaraq təsəlliyə çalışdı:
"Kədərlənmə, ağlama, canım Məhəmmədim," dedi. "İlahi qədərə qarşı boyumuz tükdən incədir. Can da Onun, mal da. Hamısı bizə əmanət. Əmanəti necə vermişsə, elə də alar."
Sevimli Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) dərin bir ah çəkdikdən sonra,
"Mən də bilirəm. Onun hökmünə hər vaxt boyun əyərəm. Lakin ana üzü unudulmayacaq bir üzdür. O üzü təkrar görə bilməm deyə kədərlənirəm" dedi. Sonra da dərhal özünü yığışdırdı və gözyaşlarını silərək Ümmü Eymenə,
"O əmanəti Sahibinə təslim etdi. Biz də onun cəsədini torpağa təslim edək, rahatlasın" dedi.
Dünyanın ən bəxtiyar anası Həzrəti Əminənin cəsədini orada torpağın bağrına təqdim etdilər. Ruhu isə, Kainatın Əfəndisini bağrından çıxardığı üçün, kim bilər, nə qədər yüksəklərdə mələklərlə bayram edirdi.

Dəfindən Sonra
Anasız qalan Dürrü Yetimi Məkkəyə aparmaq vəzifəsi baxıcısı Ümmü Eymenə düşdü.
Ümmü Eymən, yol boyunca ona anasız qaldığını hiss etdirməmək üçün əlindən gələn səyi göstərdi. Onu öz övladıymış kimi bağrına basdı və təsəlliyə çalışdı. Əfəndimiz də, sanki onu bir ana qəbul edərək, "Ana, ana" deyə çağırdı. Daha sonraları da hər gördüyündə, "Anamdan sonra anam" deyərək iltifat edərdi. 2
Nur üzlü Kainatın Əfəndisi, artıq atadan yetim, anadan yetimidi. Lakin, onun həqiqi gözətçisi və himayəçisi vardı. O Hafiz, onu ömürü boyunca qüsursuz mühafizəsi və əskiksiz murakabesi altında saxlayacaq, hər cür təhlükə və çətinlikdən qurtaracaq.
"Rəbbin səni yetim tapıb da saxlamadımı?" 3 tərcüməsindəki ayəti kərimə, Peyğəmbər Əfəndimizin bu halını xatırladar. Kainatın Əfəndisi illər sonra, Hicrətin altınçı ilində Hudeybiye Ümrəsi əsnasında, yenə Ebvadan keçəcək. Allahın icazəsiylə anasının qəbirini ziyarət edib, əlləriylə düzəldəcək. Sonra da təəssüründen ağlayacaq.
Onun mübarək gözlərindən tahassür gözyaşları axıtdığını görən Səhabələr də ağlayacaqlar və
"Ya Rəsulullah, nə üçün ağladınız?" deyə soruşacaqlar.
Rəsulu Əkrəm, "Anamın, mənim haqqımdakı şəfqət və mərhəmətini düşündüm də ağladım" deyə cavab verəcək. 4

1. İsfahani, Delailü'n-Nübüvveh, s. 119-120
2. Rəsulu Əkrəm Əfəndimiz haqqında, "Cənnətlik bir qadınla evlənmək istəyən Ümmü Eymenlə evlənsin" buyurduğu Ümmü Eymeni daha sonra azad edərək azadlığına qovuşdurmuşdur. Birinci ərinin ölümündən sonra da onu Zeyd min Hərisə ilə evləndirdi. Üsamə Həzrətləri, bu evlilikdən dünyaya gəldi.
3. Duha Surəsi, 6
4. Tabakat, 1/116-117
Salih Suruç
 

Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)in ana və atasının imanları mövzusundakı İslam alimlərinin fikirləri nələrdir?

İslam alimləri ittifaqla bu xüsusu ifadə etmişlər.

"Həzrəti İbrahimdən (ə.s.) gələn və Rəsulu Əkrəmi (s.ə.s.) nəticə verən nurani silsilənin fərdlərinin heç biri, haqq dinin nuruna laqeyd qalmamışlar və küfrün qaranlıqlarına məğlub olmamışlar. Heç birinin təmiz könlü şirk və küfr ilə çirklənməmişdir. "1

Bu xüsusu qeyd etdikdən sonra, Sevimli Peyğəmbərimiz (s.ə.s. )in ata və anasının imanları məsələsi üzərində dayanaq.

Bir-birinə yaxın izahlarla bir çox İslam alimi, Peyğəmbər Əfəndimizin möhtərəm ata və analarının axirətdə necat əhli olacaqlarını açıq və qəti bir şəkildə dəlilləriylə ortaya qoymuşlar.

Bu izah tərzlərini beləcə sıralaya bilərik:

1) Hz. Abdullah ilə Hz. Amine, Əfəndimizə peyğəmbərlik vəzifəsi verilmədən çox əvvəl vəfat etmişlər. Bu səbəbdən Fetret Dövründə yaşamışlar və "Əhli Fetret"dən sayılarlar. Fetret Dövründə vəfat edənlərə isə əzab yoxdur.

Bir gün, biri böyük alimlərdən Şerefüddin Münaviyə,

"Peyğəmbərimiz (s.ə.s. )in ata və anası Cəhənnəmdədir?" deyə soruşar.

Münevi Həzrətləri hiddətlə,

"Rəsulu Əkrəmin ata və anası fetret zamanında vəfat etmişlər. Peyğəmbər göndərilmədən əvvəl isə əzab yoxdur" cavabını verər. 2

Özünə bir peyğəmbərin dəvəti çatmayan kimsənin axirətdə əzab görməyəcəyi ayə və hədislərlə sabitdir. 3 Peyğəmbər Əfəndimizin ata və analarına da keçmiş peyğəmbərlərdən heç birinin dəvətinin çatmadığı tarixən sabitdir. Bu halda, tərəddüdsüz söyləyə bilərik ki, onlar da necat əhlidirlər və axirətdə əzab görməyəcəklər.

2) Rəsulu Əkrəmin möhtərəm ata və analarının şirk əhli olduqları sabit deyil. Əksinə, onlar, Zeyd bin Əmr bin Nüfeyl, Varaka bin Nevfel və bənzərləri kimi böyük ataları İbrahimdən (ə.s.) gələn inanc və adətlərlə əməl edən "Hanif"lərdəndirlər.

3) Sevimli Peyğəmbərimiz (s.ə.s. )in ata və analarının şirk əhli olmadıqlarının bir dəlili də, "Mən mütəmadi olaraq təmiz ataların sulbünden, təmiz anaların rəhmindən gəldim"4 hədisi şərifidir.

Qurani Kərimdə müşriklər "necis kəslər" olaraq səciyyələndirilmişlər. 5 Təmizlik ilə pislik, iman ilə şirk, mömin ilə müşrik arasında tezad olduğuna görə, yuxarıda qeyd etdiyimiz hədis ölçüsü işığında, Rəsulu Əkrəmin əcdadından heç birinin küfr və şirk kimi mənəvi çirklərə bulaşmadığını qəbul etmək vacib olar. 6

Bütün bunlardan sonra məsələni beləcə yekunlaşdıra bilərik: "Rəsulu Əkrəmə (s.ə.s.) Allah tərəfindən rəhmət olduğu xitab edilərkən, parlaq Peyğəmbərlik və Risalət Günəşi hələ doğulmadan açıq-aşkar nuru daşıyan bir ana atanı, övladının bolluq və nurundan məhrum fərzetmək, həm ədəbə, həm məntiqə müvafiq deyil. Xüsusi ilə, Rəsulu Əkrəmin möhtərəm ana və atasının həyatları, Cahiliyyə Dövründə keçmişdir. Risaləti Ahmediyye zamanını idrak etməmişlər."

Elə isə, bu barədə möminin bilməsi və qəbul etməsi lazım olan xüsus budur:

"Rəsulu Əkrəmin (s.ə.s.) ata və anaları əhli necattır və əhli Cənnətdir və əhli imandır. Cənabı Haqq, Həbibi Əkrəminin mübarək ürəyini və o ürəyin daşıdığı şəfqətini əlbəttə təhqir etməz. "7

Bu dördlük də bu həqiqəti çox gözəl dilə gətirməkdədir:

"İki cihangüneşi, bürcü səadətdə ikən

Valideyninə Mövla nə qədər verməyə şərəfi,

Çeşmi insaf ilə ey dil, nəzər gavvasa

Alıcak dürrini çölə təyin edərmi sədəfi?"

[İki dünyanın günəşi olan Hz. Məhəmməd (s.ə.s.) səadət bürcündə ikən, Cənabı Haqq, ana atasına necə şərəf verməz ki?

Ey könül! İnsaf gözüylə dalğıca diqqətlə bax; incini alar da, sədəfini heç çölə atarmı?>

1. Məktubat s. 397; Təcrid Tərcüməsi, 4/537

2. Təcrid Tərcüməsi, 4/539

3. İsra Surəsi, 15

4. Kaadı İyaz, 1/183

5. Tövbə Surəsi, 28

6. Təcrid Tərcüməsi, 4/546

7. Bədiüzzaman Səid Nursi, Məktubat, s. 398

Saleh Suruç

Səadət Günəşi, ömürünün dörd ilini geridə buraxmış, olduqca çox  inkişaf etmişdi.
Şəxsində görülən qəribəliklər, hələ sinəsinin yarılması hadisəsi, Süd Anası Hz. Həliməni tamamilə düşündürməyə və təlaşlandırmağa başladı. Hətta artıq narahatlıq duyurdu. Canı kimi sevdiyi Əfəndimizin başına xoş olmayan hər hansı bir hadisənin gəlməsindən qorxurdu.
Bu düşüncə, narahatlıq və qorxu, Həlimə və əri Harisi bu qərarı almağa məcbur etdi: "Başına bir iş gəlmədən bu balanı anasına təslim etməliyik."
Həlimənin içi yanırdı, amma nə edə bilərdi ki? Nəhayət Nur Uşaq özünə muvəqqəti  əmanət edilmişdi. Əmanətə əl qoyacaq halı yoxuydu.
Sa'doğulları yurduna dörd il işıq saçan Səadət Günəşi, indi süd anası tərəfindən Məkkəyə gətirilirdi. Burada bir başqa haşmetle, tam fərqli bir əzəmətlə dünyaya işıq saçsın deyə!
Həlimə və əri Məkkəyə gecə girdilər. Bir ara Sevimli Əfəndimiz, gözlərdən itdi. Həlimə və ərində bir təlaş başladı. Bütün axtarışlara baxmayaraq, onu tapa bilmədilər. Gedib babası Abdülmuttalibə xəbər verdilər.
Nur nəvəsinin itdiyini xəbər alan şəfqətli baba, birdən çaşmışa döndü. Kədərlə və təlaşla axtarmağa başladı. Lakin, ortalıqda Əfəndimiz görünmürdü. Abdülmuttalib, çarəsiz əllərini açaraq yalvardı:
"Allahım, nə olar Məhəmmədimi mənə geri ver."
Bu vaxt iki adam, yanlarında bir uşaq ilə göründülər. Bunlar, Varaka min Nevfel və bir yoldaşı ilə Peyğəmbər Əfəndimizdilər. Abdülmuttalib, həsrətini çəkdiyi Səadət Günəşini bağrına basdı, doyunca iylədikdən sonra boyuna mindirdi. Düz Kəbəyə gedərək onunla birlikdə təvaf etdi. Sonra da Sevimli Peyğəmbərimiz (s. ə. s. )i aparıb anasına təslim etdi.
 Abdülmuttalib, sevimli nəvəsinə qovuşmanın sevinc və səadət bayramını qeyd etmək üzrə, qurbanlar kəsdirərək Məkkəlilərə gözəl bir ziyafət çəkdi.
Artıq Peyğəmbər Əfəndimiz, əziz anasının isti qucağında, şəfqətli qolları arasında, məsud və təvazökar evində idi.
Süd anaHəlimə, Səadət Günəşini Məkkədə buraxıb yurduna döndü. Lakin, nə o Əfəndimizi, nə də Əfəndimiz onu həyatı boyunca unutmadı. Özünü dörd il kimi uzun bir zaman saran və qucaqlayan qollara qarşı hörmətini  heç bir zaman itirmədi. Onu hər gördüyündə, "Anacığım, Anacığım" deyə  hörmətlə çağırar, özünə lütfkarlıq və ikramda olardı. Ehtiyacının olub olmadığını soruşar, varsa dərhal aradan qaldırmağa çalışardı.
Aradan uzun zaman keçəcək.
Yenə Sa'doğulları yurdunu bir il qıtlıq və quraqlıq başlayacaq. Bu qıtlıq və quraqlığın dəhşətinə dözə bilməyən Həlimə çıxıb Məkkəyə gələcək və Rəsulu Əkrəm Əfəndimizlə görüşmək istəyəcək.
Kainatın Əfəndisi ilə görüşən Həlimə, özünə yurdundakı qıtlıq və quraqlıqdan şikayət edər. Zəngin və zəngin olduğu qədər də kadırşinas və xeyriyyəçi olan pak arvadı Həzrəti Xədicə, dərhal Həliməyə qırx qoyun, minmək və yüklərini daşımaq üçün də bir dəvə verər.
Yenə bir xeyr və vəfa nümunəsi:
Əfəndimizin süd qardaşlarından biri də Şeyma idi. Sa'doğulları yurdunda Şeyma ilə çox şirin günlər keçirmişdi. Bu şirin xatirələrdən illər sonra, Huneyn Döyüşündə Şeyma da Müsəlmanlar tərəfindən alınan əsirlər arasında idi. Şeyma özünü tanıdınca, bir bacıya göstərilməsi lazım olan əlaqənin ən üstününə Peyğəmbər Əfəndimiz tərəfindən məzhər oldu.
Peyğəmbər Əfəndimiz Sa'doğulları yurdunda süd ana Həlimənin yanında keçən günlərinin xatirələrini səhabələrinə zaman zaman izah edər və belə deyərdi:
"Mən aranızda ən xalis Ərəbim. Çünki, Qureyşliyəm. Eyni zamanda, Bəni Sad bin Bəkr yanında süd əmdim və dilim də onların dilidir"

Salih Suruç
 

Peyğəmbərimizin Babası Abdülmuttalip gördüyü bir yuxu üzərinə Zəmzəm Quyusunu tapmağa, ortaya çıxarmağa qərar vermiş və fəaliyyətə keçmiş idi. Ancaq Abdülmuttalibin bu fəaliyyətini müşahidə edən Qureyşlilər, böyüklərinə xəbər verdilər. Bir müddət sonra, Qureyş böyükləri, qazılan yerə gəldilər və Abdülmuttalibə,
"Ey Abdülmuttalib! Bu atamız İsmayılın quyusudur. Onda bizim də haqqımız var. Bizi də bu işə ortaq et" dedilər. Abdülmuttalib,
"Xeyr, edə bilməm" dedi. "Bu iş yalnız mənə təsis edilmiş və aranızdan ancaq mənə verilmişdir."
Abdülmuttalibin bu qəti cavabı Qureyş irəli gələnlərinin xoşuna gəlmədi. İçlərindən Adiyy min Nevfel belə danışdı:
"Sən tək bir adamsan. Tək oğulundan başqa sənə kömək olacaq  bir kimsən də yox. Necə olar da bizə qarşı gəlir, bizə boyun əyməzsən?"
Bu söz, Abdülmuttalibin sanki içini yandırdı. Çünki, Qureyşlilər onu kimsəsizliklə kiçik hesab edirdilər. Bu sözdən çox narahat olduğunu halıyla da bildirdi. Bir müddət kədər içində susdu. Sonra içini belə tökdü:
"Demək sən məni təklik və kimsəsizliklə ayıblayırsan, eləmi?"
Həmsöhbətindən heç bir cavab gəlməyincə, bir müddət düşündükdən sonra, əllərini açaraq yüzünü səmaya doğru çevirdi və, "And içərəm ki," dedi. "Allah mənə on oğlan versə, bunlardan birini Kəbənin yanında qurban edəcəyəm." 2
Abdülmuttalibin bu sözləri həm bir dua, həm bir and, həm də bir əhd idi.
Zəmzəm quyusunu ortaya çıxardığı zaman Abdülmuttalibin yaşı kamal yaş olan qırxına basmışdı.
Otuz il sonra, Cənabı Haqqın lütfkarlığı ilə oğlanlarının sayı onu tapdı. Bu sırada illər əvvəl etdiyi vadini xatırladı: Oğlanlarından birini Kəbədə qurban etmək. Amma hansını? Hamısı da bir-birindən gözəl və sevimli idi. Lakin Abdullah çox daha başqa idi.
Abdullah, Abdülmuttalibin on oğlanından səkkizincisi idi. Surətdə digər qardaşlarından çox fərqli idi. Dünyaya gəlir gəlməz atasının alınında parlayan Nuru Məhəmmədi onun alınına keçmiş idi. Bu nur, üzünə möcüzə bir gözəllik və müstəsna bir şirinlik bəxş etmiş idi. Amma heç kim bu gözəllik və şirinliyin haradan və nə üçün gəldiyinin fərqində deyildi.

