Mövzusunda ən çox maraqlanılan

Quranda Adları Keçən Peyğəmbərlər:

Həzrəti Adəm (ə.s.)dan Peyğəmbərimizə qədər bir rəvayətə görə 124 min, digər bir rəvayətə görə isə 224 min peyğəmbər gəlmişdir. Bunlardan ancaq 28 dənəsinin adları Qurani Kərimdə zikr edilmişdir. Qurani Kərimdə adları keçən və bilinmələri vacib olan

Peyğəmbərlərin mübarək adları bunlardır:

1. Adəm.... 8. İsmayıl.... 15. Harun...... 22. Zəkəriyyə...

2. İdris...... 9. İshak.... 16. Davud..... 23. Yəhya.........

3. Nuh....... 10.Yaqub... 17. Süleyman. 24. İsa............

4. Hud....... 11.Yusif.... 18. Yunus...... 25. Üzeyr*......

5. Saleh..... 12.Əyyub.... 19. İlyas...... 26. Loğman*....

6. İbrahim. 13.Şuayb... 20. Əlyasa.... 27. Zülkarneyn*

7. Lut........ 14.Musa..... 21. Zülkifl.... 28. Həzrəti Məhəmməd. (s.ə.s.)

* Bu üç mübarək şəxsə övliya deyənlər də vardır.

Quranda da adı keçmədiyi halda peyğəmbər olaraq məşhur olanlar da bunlardır: Şit, Yuşa, Cərcis, Danyal

Qurani Kərimdə adları zikr edilən peyğəmbər əfəndilərimizin hər birləri bir və ya bir neçə dünya işiylə məşğul olmuşlar və dünya dolanışıqlarını bu yoldan tədarük görmə yoluna müraciət etmişlər. Beləcə həm insanlara gözəl və faydalı peşələri öyrətmişlər, həm də insanlara boyun əyməkdən xilas olmuşlar. Bundan ötəri də tövhid əqidəsini kimsədən qorxmadan müdafiə etmişlər.

Quranda Adları Keçən Peyğəmbərlər:

Həzrəti Adəm (ə.s.)dan Peyğəmbərimizə qədər bir rəvayətə görə 124 min, digər bir rəvayətə görə isə 224 min peyğəmbər gəlmişdir. Bunlardan ancaq 28 dənəsinin adları Qurani Kərimdə zikr edilmişdir. Qurani Kərimdə adları keçən və bilinmələri vacib olan

Peyğəmbərlərin mübarək adları bunlardır:

1. Adəm.... 8. İsmayıl.... 15. Harun...... 22. Zəkəriyyə...

2. İdris...... 9. İshak.... 16. Davud..... 23. Yəhya.........

3. Nuh....... 10.Yakub... 17. Süleyman. 24. İsa............

4. Hud....... 11.Yusif.... 18. Yunus...... 25. Üzeyr*......

5. Saleh..... 12.Əyyub.... 19. İlyas...... 26. Loğman*....

6. İbrahim. 13.Şuayb... 20. Əlyasa.... 27. Zülkarneyn*

7. Lut........ 14.Musa..... 21. Zülkifl.... 28. Həzrəti Məhəmməd. (s.ə.s.)

* Bu üç mübarək şəxsə övliya deyənlər də vardır.

Quranda adı keçmədiyi halda peyğəmbər olaraq məşhur olanlar da bunlardır: Şit, Yuşa, Cərcis, Danyal

BƏZİ PEYĞƏMBƏRLƏRİN PEŞƏLƏRİ:

Hz. Adəm (ə.s.) : İlk əkinçilik mühəndisi və cütçü idi.

Hz. Şit (ə.s.) : Hallac, kazzaz, nessac = toxucuların, hörücülərin və mensucat sənayeninin ilk qurucusu idi.

Hz. İdris (ə.s.) : İynəni ilk icad edən, ona dəlik açan, iplik keçirən olduğundan, dərziçilərin- hazır paltarçıların- hörücülərin piri sayılar.

Hz. Nuh (ə.s.) : Dülgərçilərin- gəmiçilərin- dənizçilərin piri idi.

Hz. Hud (ə.s.) : Tacir idi. Bütün tacirlərin piri sayılar.

Hz. Saleh (ə.s.) : Sürülərlə dəvələr yetişdirərdi. Südlərini həm istifadə edər, həm də satıb dünyalığını təmin edərdi. Saleh peyğəmbərin dəvəsi məşhurdur.

Hz. İbrahim (ə.s.) : Kəbəni yenidən inşa edişiylə, Hz Süleyman (ə.s.)a və Memar Sinana öndərlik etmişdir.

Hz. Lut (ə.s.) : Tarixçi idi. Səyyahların, Övliya çələbilərin piridir.

Hz. İsmayıl (ə.s.) : Quru və dəniz ovçuluğu ilə dolanışığını təmin edərdi. Ovçuların piri sayılar. 70 dil bilərdi. Tərcüməçilərin də piridir.

Hz. İshaq (ə.s.) : Çoban idi.

Hz. Yaqub (ə.s.) : Çoban idi.

Hz. Yusif (ə.s.) : Saatı ilk icad edən, Torpaq məhsulları ofisini ilk dəfə quran, bolluq zamanında yığmağı, qıtlıq zamanında xalqa paylamağı düşünən bir peyğəmbərdir.

Hz. Əyyub (ə.s.) : Əkinçiliklə məşğul idi.

Hz. Şuayb (ə.s.) : Əkinçiliklə məşğul idi.

Hz. Musa (ə.s.) : Çobanlıq etmiş və Hz Şuayb (ə.s.)a xidmətçilik etmişdir.

Bir böyüyə xidmət etməkdə peyğəmbər peşələrindən biridir.

Hz. Harun (ə.s.) : Vəzir idi.

Hz. Davud (ə.s.) : Dəmiri işləyən, zireh edən və nizamlı ordular quran,

Calutun ordularını məğlub edən bir komandirdir.

Hz. Süleyman (ə.s.) : Əmr, hökmdar idi. Mis mədənini ilk dəfə işləyən Odur.

Hz. Zülkifl (ə.s.) : Çörək bişirərdi, çörəkçilərin piri idi.

Hz. İlyas (ə.s.) : Toxucu və iplikçilərin piri idi.

Hz. Yunus (ə.s.) : Balıq ovlayıb dolanardı, balıqçıların piri idi.

Hz. Üzeyr (ə.s.) : Bağban idi. Meyvə ağaclarını ilk dəfə peyvənd edən cücərti yetişdirən, budama işlərini insanlara öyrədəndir. Bağ və bağça işləriylə məşğul olanların piridir.

Hz. Loğman (ə.s.) : Həkimlik və əczaçılıq peşəsinin piridir.

Hz. İsa (ə.s.) : Ovçu idi. Ov aləti ilə dolanışığını təmin edərdi. Ovçuların piri idi.

Hz. Məhəmməd (s.ə.s.): Kiçik yaşlarda çobanlıq etmiş daha sonra ticarətlə məşğul olmuş və cihadla məşğul olmuşdur.

Hz. Yunus (ə.s.)

Həqiqətən, Yunis də (Bizim tərəfimizdən göndərilmiş) peyğəmbərlərdəndir! (Ya Peyğəmbər!) Yadına sal ki, bir zaman o, (qövmünün küfrü üzündən yük və adamla) dolu bir gəmiyə qaçmışdı. (Gəmidə olanlar) püşk atmış və (püşk ona düşdüyü üçün) məğlub edilənlərdən olmuşdu. (Yunis gəmiyə mindiyi zaman gəmi yerindən tərpənməmiş, buna görə də sərnişinlər: “Yəqin ki, içərimizdə ağasından qaçmış kölə vardır”, - demişdilər. Kölənin kim olduğunu bilmək üçün püşk atılmış və o, Yunisə düşmüşdü. Yunis özünü dənizə atmağa məcbur olmuşdu). (Saffat:139-141 )

Hz. Yunus (ə.s.)ın Quranda Zikr edilməsi:

Hz. Yunus (ə.s.)ın adı, Qurani Kərimin; Nisa, Ənam, Yunus və Saffat Surəsində olmaq üzrə dörd yerdə keçməkdədir. (1)

İki yerdə isə, Allahın ona qoyduğu ləqəb ilə xatırlanmaqdadır. Bunlardan biri, "Zünnun" (Balıq sahibi)dir. Onun bu ləqəbi, Ənbiya Surəsində belə keçməkdədir:

"Zünnun (Yunus) 'a gəlincə, o hirsli bir halda (xalqını buraxıb) getmişdi. Bizim, özünü əsla sıxışdırmayacağımızı zənn etmişdi. Nəhayət qaranlıqlar içərisində: 'Səndən başqa heç bir İlah yoxdur. Səni tənzih edərəm. Həqiqətən mən, zalımlardan oldum' deyə niyaz etdi. (2)

Digəri isə, "Sahibu'l-Hut" (Balıq sahibi) 'dövr. Bu ləqəbi də, Qələm Surəsində belə keçməkdədir:

"Sən Rəbbinin hökmünü səbirlə gözlə. "Balıq sahibi" (Yunus) kimi olma. O, dərdli dərdli Rəbbinə niyaz etdi. Əgər Rəbbindən ona bir nemət çatmamış olsaydı, o mütləq çırıl çılpaq qınanacaq bir halda oraya atılacaqdı. (3)

Görüldüyü üzrə, Hz. Yunusun adı, Qurani Kərimin dörd yerində "Yunus", bir yerində "Zünnun" ləqəbi ilə digər bir yerində isə "Sahibu'1-Hut" ləqəbi olmaq üzrə cəmi altı yerində keçməkdədir. (4)

Hz. Yunus (ə.s.)ın Nəsli:

Tarixçilər, Hz. Yunus (ə.s.) soyu ilə əlaqədar hər hansı bir məlumat qeyd etməmişlər. Amma adının, Yunus b. Mətta olduğunda ittifaq etmişlər.

