Mövzusunda ən çox maraqlanılan

Özünün xristian və ya yəhudi olduğunu söyləyən bir qadınla evlənmək caizdir. Nigah etibarlıdır. Ancaq şəxsiyyətində xristian yazdığı halda özü ateist olan bir qadınla evlənmək caiz deyil.

Müsəlman qadın və kişi, müşriklərlə evlənə bilməz. Müşrik qadın, Allaha başqa şeyləri şərik qoşan, məsələn bütə, ulduzlara, alova ya da heyvana ibadət edən qadındır.

Allah Təala belə buyurur: "Ey iman edənlər! Allaha şərik qoşan qadınlarla, onlar iman etmədikcə evlənməyin... (1)

Bir müsəlman kişinin Yəhudi və ya xristianlardan bir qadınla evlənməsində bir qorxu yoxdur. Bu mövzuda üləma icma etmişlər.Ayədə belə buyurulur: "...Sizdən əvvəl özlərinə kitab verilənlərdən yenə azad və iffətli qadınları, mehirlərini verib evləndirin, onlar sizə halaldır. "(2)

Əhli kitab olan bir qadınla evliliyinin mübah olmasındakı hikmət; bu qadının müsəlmanla evlənməsi səbəbi ilə Allaha, peyğəmbərlərə, axirət gününə, İman etmə ehtimalıdır.

Müsəlman bir qadının müsəlman olmayanla evlənməsi

Müsəlman bir qadının bir kafirlə evlənməsi icma ilə haramdır. "Müşrik kişilərlə iman etmədikcə onlarla mömin qadınları evləndirməyin. " (3)

Çünki belə bir evlilikdə, mömin qadının küfrə düşməsi qorxusu vardır. Ər, arvadını öz dininə çağıracaq. Qadınlar ümumiyyətlə kişilərinə uyğunlaşdırar və onların etdiklərindən təsirlənərlər və onları dinlərində təhrik edərlər. (4)

Bir kişinin iki bacısı ya da qadın İlə bibi və ya xalasını bir nikahda toplaması haramdır. Allahu Təala evlənilməsi haram olan qadınları açıqlayarkən: "Əgər yetim qızlarla (evlənəcəyiniz təqdirdə) ədalətlə rəftar edə bilməyəcəyinizdən qorxarsınızsa, o zaman sizə halal olan (bəyəndiyiniz) başqa qadınlardan iki, üç və dörd nəfərlə nikah bağlayın! Əgər (onlarla da) ədalətlə dolanmağa əmin deyilsinizsə, o halda təkcə bir nəfər (azad) qadın və ya sahib olduğunuz kənizlə evlənin (yaxud: o halda təkcə bir nəfər azad qadınla evlənin və ya əlinizin altında olan kənizlərlə kifayətlənin). Bu, ədalətli olmağa (ədalətdən kənara çıxmamağa) daha yaxındır.," (5)

Hədislərdə də bu mövzu genişlədilərək açıqlanmışdır: "Qadın ilə bibi və xalası bir nikah altında toplana bilməz." (6)

Bir-birinə çox yaxın olan qadınlarla eyni anda evlənmənin qadağan edilməsinin hikməti, daha çox əxlaqidir. Bu cür evliliklərdə bir-birinə yaxın qohum olanları  eyni anda evləndirmək, onlar arasında qısqanclıq və rəqabətə gətirib çıxarar. Silayi rəhmin kəsilməsinə səbəb olar. Çox dəfə bir-birləriylə razılaşa bilməz, uyğunlaşa bilməzlər. Belə bir vəziyyət haramdır.

(1) Bəqərə, 221

(2) Maidə, 5

(3) Bəqərə, 221

(4) Fətvayyi Hindiyyə 11/330

(5) Nisa, 23

(6) Buxarı. Nigah. 27

Mustafa Kasadar Sadiq Akkiraz Qadın İlmihalı S. 356-357

1- Digər səmavi dinlər pozulmasaydı İslam dini mövzusuna gəlincə bu bir fərziyyədir və fərziyyələr haqqında şərh etmək də səhv olacaq. Hər şey Allahın elmindədir və gələcəkdə necə olacaqsa Allah onu o şəkildə bilməkdədir.

Səmavi kitablar öz zamanlarında göndərilməsi lazım olan ən mükəmməl kitablardır. Necə ki, bir ibtidai məktəb uşağına vurma cədvəlinin öyrədilməsi, nə əskikdir nə də çoxdur. Lakin universitetdəki tələbəyə vurma cədvəlinin öyrədilməsi, əbəsdir və əskikdir. Bunun kimi, Qurandan əvvəl gələn kitablar, öz zamanlarının ən yaxşısıdır və o zamanlarda onların göndərilməsi hikmətdir.

2- İncil Hz. İsaya göndərilən; Tövratın əslini təsdiqləyən, İnsanlar tərəfindən pozulan Tövratın hökmlərini doğrusunu açıqlamaq üzrə göndərilmişdir. Hz. İsa dövründə Tibb rəvacda idi.

Hz. Davud İsrailoğullarına göndərilən peyğəmbərlərdən. Həm peyğəmbər, həm sultan yəni hökmdar idi. Soy baxımından Yaqub (ə.s.)ın Yəhuda adlı oğuluna dayanır. Süleyman (ə.s.)ın atasıdır. Qüdsdə doğuldu. Orada yaşadı və orada vəfat etdi. Özünə İbrani dilində Zəbur kitabı verildi.

Özünə İbrani dilində Zəbur kitabı gəldi. Bu kitab, mənzum şəkildə olub, köhnə mənzum kitabların ən məşhurudur. Zəbur, məşhur dörd ilahi kitabdan biri olub, Tövratdan sonra göndərilmişdir. Vəz və nəsihət şəklində olub, Tövratı qüvvətləndirdi. Onu açıqlayıb onunla əməl etməyə çağırdığından,Tövratın hökmlərini qüvvədən qaldırmadı. Davud (ə.s.), həzrəti Musanın gətirdiyi dini qüvvətləndirmişdir.

Yəhudi İnanc və İbadət Şəkilləri

Yəhudilikdə ən əhəmiyyətli iman əsasını, Allahın varlığına və birliyinə olan inanc təşkil edər. (3) Onun birliyi, yaradılmamışlığı, əvvəlinin və sonunun olmayışı, hər şeyi bilişi, bütün varlıqların Yaradanı olması vs. kimi Allah inancı vardır.