Abdülmuttalibin Oğullarıyla Danışması
Oğullarının onuda böyümüşdü.
Vədini unutmayan Abdülmuttalib, onları bir gün bir yerə topladı və işin hekayəsini izah edərək, içlərindən birini qurban etməsi lazım olduğunu bildirdi. Hamısı da tərəddüdsüz razı oldular. Sonra da atalarına soruşdular:
"Yaxşı, necə edək bunu? Kimin qurban ediləcəyini necə təsbit edək?"
Abdülmuttalib belə bir vəziyyətdə necə edilməsi lazım olduğunu bilirdi. Belə dedi:
"Hər biriniz bir ox alın, üzərinə öz adınızı yazın və oxları mənə verin!"
İtaatkar uşaqlar, atalarının əmrini dərhal yerinə yetirdilər. Hər biri oxlarından bir ox çəkdi. Üzərinə öz adını yazdıqdan sonra, atasına uzatdı. Oxları yığan Abdülmuttalib düz Kəbəyə gəldi. Məsələnin necə həll ediləcəyi aydın olmuşdu artıq: Hübel bütünün yanında ox çəkiləcək, kimin oxu çıxarsa o qurban ediləcəkdi…
Belə vəziyyətlərdə Qureyş bu üsula müraciət edərdi.

Püşk Çəkilişi
Kəbənin yanına çatan Abdülmuttalibin ətrafını şəhər xalqı əhatə etmişdi. Əlindəki on oxu, Allaha verdiyi sözündən daşınmış sayılmaması üçün, tərəddüdsüz ox çəkmə məmuruna uzatdı. On oxun üzərində on ciyərparasının adı vardı. Hansı ox çıxarsa çıxsın, ciyərindən bir parça qopacaqdı.
Məmur oxlardan birini çəkdi. Üzərindəki adı titrək bir səslə oxudu:
"Abdullah!"
Şəfqətli ata, eşitdiyinə inanmaq istəmədi. Oxu məmurun əlindən çəkib aldı, diqqətlicə baxdı və oxudu:
"Abdullah."
Göz mənbələri bir anda yaşlarla doldu. Boğazında hıçqırıqlar düyünlənildi. Şəfqəti və hissləri elə qabardı və coşdu ki, bir an "Ola bilməz" deyərək qışqıracaq kimi oldu. Son anda Allaha verdiyi sözünü xatırlayaraq polad kimi iradəsiylə şəfqət və hisslərinə gem vurdu. Yıxılmış bir halda üzünü Abdullaha çevirdi və belə dedi:
"Oğlum Abdullah! Allah, özünə qurban edilmək üzrə səni seçdi. Bu şərəfi qardaşların arasında sənə lütf etdi."
Bu xəbər, bir anda oradakıları hüznə boğdu. Hər kəs bir-birinə soruşurdu:
"Abdullahmı? O gözəl, o şirin uşaqmı qurban ediləcək?"
Abdülmuttalib yanan ürəyinə, qasırğalaşan hisslərinə, okean dalğalarını xatırladan şəfqət və mərhəmət duyğularına aldırmadan, biricik oğlu Abdullahın biləyini qavradı və onu düz İsaf və Nailə bütlərinin yanına apardı. Nur üzlü Abdullahda sanki Hz. İsmayılın təslimiyyəti vardı. Üzündə ən kiçik bir məmnuniyyətsizlik əlaməti görünmürdü.
Abdülmuttalibin bir əlində bıçaq, digər əlində oğlu Abdullahın əli vardı. Qurban edilməsi üçün hər şey tamam idi. Bu sırada bir sıra səs-küylər eşidildi. Qureyş şərəflisi gəlirdi. İçlərindən biri səsləndi:
"Ey Abdülmuttalib, nə etmək istəyirsən?" Abdülmuttalib nur üzlü oğuluna baxaraq cavab verdi:
"Onu qurban edəcəyəm!"
Bu cavab, izdiham arasında heyrət və həyəcan meydana gətirərək dalğalandı. Müdaxilə etdilər:
"Ey Abdülmuttalib," dedilər. "Bu necə olar? Sən ki, Məkkənin böyüyüsən; belə etsən, sonra hər kəs sənin etdiyini etməzmi? Hər kəs oğlunu qurban etsə, bizim də soyumuz kəsilməzmi.
Bütün izdiham Abdülmuttalibin əleyhində idi. Hətta hissləri, duyğuları da... Lehində olan tək şey, poladdan iradəsi idi. Allahına söz vermişdi və bu sözünü mütləq yerinə yetirməli idi. Çünki, Allah onun istədiyini vermişdi. On oğlan lütf etmişdi. Qurban etməmək ona qarşı nankorluq olardı.
Bu sırada Abdullahın dayısı Abdullah bin Mugire ortaya atıldı və,
"Ey Abdülmuttalib," dedi. "Vallah qanuni bir bəhanə olmadıqca, sən onu qurban edə bilməzsən. Onu qurtarmaq üçün lazım olsa bütün malımızı verməyə hazırıq!"
Abdülmuttalibin duyğuları, şəfqəti, mərhəməti də sanki dillənmiş və özünə eyni şeyləri qışqırırdılar. Lakin, poladdan iradəsi heç cür boşalmırdı.
Qureyşlilər və oğulları yalvarmalarının nəticə vermədiyini görüncə bu səfər belə bir təklif irəli sürdülər:
"Ey Abdülmuttalib! Abdullahı götür, Şama get. Orada bir qadın var; kahin və bilikli bir qadın. Şərqdən qərbdən çətinlikdə qalan hər kəs, ölkələr aşıb ona gedər. Hər kəsin dərdinə bir əlac tapar. Əlbəttə sənin üçün bir əlac tapar. Abdullah boğazlanılacaq desə, gəl onu boğazla. Yox əgər səni də, Abdullahı da, bizi də kədərdən qurtaracaq bir əlac tapsa, ona görə hərəkət edərsən."
Bu fikir Abdülmuttalibin ağlına yatdı. Dərhal Abdullahı yanına alıb Şama doğru yola çıxdı. Mədinəyə gəldiklərində kahin qadının Hayberdə olduğunu öyrəndilər. Oradan Hayberə gəldilər. Arrafe adındakı kahinəyi tapdılar. Abdülmuttalib vəziyyəti olduğu kimi izah etdi.
Qadın soruşdu:
"Sizdə bir insanın əvəzi nədir?"
Abdülmuttalib,
"On dəvə" dedi.
Bunun üzərinə kahin qadın,
"Gedin on dəvə hazırlayın. Uşaqla on dəvəni götürüb ox çəkdiyiniz yerə aparın. Bir tərəfdə uşağınız, digər tərəfdə isə on dəvə olmaq üzrə ikisi arasında ox çəkin. Əgər ox dəvələrə çıxarsa, dəvələri qurban edib uşağı qurtarın. Yox, əgər ox uşağa çıxarsa, hər dəfə dəvələrin sayına bir diyet miqdarı daha əlavə edərək Rəbbiniz sizdən razı olana qədər ox çəkməyə davam edin! Nə vaxt ox dəvələrə çıxarsa, onları boğazlayıb qurban edin. Bu şəkildə həm Rəbbinizi razı etmiş, həm də uşağınızı qurban olmaqdan qurtarmış olarsınız" dedi. 3
Ortaya qoyulan çarəni uyğun hesab edən Abdülmuttalib sevincdən uçacaq kimi oldu. Vaxt itirmədən Məkkəyə döndü. Abdülmuttalib ailəsi və Məkkə xalqı da bu xəbərə son dərəcə sevindi.

Püşkün Nəticəsi
Məkkəyə qayıtmasının sabahısı günü idi. Abdülmuttalib, biricik oğulu Abdullah və on dəvəni götürərək Kəbəyə getdi. Kahin qadının tövsiyəsi üzərinə Abdullah ilə on dəvə arasında püşk atılacaqdı.
Abdülmuttalib sevinc içində, məmura, "Çək" dedi. Çəkilən ox Abdullaha çıxdı. Dəvələrin sayını iyirmiyə çıxardılar. Məmur təkrar ox çəkdi. Ox yenə Abdullahı göstərdi. Dəvələr otuza çıxarıldı. Ox təkrar Abdullaha isabət etdi. Dəvələr qırx oldu. Ox yenə Abdullaha çıxdı. Əlli oldu; ox sanki Abdullaha çıxmaqda israr edirdi. Altmış, yetmiş, səksən, doxsan oldu. Ox israrla Abdullahı göstərirdi. Sanki başqa bir aləmdən əmr alır kimi idi.
Abdülmuttalib heyrət və həyəcan içində idi. Hər çəkiliş əsnasında əllərini səmaya doğru qaldıraraq dua etməkdən də geri dayanmırdı.
Nəhayət dəvələrin sayı yüz oldu. Təkrar ox çəkilincə, maraqla baxanlar dərin bir nəfəs aldılar. Çünki ox dəvələrə çıxmışdı. Hər kəs kimi Abdülmuttalibin də gözləri sevinclə parladı. Lakin, onun bu sevinci çox sürmədi. Dərhal ciddiləşdi. Özünü çox təbrikə imkan vermədi və belə danışdı:
"Vallah, üst üstə üç dəfə daha ox çəkəcəyəm. Ta ki, ürəyim mutmain olsun."
Çəkiliş üç dəfə daha təkrarlandı. Hər dəfə sevinc qışqırıqları atılırdı. Çünki, üç səfərində də ox dəvələrə çıxmışdı. Bu sevincini Abdülmuttalib, "Allahu əkbər, Allahu əkbər!" deyərək göstərdi və diz çökərək duada etdi. Beləcə Abdullah qurban edilməkdən xilas oldu.
Sevimli oğulunun qurban edilməkdən xilas olmasına son dərəcə sevinən Abdülmuttalib, yüz dəvənin Səfa ilə Merve arasına aparılıb, yan-yana qurban edilməsini əmr etdi. Əmri dərhal yerinə yetirildi. Qurban edilən dəvələrin ətlərindən Məkkə xalqı bol bol istifadə etdi. Götürə bilmədiklərini də qurdlar, quşlar, itlər, vəhşi və ehil bütün heyvanlar paylaşdılar.
O gündən etibarən bir insan diyeti, Qureyşlilər və Ərəblər arasında, 100 dəvə olaraq qəbul edilmə adəti mənimsəndi. 4
Rəsulu Əkrəm Əfəndimiz də bu adəti olduğu kimi buraxmışdır. 5


1. Sire, 1/150151
2. Sire, 1/160; Tabakat, 1/88; Taberi, 1/128
3. Sire, 1/163; Tabakat, 2/174
4. Sire, 1/164; Tabakat, 1/189; Taberi, 2/174
5. Tabakat, 1/89
Saleh Suruç
 

Rəsulu Əkrəm Əfəndimiz səadət ömürünün onuncu ili içində idi.

Bu sırada, himayəsində olduğuəmisi Əbu Talibin qoyun və keçilərini güdmək istədiyini söylədi. Onu canı kimi sevən əmisi əvvəl buna razı olmadı. Ancaq Əfəndimizin şiddətli arzu və israrı qarşısında qəbul etdi. Lakin bu səfər arvadı Fatimə Xatun bu istəyə şiddətlə etiraz etdi. Öz körpələrindən daha çox qiymət verdikləri Kainatın Əfəndisini yandırıcı günəş altında buraxmağa könülləri necə razılıq göstərə bilərdi?

Lakin, Fahrı Aləm Əfəndimiz bu arzusunda qərarlı idi. Bunun üçün Fatimə Xatunu da razı etdi.

Əfəndimiz, səhərlər qoyun və keçiləri götürərək vadilərdə və təpələrdə dolaşdırıb otlatmağa başladı.

Beləcə, həm dolanışıq çətinliyi içində olan əmisinə, heç olamassa çoban tutma xərcindən qurtarmaq surətiylə köməkdə olmuş, həm də tək başına yerləri və göyləri dərin dərin təfəkkür etmə imkanı əldə etmiş olurdu. Çöldə Cənabı Haqqın, hər an təzələnildirdiyi yer və göy səhifələrindəki ülvi mənzərələri seyr edir, ruhu onlardan bənzərsiz bir zövq və dərin bir bolluq alırdı. Üzərinə aldığı bu vəzifə onu eyni zamanda tefessüh etmiş, pozulmuş cəmiyyətin yalan, hiylə, fırıldaqçılıq və riya ilə bulaşmış həyatlarından uzaq qalma imkanına da qovuşdururdu.

Mübarək ömrünün bir ilini qoyun güdməklə keçirən Əfəndimiz, peyğəmbərlik vəzifəsi verildikdən sonra Səhabələriylə bir gün yaylağaçıxmışdılar. Merruzahran mövqeyindəbərabərcə misvak ağacının yemişini yığırdılar. Könülləri qucaqlayan təbəssümləri arasında Səhabələrinə belə buyurdu:

"Siz bu yabanı yemişlərin qurularını seçin. Çünki, onun qarası ən ləzzətlisidir."

Səhabələr maraq və heyrət içində,

"Ya Rəsulullah," dedilər. "Bu yemişin yaxşısını pisini çobanlar bilər. Siz də qoyun güddünüzmü?"

Nəbiyyi Əkrəm Əfəndimiz yenə ruhları oxşayan təbəssümləri arasında,

"Heç bir peyğəmbər yoxdur ki, qoyun güdməmiş olsun"1 cavabını verdilər.