Hz. İsa, Quran ayələrində və Hədislərdə həmişə anasının adı ilə xatırlanar. Hz. Yunus da  "Mettanın Oğlu" deyə xatırlanmaqdadır. Bəziləri ‘Metta anasıdır' deyirlərsə də, atası olması daha çox qəbul görməkdədir. (bx. əz-Zebidi, Təcridi Sarih I-XII)

Kitab əhli, Hz. Yunusu, (Yunan b. Emtay" şəklində adlandırmışlar.

Hz. Yunus, İsrail oğulları peyğəmbərlərindəndir. Nəsli, Hz. Yaqubun oğullarından Bünyaminə dayanır. Bünyamin isə, Hz. Yusuf un öz qardaşıdır. (5)

Hz. Yunus (ə.s.), Balığın Qarınında:

Hz. Yunus (ə.s.), qövmündən ayrılıb dənizin kənarına gəldi. Orada səfərə hazır bir gəmi gördü. Gəmiyə minmək üçün gəmi xalqından icazə istədi. Onda bir xeyr olduğunu anladılar və onun gəmiyə minməsinə icazə verib onu gəmiyə mindirdilər.

Dənizin ortasına çatdıqlarında, şiddətli külək əsməyə və dəniz dalğalanmağa başlayınca:

- "Aramızda bir günahkar var" dedilər. Bunun üzərinə aralarında püşk atmağa və püşk kimə düşərsə, onu dənizə atmağa qərar verdilər. Püşk, Hz. Yunusa çıxınca, ona, başından keçəni soruşdular. O da, qövmü ilə arasında keçəni izah edincə, heyrətlənib onu dənizə atmaq istəmədilər. Onu dəniz sahilinə buraxmağa qərar verdilər. Lakin Hz. Yunus, Allahın, onlara olan qəzəbinin dayanması üçün özünü dənizə atmalarını istədi. Onlar da, Hz. Yunusu dənizə atdılar. Allahın əmri ilə, onu, böyük bir balıq uddu. Balıq, Hz. Yunusu, Allahın qoruması və himayəsi altında qaranlıqlar içərisində gəzdirdi. Möcüzə tamam olunca, Allah, balığa; Yunus peyğəmbərin ətindən bir şey azaltmamasını və sümüklərini qırmamasını vəhy etdi.

Balıq, onu daşıdı və Hz. Yunusu, Allahı təsbeh və istiğfar edər bir vəziyyətdə dənizin qaranlıqlarında diri olaraq gəzdirdi.

Hz. Yunus (ə.s.), dənizin qaranlıqları içərisində: "Səndən başqa heç bir ilah yoxdur. Səni tənzih edərəm. Həqiqətən mən, zalımlardan oldum" (Ənbiya: 87) deyə niyaz etdi. (6)

Allahda, onun bu duasını qəbul edərək onu kədərli haldan qurtardı. Allah, balığa, Hz. Yunusu sahildə düz və geniş bir sahəyə atmasını vəhy etdi. Hz. Yunus, qurtuluşundan ötəri Allaha həmd etdi. Allah, onun üzərinə gövdəsiz bir ağac bitirdi. O da, o ağacın meyvəsindən yeddi və kölgəsində oturdu. Beləcə Allah, onun narahatlığını apardı və duasını qəbul etmiş oldu.

Hz. Yunus (ə.s), başına gələnlərin, ilahi bir xəbərdarlıq olduğunu və Allahın icazəsi olmadan qövmünə hirslənərək aralarından ayrılışından ötəri olduğunu anladı.

(1) Nisa: 4/163.Ənam.6/86 Yunus. 10/98 Saffat 37/139 (ç)

(2) Ənbiya: 21/87-88

(3) Qələm: 50/48-49

(4) Məhəmməd Əli Sabunu, Peyğəmbərlər Tarixi, Ahsansa Nəşrləri: 673-674.

(5) Məhəmməd Əli Sabunu, Peyğəmbərlər Tarixi, Ahsansa Nəşrləri: 674.

(6) Bir hədisdə; Hz Yunus (ə.s.)ın bu duasıyla dua edən adamın duasının mütləq qəbul ediləcəyi bildirilmişdir. Müsnəd: 1/170; Hakim, Müstedrek, 2/488; Münziri. Tərğib, 2/583 (ç)

Və aleykumussalam.

Qur'an'da Hz. Yusuf (as)'ın peyğəmbərliyindən çox, qardaşları tərəfindən quyuya atılmasıyla başlayan çilə dolu həyatından söz edilməkdədir. Ayrıca, güvən, etimad, dürüstlük və səbir sonunda çatdığı məqamlarda etdiyi xidmətlərindən və nəhayət bütün ailəsiylə bir araya gəlib ən xoşbəxt olduğu bir sırada, imanının gücünü ifadə edən axirəti arzulamasına və ölümü istəməsinə qədər özünü göstərən iffətli, dramatik və orijinal bir həyat tablosundan bəhs edilməkdədir.

- Unutmamaq lazımdır ki, İsrail oğullarına göndərilən peyğəmbərlərlə əlaqədar ən önəmli tarix qaynağı Tövrat`dır (əhd-ı atik). Hz. Yusuf'un həyat hekayəsi, orada -Qur'an'a yaxın bir tərzdə- izah edilməkdədir.

İllər boyunca aparılan araşdırmalar nəticəsində, Misir tarixində yer alan adlarla İsrail mənbələrində keçən adların fərqli olsa da eyni kəslərdən bəhs edildiyi fikiri qəbul edilmişdir.

Bir çox tarixi tədqiqatçı, Misir tarixində adı keçən Imhotep'in Misir tarixindəki Yusuf ilə eyni adam olduğuna qənaət gətirmişlər. (ya da Zaphenath-Paneah olaraq da xatırlanmaqdadır/"Və Yusufa Zaphnath-paaneah (Dünya Qoruyucusu) adını verdi" -Tekvin, 4L: 40-45-)

Tarix, Imhotep'in abidələrindən da bəhs etməkdədir. Hz. Yusuf zamanındakı Kralın "King Djoser" olduğu deyilir. Qıtlığın, Djoser'in hökmdarlığının 18-ci ilində baş verməsi bir tarixi qeyd olaraq anılır. Səhrada yerləşən Djoser'in piramidası, düzəldilən ilk piramida olub Imhotep tərəfindən hazırlanmışdır. Qıtlıq zamanında insanlar bir-birlərinə bağlı piramidalar arasında taxıl satılan bir piramidadan taxıl satın almışlardır və bu gün hələ taxıl qalıqlarının piramidaların içərisində yer alması da maraqlıdır. Taxıl siloları bu gün də görülə bilməkdədir.

İncildə nəql edilənə görə Hz.Yusufun "mənim sümüklərimi İsrailə aparın" vəsiyyəti mövcuddur və maraqlıdır ki Imhotep'in qəbri heç bir zaman Misirdə tapılmamışdır.

Arxeologiya mütəxəssislərinə görə Hz.Yusufun məzarı bu gün Fələstində yerləşməkdədir və bu gün bir ibadət yeri olaraq gəzilə bilməkdədir. (Mary Nell Wyatt, Joseph in Ancient Egyptian History)

24 Sentyabr 2009-ci ildə tapılan tarixi bir sikkə üzərində qıtlıq illərinə aid simvollar yer almaqda olub bu gün o tarixi pul Misir muzeyində sərgilənməkdədir. (The Middle East Media Research Institute: http://www.memri.org/report/en/o/0/0/0/0/0/3663.htm)

- İslam qaynaqlarında o günkü kralın adı "əl-Vəlid b. ər-Reyyan "dır. (bax. əl-Məraği, Yusuf surəsi, 54-55. ayənin təfsiri; bəzilərinə görə adı "ər-Reyyan" dır. bax. Razi, əlaqədar yer)

Digər bəzi məlumatlara görə, Hz.Yusuf bu dövrdə (e.ə. 1500) yaşamışdır. Misir dilindəki adı Yuzarsif'dir. Hz. Yusuf 3. Amenhotep zamanında saraya kölə olaraq gəlmiş, 4. Amenhotep zamanında Kralın baş müşaviri və Misir Əzizi olmuşdur. 4. Amenhotep Hz. Yusufa tabe olub bir tək Allah'a iman etmiş və Akhenaton adını almışdır. Akhenaton bir tək Allah'a iman edən deməkdir. Nefertiti də Allah'a iman edənlər arasındadır.

Bəzi qaynaqların verdiyi məlumata görə, Hz. Yusuf (ə.s) təxmini olaraq Miladdan 1729 il əvvəl Misirə gəlmişdir. Özü Misirin əzizi olduğunda otuz yaşında idi. Miladdan öncə 1635-ci ildə vəfat etmişdir. Hakimiyyəti dövründə qohumlarını Misirə gətirdi. İsrail oğulları beləcə ilk dəfə oraya yerləşmiş oldular. (İbn Aşur, Yusuf, 1- 4. ayənin təfsiri).

İbn İshaq`ın bildirdiyinə görə, Misir hökmdarı Vəlid b. Reyyan Hz. Yusufa iman etmiş və dininə girmişdir. (bax. İbn Kəsir, ən-Nihayə, 1/241; Kasasu'l-Ənbiya, 137).

Quranı Kərimdə Hz. İsanın qiyamətdən əvvəl təkrar dünyaya gələcəyi bir çox ayədə açıq ifadə edilmişdir.

Qurandan Dəlillər

I. Dəlil

"... sənə tabe olanları qiyamətə qədər inkara düşənlərin üstünə keçirəcəyəm..."