İnanclarına görə Tanrının ən sevimli milləti Yəhudilərdir. Bunun ən böyük dəlili, Tanrının İsrailoğulları ilə Musanın şəxsində Sinadakı əhdləşməsidir. İnanclarına görə Tanrı, insanlığı işıqlandırmaq və xoşbəxt etmək üçün İsrailoğullarını seçmiş, "nəbi"lərini vəzifələndirmişdir. Bu mövzuda Musanın əhəmiyyətli bir yeri vardır. Çünki Tövrat Ona verilmişdir. Tanrı, kainatı davamlı olaraq idarə etməkdədir. Onun gücünün çatmayacağı heç bir iş yoxdur.

Yəhudilikdə axirət inancı tarixi bir inkişaf izləmişdir. Tövratın bəzi hökmlərində axirət inancına dair işarələr vardır.

Xristianlıq inanc və İbadət Şəkilləri

Xristianlıq monoteist bir dindir, incillərdə və digər müqəddəs mətnlərdə bu anlayışı dəstəkləyən ifadələr mövcuddur. Ancaq yenə eyni mətnlərdə və kilsənin səhih qəbul etdiyi incil mətnlərində isa üçün "Tanrının Oğulu" Allah üçün də "Ata" terminlərinin istifadə edildiyi görülməkdədir. Xristianlığın müqəddəs kitabında keçən "Mən və Ata birik", "Atanızın Ruhu", "Allahın Ruhu" vs. deyimlər, bunlar təsis olaraq şərh olunmaqdadır.

Xristianlıqdakı iman təsdiqinə girən əsasların nələrdən meydana gəldiyi incil mətnlərində açıq bir şəkildə iştirak etməməklə birlikdə, bu prinsiplərin ilk Həvarilərdən etibarən təsbitə başlandığı, son şəklini isə IV və V. əsrdəki konsillerde aldığı məşhur bir qənaət halındadır. Bununla birlikdə inanclar mövzusunda gərək kilsələr, gərək məzhəblər arasında bəzi ortaq ana ünsürlər olduğu kimi fərqli anlayışlar da vardır.

Bəzi Dinlər Tarixçilərinə görə, monoteizm inancının hakim olduğu Yəhudi ətrafında çıxmış olan "teslis" inancı, böyük bir ehtimalla isanın tanrılaşdırılmasının təbii bir nəticəsidir. Bunun yanında Ruhu'l-Kuds'ün də ayrı bir ilahi varlıq sayılması üç ayrı tanrı anlayışına zəmin hazırlamışdır. Daha sonrakı dövrlərdə bəzi kəlamı ifadələrlə açıqlanmağa çalışılan teslisin üç ünsürü (Ata, Oğul, Ruhu'l-Kuds) bir üluhiyyətin üç ayrı görünüşü olan bu günki düsturun mənimsənməsiylə nöqtələnilmişdir.

Hz. Adəmd Aleyhissalam`dan Peyğəmbər Əfəndimiz sallallahu aleyhi və səlləm`ə gələnə qədər bütün peyğəmbərlərin təbliğ etmiş olduqları iman əsasları birdir. Bu xüsus, peyğəmbərlərin təbliğ etdikləri bütün haqq dinlərin ortaq bir xüsusiyyətidir. Heç bir peyğəmbər iman əsaslarını dəyişdirmədiyi kimi, ona hər hansı bir əlavə də etməmişdir. Hz. Adəm insanları nələrə inanmağa çağırmışsa, son peyğəmbər Hz. Muhəmməd aleyhissalatu vəssəlam da ümmətini o əsaslara iman etməyə dəvət etmişdir.

İlâhî dinlər arasında iman əsasları barəsində heç bir fərq olmadığı kimi, xüsusi ilə təməl ibadətlər barəsində də fərq yoxdur.

Dinin dirəyi olan namaz da bütün peyğəmbərlərə və onların ümmətlərinə fərz olmuş bir ibadətdir. Fərq, yalnız vaxtlarda və rükət sayındadır. Bizə isə, savab baxımından əlli vaxta bərabər, beş vaxt olaraq fərz oldu.

Namazın keçmiş ümmətlərə də əmr edildiyi xüsusu birbaşa Qur`anı Kərîm'də ifadə edilməkdədir. Məsələn, bir ayədə Hz. İbrahim Aleyhissalam`ın davamlı namaz qıldığı və nəsilinin də namaza davam etmələrini istədiyi belə xəbər verilər:

"Ya Rəbbi, məni və mənim nəsilimdən olanları namaz da davamlı et. Ey Rəbbimiz, duamı qəbul et." (İbrahim Surəsi, 40)

Hz. Musa Aleyhissalam da namazla əmr olunmuşdu. Maidə Surəsinin 12-ci ayəsində İsrailoğullarından namaz qılmaları barəsində qəti söz alındığı ifadə edilər.

Hz. Şuayb Aleyhissalam da çox namaz qılardı. Hətta bu səbəblə özünə həqarət edilmək istənmişdi. Bu da Qur`anı Kərimdə belə bəyan buyurular:

"Onlar dedilər ki: 'Ey Şuayb, atalarımızın ibadət etdiklərini tərk edib mallarımız haqqında dilədiyimizi etməkdən imtina etməmizi sənə namazınmı əmr edir?" (Hud Surəsi, 8)

Yenə Qur`anı Kərim`də Hz. Ishak və Yaqubun, Hz. Zəkəriyanın, Hz. İsanın (Allah`ın salamı Onlara olsun) namaz qıldıqları bildirilməkdədir.

Digər tərəfdən oruc və zəkat da yalnız Peyğəmbərimizin ümmətinə məxsus ibadətlər deyil. Necə ki, Qur`anı Kərimdə bu ibadətlərin digər ümmətlərə də fərz olmuş olduğu bildirilməkdədir. Məsələn, Bəqərə surəsinin 183-cü ayəsində tərcümə olaraq belə buyurular:

"Ey iman edənlər! Oruc, sizdən əvvəlki ümmətlərə fərz olduğu kimi, sizə də fərz oldu. Ta ki, günahdan çəkinib təqvaya qovuşasınız."

Bəli, namaz, oruc, zəkat və daha bir çox ibadətlər digər peyğəmbərlərin şəriətlərində də vardı. Lakin zamanla Yəhudi və Xristianlar bu ibadətləri tərk etdilər və ya dəyişdirdilər.

O halda, "Müsəlmanlar namazı Yəhudilərdən götürmüşlər" demək yerinə, "Cənab-ı Haqq namazı Yəhudilərə və digər ümmətlərə də əmr etmişdir" demək daha doğrudur.