Ömür dəftərinə şirin bir xatirə olaraq yazılan bu qoyun güdmə hadisəsini yenə Rəsulu Zişan Əfəndimiz bir gün belə yad edəcək:

"Musa (ə.s.) peyğəmbər olaraq göndərildi, qoyun güdərdi. Davud (ə.s.) peyğəmbər olaraq göndərildi, qoyun güdərdi. Mən də peyğəmbər olaraq göndərildim. Mən də öz ailəmin qoyunlarını Ciyadda [Məkkənin alt tərəfində bir yer> güdərdim. "2

Görülür ki, Quranda "Ən yüksək əxlaqın sahibi" olaraq təvsif edilən Rəsulullah Əfəndimizin hələ on yaşlarındakı səy və himməti də boş oturmağı xoş görməmiş və başqasına yük olmağı uyğun görməmişdir.

Şərh və izahı dəriləri örtəcək olan bu mübarək sözlərində də bu bir illik qoyun güdmə təcrübəsinin əsərini tapmaq mümkündür:

"Hamınız çobansınız. İdarəniz altında olanlardan məsulsunuz. Dövlət rəisi, idarəsi altındakılardan məsuldur. Adam, ailəsini güdüb qorumaqla mükəlləf və bundan məsuldur. Qadın ərinin evindən məsuldur. Xidmətçi, əfəndisinin malının gözətçisidir və bundan məsuldur. Adam atasının malının gözətçisidir və bundan məsuldur. Hamınız idarəniz altında olanlardan məsulsunuz. "3

1. İbni Sad, Tabakat 1/125-126; Buxari, 2/247-248; Müslim, 6/125; İbni Macə, Sünen, 2/727.

2. Tabakat, 1/126

3. Müslim, 6/8

Saleh Suruç

Əfəndilər Əfəndisi otuz altı yaşında.

Miladi, 607 ili.

Məkkədə şiddətli bir quraqlıq və qıtlıq başlamıışdı. Çox ailə, dolanışıq çətinliyindən pərişan bir vəziyyətdə idi.

Dolanışıq çətinliyi içində olan ailələrdən biri də, Rəsulu Əkrəm Əfəndimizin əmisi Əbu Talibin ailəsi idi.

Əfəndilər Əfəndisinin ürəyi şəfqət və mərhəmət qaynağı idi sanki. Şəxsinə edilən yaxşılıqları əsla unutmurdu. Özünə qarşı göstərilən gözəllikləri əsla qarşılıqsız buraxmaq istəmirdi. Beləsi gözəl və bənzərsiz bir mizaca sahib idi.

İşdə, indi dolanışıq çətinliyi çəkən biri vardı. Özünə, əlindən gələn köməyi əsirgəməyən biri… Uşaqlığından bəri şəfqətli qanadları arasında böyüdüyü biri: Əbu Talib…

Əmisi dolanışıq çətinliyi içində ikən, o necə rahat edə bilər və necə köməyinə qaçmazdı? Dərhal hərəkətə keçdi. Halı vaxtı yerində olan digər əmisi Hz. Abbasa qaçdı, vəziyyəti özünə ifadə etdi. Çətinlik içində qıvrılan Əbu Talibə kömək əllərini uzatmaları,lazım olduğunu izah etdi.

Hz. Abbas, Əfəndimizin bu dəvətini məmnuniyyətlə qarşıladı və birlikdə Əbu Talibin yanına gəldilər. Məqsədləri Əbu Talibin evindəki vəziyyəti bir az azaltmaq, heç olmazsa bir neçəsinin yükünü çiyinindən qaldırmaq idi.

Məqsədlərini Əbu Talibə bildirdilər, o bundan məmnuniyyət duydu və sonunda Əfəndimiz; adını şəxsən qoyduğu Hz. Əlini, Hz. Abbas da Hz. Cəfəri himayəsinə aldı.

O sırada, Hz. Əli, dörd və ya beş yaşında idi. Hələ bu yaşda, "Gözəl əxlaqı tamamlamaq üçün göndərildim," buyuran Rəsulun himayəsinə girməsi, Hz. Əli üçün bənzərsiz bir şey idi. Bu yaşından etibarən onun tərbiyə süzgəcindən keçəcək, dəvət edildiyində isə, dərhal iman edəcək. Bu imanı əsnasında 9-10 yaşlarında olan Hz. Əli, eyni zamanda ilk Müsəlman uşaq şərəfini də qazanmış olacaq idi.

Saleh Suruç

Anasının Dilindən:
Yer üzündə heç bir anaya nəsib olmayan bənzərsiz şərəfə məzhər olan əziz ana, Hz. Əminə, o məsud xatirəni belə izah edər:
"Hamiləliyimin altıncı ayında bir gecə yuxuda qarşıma bir şəxs çıxıb dedi ki: Ey Əminə! Bil ki, sən aləmlərin xeyirinə hamiləsən. Doğurunca adını Məhəmməd qoy və halını heç kimə açma!'"
Deyərkən doğum zamanı gəlmişdi. Qaynatam Abdülmuttalib Kəbəni təvafa getmişdi.
Evdəydim. Birdən qulağıma müdhiş bir səs gəldi. Qorxudan əriyəcək kimi oldum. Bir də nə görüm? Bir ağ quş peydahlanıp yanıma gəldi və qanadıyla arxamı sıvadı. O andan etibarən məndə qorxu, qayğı adına heç bir şey qalmadı."
Yanıma bir nəzər saldım. Mənə bir ağ kasa içində şərbət təqdim edirlər. Kasanı içər  içməz, məni bir nur dənizi qucaqladı.
"Və Məhəmməd dünyaya gəldi..."
Əziz ana doğum sonrasını isə belə izah edər: "Gördüm ki, şərqdə bir bayraq, qərbdə bir bayraq və Kəbənin üstündə bir bayraq. Doğum tamamlanmışdı. Uşağa baxdım. Səcdədə, barmağını da göyə qaldırmış. Dərhal bir ağ bulud enib uşağı əhatə etdi və örtdü. Bir səs eşitdim: 'Şərqləri və qərbləri dolaşdırın, dəryaları gəzdirin, ta ki məxluqlar Məhəmmədi adıyla, sifətiylə, surətiylə tanısınlar.'"
Bir az sonra bulud gözdən itib getdi."
Eyni gecə Hz. Əminə bir nur görmüş və bu nurun işıqlığında Şamın saray və köşklərini seyr etmişdir.

Şəfa və Fatimə Xatunun Müşahidələri
Kainatın Əfəndisi dünyaya təşrif buyurduqları sırada, əziz anasının yanında Əbdürrəhman min Avfin anası Şəfa Xatun ilə Osman bin Əbul-Asın anası Fatimə Xatun da vardı.
Ebelik vəzifəsində olan Şəfa Xatun o andakı müşahidəsini belə izah edər:
"Allahın Elçisi doğulduqları zaman mən oradaydım. Dərhal çatdım. Qulağıma bir səs gəldi: 'Allahın rəhməti Onun üzərinə olsun.' Məşriq ilə məğrib arası nurla doldu. Hətta Rum diyarının bəzi saraylarını gördüm. Sonra Allah Rəsulunu qucağıma alıb əmizdirməyə başladım. Üzərimə elə bir hal gəldi ki, bədənim titrəməyə başladı və gözlərim qaraldı.Uşağı gözdən itirdim. Bir səs, 'Hara getdi?' deyə soruşdu. 'Şərqə apardılar' deyə cavab verildi."
Bu sözlər heç zehinimdən çıxmadı: O zamana qədər ki, Allah Elçisi peyğəmbərliyini elan edər etməz dərhal qaçdım və ilk Müsəlmanlarla birlikdə iman dairəsinə girdim." 1
Fatimə Xatun isə, xatirəsində o məsud gecədə doğuma səhnə olan evin nurla dolduğunu və göydəki ulduzların sanki üzərlərinə salxım salxım töküləcəkmiş kimi sallandıqlarını izah etmişdir. 2
Peyğəmbər Əfəndimizin bir başqa xüsusiyyəti, dünyaya sünnətli və göbəyi kəsilmiş olaraq gəlmiş olması idi.3 Kürəyində, iki kürək sümüyü arasında, tam ürəyinin xəttində Nəbilik möhürü "Xatəmi Nübuvvət" vardı. Üzərləri tüklü, qabarıq, qırmızı inci kimi xalların bir araya gəlməsindən meydana gəlmiş və kəklik yumurtası böyüklüyündə idi. Bu möhür, Rəsulu Əkrəm Əfəndimizin gözlənilən son peyğəmbər olduğunun bir əlaməti idi.
Səhabələrdən Saib bin Yezid, Rəsulu Əkrəm Əfəndimizin "Peyğəmbərlik Möhürü" ilə əlaqədar olaraq belə deyər:
"Uşaqlığımda, xalam məni Nəbiyyi Əkrəmin (s.ə.s.) yanına aparıb,
'Ya Rəsulullah, bu bacı oğlumun ayağında ağrısı var' dedi."
Rəsulullah əliylə başımı sığallayıb, mənə bərəkət dua etdi. Sonra dəstnəmaz aldı. Dəstnəmaz suyundan içdim. Sonra arxasında dayandım və iki çiyini arasında çadırın böyük düymələri yaxud kəklik yumurtası kimi olan Xatəmi Peyğəmbərliyi gördüm."
Həzrəti Əli də (r.ə.) Rəsulu Əkrəmi tərif və təvsif edərkən, "İki kürəyi arası enli, özünün peyğəmbərlərin sonuncusu olduğu kürəkləri arasındakı Peyğəmbərlik Hateminden müəyyən idi" deyər.

1.Kastalani, Mevahibü'l-Ledünniye, 1/122
2. Kaadı İyaz, Şəfa, 1/267
3. Rəvayət edildiyinə görə ilk insan və ilk peyğəmbər Həzrəti Adəm də (ə.s) sünnətli olaraq dünyaya gəlmişdi. Yenə qaynaqlar, peyğəmbərlərdən Şit, İdris, Nuh, Musa, Süleyman, Şuayb, Yəhya və Hud (ə.s.) da dünyaya sünnətli olaraq gəldiklərini yazarlar.
 

Bir gün Səhabələrdən Abdullah bin Cabir (r.ə.),
"Ya Rəsulullah," dedi, "mənə, Allahın hər şeydən əvvəl yaratdığı şey nədir, söyləyərsənmi?" Bu cavabı verdilər:
"Hər şeydən əvvəl sənin Peyğəmbərinin nurunu, öz nurundan yaratdı. Nur, Allahın qüdrəti ilə dilədiyi kimi gəzərdi. O zaman nə Lövhü Məhfuz, nə qələm, nə Cənnət, nə Cəhənnəm, nə mələk, nə səma, nə ərz, nə günəş, nə ay, nə insan və nə də cin vardı." 1Səmanı bütün haşmetiyle işıqlandıran nur, sonra ilk olaraq Hz. Adəmin alınında parladı. Sonra peyğəmbərlərdən peyğəmbərə keçərək İbrahimə (ə.s.) qədər gəldi. Ondan da oğlu Hz. İsmayıla intiqal etdi…
Hz. İbrahim, bu müqəddəs binanın təkrar inşası üçün Cənabı Haqqdan əmr aldı  və oğlu İsmayılla birlikdə dərhal işə başladı.
Kəbənin inşası tamamlanınca, ata oğul əllərini dərgahı İlahiyyə açaraq belə yalvardılar:
"Ey Rəbbimiz! Nəsilimizdən gələn Müsəlman ümmət içindən bir peyğəmbər göndər. Ki o, onlara ayələrini oxusun, Kitabı və hökmlərini öyrətsin. Onları günahlardan təmizləsin! "2   Cənabı Haqq, edilən bu səmimi duanı cavabsız buraxmadı və Hz. İsmayılın nəsilindən peyğəmbərlərin rəisi Hz. Məhəmmədi (s.ə.s.) göndərərək qəbul etdi. Bu gerçəyi Kainatın Əfəndisi, "Mən, atam İbrahimin duasıyam..." 3 buyuraraq ifadə etmişlər.
Hz. İsmayılın övlad və nəvələri getdikcə çoxaldı və Ərəb Yarımadasının hər tərəfinə dağıldı. İçlərindən Adnanoğulları, onlar içindən Mudaroğulları və onlar içindən də Qureyş Qəbiləsi digərlərindən üstün və fərqli oldu. Qureyş Qəbiləsi içində isə Haşimiler qolu hamısından daha çox fəzilət və şərəf tapdı.
Bu gerçəyi də şəxsən özləri bu şəkildə ifadə buyurarlar:
"Allah, İbrahimoğullarından İsmayılı, İsmailoğullarından Kinaneoğullarını, Kinaneoğullarından da Qureyşi, Qureyşdən də Beni Haşimi, Beni Haşimdən də məni seçmişdir." 4
"Mən dövrdən dövrə, (nəsildən nəsilə, ailədən ailəyə) seçilərək intiqal edən Adəmoğulları soylarının ən təmizindən gəldim, sonunda içində olduğum 'Haşimoğulları' ailəsindən doğuldum."
"Allah məni, daim halal ataların sülbünden, təmiz anaların rəhminə nəql edərək, sonunda atamla anamdan ızhar etdi. Adəmdən, ana-atama gələnə qədərki nesebim içində nikahsız birləşən olmamışdır."
1. Kastalanî , Mevabibü'l -Ledünniye:1/7
2. Bəqərə Surəsi, 129
3. İbni Hişam, Sire: 1/175; Taberi, Tarix: 2/128.
4. İbni Sad, Tabakat: 1/20. Müslim: 7/58

Salih Suruç

 

Məkkənin havası isti və çətinlikli idi. Uşaqların körpə bədənlərinə yaramırdı və onların sağlam böyümələrinə və sağlam böyümələrinə əlverişli deyildi. Çöldə isə hava gözəl, su şirin və təmiz, həyat sərbəst, iqlim isə münasib idi. Ayrıca çöldə yaşayan bəzi qəbilələrin dilləri də çox daha düz və hamar idi. Əsl və təzəliyini qoruyurdu. Əxlaqları da təmiz idi.
 Buna görə, o sırada Qureyş şərəflisi və irəli gələnləri daha sağlam böyümələri  və ayrıca düz, əslinə uyğun Ərəbcə öyrənib danışa bilmələri üçün Məkkənin xaricində çöldə yaşayan qəbilə qadınlarına ödənişlə əmizdirmək üzrə uşaqlarını təslim etməyi bir adət halına gətirmişlərdi. Uşaq 2-3 il, bəzən daha çox süd ananın yanında qalardı.
Bu səbəblə də yaylalarda yaşayan bir çox qəbilə, xüsusilə Sad bin Bəkr qəbiləsi qadınları ildə bir neçə dəfə karvan halında Məkkəyə gələr və yeni doğan uşaqları əmizdirmək üzrə yanlarına alıb  təkrar yurdlarına dönərdilər.
Məkkə ətrafındakı qəbilələr arasında Sad bin Bəkr qəbiləsi, xüsusilə şərəfdə, cömərdlikdə, mərdlik və təvazödə və Ərəbcəni düz danışmaqda təmayüz etmiş və hörmət qazanmış bir qəbilə idi. Buna görə, Qureyş irəli gələnləri daha çox bu qəbilə qadınlarına uşaqlarını təslim etmək istəyərdilər.