Hz. İsanın ikinci dəfə dünyaya gələcəyinə dair işarələr daşıyan ayələrdən ilki Al-İmran Surəsinin 55-ci ayəsidir:

O vaxt Allah buyurdu: “Ya İsa, həqiqətən, Mən sənin ömrünü tamam edib Öz dərgahıma qaldırıram, səni kafirlərdən pak edərəm (tərtəmiz ayıraram). Sənə iman gətirənləri qiyamət gününə qədər kafirlərə qalib edərəm. Sonra isə Mənim hüzuruma qayıdacaqsınız. O zaman ixtilaf etdiyiniz məsələlər barəsində aranızda Mən hökm verəcəyəm! (Al-İmran Surəsi, 55)

Allah qiyamətə qədər inkar edənlərə üstün gələn və Hz. İsaya həqiqətən tabe olan bir qrupun varlığından danışmaqdadır. Hz. İsa həyatda ikən ona tabe olanların sayı çox az idi. Və onun Allah Qatına yüksəlişinin ardından da sürətlə dində degenerasiya başladı. Sonrakı iki əsr boyunca da, Hz. İsaya iman edənlər (İsəvilər) şiddətli təzyiqlərə məruz qaldılar. Üstəlik İsəvilərin heç bir siyasi gücü də yox idi. Bu vəziyyətdə keçmişdə yaşayan Xristianların, inkar edənlərə üstün gəldiklərini və bu ayənin onlara baxdığını söyləyə bilmərik.

II. Dəlil

"... ölmədən əvvəl ona inanmayacaq kimsə yoxdur..."

Nisa Surəsinin 156-158-ci ayələrinin arxasından Allah, 159-cu ayədə belə buyurmaqdadır:

And olsun, Kitab Əhlindən, ölmədən əvvəl ona inanmayacaq kimsə yoxdur. Qiyamət günü, o da onların əleyhinə şahid olacaq. (Nisa Surəsi, 159)

Yuxarıdakı ayədə iştirak edən "ölmədən əvvəl ona inanmayacaq kimsə yoxdur" ifadəsi olduqca diqqət çəkicidir.

Burada bəzi təfsirçilər "o" əvəzliyinin Hz. İsa yerinə Qurana baxdığını düşünmüşlər və ayəyə Kitab Əhlinin ölmədən Qurana iman edəcəyi şəklində bir şərhdə olmuşlar. Halbuki bu ayə əvvəlindəki iki ayədə də "o" əvəzliyi müzakirəsiz bir şəkildə Hz. İsa üçün istifadə edilmişdir:

Nisa Surəsi, 157-ci ayə:

Və: "Biz, Allahın Elçisi Məryəm oğulu Məsih İsanı həqiqətən öldürdük" demələri səbəbiylə də (onlara belə bir cəza verdik.) Halbuki onu öldürmədilər və onu asmadılar. Amma onlara (onun) bənzəri göstərildi. Həqiqətən onun haqqında anlaşılmazlığa düşənlər, qəti bir şübhə içindədirlər. Onların bir zənnə uyğun gəlməkdən başqa buna bağlı heç bir məlumatları yoxdur. Onu qəti olaraq öldürmədilər.

Nisa Surəsi, 158-ci ayə:

Xeyr; Allah onu Özünə yüksəltdi. Allah üstün və güclüdür, hökm və hikmət sahibidir.

Bu ayələrin dərhal arxasından gələn ayədə istifadə edilən "o" əvəzliyinin Hz. İsadan başqa bir varlığı nəzərdə tutduğunun heç bir dəlili yoxdur.

Nisa Surəsi, 159-cu ayə:

And olsun, Kitab Əhlindən, ölmədən əvvəl ona inanmayacaq kimsə yoxdur. Qiyamət günü, o da onların əleyhinə şahid olacaq.

Quran ayələrinə baxdığımızda eyni əvəzliyin, Qurana işarə etdiyi vəziyyətlərdə, (Tarık Surəsi, 13, Təkvir Surəsi, 19, Nəml Surəsi, 77 və Şuəra Surəsi, 192-196da olduğu kimi) ayənin əvvəlində ya da sonrasında mütləq Qurandan bəhs edildiyini görərik. Ayənin əvvəlində, sonrasında və ya ayənin içində Qurandan bəhs edilmirsə, bu ayənin Quranı təsvir etdiyini söyləmək səhv ola bilər. Ayə çox açıq bir şəkildə Hz. İsaya inanılmasından və onun inananlara şahid olmasından bəhs etməkdədir.

III. Dəlil

"Şübhəsiz o, qiyamət-saatı üçün bir elmdir..."

Hz. İsanın yenidən dünyaya dönəcəyi ilə əlaqədar bir başqa ayə də Zuxruf Surəsinin 61-ci ayəsidir. Bu surənin 57-ci ayəsindən etibarən Hz. İsadan bəhs edilər:

(Ya Rəsulum!) Məryəm oğlu (İsa) misal çəkilincə sənin qövmün sevincdən güldü. (Müşriklərə xitabən: “Siz və Allahdan başqa ibadət etdikləriniz Cəhənnəmdə yanacaq odunsunuz!” ayəsi nazil olduqda, onlar öz cahillikləri üzündən: “Yəhudilər Üzeyrə, xaçpərəstlər İsaya, Bəni Məlih qəbiləsi mələklərə ibadət edirlər. Əgər bu tanrıların hamısı cəhənnəm odunda yanacaqsa, biz də öz bütlərimizin odda yanmasına razıyıq!” – deyə sevindilər). Onlar dedilər: “Bizim tanrılarımız yaxşıdır, yoxsa o (İsa)?!” Onlar bunu sənə yalnız (səninlə) mübahisə etmək (çənə-boğaz olmaq) xatirinə dedilər. Şübhəsiz ki, onlar höcətləşən (çənə-boğaz olan) bir qövmdürlər! O (Məryəm oğlu İsa) ancaq nemət (peyğəmbərlik) verdiyimiz və (Allahın qüdrəti ilə atasız yaradıldığı üçün) İsrail oğullarına örnək (ibrət) etdiyimiz bir bəndədir. Əgər istəsəydik, yer üzündə sizin əvəzinizə mələklər yaradardıq (onlar da Bizə ibadət edərdilər). (Zuxruf Surəsi, 57-60)

Bu ayələrin dərhal arxasından gələn 61-ci ayədə Hz. İsanın qiyamət saatı üçün bir əlamət olduğu ifadə edilməkdədir:

Şübhəsiz ki, o, (İsanın zühuru) qiyamət saatı üçün bir əlamətdir. Ona (qiyamətə) şəkk etməyin və Mənə tabe olun. Bu, doğru yoldur! (Zuxruf Surəsi, 61)

Bu ayənin Hz. İsanın axır zamanda dünyaya dönüşünə açıq bir işarə daşıdığını söyləyə bilərik. Çünki Hz. İsa, Quranın endirilişindən təxminən altı əsr əvvəl yaşamışdır. Bu səbəbdən bu ilk həyatını "qiyamət saatı üçün bir əlamət" yəni bir qiyamət əlaməti olaraq anlaya bilmərik. Ayənin işarə etdiyi məna, Hz. İsanın, axır zamanda, yəni qiyamətdən əvvəlki son zaman dilimində yenidən dünyaya dönəcəyi və bunun da bir qiyamət əlaməti olacağıdır. (Ən doğrusunu Allah bilər.)

IV. Dəlil

"... Ona Kitabı, hikməti, Tövratı və İncili öyrədəcək..."

Hz. İsanın ikinci gəlişinə işarə edən başqa ayələr də belədir:

Mələklər dedilər: “Ya Məryəm! Həqiqətən, Allah Öz tərəfindən bir kəlmə ilə sənə müjdə verir. Onun adı Məryəm oğlu İsa əl-Məsihdir ki, dünyada və axirətdə şanı uca (şərəfli) və (Allaha) yaxın olanlardandır. O, (həm) beşikdə ikən, (həm də) yaşa dolduqdan sonra insanlarla danışacaq və salehlərdən (xeyirli iş görən şəxslərdən) olacaqdır”. (Məryəm: ) “Ey Rəbbim! Mənə bir insan əli toxunmadığı halda necə uşağım ola bilər?” – dedikdə, (Allah) buyurdu: “(Bəli) elədir, (lakin) Allah istədiyini yaradır. O, bir işin əmələ gəlməsini qərara aldıqda, ona ancaq “Ol!” deyər, o da (dərhal) olar. (Allah) ona (İsaya) yazmağı, hikməti, Tövratı və İncili öyrədəcək. (Al-İmran Surəsi, 45-48)

Ayədə, Allahın Hz. İsaya, Tövratı, İncili və bir də "Kitabı" öyrədəcəyi xəbər verilməkdədir. Bu kitabın hansı kitab olduğu şübhəsiz əhəmiyyətlidir. Eyni ifadə Maidə Surəsinin 110-cu ayəsində də iştirak etməkdədir:

Allah belə deyəcək: "Ey Məryəm oğlu İsa, sənə və anana olan nemətimi xatırla. Mən səni Ruhu'l-Kudüs ilə dəstəklədim, beşikdə ikən də, yetkin ikən də insanlarla danışırdım. Sənə Kitabı, hikməti, Tövratı və İncili öyrətdim..." (Maidə Surəsi, 110)

Hər iki ayədə də keçən "Kitab" ifadəsini araşdırdığımızda, bunun Qurana işarə etdiyini görərik. Ayələrdə Tövrat və İncil xaricində göndərilən son haqq kitabın Quran olduğu bildirilməkdədir. (Hz. Davuda verilən Zəbur da Köhnə Əhdin içindədir) Bunun yanında, Quranın başqa ayələrində, "Kitab" sözü, İncil və Tövratın yanında Quranı ifadə etmək üçün istifadə edilmişdir:

Allah... Ondan başqa İlah yoxdur. Diridir, qaimdir. O, sənə Kitabı Haqq və özündən əvvəlkiləri təsdiqləyici olaraq endirdi. O, Tövrat və İncili də endirmişdi. (Al-İmran Surəsi, 2-3)

Bu vəziyyətdə, Hz. İsaya öyrədiləcək olan üçüncü "Kitab"ın Quran olduğunu və bunun da ancaq Hz. İsanın axır zamanda dünyaya dönüşündə mümkün ola biləcəyini düşünə bilərik. Çünki Hz. İsa Quranın endirilməsindən təxminən 600 il əvvəl yaşamışdı. Bir az sonra ətraflı olaraq görəcəyimiz kimi, Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.s.)in hədislərində Hz. İsanın dünyaya ikinci dəfə gəlişində İncil ilə deyil Quranla hökm edəcəyi bildirilməkdədir. Bu da ayədəki mənaya tam olaraq uyğun gəlməkdədir. (Şübhəsiz ən doğrusunu Allah bilər.)