Cənnətin açarı imandır. Oradakı mövqe və dərəcələri təyin edən isə ibadətlər və haramlardan çəkinməkdir. Bu baxımdan iman etməmiş birinin cənnətə getməsi mümkün deyil. Tək islam alimləri özünə haqq din çatmamış insanları bunlardan müstəsna edər.

Bilindiyi kimi, dinlər üçə ayrılır: Səmavi dinlər, təhrif edilmiş dinlər və batil dinlər. "Doğrusu Allah qatında din ancaq İslamdır" (Al-İmran surəsi, 19) ayəsinin açıq hökmünə görə, bəşər ağlının məhsulu olan batil dinlər kimi, Tövrat və İncilin təhrifi ilə səmavilik xüsusiyyətini itirən Yəhudilik və Xristianlıq da Allah yanında etibarlı deyil.

"Kim, İslamdan başqa bir din axtarsa, o kimsədən bu din əsla qəbul edilməz və o, axirətdə itirənlərdən olar." (Al-İmran surəsi, 85)

Din deyilincə əvvəl etiqad, sonra da ibadət ağla gəlir. Buna görə, İslam xaricində qalan dinlərdəki Allah inancı, mələk, kitab, rəsul, axirət və qədər anlayışı həqiqəti ilə tam uyğunluq göstərmir deməkdir.

"Bir şey sabit olsa ləvazimatıyla sabit olar" qaidəsi məşhurdur. Bir şey üçün qaçınılmaz lazımlar, yəni xüsusiyyətlər, şərtlər vardır. O şeyi bunlardan ayrı düşünə bilməzsiniz. Məsələn, ruh deyildimi həyat onun lazımıdır; həyatı ruhdan ayıra bilməzsiniz.

Bunlardan birinə inanmayan insana mömin deyilməz. Məsələn Allaha inanan lakin axirətə inanmayan insan mömin deyil. Bu adam üçün, "Allah inancında mömin" lakin "axirət inancında kafir" kimi ikili bir təsnif edilə bilməz. Bu belə olduğu kimi, Allah inancı da tecezzi qəbul etməz. Yəni, "Allahın varlığına inanaram, amma qədim olduğunu qəbul etməm" deyən bir insan Allaha deyil öz zehinində qurduğu bir ilaha inanmış olar.

Bu iki qanuna görə, Allaha imanın səhih ola bilməsi üçün imanın altı şərtinin hamısına Quranın bildirdiyi kimi inanılması lazımdır. Çünki insanlara və cinlərə Allahı tanıdan ən son və ən mükəmməl kitab odur; heç bir təhrifə və dəyişikliyə düşməyən yeganə səmavi kitab da odur.

Mövzuya bir neçə istiqamətdən cavab vermək daha uyğun olacaqdır:

Cavab 1:

Bu mövzunu yaxşı qavraya bilmək üçün əvvəl bu ayə və hədisləri göz önünə gətirmək lazımdır:

1. "Yaxşılıq və təqva mövzusunda yardımlaşın, günah və həddi aşmaqda yardımlaşmayın və Allahdan qorxub çəkinin ..." (Maidə, 5/2)

2. "Zülm edənlərə ən kiçik bir meyl göstərməyin, yoxsa sizə atəş toxunar. Sizin Allahdan başqa vəliləriniz də yoxdur, sonra kömək da görə bilməzsiniz." (Hud, 11/113)

3. "O (Allah) sizə Kitabda: 'Allahın ayələrinə küfr edildiyini və onların ələ salındığını eşitdiyiniz, onlar bir başqa sözə  keçənə qədər onlarla bir yerdə oturmayın, yoxsa siz də onlar kimi olarsınız.' deyə endirdi. Həqiqətən, Allah münafiqlərin da, kafirlərin də hamısını cəhənnəmdə bir yerə toplayacaqdır. " (Nisa, 4/140)

Mövzunu başqalarına bənzəmə nöqtəsindən ələ alan hədis-i şəriflər vardır. Bunlardan biri budur:

"Kim hər hansı bir qrupa bənzəyərsə o da onlardandır." (Əbu Davud, Libas 4)

Xüsusilə bu hədisi-şərif çox əhəmiyyətli psixo-sosial gerçəklərə işarə edir. Şəkli bənzəmək nəticədə etiqadı bənzəməyə aparacağını anladır.

İbn Xaldun da mövzuyla əlaqədar olaraq əhəmiyyətli tarixi gerçəklərə izah verir. Məğlubların qalibləri təqlid etmə psixologiyası yaşadıqlarını anladır. (İbn Xaldun, Müqəddimə (trc.) I / 374-75.)

Cavab 2:

İslam Dini yeni bir nizamla ortaya çıxmış, əvvəlki dinlərin hökmlərini tamamilə qüvvədən qaldırmışdır. Bu dinin gecəsi də gündüzü qədər işıqlıqdır. Müsəlman anasına bağlı olaraq doğular, tabe olaraq deyil. Yəni o elmiylə, mədəniyyət cəhətdən, yüksək əxlâqıyla və dindarlığı ilə hər kəsə nümunə olur, hər kəs onu təqlid etməyə çalışır. O isə heç kimi təqlid etməz. Çünki dini ona kifayət qədər vəsait təqdim etmiş, ehtiyacını qarşılamışdır. Təbii ki, bu tabelik və matbuiyet elm və texnikada, sənətdə deyil. Çünki elm və texnika Müsəlmanın itmiş malıdır, onu harada, kimin yanında tapsa almağa daha haqlıdır. O halda tabelik və tabe olunan olmaq əxlaq, din, ədalət və haqqı sevməkdən.

O halda digər dinlərin müqəddəs saydığı günləri qeyd etmək, onların adətlərinə uymaq, böyük günahlardandır.