Bəni Bəkr Qəbiləsi Qadınlarının Məkkəyə Gəlişi
Rəsulu Əkrəm Əfəndimiz Süveybə Xatun tərəfindən əmizdirilirdi.
O sırada Sa'doğulları yurdunda o ana qədər çox az görülmüş şiddətli bir quraqlıq hökm sürürdü. Quraqlığın nəticə verdiyi qıtlıq, qəbilə xalqını yoxsul və pərişan buraxmışdı. Belə ki, yeyəcək bir şey tapmada belə çətinlik çəkirdilər. Dəvələri, qoyunları zəifləmiş və südləri kəsilmişdi.
Bu şiddətli qıtlıq və quraqlıq ilində də Bəni Bəkr qadınları, əmizdirəcək uşaq tapmaq və bu surətlə bir az dolanışıqlarını təmin etmək məqsədiylə Məkkəyə olduqca izdiham bir karvan halında gəldilər.
Gələn qadınların biri müstəsna hamısı özlərinə münasib bir uşaq tapdılar. Qəribədir ki, heç biri yetim oluşundan ötəri Sevimli Peyğəmbərimiz (s. ə. s. )i  götürməyə istəmədi. Çünki, çox ödəniş almayacaqlarını düşünürdülər.
Məkkəyə gec girən yalnız bir qadın vardı: iffəti, təmizliyi, həlm və həyası, yüksək əxlaq və fəziləti ilə qəbiləsi arasında tanınmış bir qadın. Əriylə növbəli yaşlı və zəif eşşəklərinə mindiklərindən karvandan geridə qalmışdı. Məkkəyə girdiyində, yeni doğulmuş Qureyş uşaqları, biri müstəsna, digərləri qabaqda gedən Bekroğulları qadınları tərəfindən götürülmüşdü. Və o, Mütləq Qüdrət Sahibinin qədər və hikmətiylə, əmizdirmək üzrə kimsəni tapa bilmədi.
Əri Haris də kədərliydi. Yoldaşlarının hamısı varlıqlı ailələrin uşaqlarını aralarında paylaşmışlar idi. Yalnız işin zahiri bir səbəbi olan gecikmək üzündən əli boş qalan bircə özləriydi. Solğun və kədərli bir çöhrə içinə basdırılmış bu iffətli qadın, İlahi qədərin özü üçün çəkmiş olduğu sadə proqramdan xəbərsiz, Məkkə küçələrində münasib bir uşaq tapa bilməmənin çətinliyi içində çarəsiz gəzirdi.
Bir  ara görünüşü ilə ətrafın hörmətini celbeden munis simalı yaşlı bir şəxs ilə qarşılaşdı. Bu şəxs, Kainatın Əfəndisinin babası Abdülmuttalib idi. Sanki bir-birlərinin dərdinə dərman olmaq üçün gəzib dayanırmışlar kimi baxışdılar. Sonra da danışmağa başladılar.
Abdülmuttalib,
"Sən hardansan?" deyə soruşdu.
Qadın,
"Bəni Sad qəbiləsi qadınlarından" cavabını verdi.
"Adın nə?"
"Həlimə."
Abdülmuttalib,
"Nə gözəl, nə gözəl! Sad və həlm, iki xüsusiyyətdir ki, dünyanın xeyiri də, axirətin izzət və şərəfi də buralardadır" dedikdən sonra dərin bir iç çəkdi. Arxasından da Həliməyə,
"Ey Həlimə! Yanımda yetim bir uşaq var. Onu, Sad oğulları qadınlarına təklif etdim, qəbul etmədilər. Heç olmasa gəl sən ona süd analığı et. Bəlkə onun üzündən bəxtiyarlığa, bolluq və bərəkətə çatarsan" dedi.
Həlimə gözlənilməz bu təklif qarşısında əvvəl tərəddüd keçirdi. Lakin yurduna əli boş dönmək istəmirdi. Bunun üçün tərəddüdünü məğlub edib və təklifi içindən qəbul etdi. Ancaq, ərinə soruşmadan və ondan icazə almadan  cavabını vermək istəmədi. Dərhal ərinin yanına döndü. Olub bitənləri izah etdikdən sonra,
"Əmizdirəcək uşaq tapa bilmədim. Yoldaşlarım arasına əli boş dönməyi də xoş görmürəm. Vallah, mən də gedib o yetimi götürəcəyəm" dedi.
Əri Haris, fikri ilə razılaşdı:
"Götürməndə bir xəta yox. Bəlkə də Allah, onun üzündən bizə bərəkət və xeyr lütf edər." 1
Bunun üzərinə dönüb Abdülmuttalibin yanına gəldilər. Abdülmuttalib, Həliməni götürüb Sevimli Peyğəmbərimiz (s. ə. s. )in nurlandırdığı Hz. Əminənin təvazökar evinə apardı.
Həlimə, Əfəndimizin yanına gəldi. Nurtopu Əfəndimiz, yundan ağ bir parçaya sarılı, yaşıl iplikdən bir örtünün üstündə mışıl mışıl yatırdı. Ətraf müşk kimi iy verirdi.
Həlimə, heyrət içində qaldı. Nur üzlü Əfəndimizə anında içi istiləndi. Elə ki, oyandırmağa belə könülü razı olmadı.
Artıq hüzn və ıztırap buludu Həliməni tərk etmişdi. Sevincindən uçacaq kimi idi. Uşaq tapa bilməmənin çətinliyi içində qıvrılıb dayanarkən, birdən beləsinə gözəl bir bala ilə qarşı-qarşıya gəlmək, nə böyük bəxtiyarlıq idi.
Halıma, çox dözə bilmədi. Kainatın Əfəndisinin başına yaxşıca yaxınlaşdı. Yorğanın ucunu yüngüldən qaldırdı. Pambıqdan yumşaq, qar kimi ağ, gül kimi iy verən əllərindən, mübarək alınlarından sevgi və bir ana şəfqətiylə öpdü. O anda Peyğəmbər Əfəndimiz də gözlərini açdı və Həlimənin bu səsinə şirin bir təbəssümlə cavab verdi. Razılaşmışlardı.
Biri uşaq tapa bilməmənin ıztırabı ilə əldən düşmüş və qəmli; digəri, qadınlar tərəfindən rədd edilən Nur Yetim. Qədər ikisinin də aləmini sevinclə doldurdu.

İlk Bərəkət
Artıq Nurtopu Əfəndimiz, könülünü cəzb etdiyi Həlimaənin qucağında idi.
Lakin bu da nə? Günlərdir zorla ət süd bulan sinələr, Əfəndimiz əmməyə başlar başlamaz dərhal südlə doldu. Sanki, hər bir məmə bir süd bulağı kəsilmişdi birdən.
Həlimə çaşdı, əri Haris heyrətlər içində qaldı.
Sağ məmə, Kainatın Əfəndisinin ağızında, sol məmə artıq ona sütqardaşı olan Həlimənin oğulu Abdullahın ağızında. Və Kainatın Əfəndisi bundan belə həmişə sağ məməni əməcək.

Dəvənin Məmələri Südlə Doldu
Həlimə, Nur Yetimi qucağından bir an belə endirməyə razı deyil. Dərhal Abdülmuttalib və Həzrəti Əminə ilə vidalaşaraq Məkkədən ayrıldılar.
Əminənin hüznünə göz yaşları da qarışdı və sanki bir bulud olub Nur balasının arxasından qaçdı.
Gecə Haris ailəsi, Məkkə xaricində rahat bir yuxu yatdı.
Səhər Haris dəvələri sağmağa qaçdı. Əlini aldığı hər məmə bir süd bulağı olmuşdu. Heyrətlər içində Həliməyə səsləndi:
"Ey Həlimə, bil ki, sən çox mübarək və xeyirli bir uşaq götürdün."
Həlimə ərini təsdiq etdi:
"Vallah, mən də elə olmasını ümid edirəm." 2
Məkkə artıq gerilərdə qalmışdı. Həlimə dişi eşşəyinin üstündə, qucağında isə Kainatın Əfəndisi vardı. O zəif, gücsüz və yoldaşlarından geridə qalan eşşəyə də nə olur? Bu nə sürət, bu nə sürətli gediş? Sanki gəlişində mindikləri eşşək deyildi.
Karvandakı bütün heyvanları keçib geridə buraxınca, Həlimənin yol yoldaşları çaşdılar və heyrətlər içində soruşdular:
"Ey Əbu Zueybin qızı! Təəssüflər olsun sənə. Bizi niyə gözləmirsən? Yoxsa mindiyin eşşək, gəlirkən bərabərindəki eşşək deyilmi?"
Eşşək eyni eşşək idi. Bir fərqlə, indi üzərində biri vardı: Kainatın Əfəndisi. Onu daşımanın şərəfi, , zəif heyvanı da coşdurmuşdu.
Həlimə yoldaşlarına cavab verdi:
"Xeyr, vallah, eşşək eyni eşşək; hətta mən onu sürmürəm belə. Öz-özünə belə sürətli gedir. Bunda bir qəribəlik var. "3
Çox təəssüf ki, hələ karvandakıların heç biri bu fərqliliyin haradan və nə üçün gəldiyini tapa bilmə bəsirətinə sahib deyildi.
Bəli, bütün bu olub bitənlər, nur üzlü balanın, gələcəyi bütün haşmətiylə qucaqlayacağına açıq işarələr idi.

Salih Suruç
 

Peyğəmbər Əfəndimizin Sinəsinin Yarılması
Quşluq günəşinin hər tərəfə tərtəmiz həyat saçdığı bir gözəl bahar günü idi.
Nur üzlü Əfəndimiz süd qardaşı Abdullahla birlikdə evlərinə yaxın çayırlıqda quzularını otladırdı. Bir ağacın altında çəməndən yam yaşıl xalçanın üzərinə oturmuş, şirin şirin danışırdılar. Bir müddət sonra da Abdullah ağacın sərin kölgəsində yuxuya getdi.
Kainatın Əfəndisi isə, oturduğu yerdən kainatı əhatə edən bənzərsiz gözəlliklərin Yaradıcısını düşünməyə başladı. Bu sırada quzular yayıla yayıla çox uzaqlaşmışlar idi. Onları geri çevirmək üçün Peyğəmbərimiz (s.ə.s.), Abdullahın yanından ayrıldı. Bir müddət getdikdən sonra, qarşısına ağ paltarlı iki adamın çıxdığını gördü. İkisi də gülər üzlü və sevimli idilər. Birinin əlində içi karla dolu qızıl bir tas vardı. Nur üzlü Əfəndimizin yanına yavaşca yaxınlaşdılar. Onu tutub İlahi bir xalça kimi dayanan yam yaşıl çəmənlərin üzərinə uzatdılar. Əfəndimizdə nə səs, nə səda, nə də təlaş vardı. Bu gülər üzlü, bu təmiz simalı və bu sevimli insanların özünə pislik etməyəcəyini bilirdi.
Ağacın sərin kölgəsində yatmaqda olan Abdullah bu sırada oyandı. Mənzərəni görüncə olanca sürətiylə təlaşlı təlaşlı evə vardı. Gördüyü mənzərəni ana və atasına izah etdi. Həyəcan və təlaşlarından, evlərindən necə çıxdıqlarının fərqində belə olmayan Həlimə ilə əri, bir anda Peyğəmbərimiz (s. ə. s. )in yanına gəldilər. Lakin, Abdullahın izah etdiklərindən əsər yox idi. Ortalıqda heç kim görünmürdü. Çünki, gələnlər aldıqları  vəzifələrini bir anda bitirib, gözdən itmişdilər. Yalnız ayaqda dayanan Kainatın Əfəndisinin rəngi açıq idi və gülümsəyirdi.
Çox təlaşa qapılan Həlimə və əri,
"Nə oldu sənə balam?" deyə soruşdular.
Kainatın Əfəndisi bunları izah etdi:
"Yanıma ağ paltarlı iki adam gəldi. Birinin əlində içi karla dolu bir tas vardı. Məni tutdular, sinəmi yardılar. Ürəyimi də çıxarıb yardılar. Ondan qara bir qan laxtası çıxarıb bir tərəfə atdılar. Sinəmi və ürəyimi o karla təmizlədikdən sonra ayrılıb getdilər. "1
Aradan illər keçəcək, özlərinə peyğəmbərlik vəzifəsi veriləcəkdi. Bir gün Səhabələrdən bəziləri,
"Ya Rəsulullah, bizə özünüzdən bəhs edərsinizmi?" deyəcəklər; Rəsulullah da,
"Mən atam İbrahimin duasıyam. Qardaşım İsanın müjdəsiyəm. Anamın isə yuxusuyam. O, mənə hamilə ikən Şam saraylarını işıqlandıran bir nurun özündən çıxdığını görmüşdü" dedikdən sonra, bəhsi keçən hadisəni də belə izah edəcək:
"Mən, Sad min Bekroğulları yanında əmizdirilib böyüdüldüm. Bir gün süd qardaşımla birlikdə evimizin arxasında quzuları otladırdıq. O sırada yanıma ağ paltarlı iki adam gəldi. Birinin əlində içi karla dolu bir qızıl tas vardı. Məni tutdular, sinəmi yardılar. Ürəyimi də çıxarıb yardılar. Ondan qara bir qan parçası çıxarıb bir tərəfə atdılar. Sinəmi və ürəyimi o karla təmizlədilər. "2
Bu hadisə ilə Peyğəmbər Əfəndimizin mübarək ürəyi, İlahi bir nur və Cənabı Haqq tərəfindən bir rahatlıq və bir ruh ilə genişlədilmiş olurdu. Eyni zamanda Rəsulullah Əfəndimizin nəfsi o yaşından etibarən qüdsi duyğular və İlahi nurlar ilə tə'yid edilərək, hər cür vəsvəsə və şübhədən təmiz hala gətirilirdi. Burada bunu da xatırlatmaq lazımdır ki, ürək yalnız şam qozası kimi bir ət parçası olaraq düşünülməməlidir. O, bir lətifə-i Rəbbaniyədir. Məsələyə işıq tutması baxımından Bədiüzzaman Həzrətlərinin ürək ilə əlaqədar bu şərhini də nəzərlərə ifadə etməkdə fayda vardır:
"Ürəkdən məqsəd, sanevberi (şam qozası) kimi bir ət parçası deyil. Ancaq, bir lətifə-i Rəbbaniyədir ki, məzhəri hissiyyatı, vicdan; makesi əfkarı, beyindir. Buna görə də, o lətifə-i Rabbaniyəyi tazammun edən o ət parçasına ürək təbirində belə bir lətafət çıxır ki; o lətifə-i Rabbaniyənin insanın mənəviyyatına etdiyi xidmət, cisimi sanevbərinin cəsədə etdiyi xidmət kimidir. Bəli, necə ki, bütün köçürü bədənə maü'l-hayatı nəşr edən o cisimi sanev bəri, bir maşını həyatdır; və maddi həyat onun işləməsiylə qaimdir; tünddəyə uğradığı zaman cəsəd də sükuta uğrayar. Həmçinin o lətifə-i Rabbaniyyə a'mal və əhval ilə canlandırar, işıqlandırar; nuru imanın sönməsiylə mahiyyəti, meyiti qeyri mütəhərrik kimi bir heykəldən ibarət qalar." 3
Aydın olan odur ki, maddi ürəyin iman, elm, hikmət, şəfqət kimi mənəviyyat ilə yaxın əlaqəsi vardır. Eyni şəkildə, maddi təmizliyin də mənəvi təmizlik ilə münasibəti mövcuddur. Beləliklə Rəsulu Əkrəm Əfəndimizin maddi ürəyinin yuyunub təmizləndikdən sonra elm, hikmət, İlahi nur və feyizlərlə doldurulmasını qeyri-adi görməmək lazımdır. 4

1. Sire, 1/174; Tabakat, 1/112; Taberi, 2/128
2. Sire, 1/175; Taberi, 2/128
3. Bədiüzzaman Səid Nursi, İşaratü'l-İ'caz, s. 79
4. Baxın: Məhəmməd Həmdi Yazar, Haqq Dini Quran Dili, 8/5911-5915

Salih Suruç
 

Əbu Talib son dərəcə mərhəmətli bir insan idi. Lakin olduqca kasıb idi. Məkkə ətrafında yayılan və şəhərə gətirilincə südündən faydalanılan bir neçə dəvəsindən başqa bir mala və mülkə də sahib deyildi. Ailəsi sıx olan Əbu Talib, halıyla dolanışıq cəhətdən böyük bir çətinlik içində olurdu.