V. Dəlil

"Şübhəsiz, Allah Qatında İsanın vəziyyəti, Adəmin vəziyyəti kimidir..." (Al-İmran Surəsi, 59) ayəsi də Hz. İsanın dönüşünə işarə edir ola bilər. Təfsir alimləri ümumiyyətlə bu ayənin hər iki peyğəmbərin də atasız olma xüsusiyyətinə, Hz. Adəmin Allahın "Ol" əmriylə torpaqdan yaradılması ilə Hz. İsanın yenə "Ol" əmriylə atasız doğulmasına işarə etdiyinə diqqət çəkmişlər. Ancaq ayənin ikinci bir işarəsi daha ola bilər. Hz. Adəm cənnətdən necə dünyaya endirildisə, Hz. İsa da axır zamanda Allahın Qatından dünyaya endiriləcək ola bilər. (Ən doğrusunu Allah bilər.) Və dəlillər bu cür sıralana bilər..

Ən etibarlı qaynaqlardan Buxaridəki Allah (c.c.) Adəm peyğəmbəri (ə.s.) yaratdı. Boyunun uzunluğu 40 m  olduğu ifadə edilməkdədir. İbn Haldun (1332-1406) kimi bəzi mütəfəkkirlər isə bunun onun Cənnətdəki boyu olduğunu, Hz. Həvva ilə yerə endirilincə yer şərtlərinə uyğun boyuna qaytarıldığını qəbul etmişlər.

1) Yer tarixində ağaclardan başqa bu yüksəklikdə canlı bilinməyişi,

2) İnsan qalıqları içində buna işarə edəcək ən kiçik əlamət olmayışı,

3) Əfəndimizin (s.ə.s.) bənzər təsvirlərinin Axirətlə əlaqədar bəyanlarında mövcudluğu, diqqətə alınsa İbn Haldunun yanaşmasının məqbul olduğu deyilə bilər.

Adəm (ə.s.)ın vəfat etdiyi gün, cümə günü idi. Ömürünün min və ya iki min il olduğuyla əlaqədar fərqli rəvayətlər vardır. 1

1- ibn. Sad-Tabakat, 1/28,29, Əhməd b. Hənbəl-Müsnəd 1/299, Taberi-Tarih 1/79, Salabi-Arais s. 48, Deylemi-Firdevs 3/269, Heysemi-Mecmuazzevaid 8/206; Peyğəmbərlər Tarixi- Asam Köksal.

Bəzi rəvayətlərə görə, Züleyhanın əri vəfat etdikdən sonra Allahın iradəsi ilə köhnə gözəlliyini qazanmış və Yusuf (ə.s.) ilə evlənmişdir. Yusuf (ə.s.) ilə evləndiyi zaman, bakirə olduğu aydın olmuşdur (Əlmalılı Həmdi Yazar, Haqq Dini Quran Dili, İstanbul 1971, IV, 2879).

Hz. Məhəmməd (s.ə.s.)in hədislərində, Züleyha haqqında məlumata rast gəlinməməkdədir. Ancaq bir səfərində Rəsulullah (s.ə.s.) ondan "Yusufun yoldaşı" deyə bəhs etmişdir (əz-Zebidi, Səhihi Buxari Müxtəsəri Tecvidi Sarih Tərcüməsi, trc. Əhməd Naim, İstanbul 1972, II, 663).

Və aleykum Salam.

 Peyğəmbərimizin (sallallahu aleyhi və səlləm) etdiyi, danışdığı, hal və hərəkətlərinin hamısına sünnə deyirik. Elə isə həyatı boyunca etdiyi hər şeyə sünnə deyə bilərik. Sizin soruşduğunuzda isə, yəni Allah Rəsulu Aleyhissalatu Vəssəlam qiyama qalxarkən bu şəkildə qalxmışdır.

Vail İbni Həcər (Allah ondan razı olsun) belə dedi: "Rəsulullah (sallallahu aleyhi və səlləm) səcdəyə gedərkən əvvəl dizlərini sonra əllərini səcdəyə qoyardı. Səcdədən qalxarkən də əvvəl əllərini sonra dizlərini səcdədən kaldırırdı."(Əbu Davud, Tirmizi, Nəsəi, İbn Macə, Darə Qutni)

Fiqh kitabların da keçən sünnə sözü isə, daha çox "etsək savabı var, etməzsək günahı yoxdur" mənasına gəlir. Məsələn, yeməyi sağ əllə yemək, dişləri təmizləmək, ayaqda yemək yeməmək kimi.

Ancaq sünnə sözünü geniş mənasıyla aldığımız da Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) etdiyi hər şeyi içinə alır. Bu halda, Allah'ın istəkləri və qadağanları da sünnənin içində iştirak edər. Məsələn, Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) namaz qılmış mı? Bəli. Elə isə namaz qılmaq da bir sünnədir.

Geniş məlumat üçün :

Sünnə də bir şəkildə fərz deyilmi? Qur'an'ın bir çox yerində Peyğəmbər Əfəndimizə (s.ə.s.) tabe olmağımızı Allah (cc) əmr edir ..

Allah insanlığa mədəniyyəti Peyğəmbərlər vasitəsi ilə bildirmişdir. Bu nöqtədə insanlıq tarixində ümumi bir vəhşilik yaşanmamışdır. Peyğəmbərlərin olduğu yerlərdə mədəniyyət - öz zamanlarına görə - vardı. Peyğəmbərlərin olmadığı yerlərdə isə, insanların vəhşi və kobud olduğunu bilirik. Tarix kitabları da həmişə insanlığın vəhşilik tərəfini göstərməyə çalışmışdır. Bunda bəzi səbəblər vardır:

Bunların başında, bəzi dinsiz qrupların, insanları İslam dinindən və Allaha imandan uzaqlaşdırmağa işləri gəlməkdədir. Necə ki, elmi sahədə insanları təkamül boş sözü ilə aldadıb " möminlərin inandığı Allah - haşa - yoxdur. Hər şey öz-özünə olmuşdur. Elm də belə söyləməkdədir" deyə qışqırıq qopardıqları kimi, bu fikirin davamı olan " təkamülləşən insan əvvəli yarı meymun, sonra insan oldu. Lakin ilk insanında hamısıyla bədəvi və oxuma, yazma, danışma bilməyən cahil bir şəkildə idi" fikri hər tərəfə yayıldı. Beləcə bu çirkli ideologiyaya Tarix elmini də alət etmiş oldular. Halbuki hər peyğəmbər, bir mədəniyyət gətirmiş və ilk insan da Hz. Adəmdir və peyğəmbərdir. Bu səbəbdən Hz. Adəm (ə.s) ilə başlayan insanlıq, öz zaman və zəmininə görə mədəni idi, vəhşi deyildi. İndiki zamanda belə, oxuma yazma bilməyən və vəhşi olaraq yaşayan insanlar olduğu kimi, o zamanda daha çox bədəvi və vəhşilik hakim idi. Amma bu vəziyyət başda söylədiyimiz kimi ümumi deyildi.

Ayrıca Allah Quranı Kərimdə Hz. Adəmə hər şeyin adını, mənasını və nə üçün yaradıldığını öyrətdiyini, imtahanda Hz. Adəmin mələklərə üstün gəldiyini bildirir. Bu səbəblə ilk insanın bu günki mənada bir danışmağı bildiyi və səslərlə razılaşdıqları dəqiq bir şəkildə ortaya çıxmaqdadır.

Bu qədər var ki, ilahi peyğəmbərlərdən bu ilk mədəniyyət dərsini almış olan insanlar, sonra bu mədəniyyətdən uzaqlaşa uzaqlaşa ilk dərsi unudaraq vəhşi olmuşlar, daha sonra təkrar mədəniyyətə girmişlər.

Hz. Adəm və Hz. Həvvanın örtünmələri mövzusunda Qurani Kərimdə belə bəhs edilməkdədir:

- Lakin o Şeytan onlara, gözlərindən gizlənmiş olan ədəb yerlərini ortaya çıxarmaq üçün vəsvəsə verdi. Onlara belə dedi: "Rəbbinizin sizə bu ağacın meyvəsini qadağan etməsinin tək səbəbi, sizin mələklərdən və ya ölümsüz həyata nail olanlardan olmanızı önləməkdir" deyərək, özünün onların yaxşılığını istədiyinə dair and üstünə and içdi.

- Beləcə onları aldadaraq mövqelərindən saldı. Belə ki: O ağacın meyvəsini dadar dadmaz, ədəb yerlərinin açıq olduğunu fərq etdilər. Dərhal, tapdıqları cənnət yarpaqlarıyla ədəb yerlərini örtməyə başladılar. Onların Rəbbi buyurdu: "Mən sizi o ağacdan daşınmağa çağırmadım? Mən Şeytanın sizin aydın düşməniniz olduğunu söyləmədim? Nə üçün Məni dinləmədiniz də bu pərişan vəziyyətə düşdünüz?"

- "Ey bizim Rəbbimiz, özümüzə zülm etdik. Əgər Sən qüsurumuzu örtüb, bizə mərhəmət etməzsənsə, ən böyük itkiyə çatanlardan olarıq" yalvardılar.