Buna bir neçə misal verək:

a) Qərb ölkələrində olduğu kimi, xarici qadın və kişilərin bir yerdə toplanıb rəqs etmələri, müxtəlif oyunlar tərtibləmələri İslama görə böyük günahlardandır. Bir müsəlmanın onlara etina göstərərək bu kimi şeyləri halal qəbul etməmək şərtiylə etsə böyük günah işləmiş olur.

b) Gözəllik yarışmaları, bilindiyi kimi daha çox qeyri müsəlman ölkələrdə həyata keçirilir. Bundan məqsəd, şəhvətpərəstlərə qadın bədəniylə ziyafətlər çəkməkdədir. Eyni zamanda gənc qızları bu kimi axlâqsızlıqlara etina etdirmək surətiylə onları başdan çıxarmağa istiqamətlidir. Təbii Qurana və sünnəyə görə, bir müsəlman qadının bu cür müsabiqələrə qatılması, soyunub ətini nümayiş etməsi böyük bir günah və ağır bir cinayətdir. Çünki əxlaqı ifsad etməkdə, qadının analıq vəqarını aşağı salmaqda, onu bayağı bir əşya kimi hərraca çıxarmaqdadır.

c) Miladın müqəddəs günlərini Xristian aləmiylə birlikdə qeyd da böyük günahlardan biridir. Müsəlmanların qaçınması lazımdır. Öz milli və dini günlərimizdə təbrikləşməyimizdə isə saysız faydalar vardır. Hər şeydən əvvəl dini və milli âdətlərimizi yaşatmış, uşaqlarımıza gözəl nümunələr vermiş olarıq. (Bax. Cəlal Yıldırım, İslam Fiqhi)

Cavab 3:

1. Milad Baba, Yeni il, Christmas bayramı kimi başqa dinlərin əlaməti, simvolu olan günlərə, o günü təzim və qeyd etmə məqsədilə iştirak etmək, eyni məqsədlə o günlərdə tebrikləşmək və hediyyələşmək, yenə eyni məqsədlə hind toyuğu və s. almaq, yemək, ziyafət çəkmək, eyni məqsədlə bu cür qeyd etmələrə qatılmaq, o günlərdə bayram niyətiylə uşaqlara paltar almaq və bişirdikləri yeməkləri bişirmək caiz deyildir.

2. Belə zamanlarda, belə zamanlara xas hind toyuğu və s. şeyləri sırf qidalanmaq üçün almaq, ucuz poçt xidmətindən faydalanmaq üçün təbrikləşmək haram deyilsə də onlara bənzəmə, onların proqramlarını yayma və qanuni göstərmə mənası daşıdığından təhlükəli və zərərlidir. Müsəlmanların, hansı məqsədlə olursa olsun, o günlərə məxsus bir şey etməmələri lazımdır.

3. Hind toyuğu kimi sırf o günlərə məxsus şeyləri, o günlərdə satmaq, fasiqlərə "günahda kömək" mənası daşıdığından, haram və ya təhrimən məkruhdur. Ancaq alacağı pul haram deyildir. Haram və günah olan o işi etməsidir. Bu hind toyuğlarının bəsmələ ilə kəsilmiş olması halında belədir. Bəsmələ ilə kəsilməyibsə "meyit" olacaqlarından satılması heç bir surətdə caiz olmaz.

4. Yeni il qeyd etmələri üçün mətbəə sahiblərinin dəvətnamə, afişa, kart və s. şeyləri nəşr etmələri də eynidir. Yəni bunlar sırf yeni ilə özəl olaraq istifadə ediləcəklərsə, düzəldilib satılması eyni dərəcədə zərərlidir: Probnik adlanan əşya üçün də eyni şey söylənir. Ancaq satıcılar şəxsən yeni ili qeyd etmiş kimi günah almazlar. Çünki, satılan şeylərin pis məqsədlə istifadəsi haramdır. Halbuki bəzək əşyaları satmaq əsasən haram olan bir iş deyil. Bu baxımdan satıcıların satdığı bəzək əşyaları şəxsən haram deyil. Bunu bir dükanı içki istehsalçısına verməyə bənzədə bilərik. İmamı Azam'a görə içki satışı edəcək birinə binanı icarəyə vermək haram deyil. Bu baxımdan edilən satışın özü haram deyil. Bunu səhv yerdə istifadə edənlərin etdikləri haramdır.

Bununla bərabər, bir şeyin haram olmaması heç bir məsuliyyətinin olmadığı mənasını verməz. Belə bir mövzuda köməkçi olmaq, ən azından məkruhdur. Məkruh isə harama yaxın dərəcədə adamı məsul edən deməkdir. Bu səbəblə bir məcburiyyət yoxsa bu işin edilməsini tövsiyə etmirik.

- Müsəlmanlar bu yeni ili təqvim başlanğıcı etsələr, yeni il gecəsində edilən ayin və ya əyləncələrə iştirak etsələr nə olar?

Yeni il münasibətilə edilən dini ayin qatılan (Xristianlarla birlikdə bu toplu ibadəti edən) Müsəlmanlar, ən azından haram (böyük günah) işləmiş olurlar.

Dini âyînə qatılmadan yeni il səbəbindən yığıncaq və əylənən Müsəlmanlar, bu əyləncələrdə ayrıca heç bir haram işləməsələr də, mənşəyi dini (İslamdan başqa və ona görə bu gün mötəbər olmayan bir dinə söykənən) olan bir fəaliyyətə qatıldıqları və başqa dindən olanlara -dinlə əlaqədar bir mövzuda- bənzər hala gəldikləri üçün günah işləmiş olurlar. Yuxarıda qaynağını verdiyimiz, "Bir din və mədəniyyət birliyinə özünü bənzədənlər onlardan sayılır." məâlındakı hədis bu davranışı qadağan edir.

Yeni il, təqvim, tarix, tətil, əyləncə, şənlik və bunlarla əlaqədar adətlər bir millətin mədəniyyətidir. Mədəniyyət, din və ideologiyanın bədənlənməsi, ətə sümüyə bürünməsidir. Bu ikisini bir-birindən ayırmaq mümkün deyil. Əgər bəziləri din ilə mədəniyyəti bir-birindən ayırmağa, aralarındakı ipi qoparmağa cəhd etsə - çətin olmaqla bərabər bunu edə bilərsə- mədəniyyət ilə birlikdə dini də dəyişdirmə yoluna girmiş olur. Bədənini parça parça itirən din gedər (millətin həyatından çıxar) onun yerinə yeni mədəniyyətin dini və ya dinsizliyi gəlir. Mədəniyyət ilə din arasında belə bir ip olduğuna görə; mədəniyyətin dəyişməsi dini yaxından maraqlandırır.

İslamın beş təməl məqsədindən biri dini (Müsəlmanların həyatında İslamı) qorumaqdır. İslamın qorunmasına mənfi təsir edən bir davranış, bir mədəniyyət mübadiləsi, bir mədəniyyət təqlidi haramdır, bəzən bununla da qalmaz dindən çıxma nəticəsini doğurar.

Sevgili Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) Mədinəyə köçəndə, burada həmişə iki bayramın olduğunu və bu bayramlarda təbrik edildiyini öyrəndi. Bayramlar, dinin təsirlənməsi baxımından əhəmiyyətli mədəniyyət ünsürləri olduğu üçün bunları dəyişdirdi və yerlərinə Ramazan ilə Qurban bayramlarını təbliğ etdi. Daha bir çox hədisdə, başqa dinlərlə əlaqəsi və ya simvolik dəyəri / funksiyası olan adət və tətbiqləri Müsəlmanlara qadağan etdi.