Bütün bunlara baxmayaraq o, dürüstlüyü və doğru yaşayışıyla Qureyşlilər tərəfindən sevilər, sayılar və hörmət edilərdi. Hz. Əli, atasının bu vəziyyətini bu ifadələrlə dilə gətirər:

"Atam, Qureyşin kasıb, lakin irəli gələnlərindən şərəfli biri idi. Halbuki, özündən əvvəl, belə yoxsul olduğu halda, qövmünün ulu adamı olmuş bir kimsə gəlməmişdir."

Əbu Talib, yaşayışı baxımından da, Cahiliyyə dövrünün pislik və çirkinliklərindən uzaq idi. Qureyşli müşriklərin su kimi içdikləri içkini o, atası Abdülmuttalib kimi əsla istifadə etməzdi. Əbu Talib, hər halıyla Kainatın Əfəndisini himayə edəcək vəziyyətdə idi.

Əbu Talib, eyni zamanda qardaşı Zübeyrdən özünə keçən "Kəbə perdedarlığı" demək olan "Rifade" və "hacılara su içirmə xidməti" demək olan "Sikayə" vəzifələrini də icra edirdi. Nə var ki, çox xərc tələb edən bu vəzifələrin altından dar büdcəsiylə qalxa bilməyəcəyini anlayınca, üç həcc mövsümündən sonra bu vəzifələri qardaşı Hz. Abbasa təhvil vermək məcburiyyətində qaldı. "Sikayə" və "Rifade" xidmətləri Məkkənin fəthinə qədər Hz. Abbasın əlində davam etdi. Rəsulullah Məkkəni fəth etdikdən sonra bu vəzifələri yenə götürdü.

Saleh Suruç

Nəbiyyi Möhtərəm Əfəndimiz, süd anası Həlimə tərəfindən anası Hz. Əminəyə təslim edildiyində dörd yaşını bitirmiş, beş yaşına keçmişdi.
Təqvim Miladi 575 ilini göstərirdi.
Əziz ananın ürəyinə, hələ evliliklərinin ilk aylarında əbədi aləmə köç edən əri Abdullahın ayrılıq ağrısı ıztıraptan bir yumruq kimi oturmuşdu. Bu ıztırabı az da olsa yüngülləşdirən tək təsəlli qaynağı vardı: Biricik oğulu Məhəmməd (a. s. m.).
Hz. Əminə, olduqca şəfqət və məhəbbətiylə nur balasını qucaqlamağa çalışır, ona atadan yetim qalmanın da ağrısını bu şəkildə xatırlatmamağa cəhd göstərirdi.
Peyğəmbər Əfəndimiz, Məkkədəki təvazökar evin işığı idi, bərəkəti idi, gülü idi, dinclik və sevinci idi. Bu kiçik yaşda belə anasına kömək etməkdən əsla geri dayanmırdı. Hələ təmizliyə diqqət edişinə əziz anası pərəstişkar idi.
O, yalnız anasına qarşı deyil, tanışlarının hamısına qarşı köməksevər və hörmətli idi. Yoldaşlarının köməyinə qaçmaqdan zövq alardı. Bu səbəblə, yoldaşları da onu sevər, sayar və özüylə gəzib gəzməyə sanki can atardılar.
Bəli, Cənabı Haqq, yüksək və qüdsi peyğəmbərlik vəzifəsiylə məmur edəcəyi Rəsulunu, beləcə ən gözəl şəkildə böyüdür və ən mükəmməl surətdə tərbiyə edirdi.

Ata Qəbirini Ziyarət
Kainatın Əfəndisi, altı yaşında... Bu sırada Hz. Əminənin içinə Mədinəni ziyarət arzusu doğuldu. Məqsədi Abdülmuttalibin anası tərəfindən özlərinə dayı gələn Adiyy bin Neccaroğullarını görmək, həm də orada medfun olan bəxtiyar ərinin qəbirini ziyarət etmək idi.
Bu məqsədlə hazırlıqlar edildi. Günü gəlincə Məkkədən biricik oğulu və baxıcısı Ümmü Eymenlə birlikdə hərəkət etdi. Əminənin aləmi sevincli və şən olması lazım gəlirkən, əksinə hüznlə qapalı idi. Sanki bir daha bu müqəddəs diyara və bu Səadət Günəşinin doğuşuna səhnə olan mübarək evə qovuşa bilməyəcəkmiş kimi təkrar təkrar dönüb Məkkəyə baxırdı.
Mövsümün ən isti günlərində etdikləri yorucu bir səfərdən sonra Mədinəyə çatdılar. Əfəndimizin dayısı oğullarından Nabiganın evinə gəldilər.
Hz. Əminə, bu evin həyətində olan əziz ərinin qəbirinin başına gözyaşları içində yıxıldı. Gözyaşları Abdullahın qəbirinin torpağını bol bol suladı.
Peyğəmbər Əfəndimiz də, ilk dəfə ruhunda yetimliyin ağrısını bu mənzərə qarşısında duydu. O da, möhtərəm atasının qəbirinə damla damla gözyaşı səpdi. Sanki bu damlalar Hz. Abdullaha bir gül dəstəsi yerinə təqdim edilirdi.

Peyğəmbərimiz (s.ə.s.), Yəhudi Alimlərinin Diqqətini Çəkir
Mədinədə keçirdikləri şirin günlərinin birində, Peyğəmbərimiz (s.ə.s.), baxıcısı Ümmü Eymenlə, qaldıqları evin qapısı qarşısında otururdu. Oradan keçən ruhani paltarında iki Yəhudi, birdən diqqətlərini onun üzərinə tikdilər. Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) bu baxışlardan narahat olmuş kimi içəri girdi.
Yəhudilər keçib getmədilər və Ümmü Eymenə yaxınlaşaraq soruşdular:
"Bu uşağın adı nədir?"
Ümmü Eymen, onları tanımırdı. Pis niyyətli ola bilərlər ehtimalını nəzərə alaraq,
"Nə üçün soruşursunuz?" dedi.
Adamlar etimad təlqin edər şəkildə danışdılar.
"Bizim tanışımız bir uşağa bənzəyir də, onun üçün soruşduq. Lütfən söyləyərsinizmi, onun adı nədir?"
Ümmü Eymen, davranışlarından və danışmalarından çox qorxulacaq kəslər olmadığı qənaətinə gəlincə,
"Onun adı Əhməddir" dedi.
İki Yəhudi bu cavab üzərinə axtardıqlarını tapmış kimi bir-birlərinə təbəssümlə baxdılar. Sonra içlərindən biri Ümmü Eymenə yalvardı:
"Nə olar, onu bura bir az çağırarsanmı?"
Ümmü Eymen təkrar tərəddüdə qapıldı. Niyə, nə üçün istəyirdilər? Lakin adam bu tərəddüdü bu sözləriylə aradan qaldırdı:
"Bizlər," dedi, "yaxşılıqdan başqa bir şey düşünməyən insanlarıq. Kimsəyə zərər vermərik. Allah üçün onu sevirik və səndən çağırmağını istəyirik."
Ümmü Eymen, arzularını rədd etmədi. İçəri girdi. Bir az sonra Peyğəmbərimiz (s. ə. s. )lə birlikdə çıxıb gəldi:
Peyğəmbərimiz (s. ə. s. )i görər görməz iki Yəhudi də yerlərə qədər əyildilər. Sonra da sevgi və hörmət qarışığı bir əda içində Əfəndimizə yaxınlaşdılar. Onu təpədən dırnağa süzdülər. Sonra kürəyini açdılar, baxdılar. Hər ikisinin həyəcan və heyrətləri gözlərindən oxunurdu. Birinin digərinə belə dediyini Ümmü Eymen eşitdi:
" Bu uşaq, bu ümmətin peyğəmbəridir. Bu şəhər də onun hicrət edəcəyi yerdir. Bu məmləkətdə çox şiddətli döyüşlər, hicrətlər və böyük işlər olacaq." Bu sözlərindən sonra ikisi də uzaqlaşıb getdilər. Yenə, rəvayətə görə, Rəsulu Əkrəm Əfəndimiz, üzməyi bu ziyarəti əsnasında, Məni Neccar Quyusu deyilən suda öyrənmişdir.

Salih Suruc
 

Peyğəmbər Əfəndimizi candan sevən Babası Abdülmuttalib həyatında yalnız bir dəfə qısa bir müddət ondan uzaq qaldı.

Yəmən Hökmdarı Seyf bin Ziyezen, atasının ölkəsini Həbəşlilərdən geri almış və Sananın Gumdan şəhərində taxta oturmuşdu. Ərəbistanın dörd bir tərəfindən tayfa və qəbilə rəisləri onu təbrikə gəlirdilər.

Məkkəni təmsil edən Abdülmuttalibin başçılığında bir heyətin Gumdana getməsi lazım idi. Beləcə Məkkədən ayrılmaqla ilk dəfə Abdülmuttalib Peyğəmbərimiz (s. a. s. )dən uzaq qalırdı.

Uzun bir səfərdən sonra Gumdana çatan Qureyş heyətini Seyf bin Ziyəzən qəbul etdi. Abdülmuttalib hökmdardan icazə alaraq özünün üstünlüklərindən, atasının xeyirli bir hökmdar olduğundan bəhs etdi. Hansı heyət olduqlarını ifadə etmək üçün də sözlərini belə bağladı:

"Biz Allahın toxunulmaz etdiyi məmləkətin xalqı, Beytullahın xidmətçisiyik."

Bu danışması hökmdarın diqqətini çəkdiyindən,

"Ey şirin dilli adam, sən kimsən?" deyə soruşdu.

Abdülmuttalib,

"Mən Haşimin oğlu Abdulmuttalibəm" dedi.

Seyf, bir az daha diqqət kəsildi. Sevinc və həyəcan qarışığı bir səslə,

"Demək sən bacımızın oğlusan" dedi.

Abdülmuttalib,

"Bəli" deyə cavab verdi.

Bunun üzərinə Seyf, Abdülmuttalibə daha yaxın əlaqə göstərdi. Yanına yaxınlaşmasını istədi. Sonra da belə dedi:

"Qohum olduğumuzu öyrəndim. Ziyarətinizdən də çox məmnun oldum. Siz gecə gündüz söhbət edilməyə, oturulub danışılmağa, ayrılıb gedərkən də ikram olunmağa layiq, şərəfli və qiymətli kəslərsiniz." deyə danışdı.

Seyf, bu iltifatkar sözlərlə də kifayətlənmədi. Söylədiklərində səmimi olduğunu Abdulmuttalibi bir ay sarayında qonaq etməklə də isbat etdi.

Abdülmuttalib bir tərəfdən Nur Nəvəsini düşünürdü. Amma, hökmdarın istəyini də geri çevirə bilməzdi.

Hökmdarın əmriylə qonaqlarqalacaqları yerə aparıldılar. Yedilər, içdilər.

Abdülmuttalib və yoldaşları bir ay sarayda qaldılar. Bu müddət ərzində sanki unuduldular. Nə hökmdarla görüşə bildilər, nə də Məkkəyə dönmələrinə icazə verildi.

Sarayda günləri həmişə söhbətlə keçirdi. Müqəddəs kitablardan gələcək Peyğəmbərin sifətlərini öyrənmiş olan Seyf, bu söhbətlərdə bəzi ip ucları tuturdu. Necə ki, bir gün kimsənin fərqinə çata bilməyəcəyi bir sırada Abdülmuttalibi gizlicə yanına çağırdı. Onunla söhbət etmək istəyirdi. Abdülmuttalib yanına gəlincə,

"Ey Abdülmuttalib," dedi, "sənə bir sirr əmanət edəcəyəm. Bu sirrin səninlə əlaqəli olduğu qənaətini daşıyıram. Bu başqalarından gizlədiyimiz, bir kitabda tapdığım çox böyük və mühüm bir xəbərdir."

Abdülmuttalib maraqlandı,

"Nədir o?" deyə soruşdu.

Seyf sirrini açıqladı:

"O, bu sıralarda dünyaya gəlmiş olması olabiləcək bir uşağa aiddir. O, sizin tərəflərdə, Tihame bölgəsində doğulacaq.

İki kürək sümüyü arasında bir xalvardır.

Atası və anası ölüncə, onu babası və əmisi sırasıyla himayələri altına alacaq.

O, dostlarını və köməkçilərini sevəcək, düşmənlərini zillətə salacaq.

Ən şərəfli yerləri fəth edəcək, Qiyamət gününə qədər insanlara rəhbər və öndər olacaq.

Batil dinləri ortadan qaldıracaq, bütpərəstliyi yox edəcək, Rəhman olan Allaha ibadət edəcək.

Onun sözü müşkülləri həll edəcək, işi isə bəsirət və ədalət üzrə olacaq.

Daim yaxşılığı buyuracaq, yaxşılıq edəcək və insanları pislikdən çəkindirəcək."

Maraq və həyəcana qapılan Abdülmuttalib, hökmdarın bir az daha şərh etməsini və sirrini bir az daha açmasını istəyirdi.

"Ey hökmdar! Ömürün uzun, səltənətin daim və şanın uca olsun. O uşaq haqqında bir az daha şərh edərsənmi?" dedi.

Hökmdar, digər əlamət və işarələri saydıqdan sonra,

"Ey Abdülmuttalib," dedi.

"Bütün bu işarələrə baxılsa, bu uşağın babası sən olmalısan."

Bu sözləri eşidən Abdülmuttalib sevincindən dərhal səcdəyə bağlandı.

Bu səfər maraq və qarışıqlıq sırası Hökmdara gəlmişdi.

"Ey Abdülmuttalib! Yoxsa sən izah etdiklərimdən bir şeymi sezdin?" deyə soruşdu.

Könülüylə birlikdə gözlərinin içi də gülən Abdülmuttalib izah etdi:

"Ey Hökmdar," dedi. "Mənim Abdullah adında üzərində titrədiyim çox sevdiyim bir oğulum vardı. Onu qövmümüzün şərəflisindən Vehb bin ABDı Menafın qızı Amine ilə evləndirmişdim. Bir uşaq dünyaya gəldi. Onun iki kürək sümüyü arasında bir xalvardır. Saydığın əlamətlərin hamısını da üzərində daşıyır. Atası və anası da vəfat etdi. Özü indi mənim himayəmdədir."