- Buyurdu ki: "Bir-birinizə düşmən olaraq enin! Sizə dünyada bir müddətə qədər qalma və faydalanma imkanı verirəm: Orada yaşayacaqsınız, orada öləcəksiniz və yenə oradan dirildilib məzardan çıxarılacaqsınız." (Əraf Surəsi, 20-25)

Örtülməsi lazım olan yerləri örtmək, namusu qorumanın ilk şərtidir. Çılpaqlıq, öyünüləcək bir şey deyil, primitivlik və Cahiliyyədir. Cahiliyyə dövrü ərəbləri, Kəbəni çırıl çılpaq tavaf edirlər, bunu fəzilətli bir iş tərzində edirdilər. Çılpaqlığı yaymaq Şeytanın təşviqi ilə olunca, Allah Təala, örtünmənin və paltarın insanın maddi və mənəvi bəzəyi olduğunu, şeytana uyğun gəlib övrət yerlərini açmamaq lazım olduğunu xatırladır. Allahın hikməti, digər bir çox canlı məxluqun fitrətinə, həya və örtünmə duyğusu qoymayıb möhkəm, gözəl və təbii bir paltar vermişdir. Həya duyğusu verdiyi insanı, tək onu çılpaq yaratmışdır. Beləcə insan, həm örtünmə əmrini tutmanın savabına çatmaqda, həm də dünyadakı xəlifəlik vəzifəsini isbat etməkdədir. Çünki bütün dünyaya yayılan heyvan və bitkilərdən və digər maddələrdən əldə etdiyi paltarlarla, bütün varlıqlar üzərindəki qənaət və idarə etmə gücünü, xəlifəliyinin təzahürlərindən birini göstərməkdədir.

Diqqət yetirilsə ayələrdə Hz. Adəm və Hz. Həvvanın əvvəl ədəb yerlərinin gizli olduğu sonradan şeytanın aldatmasıyla ədəb yerlərinin açıldığı, lakin dərhal bağladıqları izah edilməkdədir. Deməli, ədəb yerlərin bağlanması lazım olduğunu bilirlər.

Qurani Kərim Təfsiri

(Əlmalili Məhəmməd Həmdi Yazar)

Bu ayəni izləyən ayələrdə Hz. İsmayılın qurban edilməsi əmrinin həm onu həm də atası Hz. İbrahimi sınamaq məqsədiylə olduğu ifadə edilməkdədir. Ayrıca Hz. İbrahimin bir oğlu olduğunda Allaha qurban edəcəyinə dair bir əhdi vardır. Yuxu bunu xatırlatmış, oğulunu qurban etməyə təşəbbüs göstərməsiylə əhdini yerinə yetirmiş olmasıdır və Allah bağışlayaraq onun yerinə bir qoç göndərmişdir. Əlaqədar ayələrin(Saffat, 101-107) təfsiri belədir;

Nə vaxt ki bərabərində çalışmaq çağına çatdı, ona Allah üçün ediləcək bir iş, bir itaət göstərmək üzrə ey balam! dedi, mən yuxumda görürdüm ki mən səni qurban edirəm. Artıq bax nə görərsən? Nə deyərsən, nə fikirdə olarsan? Deyilir ki, Hz. İbrahim, bunu Zilhiccənin səkkizinci, doqquzuncu, onuncu yəni tərviyə, ərəfə, nahir gecələri sıra ilə üç gecə görmüşdü. Peyğəmbərlərin yuxusu vəhy, təbirləri də vəhy olduğundan Hz. İbrahim belə görmüş və belə təbir etmiş və dolaysı ilə belə vəhy almış olmaqla bu, yerinə yetirilməsi vacib haqq, bir əmr olmuş olurdu. Bunun üzərinə onu zorla  etməyə cəhd etməyib, əvvəl yerinə yetirilmə şəklini müşavirə etmək üzrə belə fikirini soruşaraq təbliğ etdi ki, bununla əvvəlcə onun itaət və boyun əyməklə əcr və savaba çatmasını təmin etmək istədi. Düşünməli, bunu söyləyərkən "ey oğlum!" deyə xitab edən bir atanın ürəyində nə yüksək bir şəfqət duyğusu olur və ona nə qədər böyük bir vəzifə eşqi, Allah sevgisi hakim olurdu.

Və ona böyük bir qurbanlıq ilə fidyə də verdik. Yəni İbrahimə oğulunun yerinə kəsilmək üçün böyük bir qurbanlıq qurtuluş fidyəsi də verdik. Boğazlamağa başlamaqla yuxu reallaşdırılmış olub da "Yuxunu təsdiq etdin" deyə səs edildikdən sonra fidyənin mənası nə ola bilər? Bunu ən gözəl açıqlayan istiqamət budur: Deyilir ki, İbrahim (ə.s.) bir oğlu olsa, Allah yolunda qurban edəcəyini həsr etmişdi. Sonra unutmuş, yuxu bunu xatırlatmışdı. Onun üçün səs olunduğu zaman yuxu reallaşdırılmış olmaqla birlikdə əhd yerini tapmamış olduğundan bu fidyə onu belə hökm dəyişdirmək surətiylə tamamlamış və ayrıca bir nemət olmuşdur. Bundan ötəri İmamı Azam demişdir ki: Uşağını qurban etməyi həsr edənə bir qoyun kəsmək vacib olar. Görəsən o böyük qurbanlıq nə idi? Çoxları cənnətdən gəlmə, ağ və bir rəvayətdə emlah, yəni alaca və a'yen, iri gözlü bir qoç idi demişlər ki, yəhudilərin fikri də buna uyğundur. Bəziləri də Sebir dağından enmə bir va'l, yəni dağ keçisi demişlər. Böyüklüyünü də bəziləri maddi olaraq, iri quruluşlu deyə, bəziləri də mənəvi böyüklük və əhəmiyyətlə təfsir etmişlər. Tək bir peyğəmbər deyil, bəlkə ata və oğul iki peyğəmbərin çətinliyini qaldıran və xüsusilə nəslindən peyğəmbərlərin sonuncusu gələcək bir peyğəmbərin fidyəsi olan və cənnətdən gələn bir qurbanlıq əlbəttə böyük olar. Bəziləri də demişlər ki, böyüklüyü ondan sonra sünnə və din olması etibarı ilədir.

Ən yaxşısını Allah bilər.

Haqq Dini Quran Dili

Peyğəmbərimizin yuyunmaqla əlaqədar hədislərinə baxdığımız zaman bunlarla qarşılaşarıq: Əbu Hüreyrə (r.ə.) rəvayət edir.

Rəsulu Əkrəm Əfəndimiz (s.ə.v.) belə buyurdular: "Allah rizası üçün hər Müsəlmanın həftədə bir gün başını və bədənini yuması bir haqqdır, bir vəzifədir."

Cabir min Abdullahın rəvayətindəki hədisi şərifin tərcüməsi belədir:

"Hər Müsəlmanın həftədə bir gün yuyunması lazımdır. O gün də Cümə günüdür."

Hz. Səmürədən gələn rəvayətə görə Peyğəmbərimiz (s.ə.v.) belə buyurarlar:

"Cümə günü dəstəmaz alan mömin nə gözəl bir iş etmiş olar, lakin o gün qüsl almaq daha fəzilətli və savablıdır." (Hədislər üçün bax ət-Tac, 1:279, 110.)

Bütün bu hədislər bədən təmizliyinin ən az həftədə bir gün təkrarlanmasını, bu iş üçün də Cümə gününün seçilməsini tövsiyə etməkdədir. Hətta bu hədislərdən hərəkət edən bəzi üləma Cümə günü yuyunmağı vacib, bəziləri də sünnə olaraq görsələr də, bu məndup bir ibadətdir. Bu yuyunma, fərz olan yuyunmanın xaricindədir. Bir insana nə vaxt su zərurət etsə, vaxt keçirmədən dərhal yuyunması onsuz da fərzdir. Bunun üçün bir zaman və gün yoxdur. Həftə içində Cümə günü yuyunmanın xeyli çox hikmət və savabı vardır. Lakin bu hədislər həftənin sair günlərində yuyunmanın məkruhluğunu göstərməz. Əslində mümkünsə hər gün yuyunmaq, yada iki-üç gündə bir yuyunmaq, ən gözəlidir. Lakin bu da olmazsa həftəni keçirməmək lazımdır. Çünki bu bədənin səhhəti və rahatı üçün mühüm faydaları içində oldurmaqdadır.  (bax. Məmməd Paksu İbadət Həyatımız)

Peyğəmbərimizin yatma ədəbi haqqında aşağıdakı linkdə məlumat var.

http://www.sorularlaislamiyet.com/index.php?s=show_qna&id=2815

Hz. Adəm, Cümə günü vəfat etdi. Hz. Həvva 40 il sonra vəfat etdi. Qəbirlərinin Qüdsdə və ya Mina da Məscidi Hifdə və ya Ərafatda olduğu rəvayətləri vardır.

    İnsanların ilk dövrü, vəhşilik deyil, bəlkə ilk mədəniyyət idi. Bu ilk mədəniyyət dərsini də insanlara haqq peyğəmbərlər vermişdi. İnsanlara ilk din dərsini verənlər (yəni tək Allah inancını təbliğ edənlər), necə ki ilahi peyğəmbərlər oldusa, ilk mədəniyyət dərsini də insanlara, bu peyğəmbərlər vermişdilər .