- Yeni ildə müsəlman olmağın gərəyi nədir?

Hamımız müsəlmanıq Əlhəmdulilləh. Amma hamımız Müslümanlığımızın gərəkdirdiyini yaşamırıq təəssüf ki, ...

Biz, Müsəlmanlığın gərəkdirdiyini həyata halına "dindarlıq" deyirik. Kim inandığı kimi yaşayırsa, ona dindar insan sifətini taxır, dindar adam, deyə yad edirik. Bu sifət onun haqqıdır onsuz da. Siz dindarlığı, zamanın pislik və fitnəsinə qarşı geyilən qoruyucu bir zireh olaraq da qəbul edə bilərsiniz.

Əslində dindarlıq, sahibini yalnız axirətdə cənnətə qoyan bir həyat tərzi olmaqla qalmayıb, dünyada da dincliyə, səadətə sövq edən bir həyat tərzidir.

Necə ki, İsa Peyğəmbərin (ə) doğumu ilə Həzrəti-i Muhammədin (s.ə.s.) hicrətinə başlanğıc olan yeni illərdə, dindar olanla olmayanın yaşayışını ibrətlə seyr edirsiniz. Dindar olanlar, yeni il gecələrində düşünərkən, şüur altında belə olsa deyirlər ki:

- Yeni il gecəsinin mənası, saylı ömür ilində birinin daha bitməsi, ölüm deyilən qəti aqibətdən bir az daha yaxınlaşılması, gənclik günlərinin tükənib, qocalıq dəmlərinin gəlməsi, .. deməkdir. Necə ki hər yeni ildə qara saçlara az da ağlar düşür, şəbəkələrin sayı da az da çoxalır.

Elə isə, belə gecələrdə daha çox səfalətə, daha çox səfahətə düşmək yerinə; daha çox axirətə, daha çox əbədi aləmə meyili olmaq lazımdır. Çünki bu sürətli gediş, - istər təsdiq et, istər inkar - qəbirə, o biri dünyaya doğrudur.

Məhz dindarlıq belə düşündürüb, belə tədbirli hərəkət etdirdiyi üçündür ki, dindar insanın, keçən illərindən peşmanlığı azdır. Amma özünü dini ölçülərlə qeydli görməyən başıboş insanlarda isə, hər yeni ildə belə bir mühakimə və düşüncədən əsər yoxdur. Tam bir şüur və idrak məhrumiyyəti içindədirlər ... Ölümə bir il daha yaxınlaşmanın dəlilini təşkil edən gecədə, həm əxlaqından, həm mənəviyyatından, həm də pulundan zərərlər görməkdə, peşman olacağı hərəkətləri çoxaldaraq işləməkdədirlər. Bir neçə saatlıq bu əyləncə və səfahətin arxasından ömür boyu kədər və peşmanlıqlar gəlməkdədir ...

Onu belə ömür boyu pişmanlıklara sövq edən şey, İslamın gərəkdirdiyini yaşamamasında, yəni, dindar ola bilməməsindən. Əgər dinin əmrlərinə sadiq qalacaq bir iman qüvvəti, dindarlıq əlaməti kazanabilse, hər yeni il, tam əksini düşünməsinə, özünə səliqə-sahman verib iman və əxlaq baxımından yüksəlməsinə səbəb olacaq, keçmişindən peşmanlıq duyan bir səfahət və səfalətə düşməyəcək ...

Demək ki, yeni il gecələrində kimilərini o hala salıb, kimilərini də bu vəziyyətə çıxaran şey, dindar olub olmamaqdan başqa bir şey deyil.

Görünən odur ki, şəxsi düşündürüb, məsud və bəxtiyar edən şeyin dindarlıq olduğu qətidir. Fərdi mühakiməsizləşdirib səfalətə atanın də dində laqeydlik olduğu bir vaqeədir.

Demək imtahan dünyasıdır bu. Hər ikisinə də yol açıq. İstəyən oraya, diləyən də buraya yönəlir. Kimi yeni ildə şüurunu ləğv edər. Kimi də əhya ...

Biz şükür dindarlığımıza, həmd edirik bizi belə düşündürüb, əməl etdirən Rəbbimizə.

- Bizim yeni il anlayışımız nə olmalıdır? Ölmədən əvvəl hesaba çəkilmək üçün nə etmək lazımdır?

Bəziləri yeni ili, 'vur çatlasın çal oynasın' düşüncəsizliyinə çevirirlər, sanki ömürlərindən bir il getməmiş, əksinə bir il qazanmışlar kimi sevinc qışqırıqları ataraq işi sərxoş olmağa qədər götürürlər.

Hər halda itirdikləri bir ili düşünməmək üçün baş vururlar belə şüur və mühakimə ləğvinə ...

Xərclənən vaxtı nəğddən də qiymətli görən İslam böyükləri isə, belə bir şüur ləğvinə əsla razılıq göstərmirlər, əksinə itirdiyimiz ilin sonunda tam bir nəfs mühasibəsinə girməyimizi, xərclədiyimiz ili necə bir həyat içində tükətdiyimizin mühasibəsini etməyi israrla tövsiyə edirlər. İstəsəniz bir də onları dinləyək də necə bir mühasibat və mühakimə içində olmamız lazımdır, xərclədiyimiz ilin sonunda görək.

Hicri 334 ilində Bağdadda vəfat etmiş olan böyük mutasavvıf Şibli Həzrətləri, Bağdad xalqına etdiyi hər nitqinə bu sözlərlə başlayırdı:

- Ömürlərindən bir ili də tükədərək varacaqlar sona bir az da yaxınlaşan axirət yolçuları! Yaxınlaşdığım yerdə hesaba çəkilmədən əvvəl burada özünüzü hesaba çəkin!

Hər vaazına bu cümləylə başlayan Şibli Həzrətlərinə bir hörmətkârı, bir gün belə bir sual verdi:

- Həmişə 'Axirətdə hesaba çəkilmədən əvvəl özünüzü dünyada hesaba çəkin! " buyurursunuz. Dünyada özümüzü hesaba çəkərək yaşasaq sanki axirətdə hesaba çəkilməyəcəyikmi?

- Bəli, dedi, burada həyatını hesaba çəkərək yaşayan, orada hesaba çəkilməyə bilər. Əfəndimiz (s.ə.s.) Həzrətləri; "Axirətdə hesaba çəkilmədən əvvəl dünyada özünüzü hesaba çəkin!" buyurur, elə isə burada həyatını hesaba çəkərək yaşayan orada hesaba çəkilməyə bilər. Ən azından hesabını asan verər.