Seyf qənaətində yanılmamış olmanın sevinci içində Abdülmuttalibə,

"Uşağını çox yaxşı qoru. Yəhudilər ona düşməndirlər. Onların özünə zərər verməsindən çəkin. Lakin Allah, onun düşmənlərinə imkan və fürsət verməyəcəkdir. Mənim köhnə kitablarda tapıb öyrəndiyimə görə, Yesrip (Mədinə) onun hicrət yeri olacaq və orada çox kömək görəcək" dedi.

Artıq həm Hökmdar, həm də Abdülmuttalib böyük bir müşkülü həll etmiş olmanın rahatlığı içində idilər.

Seyf bin Ziyezen sanki kəramətvari, peyğəmbərliyindən əvvəl Əfəndimizin peyğəmbərliyini beləcə xəbər verirdi.

Bir müddət sonra Hökmdar, Qureyş heyətini böyük ikram və lütfkarlıqlarla Məkkəyə yola saldı. Abdülmuttalibə verdiyi hədiyyələr digərlərinkindən çox böyük idi. Yola salarkən də ona, "O uşağın halında olan dəyişiklikləri hər il mənə bildirməyini xahiş edərəm" dedi.

Nə var ki, Seyf bin Ziyezen Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) haqqında babasından daha başqa bir məlumat ala bilmədən, hələ bu danışmaların üzərindən bir il belə keçmədən həyata gözlərini yumdu. 1

Heyətdəki yoldaşları yolda Abdülmuttalibə niyə özünə daha çox ikram və lütf edildiyini soruşdular. O yalnız,

"qısqanmayın: . .Bunun əlbəttə bir səbəbi vardır" deməklə kifayətləndi.

Bir aylıq ayrılıqdan sonra Məkkəyə çatan Abdulmuttalib Nur nəvəsini həsrətlə qucaqlayaraq, firak ağrısını visalin ləzzətiylə aradan qaldırmağa çalışdı.

1. İbni Həcər, İsabe, 1/134-135;İnsânü'l-Uyûn, 2/186

Saleh Suruç

Kainatın Əfəndisi, "Mən, atam İbrahimin duasıyam..." buyurmuşdur.
Hz. İsmayılın övlad və nəvələri getdikcə çoxaldı və Ərəb Yarımadasının hər tərəfinə dağıldı. İçlərindən Adnanoğulları, onlar içindən Mudaroğulları və onlar içindən də Qureyş Qəbiləsi digərlərindən üstün və fərqli oldu. Qureyş Qəbiləsi içində isə Haşimiler qolu hamısından daha çox fəzilət və şərəf tapdı.
Bu həqiqəti də şəxsən özləri bu şəkildə ifadə buyurur:
"Allah, İbrahimoğullarından İsmayılı, İsmailoğullarından Kinaneoğullarını, Kinaneoğullarından da Qureyşi, Qureyşdən də Bəni Haşimi, Bəni Haşimdən də məni seçmişdir." 1 "Mən dövrdən dövrə, (nəsildən nəsilə, ailədən ailəyə) seçilərək intiqal edən Adəmoğulları soylarının ən təmizindən gəldim, sonunda içində olduğum 'Haşimoğulları' ailəsindən doğuldum."
"Allah məni, daim halal ataların sülbünden, təmiz anaların rəhminə nəql edərək, sonunda atamla anamdan ızhar etdi. Adəmdən, ana-atama gələnə qədərki nesəbim içində nikahsız birləşən olmamışdır."

1.    İbni Sad, Tabakat: 1/20. Müslim: 7/58
Salih Suruç

Altı yaşında ikən anasını itirən Peyğəmbər Əfəndimizi yaşlı babası Abdülmuttalib himayəsinə götürdü.

Qureyşin rəisi Abdülmuttalib də nuru Əhmədidən nəsibini almışdı. O nur özünə çox üstünlük və sifətlər qazandırmışdı. Uzun boyu, böyükcə başı və heybətli görünüşünə; parlaq üzü, şirin sözü, utancaqlığı, nəzakət və üstün əxlaqı bir başqa gözəllik qatmışdı. Səbirli, ağıllı, anlayışlı, mərd və comərd idi. Yoxsul insanların qarınlarını doyurmaqdan böyük zövq alardı. Hətta bu comərdliyini, bu köməksevərliyini heyvanlardan belə əsirgəməzdi. Dağ başlarında aç susuz qalan qurdu, quşu da düşünərdi.

Cahiliyyə qaranlıqları arasında işıqlıq yoldan ayrılmayan bəxtiyarlardan biri idi. Allaha bağlı idi və axirətə inanardı. Verdiyi sözü nə bahasına olursa olsun mütləq yerinə yetirərdi. Necə ki, Cənabı Haqqa verdiyi sözü yerinə yetirmək üçün, ən çox sevdiyi oğlu Abdullahı bıçaqın altına yatırtmaqdan belə çəkinməmişdi. Qureyşlilər müdaxilə etməsəydilər, onu qurban edəcəkdi.

Cahiliyyə dövrünün çirkin adətlərindən uzaq dayandığı kimi, başqalarını da bunları etməkdən daşınmağa çağırardı. O zamanın zalım bir adəti olan qız uşaqlarını diri diri torpağa basdırmaqdan xalqı çəkindirərdi. Şərabdan, zinadan hər vaxt qaçınardı. Bütün gücüylə Məkkədə zülmə, haqsızlığa meydan verməməyə çalışardı.

Qonaq qarşılamaqdanda böyük həzz duyardı. Qohumlarıyla yaxından maraqlanar, onlara şəfqət və mərhəmət göstərərdi. Bu böyük xüsusiyyəti səbəbiylə Qureyşlilər ona "İkinci İbrahim" deyərdilər.

Ramazan ayı girincə Hira Mağarasında inzivaya çəkilib ibadətlə məşğul olardı. Bunu ilk dəfə  edən də özü idi.

Yaşlı baba eyni zamanda uşaq sevgisi, nəvə sevgisi nədir bilirdi. Hələ nəvəsi Kainatın Əfəndisi kimi tərtəmiz bir uşaq olunca, artıq sevgisinin sözümü olardı?

Həqiqətən Abdülmuttalib, ətrafa nur saçan nəvəsini canı kimi sevir, şəfqətli qanadları arasında onu nazlı bir bala kimi saxlayırdı. Onsuz heç bir yerə getmək istəmirdi. Bu yaşında belə Peyğəmbər Əfəndimizin davranışları kamil bir insanın hərəkət və davranışlarından fərqsiz idi. Getdiyi hər yerdə bu fövqəladə vəziyyəti hər kəs tərəfindən dərhal fərq edilirdi. Hətta zaman zaman yığıncaqlar və söhbətlərdə soruşulan suallara Abdülmuttalib, onunla müşavirə etdikdən sonra cavab verirdi.

Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) ilə babası Abdulmuttalibin münasibətləri necə idi?

Həqiqətən Abdülmuttalib, ətrafa nur saçan nəvəsini canı kimi sevir, şəfqətli qanadları arasında onu nazlı bir bala kimi saxlayırdı. Onsuz heç bir yerə getmək istəmirdi. Bu yaşında belə Peyğəmbər Əfəndimizin davranışları kamil bir insanın hərəkət və davranışlarından fərqsiz idi. Getdiyi hər yerdə bu fövqəladə vəziyyəti hər kəs tərəfindən dərhal fərq edilirdi. Hətta zaman zaman yığıncaqlar və söhbətlərdə soruşulan suallara Abdülmuttalib, onunla müşavirə etdikdən sonra cavab verirdi.

Kəbə divarının kölgəsində az qala hər vaxt Qureyşin rəisi Abdülmuttalib üçün bir döşək silsiləli olardı. Uşaqlarının heç biri bu döşəyin üstünə çıxmaz, ataları gələnə qədər ətrafında oturub gözləyərdilər.

Abdülmuttalib, uşaqlarından heç birini almazkən, Peyğəmbər Əfəndimizi qucaqlayaraq yan tərəfinə döşəyin üstünə oturdardı. Əmiləri tutub onu döşəyin üstündən endirmək istəyərdilər. Lakin, ataları buna mane olar və belə deyərdi:

"Oğulumu sərbəst buraxın. Vallah, irəlidə onun adı və şanı böyük olacaq. "Sonra da möhtərəm nəvəsini döşəyin üstünə, yan tərəfinə oturdar, əliylə kürəyini oxşayaraq ona olan sonsuz sevgisini ifadə edərdi. 1

Abdülmuttalib yatarkən Sevimli Peyğəmbərimiz (s. a. s. )dən başqası onu oyandırma cəsarətini göstərə bilməzdi. Xüsusi otağına ondan başqası icazəsiz girə bilməzdi. Yaşlı baba; nur üzlü nəvəsini süfrədə yanına, bəzən də dizinə oturdar, yeməyin ən ləzzətlisini ona yedirər və o gəlmədən yeməyə başlamağa icazə verməzdi.

Kainatın Əfəndisini, babası bir gün itən dəvəsini axtarışa göndərdi. Bir az gecikincə, itdi narahatlığıyla böyük bir təlaşa qapıldı. Kədəri üzündən oxunurdu. Dərhal Kəbəyə çataraq əllərini uca Mövlaya açdı və

"Allahım, Məhəmmədimi mənə geri lütf et!" deyə dua etdi.

Az sonra Peyğəmbər Əfəndimiz, dəvə ilə birlikdə çıxıb gəldi. Babası, özünü sevinclə qucaqladı və

"Biricik balam," dedi. "Sənin üçün o qədər kədərləndim, o qədər fəryad etdim ki, artıq bundan sonra səni yanımdan əsla ayırmayacağam və tək başına bir yerə göndərməyəcəyəm."

Həqiqətən də Abdülmuttalib, vəfatına qədər nəvəsini bir kölgə kimi izləməkdən geri dayanmadı.

1. Sire, 1/178; Tabakat, 1/118, Ensab, 1/81

Saleh Suruç

Peyğəmbər Əfəndimiz iyirmi yaşına girmişdi.

Son Ficar Hərbində çox kimsə həyatını itirmiş, çox qan axmışdı. Bununla Ərəb qəbilələri arasındakı düşmənlik duyğusu daha da pisləşmişdi. Hər an sadə səbəblər üzündən böyük hadisələr çıxa bilər, adam öldürülə bilər, qəbilələr bir-birinə hücum edə bilər vəziyyətə gəlinmişdi.

Məkkədə çöldən gələn xaricilər üçün can, mal və namus təhlükəsizliyi deyə bir şey qalmamışdı. İstəyən istədiyi xaricinin malını ala, qarşılığında tək qəpik ödəmirdi.

Aciz və gücsüzlər hər cür zülmə məruz qalır və bunlara etiraz etmə cəsarətini göstərə bilmirdilər.

Bu vəhşilik saçan mənzərəyə bir çarə olmasılazım idi. İnsanlıq şərəfinə yaraşmayan bu hərəkətlərin qabağına keçilməli idi. Lakin, nə edilə bilərdi?

Namus əhlinin, haqsızlıq qarşısında vicdanı izdirab duyanların, cəmiyyətin təhlükəsizlik və asayişini düşünüb dayananların həll etmək istədikləri məsələlər idi bunlar.

Yəmənin Zebid Qəbiləsindən birinin bir dəvə yükü malının şəhərin irəli gələnlərindən As bin Vail tərəfindən qəsb edilməsi hadisəsi oldu.

Zebidlinin kömək istəmək məqsədiylə döydüyühər qapı, üzünə bağlanılırdı. Sonunda Əbu Kubeys Dağına çıxaraq düşdüyü zülm və təhqiri Qureyşlilərə yüksək səslə bildirməyi sınadı və bu yüksək təpədən şəhər xalqını köməyə çağırdı. 1

Bu dəvət, cəmiyyətin pərişan halını düşünən başları oyandırdı. Dərhal bir yerə toplanılaraq bu sui-istifadələrə, bu qeyri qanuni davranışlara çarə axtarışa qoyuldular. Bu mövzuda başı çəkən və Məkkənin xatiri sayılar böyüklərini bir araya gətirməyə təşəbbüs göstərən ilk şəxs, Peyğəmbərimiz (s.ə.s. )in əmisi Zübeyr oldu. 2

Haşim, Muttalib, Zühre, Esed, Həris, Teymoğullarının irəli gələnlərindən bir çoxunun iştirakı ilə, Məkkənin zəngin, etibarlı və ən yaşlısı sayılan Abdullah bin Cudanın evində toplanıldı və "Hil-fu'1-Füdul" cəmiyyəti quruldu. Uzun uzandıya danışıb mübahisə  etdikdən sonra bu maddələri qərar aldılar:

1) Məkkədə, istər yerlisindən, istər çöldən olsun-zülmə uğramış kimsə buraxılmayacaq.

2) Bundan belə Məkkədə zülmə əsla meydan verilməyəcək, zalıma əsla dözüm və fürsət tanınmayacaq.

3) Məzlumlar zalımlardan haqqlarını alanaqədər məzlumlarla birlikdə hərəkət ediləcək. 3

Cəmiyyət üzvləri, bu əhdləri üzərində stabillik edəcəklərinə dair də beləcə andda oldular:

"Dənizlərin bir ət parçasını işıldadacaq suları qalmayıncaya, Hira və Sebir Dağı yerlərindən silinib gedənə, Kəbədə zəbtim ibadəti [Kəbənin təvafı əsnasında Hacerü'1-Esved'e əl sürtülməsi və izdiham səbəbindən şəxsən əl sürtülə bilmirsə uzaqdan salamlama işarəsinin edilməsi.> ortadan qalxana qədər bu əhdimizdə sadiq qalacayıq. "4

Qurulan bu cəmiyyətə "Hilfu'1-Füdul" adı verildi.

Səbəbi belə izah edilir.

"Hilf" and, "füdul" isə fazıllar demək.

Məkkədə olduqlarıbir sırada Cürhümi Qəbiləsindən Fəzl adında iki adam ilə, Qatara Qəbiləsindən Fudayl adında biri şəhərdə zülmə və təcavüzə meydan verməmək barəsində andda olmuşlar.

Qureyş irəli gələnləri də bunlara bənzər səbəblərdən ötəri bir araya gəlib qərar aldıqlarından, "Fazıllar Hadisəsi"ni xatırlama babında bu cəmiyyətə "Hilfu'1-Füdul" deyildi. 5

Cəmiyyətin etdiyi ilk iş, Yəmənli Zebidinin ticarət məqsədiylə gətirdiyi malın As bin Vaildən geri alınması oldu.

Sevimli Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) də, hələ iyirmi yaşında bir gənc olmasına baxmayaraq, yaşlılardan təşəkkül edən bu cəmiyyətə əmiləriylə birlikdə qatılmış və zülmə qarşı birləşmədə, rəyini müsbət olaraq göstərmişdir.

Bu, Əfəndimizin gənc yaşından bəri yetkin düşüncələrə sahib olduğunun, zülmə qarşı nifrət duyduğunun və hələ o zamandan bəri qövmü və qəbiləsi arasında böyük bir etibara layiq görüldüyünün ifadəsidir.

Şəfqət və mərhəmət timsali şəxs, əlbəttə peyğəmbərliklə vəzifələndirilmədən əvvəl də məzlumun imdadına qaçacaq, bu barədə göstərilən səylərə köməkçi olacaq. Çünki o, gözəl əxlaqı tamamlamaq məqsədiylə göndərilmişdi. Elə isə, gözəl əxlaqa vasitə olan hər səyə özü də qatılacaqdı.