    Allah (C.c) tərəfindən göndərilmiş peyğəmbərlərdən bu ilk mədəniyyət dərsini almış olan insanlar, sonra bu mədəniyyətdən uzaqlaşa uzaqlaşa ilk dərsi unudaraq vəhşi olmuşlar, daha sonra təkrar mədəniyyətə girmişlər. Bu halda insanlar, vəhşilik dövrü, mədəniyyət dövrü olmaq üzrə iki mədəniyyət mərhələsi deyil, bəlkə ilk mədəniyyət, vəhşilik, ikinci mədəniyyət olaraq üç dövr keçirmişlər; vəhşilik, insanlar üçün ilk dövr deyil, iki mədəniyyət arasında müvəqqəti bir pillə sayılmışdı.
     Allah insanlığa mədəniyyəti peyğəmbərlər vasitəsi ilə bildirmişdir. Bu nöqtədə insanlıq tarixində ümumi bir vəhşilik yaşanmamışdır. Peyğəmbərlərin olduğu yerlərdə mədəniyyət -öz zamanlarına görə- vardı. Peyğəmbərlərin olmadığı yerlərdə isə, insanların vəhşi və qaba olduğunu bilirik.
   Tarix kitabları da həmişə insanlığın vəhşilik tərəfini göstərməyə çalışmışdır. Bunda bəzi səbəblər var. Bunların başında, bəzi dinsiz qrupların, insanları İslam dinindən və Allaha imandan uzaqlaşdırmağa çalışmaları gəlməkdədir. Necə ki, elmi sahədə insanları təkamül safsatası ilə aldadıb "Möminlərin inandığı Allah -haşa- yoxdur. Hər şey öz-özünə olmuşdur. Elm və bilim də belə deyir." deyə yersiz hay-küy saldıqları kimi, bu fikrin davamı olan "Təkamül edən insan əvvəl yarı meymun, sonra insan oldu. İlk insan bədəvi,oxuma, yazma və danışmağı bilməyən cahil bir şəkildə idi" fikri hər tərəfə yayıldı. Beləcə bu çirkin ideologiyaya tarix elmini də alət etmiş oldular.
    Halbuki hər peyğəmbər, bir mədəniyyət gətirmişdir. İlk insan olan Hz. Adəm (a.s) da bir peyğəmbərdir. Bu səbəbdən Hz. Adəm (a.s) ilə başlayan insanlıq, öz zaman və zəmininə görə mədəni idi, vəhşi deyildi. İndiki zamanda belə, oxuma yazma bilməyən və vəhşi olaraq yaşayan insanlar olduğu kimi, o zamanda daha çox bədəviyyət və vəhşilik hakim idi. Amma bu vəziyyət başda söylədiyimiz kimi ümumi deyildi.

    Ayrıca Allah(C.c) Quran-ı Kərimdə Hz. Adəm (a.s) 'a hər şeyin adını, mənasını və nə üçün yaradıldığını öyrətdiyini, imtahanda Hz. Adəm (a.s) 'ın mələklərə üstün gəldiyini bildirir. Bu səbəblə ilk insanın bugünkü mənada danışmağı bildiyi və səslərlə bir-birilərini başa düşdükləri dəqiq bir şəkildə ortaya çıxmaqdadır.

Əlaqədar ayənin tərcüməsi belədir:

Yusifin yanına girdiklərində ana atasını bağrına basdı və "Allahın icazəsiylə Misirə güvən içində daxil edin!" dedi.  Ana atasını taxtına oturtdu, hamısı onun hüzurunda yerə əyildilər; Yusif dedi ki: "Atacığım! Bu, daha əvvəl gördüyüm yuxunun ortaya çıxışıdır; Rəbbim onu həyata keçirdi. Doğrusu rəbbim mənə lütf etdi: Məni həbsxanadan çıxardı və şeytan mənimlə qardaşlarımın arasını pozmuş ikən daha sonra sizi çöldən gətirdi. Şübhəsiz rəbbim dilədiyinə çox lütfkardır. Şübhəsiz O çox yaxşı biləndir, hikmət sahibidir. (Yusif surəsi, ayə 100)

Təfsirçilər Hz. Yusifin ana, ata və qardaşlarının səcdəyə əyilmələrini iki şəkildə şərh etmişlər:

a) Hz. Yusifə qarşı bir hörmət salamı olmaq üzrə yerə əyilmişlər.

b) Hz. Yusifə qovuşduqları üçün Allaha şükr etmək üzrə səcdəyə əyilmişlər. (bax.  Quran Yolu, Heyət, əlaqədar ayənin təfsiri)

“Həqiqətən, Biz səni haqla müjdə verən və qorxudub xəbərdar edən olaraq göndərdik. Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.” (35-Fatir 24)

Biz hər ümmətə: “Allaha ibadət edin, tağutdan uzaq olun”– deyə, elçi göndərdik. (16-Nəhl 36)

“Səndən əvvəl elçiləri xalqlarına açıq-aşkar dəlillərlə göndərdik. Cinayət törədənləri də cəzalandırdıq. Möminlərə yardım etmək Bizim borcumuz idi.” (30-Rum 47)

Bu bölgə, yəni orta-şərq sivilizasiyanın beşiyi olmuşdur. İnsanlığın böyük hissəsi bu bölgələrdə yaşamışdır. Onsuzda o dövrdə dünya üzərində insanların sayı 170-200 milyondan çox deyildi və bu 170-200 milyonun çox hissəsi orta şərq bölgələrində yaşıyırdılar.

Eramızdan əvvəlki illərdə yaşayan insanların sayı barədə aşağıdakı statistikaya baxaq:
e.ə 10000 1 milyon insan
e.ə 8000 5 milyon insan
e.ə 6500- 5 milyon insan
e.ə 5000- 5 milyon insan
e.ə 4000- 7 milyon insan
e.ə 3000- 14 milyon insan
e.ə 2000- 27 milyon insan
e.ə 1000- 50 milyon insan
e.ə 500- 100 milyon insan
e.ə 400- 162 milyon insan
e.ə 200- 150 milyon insan
eramızın 1-ci əsri 170-200 milyon insan

Mənbə:https://www.census.gov/population/international/data/worldpop/table_history.php

Eramızdan öncə dünya üzərindəki əhali sayısı elə də çox olmayıb. Eyni zamanda dünya üzərində əhalinin böyük qisminin bu bölgələrdə yaşaması, bu bölgələrə daha çox peyğəmbər göndərilməsinin əsas səbəblərindən biridir.Sonradan İnsanlığın sayı artınca digər bölgədəki insanların sayıda artıb.Buna görədə tarixin ən qədim və böyük mədəniyyətə sahib şəhərləri bu bölgələrdə mövcud olmuşdur. Bu baxımdanda bu bölgələrə daha çox peyğəmbər göndərilmişdir.

Qədim dövrlərdə insanların böyük əksəriyyətinin orta-şərqdə yaşaması barədə tarixi-arxeoloji dəlillər mövcuddur:
1) Ən qədim böyük və əzəmətli şəhərlərin bu bölgədə yerləşməsi
2) Əkinçiliyə keçidin ilk dəfə bu bölgədə olması

Tarixçilər Tertius Chandler, Gerald Fox və George Modelski insanlıq tarixinin gördüyü ən böyük 16 şəhəri seçmişdir. Bu 16 şəhərdən 7-si miladdan öncəyə aiddir. Və biz burada eramızdan öncəki şəhərlərə baxacağıq. Çünki müxaliflərin “peyğəmbərlərin çoxu niyə orta şərqdəndi?” deyə ünvanlandıqları sualdakı peyğəmbərlərin böyük əksəriyyəti eramızdan öncə yaşamışdır. İstisna olaraq İsa aleyhissalamın 1-ci əsrdə, Muhamməd aleyhissalamın isə 7-ci əsrdə yaşamışdır.

Tertius Chandler, Gerald Fox və George Modelskinin miladdan öncə mövcud olmuş 7 ən böyük şəhərdən 6-sı orta şərqdə yalnız 1-i Çində yerləşmişdir. (16 greatest cities in human history)

Bu 7 şəhər aşağıdakılardır:
1) Fələstinin qərbində yerləşən miladdan öncə 7000-2000 –ci illər arasında mövcud olmuş “Eriha” şəhəri
2) Miladdan öncə 3500 -2000 ci illərində mövcud olmuş Şumerlərin “Uruk” şəhəri
3) Miladdan öncə 2500-cü illərdə mövcud olmuş Mesopotimayın mərkəzində yerləşən “Mari” şəhəri
4) Miladdan öncə 2100-cü illərdə mövcud olmuş Bəsrə körfəzi yaxınlığındakı “Ur” şəhəri
5) Miladdan öncə 1300-cü illərdə mövcud olmuş Çində “Yinxu” şəhəri
6) Miladdan öncə 700-cü illərdə mövcud olmuş “Babil” şəhəri
7) Miladdan öncə 300-cü illərdə mövcud olmuş Tunisin yaxınlığında yerləşən “Karfagen”

Miladdan öncəyə aid dünyada mövcud olmuş 7 ən böyük şəhərdən 6-sının orta-şərqdə olması bu bölgədə yaşayan əhalinin digər bölgələrdə yaşayan əhalidən qat–qat çox olduğunu göstərir.

Eyni zamanda bildiyimiz kimi miladdan əvvəl on mininci illərdə insanlıq tarixindəki ən əhəmiyyətli hadisələrdən biri olan əkinçiliyə keçişlə birlikdə əhali sahəsində bir inqilab yaşanmışdır. İnsanlıq tarixində böyük bir inqilab olan Taxıl istehsalı və heyvanların əhilləşdirilməsi və əhalinin oturaq həyata keçməsi əkinçiliklə baş vermişdir. Əkinçiliyə ilk olaraq orta şərqdə “Fertile Crescent-Bərəkətli Aypara” ərazisində keçilmişdir (Urban World History). Bu isə qədim dövrlədə bu bölgənin əhalisinin sayının çox olmasının göstəricisidir.

Eyni zamanda əhalinin artımında çox mühüm rol oynayan əkinçiliyə keçid inqilibadı məhz bu orta-şərq bölgəsində “Bərəkətli Aypara” adlanan yerdə baş vermişdir.

Lakin bununla belə bəzi ayələrdə digər bölgələrə göndərilmiş peyğəmbərlərə də işarə vardır.
1. And olsun əncirə və zeytuna!
2. And olsun Sinay dağına!
3. And olsun bu təhlükəsiz şəhərə (Məkkəyə)!

(Tin surəsi, 1-3)

Burada Əncir və Zeytundan qəsd peyğəmbərlərin vəhy aldıqları yerlər nəzərdə tutulur.
Bəzi bu iki kəlmə “əncir” və “zeytun” meyvələri şəklində anlaşılmışdır. Lakin ayələrin bir-biri ilə bağının olduğunu nəzərə alaraq sözü gedən kəlmələri meyvə olaraq deyil, bölgə şəklində anlamaq daha doğru olar. Çünki ardınca gələn digər 2 ayədə məhz iki bölgənin adı zikr olunur. Meyvə və bölgə arasında bir bağ qurmaq mümkün olmadığına görə bunların da bir bölgə olduğu qənaəti daha güclüdü.