Bunun üzərinə sual sahibi, özünü burada hesaba çəkərək yaşamağa başlayır. İbadətlərini əskiksiz yerinə yetirməyə cəhd göstərir. Günahlardan çəkinib savablarını, xeyir həsənatlarını çoxaltma həssaslığına yönəlir. Yəni axirətdə hesabını verə bilməyəcəyi işləri dünyada etməmə qərarı alır. Beləcə həyatını tam bir şüur içində hesaba çəkərək yaşamağa başlayan gənc, bir gecə yuxusunda müəllimi Şibli Həzrətlərini ağ bir ata minmiş, buludlara, yuxarı uçub gedir halda görür. Arxasından səslənir:

- Müəlliminin, gözlə mən də gəlim səninlə! .. Şibli Həzrətlərinin cavabı qətidir:

"Mən bu həbsxanadan bir qurtuldum, bir daha burada gözləyərəm?"

Bu yuxunun mənasını öyrənmək üçün səhər ilk iş olaraq ustadını ziyarətə gedən tələbəsi, müəlliminin qapısında cənazə hazırlığını görüncə, onun dünya həbsxanasından gecə qurtulub axirət saraylarına doğru uçduğunu anlamaqda gecikməz. Amma çox üzülür bu ani gedişinə də o günün axşamında Rəbbinə dua və niyaz edərək ustadını yuxuda görmə niyətiylə yatağına uzanır, az sonra özünü müəlliminin hüzurunda görür. İlk sualı, vəazlarında təkrar etdiyi cümlə olur:

- Sən dünyada özünü hesaba çəkərək yaşardın, orada hesabdan qurtuldunmu, halın necədi?

İmam təbəssüm edərək cavab verir. Mələklərin məni hesaba çəkmək üzrə qarşıma keçdikləri anda Rəbbimdən xitab gəldi:

- O qulumdan soruşmayın. Çünki o hesabını edərək yaşadı, buraya təmiz bir əməl defteriyle gəldi! .. Siz onun əməl dəftərinə baxın yetər, hesabını görəcəksiniz orada ... Şibli Həzrətləri, tələbəsinə; "Siz də" deyir, "özünüzü orada hesaba çəkərək yaşayın .. Hesabını verə bilməyəcəyiniz işlərlə gəlməyin buraya. Sizə də; 'O qulum hesabını edərək yaşadı, təmiz bir əməl dəftəriylə gəldi bura, dəftərinə baxın yetər', deyilə bilər! .."

Nə deyirsiniz? Biz də xərclədiyimiz ilin sonunda, xərcləyəcəyimiz ilin də başında özümüzü bir hesaba çəkəkmi? Ən azından hesabını verə bilməyəcəyimiz səhvlərimiz oldusa, tövbə, istiğfarla onları tərk etmə qərarı alaqmı? edə bilmədiyimiz ibadətlərimizi, xidmətlərimizi etmə əzminə girəkmi? Yeni ildə barı bu mühasəbəni edəkmi? Yoxsa boş verəkmi? Ömrümüzdən bir il daha getdiyi halda, sanki bir il daha qazanmış kimi 'vur çatlasın çal oynasın' düşüncəsizliyinə düşənlərə biz də qatılaraq məlum işləri biz də təkrar edəkmi?

"Ayağını isti saxla başını sərin, həyatını yaşa düşünmə dərin! .." Lakin unutmamaq gərəkdir ki, həyatını düşünmədən yaşayanların sonda duyduqları peşmanlıq çox dərin olur; amma bu dərin peşmanlığın heç bir faydası olmur. Elə isə gəlin biz həyatımızı düşünərək, hesabını görərək həyata qərarı alaq yeni ilimizdə. Hesabını verə biləcəyimiz qədər yeni illər diləyimlə ...

Yazıçı:

Əhməd Şahin

İslamın bütün hökmlərini Quranda görməyə cəhd edənlər, dinin ən az üçdə ikisini rəfə qaldırmış olarlar. Belə bir mühakimə, minlərlə İslam alimlərinin ortaq vurğusudur. Bu səbəblə, "ayədə açıqca qadağan edilməmişdir" deyərək Müsəlman bir qadının əhli kitab bir kişi ilə evlənə biləcəyi nəticəsinə çatsaq, İslamın yüzlərlə hökmünü eyni səbəblə dəyişdirməmiz lazımdır. Bunun din baxımından nə qədər dəhşətli bir şey olduğu ortadadır.

İslam alimləri aşağıdakı ayələrin ifadələrindən hərəkətlə, "Müsəlman bir qadının əhli kitab bir kişi ilə evlənə bilməyəcəyi" nəticəsinə varmışlardır:

1) "Müşrik qadınlar iman etmədikcə onlarla evlənməyin! Mömin bir nökər, xoşunuza gələn azad bir müşrik qadından daha xeyirlidir! Mömin qadınları da, onlar iman etmədikcə, müşriklərlə evləndirməyin;  Mömin bir kölə xoşunuza gedən azad bir müşrikdən daha xeyirlidir. Müşriklər sizi cəhənnəmə dəvət edərlər. Allah isə sizi Öz icazəsi ilə, cənnətə və bağışlamağa dəvət edər  və üzərində düşünüb lazımlı dərsi alsınlar deyə ayələrini insanlara açıqlayar. "(Bəqərə, 221).

2) Ey iman edənlər! Mömin xanımlar sizə qatılmaq üzrə hicrət etmiş olaraq gəldiklərində onları sınayın. Hərçənd Allah onların imanlarını çox yaxşı bilər. Amma siz də onların mömin olduqlarını anlarsınızsa, artıq onları kafirlərə geri göndərməyin. "(Mümtahinə, 10).