Necə ki, özlərinə İlahi risalət vəzifəsi verildikdən sonra da, adı çəkilən cəmiyyətə qatılmış olmaqdan duyduğu məmnuniyyəti bu ifadələrlə bəyan buyuracaq:

"Abdullah bin Cudanın evində edilən andlaşmada mən də oldum. Məncə o and, qırmızı tüklü dəvələrə sahib olmaqdan daha sevimlidir. Mən ona İslamdövründə belə çağırılsam razılıq edərəm. "6

1. Süheyli, Ravdü'l-Ünf, 1/91.

2. Tabakat, 1/128; Ravdü'l-Ünf, 1/91

3. Sire, 1/141; Tabakat, 1/129; 93

4. Tabakat, 1/129; Ravdü'l-Ünf, 1/93

5. Sire, 1/142; Tabakat, 1/129

6. Sire, 1/141-142; Tabakat, 1/129; Ravdü'l-Ünf, 1/94; İbni Kəsr, Sire, 1/261

Saleh Suruç

      Diyanət İşləri Başqanlığından mövzuyla əlaqədar verilən açıqlamanı yazmağı yetərli görürük:

      Məcid Məcidinin "Muhəmməd (s.a.s)" adlı filmi tərəfimizdən izlənilib aşağıdakı qənaətə gəlmişik:

     1. Əməvi-Haşimi münaqişəsi bariz bir şəkildə göstərilib Əməvilər küfrün, Haşimilər isə haqqın öndəri olaraq təsvir edilmişdir.

     2. Hz. Əlinin üzü də Hz. Peyğəmbərin üzü kimi gizlənmək surətiylə ikisi sanki eyniləşdirilmişdir.

     3. Şiə qaynaqlar istinad alındığı üçün Əbu Talib mücahid bir müsəlman olaraq göstərilir, buna qarşı Hz. Əbubəkr, Hz. Ömər kimi səhabənin öndə gedənlərinə yer verilmir.

     4. Filmin musiqiləri kilsə musiqiləri kimi olub xüsusilə Əminə xarakteri qucağındakı körpə və geyim-kecimiylə Hz. Məryəmi xatırlatmaq surətiylə bir Xristian filmi təəssüratı verir.

     5. Hələ peyğəmbər olmamışdan əvvəl bir çox qeyri-adi şeylər göstərən, davamlı olaraq möcüzə göstərən bir peyğəmbər imici verilmiş, xüsusilə dənizdən balığın yağdığı səhnədə mistisizm sanki zirvəyə çıxmışdır.

     6. Filmin əvvəlindən sonuna qədər Peyğəmbərimizə davamlı olaraq tələ qurmağa çalışan bir portret çəkilərək Yəhudilərə gərəyindən çox yer verilmişdir.

     7.Ad qoyma mərasiminin olduğu səhnədə Ərəblərin davranışlarını alçaldan Yəhudi: "İndi peyğəmbər bunlardan çıxacaq?" deyəndə digər Yəhudi: "Bunlardan deyil, bunlar üçün" demək surətiylə sanki Peyğəmbərimizin Ərəblərdən çıxmasının onlar üçün bir şərəf olmadığı, əksinə onların pərişan hallarının bir göstəricisi olduğu ifadə edilərək Şiə dünyasının bu istiqamətdəki əzilmişliyi bərpa edilməyə çalışılmışdır. 

     Nəticə olaraq sadalanan bu mənfi istiqamətlərdən ötəri İslami həssaslığı olan kütlələrin tənqid oxlarından xilas ola bilməyəcək olan sözü gedən filmin bəhsi keçən kütləyə çox da faydası olmayacaqdır.

     Bununla birlikdə istər ölkəmizdə Peyğəmbərimizi kifayət qədər tanımayan kütlələrdə, istərsə də Qərb dünyasında adından söz salınacaq xüsusiyyətdə bir filmin olduğu da şübhəsizdir. Xüsusilə kino texnikası baxımından müvəffəqiyyətli olan bu filmdə Peyğəmbərimizin rəhmət və sevgi dolu mesajlarının olduğu səhnələr izləyənlərə təsir edəcək və cildlərlə kitabla çata bilmədiyimiz kütlələrə Peyğəmbərimizin tanıdılmasında müsbət istiqamətdə və əhəmiyyətli faydalar icra edəcəkdir. 

    Bundan başqa vizual məlumatın yazılı məlumatın önünə keçdiyi və daha təsirli olduğu bu əsrdə, işin asanına qaçıb tənqid etmək yerinə, bu mövzuda bizdən sanki işıq ili məsafəsində qabaqda olan Qərbin kinosu kimi təsirli bir silahıyla silahlanmaq çox daha yerində bir davranış olacaqdır. Məğlubiyyətlərində belə qəhrəmanlıq hekayələri ortaya çıxaran filmlər çəkmək surətiylə millətlər üzərində təsir meydana gətirməyə çalışan və bu mövzuda da son dərəcə müvəffəqiyyətli olan dövlətləri bu sahədə nümunə götürüb gerçək qəhrəmanlıq hekayələriylə dolu olan tariximizi və dinimizin sevgi, şəfqət və mərhəmət dolu geniş mesajlarını ağ pərdəyə köçürərək şiddət və terror dini olaraq təqdim edilən Uca Dinimizin üzərindəki bu pis idrakı aradan qaldıra bilərik.

     Hindistan istehsalı olan "My Name s Khan" adlı kino filmi, islamî bir film olmamasına baxmayaraq, İslamın terrorla eyniləşdirilməyəcəyinə dair verdiyi mesajlarla bu mövzuda bir çox İslam ölkəsinin / aliminin edə bilməyəcəyi bir töhfəsini vermişdir.

     Yalnız subliminal mesajlar verilməsi üçün belə milyon dollarlıq büdcələrlə filmlərin çəkildiyi bu zamanda, mövcudu tənqid etmək yerinə daha yaxşısını ortaya qoymaq adına nələr edə biləcəyimizin müzakirəsini etməyin çox daha məhsuldar olacağı qənaətindəyəm. Lazım olsa bu mövzuda qurum olaraq ssenaristlərlə birlikdə işləmək surətiylə bizlər də əlimizi daşın altına qoymalıyıq.

Xəlil KILIÇ

DİYK Mütəxəssis Yrd.

Allah Rəsulunu (s.ə.s) niyə qəbul etmədilər?

Əslində, Yəhudi və Xristianların bəziləri Allah Rəsulunu çox yaxşı tanıyırdılar. Amma kin və həsədləri iman gətirmələrinə mane olurdu. Özü də Onu qəti və dəqiq tanıyırdılar ki, inanmaq üçün bircə dəfə Allah Rəsuluna baxmaq kifayət edərdi. Çünki onlar Allah Rəsulunun bütün xüsusiyyətlərini bilirdilər. Qurani-Kərim bu həqiqətə belə işarə edir:

اَلَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ وَإِنَّ فَرِيقاً مِنْهُمْ لَيَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ

“Kitab (Tövrat və İncil) verdiyimiz şəxslər onu (Muhəmmədi) öz oğullarını tanıdıqları kimi tanıyırlar. (Buna baxmayaraq) onların bir qismi, şübhəsiz ki, həqiqəti bilə-bilə gizlədir”. ([Bəqərə surəsi, 2/146)

Ayədə Allah Rəsulunun adı çəkilmədən “Onu” deyilməsi göstərir ki, bütün Əhli-Kitabda son peyğəmbər nəzərdə tutularaq “O” deyiləndə həmişə Tövrat və İncildə adı çəkilən şəxs başa düşülürdü. O da, heç şübhəsiz ki, Həzrət Muhamməd (s.ə.s) idi və Onu öz övladlarından daha yaxşı tanıyırdılar.

Həzrət Ömər (r.a.) Abdullah b. Salamdan (r.a) soruşur:

– Allah Rəsulunu öz övladın kimi tanıyırdınmı?

– Öz övladımdan daha yaxşı tanıyırdım.

Həzrət Ömər ikinci dəfə “Necə?” deyə soruşur. Abdullah İbn Salamın bu cavabı verir:

– Övladım haqqında şübhə edə bilərəm. Xanımım məni aldatmış ola bilər. Lakin Allah Rəsulunun son peyğəmbər olduğuna zərrə qədər şübhə etmirəm.

Bu cavab Həzrət Öməri elə sevindirir ki, qalxıb Abdullah b. Salamın başından öpür. (İbn Kəsir, Təfsirül-Quranil-azim, 1/195; Suyuti, əd-Dürrül-mənsur, 1/357; Əbus-Suud Əfəndi, İrşadı-əqlis-səlim, 1/176.)

Qısqanclıq və həsəd

Bəli, onlar Allah Rəsulunu çox yaxşı tanıyırdılar. Lakin iman başqa, tanımaq tamam başqadır. Tanıyır, amma iman edə bilmirdilər. Qısqanclıqları və həsədləri iman etmələrinə mane olurdu.

وَلَمَّا جَاءَهُمْ كِتَابٌ مِنْ عِنْدِ اللّٰهِ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَهُمْ وَكَانُوا مِنْ قَبْلُ يَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُوا فَلَمَّا جَاءَهُمْ مَا عَرَفُوا كَفَرُوا بِهِ فَلَعْنَةُ اللّٰهِ عَلَى الْكَافِرِينَ

“Onlara Allah tərəfindən əllərindəkini (Tövratı) təsdiq edən bir kitab (Quran) göndərildiyi zaman (onu qəbul etmədilər). Halbuki əvvəllər kafirlərə qələbə çalmaq üçün (“Tövratda adı çəkilən axırzaman peyğəmbər gəlib bizə yardım edəydi!” – deyə Allaha) yalvarırdılar. Bildikləri (peyğəmbər) gəl­dikdə isə, (paxıllıq edib) ona inanmadılar. Allah kafirlərə lənət eləsin!” (Bəqərə surəsi, 2/89)

Allah-Təala bu ayə ilə onların Rəsulunu qəbul etməməsinin əsl səbəbini bəyan edirdi. Əsas məsələ son nəbinin Yəhudi olmaması idi. Əgər Allah Rəsulu Yəhudilərin içindən çıxmış olsaydı, şübhəsiz ki, Onu başqa cür qarşılayardılar.

Necə ki Abdullah b. Salam (r.a.) Allah Rəsulunun hüzuruna gələrək: “Ya Rəsulullah, məni bir yerdə gizlədin və Mədinədə nə qədər Yəhudi alimi varsa, hamısını çağırın. Sonra da onlardan məni və atamı necə tanıdıqlarını soruşun. Şübhəsiz cavabları müsbət olacaq. Sonra da mən gizləndiyim yerdən çıxıb müsəlman olduğumu elan edim”, – deyə təklif etmişdi. Allah Rəsulu də bu təklifi qəbul buyurmuşdu. Abdullah b. Salam evin bir yerində gizləndi. Gələn Yəhudi alimləri yerlərinə keçdilər. Peyğəmbərimiz soruşdu:

“Siz Abdullah b. Salamı və atasını necə tanıyırsınız?” Cavab verdilər: “O və atası bizim aramızda ən bilikli və ən şərəfli insanlardandır”. Allah Rəsulu:

“O, məni təsdiq etsə, siz nə deyərsiniz?” – deyəndə isə:

– Mümkün deyil, ola bilməz – dedilər. Elə bu əsnada da Abdullah b. Salam (r.a.) gizləndiyi yerdən çıxdı. Şəhadət gətirib Allah Rəsulunun peyğəmbərliyini təsdiq etdi.

Çaşıb qaldılar və bir az əvvəlki sözləri inkar edib: “O, bizim aramızda ən şərli insandır və ən şərli adamın oğludur”, – dedilər. Peyğəmbərimiz (s.a.s.) bu ikiüzlülərin hüzurunda daha çox qalmasına izin vermədi. (Buxari, Ənbiya, 1; Mənaqibül-ənsar, 45)

Bu hadisə də açıq-aşkar isbat edir ki, Yəhudilər Allah Rəsulunu tanıyırdılar. Ancaq qərəz və ifrat mühafizəkarlıq onları iman et­mə­yə qoymurdu.

Salmani-Farisi (r.a.) də bu mövzuda öz-özlüyündə bir dəlildir. Əvvəllər atəşpərəst idi, amma haqq dini tapmaq arzusu ilə alışıb-yanırdı. Sonra Xristianlığı gördü, kilsəyə qapandı. Kilsənin rahibi vəfat edəndə ondan yanına getmək üçün bir rahib məsləhət görməyi xahiş etdi, o da onu tanıdığı bir rahibin yanına göndərdi. Beləcə bir çox ruhanilərin yanında qaldı. Nəhayət, son anlarını yaşayan bəxtiyar bir rahibdən də eyni şeyi istədi. Xristian alim də Salman Farisiyə Rəsulullahı nişan verdi:

“Övladım, indi artıq elə bir adam qalmayıb ki, sənə tövsiyə edə bilim. Ancaq son nəbinin zamanı çox yaxınlaşdı. O, İbrahimin hənif dinindən olacaq, İbrahimin hicrət etdiyi yerdə zühur edəcək, ancaq başqa bir yerə hicrət edib orada məskunlaşacaq. Onun nəbi olduğuna dair açıq-aşkar dəlillər vardır. Gedə bilsən, oraya get. O, sədəqə yeməz. Hədiyyə qəbul edər və iki çiyni arasında peyğəmbərliyinə dəlil olan bir möhür vardır”.

Ardını özündən dinləyək:

“Rahibin dediyi yerə getmək üçün bir karvan axtarıb tapdım və məni də özləri ilə aparsınlar deyə yol haqqı təklif etdim. Razı oldular. Ancaq Vadil-Quraya gəlincə zülm edib məni kölə kimi bir yəhudiyə satdılar. Həmin yerdə xurma bağçalarını görüncə: “Hər halda bura rahibin mənə xəbər verdiyi yerdir”, – dedim. Bir gün Bəni-Qüreyzə yəhudilərindən biri gəlib məni bu adamdan satın aldı və Mədinəyə apardı. Orada xurma bağçalarında işləyirdim. Allah Rəsulundan heç bir xəbər ala bilməmişdim. Yenə bir gün ağaca çıxıb xurma yığırdım, yəhudi sahibim də ağacın altında oturmuşdu. Az sonra onun bir əmisi uşağı gəldi. Hirslə: “Allah qəhr etsin, bütün camaat Qubaya gedir. Məkkədən gələn bir adam peyğəmbərliyini elan edib və onlar da Onu peyğəmbər sanırlar!” – dedi. Həyəcandan titrəməyə başladım. Az qala ağacdan sahibimin üstünə yıxılacaqdım. Cəld ağacdan düşüb: “Nə deyirsən? Nə deyirsən? Bu, nə xəbərdir?” – deməyə başladım. Sahibim mənim bu həyəcanımı görüncə əlinin arxası ilə mənə bərkdən vuraraq: “Sənə nə? Öz işinlə məşğul ol!” – dedi. Mən də: “Heç, sadəcə nə olduğunu öyrənmək istədim”, – dedim. Təkrar ağaca çıxdım. Axşam olanda nəyim varsa, yığıb Qubaya yollandım. Allah Rəsulu səhabələri ilə birlikdə oturmuşdu. “Siz kasıb adamlarsınız, mən də sədəqə verəcək yer axtarırdım. Bunları sizə sədəqə gətirdim, buyurun yeyin”, – dedim. Allah Rəsulu yanındakılara; “Siz yeyin”, – dedi. Özü isə heç toxunmadı. Ürəyimdə: “Rahibin dediyi birinci əlamət budur”, – dedim. Ertəsi gün yenə getdim və: “Bu, sədəqə deyil, hədiyyədir, buyurun yeyin”, – dedim. Allah Rəsulu səhabələrinə təklif etdi, özü də yedi. “İkinci əlamət də düz çıxdı”, – dedim.