Quranda keçən ayələrdən məlum olduğu kimi, Sina dağı Hz Musanın, təhlükəsiz yer olan Məkkə isə Hz Muhammedin vəhy aldıqları yerlərdir. Zeytun dağı, zeytun və ya zeytun ağacı: Hz. İsanın vəhy aldığı mübarək və müqəddəs qılınmış bölgəni simvollaşdırır.

Lakin ayədə keçən “Əncir” dən qəsdin hansı peyğəmbərin vəhy aldığı yer barədə ixtilaflar vardır (4). Lakin bunnan qəsdin budda-nın vəhy aldığı əncir ağacının olması fikirli daha qənaətbəxşdir.Buddist inancına görə; Siddhartha Gautamanın bir əncir ağacının altında oyanmış, yaşamış və beləcə Buda (oyanmış) olmuşdur. Bu səbəblə əncir (Bodhi) ağacı, o gündən bəri Buddist sənətində bir simvol olaraq istifadə edilməkdədir. Əncir ağaclarına Buddist məbədlərində və cədvəllərində tez-tez yer verilmişdir. (Bodhi Tree)

Bu baxımnan Budda-da peyğəmbər ola bilər.Lakin buddanın gətirdiyi mesajı sonradan təhrif olub şirk dininə çevrilə bilər.Necəki xristianlar Hz İsanın gətirdiyi ilahi mesajı təhrif etdilər.Buddanın gətirdiyi mesaj təhrif olmasına baxmayaraq onun adına əsrlər sonra Tripitika kimi uydurma kitablar yazılsada buddist inancında bəzi şeylər az bir şəkildə təhrifə uğramadan bizim dövrümüzə çata bilər. Məsələn buddizmdə öldürmək, oğurluq etmək, zina etmək, yalan danışmaq, içki içmək qadağan edilmişdir.

Qısaca demək olarsa Buddanın Çinə göndərilmiş bir peyğəmbər ola bilər.Hal hazır ki, buddist inancın şirklə dolu olması buddanın gətirdiyi mesajın təhrif olduğunu göstərir. Tin surəsi 1-ci ayəsində peyğəmbərlərin vəhy aldıqları yer olaraq bildirilən “Əncir” ağacının buddanın vəhy aldığı yer olması fikiri daha güclüdü.

NƏTİCƏ:
1 Qurana əsasən bütün millətlərə elçilər göndərilmişdir.Mövcud arxeoloji dəlillər bunu sübut edir.
2 Quranda adı keçən peyğəmbərlərin çoxunun orta-şərqdən çıxmasının əsas səbəbi bu bölgələrdə dünya üzərindəki əhalisinin böyük hissəsinin yaşaması, iri şəhərlərin və sivilizasiyaların burda yerləşməsi
3 Qurani Kərimdə Çinə göndərilən peyğəmbərlərə dair işarənin olması

Peyğəmbərlər yalnız Ərəb yarımadası və ətrafına deyil, hər cəmiyyət və millətə göndərilmişdir. Necəki müasir antropolji tapıntılar bunu təsdiq edir. İstər Mesapotamiyada, istərsə də Misirdə aparılan araşdırmalar nəticəsində, qədim mədəniyyətlərdə saysız-hesabsız tanrı və müqəddəs varlıq inancına rast gəlinir. Ancaq araşdırmalar dərinləşdikcə belə bir həqiqət ortaya çıxır:

Bütün bu tanrı, yarı-tanrı varlıqlar arasında bir uyğunluq mövcuddur. Və hamısının üzərində tək bir tanrı var. Bu həqiqət, istisnasız bütün çox tanrılı inanclarda da belədir. Yəni çox tanrılı dinlərin içində, hər zaman tək tanrılı bir din gizlidir. Bu həqiqəti ilk olaraq ortaya çıxaran antropoloq, Oxford Universitetindən Stephan Langdon idi. Langdon 1931-ci ildə əldə etdiyi tapıntıları elm dünyasına çatdırarkən, əldiyi bu nəticələrin heç gözləmədiyi bir şey olduğunu da etiraf etməkdə idi. Çünki onun tapıntıları dinlərin təkamülü inancının tamamilə tərsinəydi. Xüsusilə bütün dünya mədəniyyətlərinə təsir etmiş olan Şumerler üzərinə aparılan qazıntı və araşdırmalar, başlanğıcda qəti olaraq tək tanrılı bir dinin var olduğunu, ancaq zamanla pozularaq çox tanrılı bir inanc halına gəldiyini dəqiq olaraq sübut etdi.

Ancaq bu gün hələ qədim Şumer yazılarında “Nuh Tufanı” kimi Tövrat, İncil və Qur`anda bəhs edilən hadisələrə bənzər hadisələrin izlərini görən bir sıra araşdırmaçılar, bu işarələri tərsinə oxuyaraq müqəddəs kitabların mənşəyini bu Şumer yazılarına bağlamağa çalışmaqdadırlar. Bu idddiaya görə, Tövrat və İncil bu qədim Şumer kitabələrindən yığılmışdır. Hətta Qur`an belə -haşa- qədim Şumerden qalma söz-söhbətlərin təsiriylə ortaya çıxmış bir kitabdır. Halbuki bu ortaq mövzuların izi, ilk insan, ilk peyğəmbər olan Adəm aleyhissalam ilə başlayan həqiqi insanlıq tarixinin ip uclarını göz önünə sərməkdədir.Tövratda, İncildə və Qur`anda keçən tufan hadisəsinin, Şumer kitabələrində də keçməsi, bizə tək bir şeyi söyləyər: Dinlərin tək bir ilahi qaynaqdan gəldiyini…

İllər sonra Tell-Esmar adındakı qədim bir şumer şəhərində aparılan qazıntıların nəticəsi də eyni həqiqətə işarə edirdi. Qazıntı işlərini idarə edən Henry Frankfortun rəsmi hesabatında bildirdiyinə görə, dinlər insanların təbiət hadisələrinə, pis ruhlara tapınmalarıyla ortaya çıxmamışdır. Başlanğıcda tək bir ilahı olan din, zamanla təhrif edilmiş və iman edilən ilahın sifətləri başqa başqa tanrılar şəklində ortaya çıxmışdı. Aydın olan o ki, bu qövm, onları bir olan Allaha dəvət edən peyğəmbərlərindən sonra, Rəblərinin sifətlərində(vəsflərində) səhvə yol vermişlər və tövhid əqidəsindən sapmışlar. Elm bizə bunu söyləyirdi. Məsələn, möhürlərin üzərindəki şəkillərdə ümumiyyətlə ilahlara edilən ibadətlər təsvir edilir. Ancaq bu şəkillərin hamısında bu məbəddə yalnız tək bir Tanrı inancının olduğu görülməkdədir. ”Bu səbəblə, ən qədim zamandakı Şumer-Akkad inanc sistemi içində, bu tək İlahın fərqli sifətlərinin ayrı ilahlar olaraq görülmədiyi aydın olur.” (H. Frankfort, Third Preliminary Report on Excavations at Tell Asmayar (Eshnunna): Quoted by P. J. Wiseman en New Discoveries en Babylonia about Genesis, Marshall, Morgan and Scott, s. 24. )
(Allah son kitabı Quranda belə azmış qövmlərdən, onların başlarına gələn fəlakətlərdən, özlərinə yol göstərici olaraq göndərilən peyğəmbərlərin və o peyğəmbərin qövmləriylə olan mübarizələrindən, çox bəhs edilməkdədir.)

MİSİR, HİNDİSTAN VƏ DİGƏRLƏRİ
Şumerlərdə görülən degenerasiya, tanrılarıyla və fironlarıyla məşhur Misir mədəniyyətində də görülmüşdü. Misirlilər də ilk başlarda tək tanrılı bir inanca sahib idilər, ancaq Misir dini pozuldu və çoxlu ilahlar ortaya çıxdı. İş bununla da qalmayıb, krallarına belə üluhiyyət istinad edərək, onları da, bir yarı-tanrıya çevirdilər. Və beləcə Misir, bir fironlar mədəniyyəti halına gəldi.

Tək tanrılı bir dindən çox tanrılı dinə keçməyə ən təəccüblü və canlı nümunə, Hind mədəniyyətidir. Tarixi keçmişi, Şumer və Misir qədər olmasa belə, qədim bir mədəniyyət olan Hindlilərdə bu gün belə adları alt alta yazılsa, yüzlələrlə,minlərlə tanrı ortaya çıxar. Ancaq Hindlilərin müqəddəs Veda kitabını araşdıran araşdırmaçı Max Müllerin ifadəsiylə,  Vedada tək tanrılıq inanc çox tanrılıq inancdan daha qədimdir.

–“Tək və sonsuz bir tanrının xatirəsi, göyü bir sis kimi örtən bütpərəst anlayışının içində mavi göyün meydana çıxması kimi aşkara çıxar”. (Max Muller, History of Sanskrit Literature: Quoted by Samuel Zwemer, s. 87 )

Gələk Yunan tanrılarına. Eynilə digər nümunələrdə olduğu kimi, Qədim Yunanlarda da, bir din degenerasiyası və haqq dindən uzaqlaşma görülməkdədir. Qədim Yunan dini inancları üzərinə araşdırmalar aparmış olan Axel W. Persson, Tarix Əvvəli Yunan adlı əsərində belə deyir:

“İlk başdan bəri mövcud olan Tək Tanrı, daha sonra Yunan əfsanələrinde gördüyümüz çoxlu tanrıya çevrilmişdir. Mənə görə, bu vəziyyət, tək və bir olan tanrının sifətlərinin zamanla fərdiləşdirilməsindən qaynaqlanmışdır.” (Axel Persson, The Religion of Greece en Prehistoric Times, University of Kaliforniya Press, 1942,s. 124 )

Eyni təhrifatın izlərini İtaliyada da görmək mümkündür. Arxeoloq Rosenzweiq, “erkən Etrusk dövrünə təsadüf etmiş Iguvine mənbələri üzərində apardığı araşdırmalarda “tanrılar ilk olaraq (ilahi) sifətlərin müxtəlif xüsusiyyətlər olaraq izah olunmasından meydana çıxmışdır” deməkdədi. (Book review, American Journal of Archaeology, 43 (1939): ss. 170-171 )

Daha geniş məlumat üçün: From Monotheism to Polytheism

XRİSTİANLIQ VƏ YƏHUDİLİK
Hər nə qədər bu gün yer üzündə olan üç Tək Tanrılı dindən ikisi sayılsalar belə Yəhudilərin Tövratı, Xristianların isə İncili təhrif etmələri, insanlıq tarixinin gördüyü ən son iki din degenerasiyasıdır. Bilindiyi kimi, Tövrat, Musa aleyhissalama vəhy edildiyi kimi qalmamış, əsrlər boyu Yəhudi alimləri tərəfindən dəyişdirilmiş və yenidən yazılmışdır.