Bu ayələrdə "mömin qadınların müşriklərlə evlənə bilməyəcəyi" hökmünü ortaya qoyulmuşdur. Alimlər bu iki ayədən bu hökmləri çıxarmışlar:

a. Burada açıqca müşriklərdən danışılmış olsa belə, ilk ayədə iştirak edən "Müşriklər sizi cəhənnəmə dəvət edərlər"  tərcüməsindəki ifadədən "mömin qadınların müşriklər yanında əhli kitabdan olan kişilərlə də evlənə bilməyəcəyi" hökmünü qəbul etmək lazımdır. Çünki, ailədə kişi daim istiqamətləndirici, idarəçi və rəis hökmündə olduğundan qadınların dinlərini dəyişdirmələrinə səbəb olma ehtimalı qüvvətlidir. (Fətvayyi Hindiyyə 11/330)

b. "Allah, möminlərin əleyhinə kafirlərə əsla bir yol verməyəcək. "(Nisa,141) tərcüməsindəki ayənin ifadəsində də kafirlərin Müsəlmanlara hakim olmaları qadağan edilmişdir. Kişi qadın üzərində bir cür hakim olduğuna görə, Müsəlman qadının kafir kişilərlə evlənməsinin caiz olmadığına da bir dəlildir. (bx. V. Zuhayli, el-Fıkhu'l_İslam, 7/152).

c. Ayrıca, ailənin dinclik və barışında ən böyük amil, yoldaşların fikir və düşüncə planında uyğunlaşma içərisində olmalarıdır. Hətta İslamda yoldaşlar arasında bərabərliyin axtarılması, bu dinclik və barışı təmin etməyə istiqamətlidir. Bu bərabərliyin ən əhəmiyyətlisi, fikir və düşüncə planında əksləri olan dini düşüncə və inanclardır. Mövzuya bu baxımdan baxıldığında, İslamda Müsəlman kişinin əhli kitab qadınla evlənməsinə icazə verilməsinə qarşılıq, Müsəlman qadının əhli kitab bir kişi ilə evlənməsinə icazə verilməməsinin hikmətini də anlamış olacayıq. Çünki, Müsəlman ər, əhli kitabdan olan yoldaşının -Allaha, axirətə, peyğəmbərlərə, mələklərə, qədərə iman kimi- inancının təməl əsaslarını qəbul etməkdədir. Bu baxımdan xanımının təməl inanclarına tərs düşəcək bir yolu izləməz və ailənin dinclik və barışını zədələyəcək bir tutum içinə girməz. Halbuki, əhli kitabdan bir ər, Müsəlman yoldaşının inandığı ən fundamental inancı olan Hz. Məhəmməd (s.ə.s.)ın peyğəmbərliyinə, Quranın Allahın kəlamı olduğuna inanmadığı üçün, ailə dincliyini pozacaq tutumlar içərisinə girmə ehtimalı çox qüvvətlidir. (bx. Zuhayli, 7/153).

Müsəlman olmayan bir kişi əgər Müsəlman olsa, o təqdirdə Müsəlman bir qadının onunla evlənməsi halal olar.

Şərq dinləri xeyli çox insan üçün böyük bir naməlumdur. Hinduizm, Caynizm, Budizm, Sihizm, Şintoizm, Konfutsiçilik və Taoculuk kimi dinlərin adları sayıldığında ümumiyyətlə insanların ağıllarına daşdan ya da taxtadan heykəllərə ibadət edən, bu heykəllərə əhdlər təqdim edib hörmət nümayişlərində olan, loş məbədlərdə maraqlı ayinlər təşkil edən birliklər gəlir. Asiya xalqlarının böyük bir hissəsinin inandıqları Hinduizm, Budizm kimi dinlər, pagan (bütpərəst) inanclardır.

Buddistlər Buda heykəlləri qarşısında əyilər, onlara əhdlər təqdim edərlərkən, Hindilər milyonlarla fərqli bütə ibadət edirlər. Bir insanın daşdan edilmiş bir heykəlin güc sahibi olduğuna, insanlara kömək etmə ya da cəza vermə qüdrətini əlində tutduğuna inanmasının, bu daş yığınına hörmət etməsinin ya da ondan qorxmasının nə qədər böyük bir azğınlıq və ağılsızlıq olduğu açıqdır. Üstəlik Hinduizm kimi inəklərə, meymunlara, siçanlara, ağaclara və çaylara ibadət etməyi əmr edən batil dinlər insanları çox daha böyük bir mənəvi azğınlığın, cahilliyin və qaranlığın içinə sürüməkdədirlər. Ancaq bu kimi bütpərəst inanclara sahib birliklər tarixin hər dövründə var olmuşlar. Allahın Quranda hekayələrini xəbər verdiyi bir çox mübarək elçisi bənzər birliklərlə qarşılaşmış, onları Allahdan başqa varlıqlara səcdə etməkdən imtina edib, sonsuz güc və qüdrət sahibi olan Rəbbimizə iman etməyə dəvət etmişlər. Allahın Özünə dost etdiyi, hənif qulu Hz. İbrahimin, bütpərəst qövmünə çağrışı Ənkəbut Surəsində bu şəkildə xəbər verilməkdədir: Siz yalnız Allahdan başqa bəzi bütlərə ibadət edir və bəzi yalanlar söyləyirsiniz. Həqiqət budur ki, sizin Allahdan başqa ibadət etdikləriniz, sizə ruzi verməyə güc çatdıra bilməzlər; elə isə ruzini Allahın Qatında axtarın, Ona qulluq edin və Ona şükr edin. Siz Ona çeviriləcəksiniz. (Ənkəbut Surəsi, 17)

Hinduizmin Qaranlıq Dünyası Şərq Dinləri deyildiyi zaman ilk ağla gələn çox vaxt Hinduizmdir. Çünki Hinduizm təxminən 900 milyon təqibçisiylə, İslam dini və Xristianlıqdan sonra dünya üzərində ən çox adam tərəfindən qəbul görən üçüncü dindir. Hindistan, Nepal və İndoneziyadakı əhalinin əhəmiyyətli bir hissəsi başda olmaq üzrə, Hinduizmi dünya əhalisinin təxminən yüzdə 15i qəbul etməkdədir. Hindistan əhalisinin təxminən yüzdə 90-nı meydana gətirən 700 milyon adam Hindidir. Əslində Hinduizmi bir din olaraq təyin etmək doğru deyil. Çünki İslam dini, Xristianlıq və Yəhudilik Allahın vəhyinə dayanan haqq dinlərkən (Yəhudilik və Xristianlıq vəhy edilmələrindən sonra təhrif edilmişlər), Hinduizm bir fəlsəfə, yaşayış şəkli, əsrlərdir davam edən batil ənənələrdən ibarət olan bir mədəniyyətdir. Hinduizm Bütpərəst Bir Dindir Hinduizmin öz içində bir çox fərqli törəməsi olduğu üçün, bu batil inancın təlimlərini qəti xəttlərlə təsbit etmək, inanışlarını təsnif edə bilmək və bunun ardından bütün azğın istiqamətlərini tək-tək ortaya qoymaq mümkün deyil. Ancaq Hindi dini haqqında bilinən ən fundamental həqiqət, bu dinin insanları bütlərə ibadət etməyə təşviq edən, paqan bir inanc olduğudur. Hindilərin necə bir Allah inancına sahib olduqlarını anlamaq olduqca çətindir. Çünki hər fərqli Hindi birliyinin, qəsəbənin, kəndin, hətta eyni ailə içində yaşayan fərdlərin də bir-birlərindən fərqli inancları ola bilməkdədir. Ancaq bu din üzərinə araşdırma edildiyində Hinduizmin bütpərəst bir din olduğu nəticəsinə çatılar. Bu həqiqətə baxmayaraq, Hindilər əsrlərdir davam edən bütpərəst ənənələrini çox fərqli şəkillərdə şərh etməkdədirlər.