Səhabələrdən biri vəfat etmişdi. Allah Rəsulu da dəfnlə əla­qədar Baqiül-Qarqada (Mədinə qəbiristanlığı) gəlmişdi. Yanına çatıb salam verdim. Sonra da arxa tərəfinə keçdim və kürəyindəki peyğəmbərlik möhürünü görməyə çalışdım. Niyyətimi anladı. Onsuz da, çiyinləri açıq idi və peyğəmbərlik möhürünü gördüm. Üçüncü əlamət də rahibin illərlə əvvəl dediyi kimi idi. Özümü saxlaya bilmədim, dərhal sarılıb çiynindəki möhürü öpməyə başladım. Allah Rəsulu (s.a.s.): “Bir dayan görək!”, – dedi, çəkildim. Qarşısında oturub başıma gələnləri bir-bir danışdım. Çox sevindi. Ona danışdığım şeyləri səhabələrin də eşitməsini istədi…” (İbn Hişam, əs-Siratün-nəbəviyyə, 2/41-47.)

İnad və həsədi buraxıb Ona yönələnlər Onu tapdı və Ona məftun oldu. Dünənlə bu gün arasında keyfiyyət baxımından zərrə qədər fərq yoxdur. Bu gün də minlərlə, yüz minlərlə insan Onun haqq olduğunu görüb təsdiq edir və son rəsul olduğunu bütün dünyaya hayqırır. Ancaq dünənlə bu gün arasında bir məsələdə də fərq yoxdur: bu gün də inadkarlıqdan əl çəkməyənlər Onun risalətini bilə-bilə qəbul edə bilmirlər.

Rəqabət hissi

Muğirə b. Şubə (r.a.) nəql edir: “Əbu Cəhillə birlikdə oturmuşduq. Allah Rəsulu gəldi və bəzi şeylər izah edərək təbliğ etməyə başladı. Əbu Cəhil həyasızca: “Ya Muhamməd! Əgər bunları o biri tərəfdə təbliğ etdiyinə dair şahid axtarmaq üçün edirsənsə, heç yorulma, mən sənə şahidlik edərəm, indi mənim yaxamı burax!” – dedi. Allah Rəsulu bizdən ayrıldı. Mən Əbu Cəhildən soruşdum: “Həqiqətən Ona inanmırsanmı?” Cavab verdi: “Əslində, bilirəm ki, O, peyğəmbərdir. Lakin Haşimilərlə köhnədən aramızda bir rəqabət var. Onlar “rifadə, siqayə vəzifəsi bizdədir”, – deyib öyünürlər. Üstəlik “peyğəmbər də bizdən çıxdı” desələr, artıq buna dözə bilmərəm”. (İbn Əbi Şeybə, Musannəf, 7/255-256.)

Qüreyşlilər yığışıb məsləhətləşdilər və Utbə b. Rəbiəni Allah Rəsulunun yanına göndərmək qərarına gəldilər. Utbə gedib Onu yolundan döndərəcəkdi. Bu şəxs o dövrün ziyalılarından olub ərəb ədəbiyyatına vaqif varlı bir insan idi. İki Cahan Sərvərinin hüzuruna gəldi və sözlə məntiq oyunları oynamağa başladı: “Ya Məhəmməd! Sən xeyirlisən, yoxsa atan Abdullah?” Peyğəmbərimiz bu suala cavab vermədi. Xeyr, bəlkə də, axmağa ən layiqli cavabla – sükutla cavab verdi. Utbə davam edərək: “Əgər onun səndən daha xeyirli olduğunu qəbul edirsənsə, şübhəsiz, o, sənin bu gün təhqir etdiyin ilahlara ibadət etdi. Yox, əgər özünü ondan daha xeyirli görürsənsə, o zaman danış ki, izah etdiklərini mən də dinləyim”, – dedi.

Allah Rəsulu soruşdu: “Sözün qurtardımı?” Utbə: “Bəli!” – deyib susdu. İki Cahan Sərvəri diz çökdü və “Fussilət” surəsini başından etibarən oxumağa başladı. 13-cü ayəyə:

فَإِنْ أَعْرَضُوا فَقُلْ أَنْذَرْتُكُمْ صَاعِقَةً مِثْلَ صَاعِقَةِ عَادٍ وَثَمُودَ 

çatanda Utbə dözə bilmədi. Qızdırmalı xəstə kimi titrəyirdi. Əllərini Allah Rəsulunun mübarək dodaqlarına apardı. Taqəti qalmamışdı. “Sus, ya Muhamməd! İnandığın Allah xatirinə sus!” – dedi və qalxıb getdi.

Məkkə böyükləri nəticəni gözləyirdilər. Əbu Cəhil Utbənin gəlişini heç bəyənməmişdi. Yanındakılara: “Getdiyi kimi qayıtmır”, – dedi. Utbə düz evinə getdi. Dinlədiyi ayələr onu ildırım kimi vurmuşdu və bir az sonra şeytana ağıl öyrədən Əbu Cəhil gəlib qapıda dayandı. Utbənin iman etməsindən qorxur və dərhal müdaxilə etməyi düşünürdü. Utbənin zəif damarını çox yaxşı bilirdi. Onu qürur damarından tutacaqdı. Belə dedi:

– Ya Utbə, eşitdim ki, Muhamməd sənə hədsiz iltifat göstərib. Orada sənə ziyafət verib, yedirib-içirib. Sən də bu iltifata dözə bil­məyib Ona iman etmisən. Camaat arasında belə danışırlar…

Utbə hirsləndi:

– Hamınız bilirsiniz ki, mənim Onun yeməyinə ehtiyacım yoxdur. Aranızda ən varlı mənəm. Lakin Muhammədin söylədikləri məni sarsıtdı. Çünki oxuduğu şeir deyildi. Kahin sözünə isə heç bənzəmirdi. Nə deyəcəyimi bilmirəm. O, doğru sözlü insandır. Onun oxuduqlarını dinləyərkən Ad və Səmudun başına gələnlərin bi­zim də başımıza gələcəyindən qorxdum…” (İbn Kəsir, əl-Bidayə vən-nihayə, 3/61-64; İbn Hişam, əs-Siratün-nəbəviyyə, 2/130-132.)

Başqa səbəblər

Əslində, bu etiraflar bir-iki adamla qurtarmırdı. Ümumi qənaət eyni idi. Lakin qorxu, tamah, hərislik və inad kimi mənfi hislər iman gətirməyə mane olurdu. Bəli, həm də həqiqəti bildikləri hal­­­da iman gətirə bilmirdilər.

Allah-Təala bu ayə ilə həm onların halını anladır, həm də Rə­su­luna təsəlli verir:

قَدْ نَعْلَمُ إِنَّهُ لَيَحْزُنُكَ الَّذِي يَقُولُونَ فَإِنَّهُمْ لاَ يُكَذِّبُونَكَ وَلَكِنَّ الظَّالِمِينَ بِآيَاتِ اللّٰهِ يَجْحَدُونَ

“Bilirik ki, onların dedikləri söz səni çox kədərləndirir. Həqiqətdə isə onlar səni yalançı hesab etmirlər (ürəklərində sənin həqiqi pey­ğəm­bər olduğunu yaxşı bilirlər). Ancaq o zalımlar (müşriklər) Allahın ayələrini inadla inkar edirlər”. ([11]Ənam surəsi, 6/33)

“Onlar səni əsassız yerə ittiham edirlər. Bu ittihamlar da səni üzür. Əsla o nəfsinə məğlub olanların və əməllərindən əl çəkə bilməyən bədbəxtlərin sözləri səni üzməsin. Həm də əslində onlar səni şəxsən yalanlamırlar. Bəli, onların heç biri sənə yalançılıqda ittiham etmirlər. Çünki onlar da bilirlər ki, sən yalan danışmaqdan uzaqsan. “Əmin” adını Sənə məhz onlar verib. Bunların ağılsızlığına bax ki, sənə atdıqları iftiralara özləri də inanmırlar, öz ağıl və mühakimələri də bu böhtanları inkar edir, amma  yenə də əlləri əməllərindən qalmır. Elə isə kədərlənməyinə nə gərək var!”

Əsl kədərlənməli insanlar işığın ətrafında dayansalar da, könül pəncərələrini dünya və axirətin açarlarına sahib bir Zata açmayan və Ondan faydalanmayan bədbəxtlərdir.

Özünə ayələrimizdən bir qisimini göstərək deyə, qulunu (Muhammədi) bir gecə Məscidi-Haramdan, ətrafını mübarək etdiyimiz Məscidi-Əqsaya (İsra -gecə yürüyüşü- ilə) aparan (Allah, hər cür nöqsanlıqdan) münəzzəhdir. Şübhəsiz ki, Səmi'(hər şeyi eşidən), Basir (haqqıyla görən), ancaq Odur. (İsra surəsi, 1)

   "Madam bu insanlar içində, bu kainat Sâni'inin (kainatı sənətlə yaradan Allahın) məqsədlərini ən mükəmməl bir surətdə bildirən və bu kainat tilsimini kəşf edən(sirlərini ortaya çıxaran) və xilqətin muammasını (yaradılışın gizliliklərini) açan və rübubiyyətin (Allahın tərbiyə və idarə ediciliyinin) səltənətinin gözəlliklərinə ən mükəmməl tərzdə dəllallıq (vasitəçilik) edən Muhamməd aleyhissalatu vəssəlamdır. Əlbəttə bütün insanların fərdləri içərisində elə bir mənəvi seyr ü süluku (mənəvi mərtəbələrdə səyahəti) olacaqdır ki, cismani (maddi) aləmdə seyr ü səyahət surətində bir Meracı (yüksəlməsi) olacaqdır. 'Yetmiş min pərdə' təbir olunan bərzax-ı əsma (isimlərin pərdələrinin) və təcəlli-i sifət və əf'al (sifətlərin və feillərin bütün kainatdakı parıldamalarının) və mövcudat təbəqələrinin arxasına qədər qat-ı məratib edəcəkdir (mərtəbələr keçəcəkdir). İşdə Me`rac budur." (Sözlər, 31. Söz, 245)   

    Bəli, Allah Rəsulu (s.ə.s) bu möcüzəvi səfərdə ruhu və vücudu ilə iştirak etmişdir. Bunun dəlilləri belədir:

   1. Qurani-Kərimdə bu hadisə təsvir edilərkən işlənən sözlər Rəsulullahın bu səfərə ruhən və cismən getdiyini göstərir. “Qulunu bir gecə Məscidül-Haramdan Məscidül-Əqsaya qədər…” ifadəsindəki “əbd” (qul) sözü ruh və bədəni ehtiva edir. “Əbd” sözü Quranın digər ayələrində də bu mənada işlənir. Nəss həqiqi mənanı verirsə, onun təvilinə (şərhinə) girmək doğru deyildir. Üstəlik bu səfər yuxuda olarkən və yalnız ruhla baş tutsaydı,  ayədə  “…qulunun ruhu ilə…” sözü işlənərdi. 

    2. İsra-Merac hadisəsindən bəhs edən “İsra” surəsi “Subhanəlləzi əsra bi abdihi” ayəsi ilə başlayır ki, ərəblər də heyrətamiz bir hadisə ilə qarşılaşıb dəhşətə gələndə “sübhanallah!” deyərdilər. Bu surənin belə bir cümlə ilə başlaması göstərir ki, burada qeyri-adi hadisələr təsvir olunacaq. Əgər bu, yuxuda görülmüş olsaydı, heyrətamizliyinə işarə edilməzdi. 

    3. Mövzu ilə bağlı bir ayədə “Sənə (Meracda) göstərdiyimi insanlar üçün bir fitnə (imtahan vəsiləsi) etdik“ (İsra, 17/60) ifadəsi işlənir ki, meydana gələn bu hadisə də ruh və bədənin birgə iştirakına işarədir. Belə ki, Rəsulullah əvvəllər də mənəvi aləmə dair bir çox hadisədən xəbər vermişdi. Ancaq müşriklər bunların heç birinə bu şəkildə qəti etiraz etməmişdilər və onlar bir imtahan vəsiləsi olmamışdı. Onsuz da, insanlar yuxularında bir çox qəribə hadisələr görür, keçilməz məsafələr aşırlar. Səhər durub bunları camaata danışanda da heç kim olanları qəribə qarşılamır və qeyri-mümkün hesab etmir. Ancaq İsra-Merac hadisəsini eşidən müşriklər ona qarşı çıxmış, bunun mümkün olmadığını iddia etmişdilər. Əgər İsra və Merac ancaq ruhla, cismən deyil, sırf mənən gerçəkləşmiş olsaydı, hadisəni bu cür sərt və kəskin etirazlarla qarşılamazdılar.        4. İsra və Meracın ruh və cisimlə olduğu haqda səhabə və ümmətin icması (yekdil fikri) var. Hz. Əbu Bəkir, Hz Ömər, Hz. Osman, Hz. Əli (Allah hamısından razı olsun) kimi böyük səhabələr bu hadisənin ruh və bədənlə gerçəkləşməsi məsələsində həmfikirdilər.

    5. Bu hadisədən sonra istər Ümmü Haninin Allah Rəsuluna görə narahat olması, istərsə də Onun (s.ə.s) öz əndişələri göstərir ki, İsra və Meraca ruh və bədəni ilə getmişdir. Əgər Rəsulullah İsra və Meraca cismi ilə deyil, yalnız ruhu ilə getsəydi, insanların bunu qəbul edib-etməyəcəyinə dair əndişə olmazdı.

   6. Əgər İsra və Merac yuxuda və sırf ruhla baş versəydi, nə Rəsulullahın peyğəmbərliyinə dəlil, nə də bir möcüzə sayılardı. Çünki insanlar yuxuda uçur, normal həyatda mümkün olmayan işləri görür, hər cür xariqüladə hadisələri görə bilir. Ancaq heç birini qəribə hadisə və ya möcüzə kimi təqdim etmir. Heç kim də yuxuda görülən bu cür şeyləri inkar etmir.

   7. Göz nə (sağa-sola) yayındı, nə də uzağa getdi. And olsun ki, (Peyğəmbər) Rəbbinin ən böyük qüdrət nişanəsini gördü. (Nəcm surəsi)

   8. Həmçinin Allah Rəsulunun Məscidül-Əqsada digər peyğəmbərlərə namaz qıldırması bu hadisənin ruh-bədən bütövlüyündə baş verdiyini isbat edir.

   Bütün bunlardan aydın olur ki, İsra və Merac Allah Rəsulunun bir möcüzəsidir. Qurani-Kərim, sünnə və icma (Əshabın yekdil rəyi ilə əqaid hökmünə çevrilmiş dinin əmrləri.) bu hadisənin olduğunu təsdiq edir.

Miladi 571, Aprel ayının iyirmisi Bazar ertəsi günü dünyaya gəlmişdir.