İncilin vəziyyəti də Tövratdan fərqli deyil. Bu gün dörd fərqli İncil mövcuddur və aralarında ciddi ayrılıqlar vardır. Əsrlərcə Xristian alimləri də eynilə Yəhudilər kimi İncili təhrif edib dəyişdirmişlər. Ancaq Xristian aləmindəki əsl böyük təhrif , ‘təslis’ inancıdır. Xristianlar, ata-oğul və müqəddəs ruh üçlüyü ilə (təslis nəzəriyyəsi) tövhiddən uzaqlaşmışlar və İsa aleyhissalama Allahın qulu və elçisi nəzəri ilə deyil, uluhiyyətin bir parçası və ortağı nəzəriylə baxmağa başlamışlar.

   İslam ailmlərindən peyğəmbərlərin sadəcə kişilərdən olduğunu iddia edənlər olduğu kimi, qadınlardan da peyğəmbər ola biləcəyini söyləyənlər olmuşdur. İslamda iki əsas etiqadi məzhəb olan Maturidi və Əşari məzhəbləri göndərilən bütün peyğəmbərlərin kişi olması məsələsində həmfikir olmalarına baxmayaraq, Əşarilər qadınlardan da peyğəmbər ola biləcəyini irəli sürür.

Peyğəmbərlərin sadəcə kişilərdən ola biləcəyini qəbul edənlər bu ayələrə əsaslanırlar:

“Səndən əvvəl də (səhra əhlindən deyil) ancaq şəhər əhlindən olub özlərinə vəhy etdiyimiz neçə-neçə kişilər (qadın, mələk yox, məhz kişi peyğəmbərlər) göndərdik…”[1]

“(Ya Rəsulum!) Biz səndən əvvəl də özlərinə vəhy etdiyimiz ancaq kişilər (kişi peyğəmbərlər) göndərmişdik. Əgər (bunu) bilmirsinizsə, zikr (kitab, elm) əhlindən soruşun!”[2]

    Bunun əksinə olaraq Əbul Həsən əl-Əşari isə, “Səndən əvvəl də (səhra əhlindən deyil) ancaq şəhər əhlindən olub özlərinə vəhy etdiyimiz neçə-neçə kişilər (qadın, mələk yox, məhz kişi peyğəmbərlər (rəsullar)) göndərdik…”[3] ayəsinə əsaslanaraq qadınlardan nəbilər göndərildiyini, fəqət rəsullar göndərilmədiyini bildirir. Əşariyə görə, Hz. Musanın anası, Fironun arvadı, Hz. Sara, Hz. Məryəm və Bəliqs olmaqla beş qadın peyğəmbər var. Əşarilərin əsaslandığı ayələr bunlardır:

“Biz Musanın anasına (ilham yolu ilə, yaxud röyada): “Onu (Musanı) əmizdir; elə ki ondan ötrü qorxdun, onu dəryaya (Nil çayına) at. (Uşağın suda boğulacağından) qorxma və (ayrılığına da) kədərlənmə. Biz onu sənə qaytaracaq, özünü də (şəriət sahibi olan) peyğəmbərlərdən edəcəyik!” – deyə bildirdik.”[4]

“Anana vəhy olunacaq şeyi vəhy etdiyimiz zaman.”[5]

“(İbrahimin) arvadı (Sara pərdə arxasında) durmuşdu (və ya qonaqlara qulluq edirdi). O (bu sözləri eşidib Lut tayfasının başına gələcək müsibətdən qafil olduğuna sevinərək və ya qoca yaşında oğlu olacağına təəccüblənərək) güldü. Bundan sonra Biz onu İshaqla, İshaqın da ardınca Yəqubla (İshaqın, ondan sonra Yəqubun dünyaya gələcəyi ilə) müjdələdik. (İbrahimin arvadı) dedi: “Vay halıma! Mən qoca bir qarı, bu ərim də ixtiyar bir kişi olduğu halda, mən necə doğa bilərəm?! Bu çox təəccüblü bir şeydir!” (Mələklər ona) dedilər: “Allahın əmrinə (əmr etdiyi bir şeyə) təəccübmü edirsən? Ey ev əhli! Allahın bərəkəti və mərhəməti üstünüzdə olsun. Allah təriflənib şükür olunmağa, öyülüb mədh edilməyə layiqdir!” ”[6]

“(Ya Peyğəmbər!) Xatırla ki, bir zamanlar mələklər belə demişdilər: “Ya Məryəm, həqiqətən, Allah səni seçmiş, (eyiblərdən) təmizləmiş, (cəmi) aləmlərin (bütün dünyanın) qadınlarından üstün tutmuşdur.”[7]

“(Ya Rəsulum!) Kitabda (Quranda) Məryəmi də yad et. O zaman o, ailəsindən ayrılıb (evinin, yaxud Beytülmüqəddəsin) şərq tərəfində (ibadət məqsədilə xəlvət) bir yerə çəkilmişdi. Və ailə üzvlərindən gizlənmək (paltarını dəyişmək, yaxud yuyunub təmizlənmək) üçün pərdə tutmuşdu. Biz də Öz ruhumuzu (Cəbraili Məryəmin) yanına göndərdik. Ona (Məryəmə) kamil bir insan qiyafəsində göründü. (Məryəm) dedi: “Mən səndən Rəhmana (Allaha) pənah aparıram. Əgər müttəqisənsə (mənə toxunma)!” (Cəbrail:) “Mən sənə ancaq təmiz (məsum) bir oğlan bağışlamaq üçün Rəbbinin (göndərdiyi) elçisiyəm!” – dedi. (Məryəm) dedi: “Mənim necə oğlum ola bilər ki, mənə indiyədək bir insan əli belə toxunmamışdır. Mən zinakar da deyiləm!” (Cəbrail) dedi: “Elədir, lakin Rəbbin buyurdu ki, bu Mənim üçün asandır. Biz onu insanlar üçün (qüdrətimizə dəlalət edən) bir möcüzə, (sənə və möminlərə isə) dərgahımızdan bir mərhəmət olaraq edəcəyik. Bu, əzəldən təqdir olunmuş bir hökmdür!”[8]

     Maturidi alimləri isə, (ayələrdə bildirilən və) qadınlara gələn bu vəhyin nəbəvi vəhy sayılmadığını (bal arısına gələn vəhylə eyni olduğunu) bildirirlər. Bu izah daha doğru və ağlabatan görünür. Həqiqətən də qadınlara vəhy olunduğunu bildirilən yuxarıdakı ayələr onların peyğəmbər ola biləcəyini söyləmək üçün kifayət deyil.

    İslam alimlərinin əksəriyyəti Hz. Musanın anasının peyğəmbər olmadığı haqqında həmfikirdir. Qadınların peyğəmbər ola biləcəyini iddia edən Əşari ailmləri isə, onların dövlət başçısı və hakim olmasına birmənalı münasibət bəsləmir və bunu qəbul etmirlər. Digər tərəfdən “(Ya Rəsulum!) Biz səndən əvvəl də özlərinə vəhy etdiyimiz ancaq kişilər (kişi peyğəmbərlər) göndərmişdik…”[9] ayəsi də qadınların peyğəmbər ola bilməyəcəyinin sübutudur. Qurandakı vəhy kəlməsi ancaq peyğəmbərə gələn vəhy mənasında yox, başqa mənalarda da işlədilmişdir.

Niyə qadınlardan peyğəmbər göndərilməyib?

   Risalət və nübüvvət, başqa sözlə peyğəmbərlik məsləyi qadınlardan çox kişilərə daha uyğundur. Allah tərəfindən kişilərin bu vəzifəyə seçilməsinin bir çox hikmətləri mövcuddur. Dəvət vəzifəsini yerinə yetirmək üçün insanlarla bir arada olmaq, onlarla gizli və açıq şəkildə görüşmək, uzaq yerlərə səyahət etmək, inkar edənlərin təzyiqlərilə qarşılaşmaq, ordulara komandirlik etmək və bənzəri çətinliklərə sinə gərmək qadınlar üçün olduqca çətindir.  Çünki, qadın fiziki və psixoloji olaraq daha zərif yaradılmışdır. Bundan əlavə qadınlarda yaradılış gərəyi heyz (aybaşı), nifas (zahılıq), hamiləlik və doğum kimi xüsusi hallar baş verir. Üstəlik onların uşaq baxmaqla da məşğul olması qadınların bu vəzifəni icras etməyinə mane olan faktorlardandır.

Bu mövzuda son olaraq onu demək olar ki, qadınlardan peyğəmbər ola biləcəyini iddia etmək sadəcə kəlami fikir müxtəlifliyindən başqa bir şey deyil. Çünki, tarixdən də qadınlardan peyğəmbər göndərilmədiyi aydındır.

[1] Yusuf 12/109.

[2] Nəhl 16/43.

[3] Yusuf 12/109.

[4] Qəsas 28/7.

[5] Taha 20/38.

[6] Hud 11/71-73.

[7] Ali-İmran 3/42.

[8] Məryəm 19/16-21.

[9] Nəhl 16/43.