Milyonlarla fərqli bütə ibadət etmələrinə, bu bütlərin cəzalandırma və mükafatlandırma kimi bir çox sözdə üstün gücə sahib olduqlarına inanmalarına baxmayaraq, Hindilər ümumiyyətlə bütpərəst olduqlarını qəbul etməzlər. "Brahma" adını verdikləri "universal bir ruha" inandıqlarını, digər bütləri Brahmanın əks olunmaları olaraq gördüklərini, bu səbəbdən Hinduizmin tək tanrılı bir inanc olduğunu söyləyərlər. Halbuki bu, İslam dini ilə heç bir şəkildə uyğun gəlməyən azğın bir anlayışdır və onsuz da bütpərəstlik də budur.

Üstəlik Hinduizmin bütpərəst bir din olduğunu anlamaq üçün hər hansı bir araşdırmaya ya da uzun müddət müşahidələr etməyə də ehtiyac yoxdur. Hindistanın dörd bir tərəfini qucaqlayan milyardlarla büt bu həqiqəti bütün açıqlığı ilə gözlər önünə sərməkdədir. Hinduizmin Ölüm və Axirət Həyatına Dair Batil İnancları Bütpərəst Şərq dinlərinin ən fundamental xüsusiyyətlərindən biri axirət inancını inkar etmələri, canlıların həyatlarının isə reinkarnasiya və qarışıq olaraq adlandırılan xəyali bir sistemə görə işlədiyini iddia etmələridir.

İslam alimlərinə görə bir yerin hərb diyarı olması üçün hansı şərtlərin olması lazım olduğunu və Türkiyənin hərb diyarı olub olmadığını qısaca bildirək:

Əvvəl Darul-Hərb və Darul-İslam məfhumlarının təriflərini verməkdə fayda görürük. Ö. Nəsuhi Bilmən Hüququ İslamiyə və Istılahatı Fıkhiyye Cəmiyyətində Darü'l-İslam və Darü'l-Hərb'i belə təsvir edər: «Darü'l-İslam, Müsəlmanların hakimiyyəti altında olub Müsəlmanların əmin amanlıq içində yaşayaraq dini vəzifələrini etdikləri yerlərdir. Müsəlmanlar ilə aralarında münaqişə olmayan qeyri müslimlərin hakimiyyəti altında olan yerlər də Darü'l-Hərbdir» (1).

Yalnız bu təriflər də diqqətlə mütaliə edilsə Türkiyənin diyarı islam olduğu və bu vətənə darü'l-hərb deyənlərin bu iddialarında heç bir həqiqət payı olmadığı açıqca aydın olar.

Bir dəlilə dayanmayan, həqiqət payı olmayan mücərrəd iddialara isə etibar edilməz. Hər elmdə olduğu kimi şəri elmlərdə də məsələlərin qəti dəlillərə istinad etməsi əsldir. Və yenə hər elmdə hökm, o sahənin mütəxəssis alimlərinə aiddir. Şəri elmlərin mütəxəssisləri başda dörd böyük məzhəbin imamları olmaq üzrə müctəhidlər və fiqh alimləridirlər. Bu səbəblə kim olursa olsun din adına danışan bir kimsə müctəhidini ictihadlarını, fiqh alimlərinin fətvalarını eyni ilə intiqal etdirmək məcburiyyətindədir.

Haşiyələr::

(1) Bilmən, Ö. Nəsuhi; Hüququ İslam və Istılahatı Fıkhiyyə Cəmiyyəti, c. m, s. 394.

Məmməd Qırxıncı

Qurani Kərimin çox yerlərində Yəhudilərin xarakterləri və xüsusiyyətləri zikr edilərək, bu pisliklərindən ötəri təhdid edilməkdə, danlanılmaqda və təhqir edilməkdədirlər. Məsələn özlərinə verilən nemətlərin qarşılığında şükrsüzlüklərindən, Allaha şirk qoşduqlarından, özlərini dünyada üstün irq olaraq gördükləri üçün qürur sahibi olduqlarından, məzmun xüsusiyyətlər olan ehtiras və tamah ilə zillət içində olduqlarından bəhs edilməkdədir. Tövratda isə İsrailoğulları bir tərəfdən "Tanrının (seçmə) qövmü", "müqəddəs millət" olaraq təqdim edilərkən; digər tərəfdən pis davranışları səbəbi ilə də tənqid edilməkdədirlər. Çünki onlar Musa və Haruna qarşı gəlmiş, Rəbbin gözündə pis olanı etmiş, Baal və Molok (ilahlaşdırılan hökmdarların bütləri) kimi ilahlara və qızıl buzova ibadət etmişlər. Beləcə Allaha verdikləri sözə əməl etməmiş, əhdlərini pozmuş, əxlaqsızlıq, zina etmiş, ibadətxanaları yıxmış, peyğəmbərlərini öldürməyə çalışmışlar.

Allahın şəriətini buraxıb digər millətlərin qanunlarını mənimsəmişlər. Yəhudilərin müqəddəs kitabı; İsrailoğullarının doğru yoldan azmaları və başqa ilahlara qulluq etmələri səbəbi ilə peyğəmbərləri tərəfindən qınandıqları və əzabla təhdid edildiklərini göstərən nümunələrlə doludur.

Qurani Kərimdə isə Yəhudilərin sahib olduqları xüsusiyyətlər zikr edildikdən sonra, pis yanlarının onları hansı fəlakətlərə sürüdükləri nəzərə verilərkən əslində bütün insanlıqda nəfsə tabe olmanın nəticələri küllü düsturlar şəklində ortaya qoyulmaqdadır. Xuda yerinə həvaya tabe olmanın bütün müşahhas nəticələri İsrailoğulları aynasında nəzərə verilmiş, insanoğlunun dünyada tabe olduğu imtahanın şiddəti ortaya qoyulmuşdur. Qurani Kərimin təhdidləri və hiddəti, edilən səhvlərin və işlənən cinayətlərin böyüklüyünü nəzərə verməsi baxımından əhəmiyyət daşımaqdadır.