Əgər bu sistem İnglizce FOReign EXchange -in qısaldılmışı olan Forex isə bu, ölkələrin milli pul vahidlərinin dəyişmə bazarıdır. Yəni bir növ kurs ilə başqa kursların alındığı və ya satıldığı bazardır. Kurs pariteleri qiymətləri burada təyin olunar. Bazarın ana iştirakçıları banklar və broker şirkətləridir. Broker şirkətləri müştərilərinin alış/satış istəklərini yerinə yetirərlər.
Dünyanın ən böyük bankları bir-birləriylə xüsusi ünsiyyət şəbəkəsiylə əlaqəlidirlər. Bütün əməliyyatlar bu bankçılıq şəbəkəsi köməyiylə reallaşar. Bu məlumat şəbəkələrindən hər hansı bir bankın verdikləri dollar və ya avro qiymətini dərhal öyrənilə bilər. Dünyadakı kurs qiymətləri sərbəst bazar (dalğalı bazar) qaydaların tərəfindən tələb ilə təyin olunar, dövlətlər buna sərbəst bazar qaydaları çərçivəsində nadir olaraq qarışarlar. İki bankın verdikləri parite qiymətləri arasında fərqin olması halında nəzəri olaraq ucuz olanı alıb bahalıya satıla bilər. Bu vəziyyətdə bazardakı ucuzdan alış və bahalıya satış qısa zaman içində iki tərəfdə də qiymətləri bərabərlər. Buna görə Dünya üzərində parite qiymətlərində eyni zaman içində çox dəyişiklik olmaz. Lakin parite qiymətləri zaman içində çox dəyişə bilər. Bu dəyişmə kaotik deyil; hər vaxt müəyyən qaydalar çərçivəsində olar. Bu qaydaları bilən adam bu dəyişmələrin nə istiqamətdə və nə vaxt olacağını təxmin edə bilər.
Bu növ pul bazarlarında adam, dollar və avro kimi başqa ölkələrə aid pulları satın almaqla hər nə qədər o ölkələrin iqtisadiyyatına iştirak etmiş olsa da, bu əməliyyat əsnasında faizli əməliyyatda olmuş olmaz. Beləliklə, bu bazarlarda, sərmayə və ticari məqsəd kurs alınmasında və satılmasında, dayanan bir qorxu yoxdur.
Ancaq, yatırdılan pulun 400 qatı götürübsə; (qızıl, gümüş, kurs, TL vs. pul cinsindən olan şeylərin bir-birləriylə dəyişdirilməsində/satılmasında əvəzlərin nəğd olması lazım olduğundan hərəkətlə əvəzlərdən birinin kreditlə olması halında edilən əməliyyatı faizə çevirəcəyindən yalnız yatırdılan pul qədər alışsa reallaşdırılmalıdır. Yəni adam 1000 dollarlıq bir hesabı varsa bundan daha çoxu ilə əməliyyat edə bilməz. Əks halda bu əməliyyatda faiz narahatlığı olacaq. Faizin hər növü isə dinimizdə haramdır.
Mövzuyla iligli Diyanət İşlərinin verdiyi cavab belədir:
Şübhəsiz, pul cinsindən olan şeylərin bir-birləriylə dəyişdirilməsində (alınıb satılmasında) əvəzlərin nəğd olması lazımdır. Əvəzlərdən birinin kreditlə olması, edilən əməliyyatı faizə çevirər. Buna görə dollar və avro kimi xarici pulların vaxt fərqi tətbiq olunmasa belə kreditlə olaraq satılması caiz deyil. Pulun borc alınıb verilməsində isə faiz cərəyan etməz.
Hz. Peyğəmbər, "kreditlə nisyənin mübadiləsini qadağan etmişdir" əl-Camiu's-Sağir, 6/330. Hədis Nömrə: 9470. Beləliklə, maliyyə mübadilələrində əvəzlərdən ən az birinin nəğd olması, digər əvəzin də həmin günün təsbit edilməsi lazımdır. Əvəzlərdən hər ikisinin də kreditlə olması caiz olmaz. Bu barədə üləma icma etmişdir (görüş birliyinə çatmışdır).
Yuxarıda izah etdiyiniz əməliyyatlar alın tərinə söykənmədiyi, aldatma ehtiva etdiyi, hamısı əldə olmayan bir pulla alver edildiyi və fərziyyələrə açıq olduğu üçün caiz deyil.
Mövzusunda ən çox maraqlanılan
Kredit istifadə edilərək tikilən evin hamısı haramdır deyilməz; ancaq haram qarışmışdır. Hamısı faiz gəlirlərindən əldə edilən pul ilə tikilən ev isə tamamilə haram olar.
Bir uşaq dolanışığını təmin edə biləcək vəziyyətə gəldikdən sonra ana atasının haram qazancından faydalana bilməz. Ancaq dolanışığını təmin edə bilməyəcək vəziyyətdə olarsa, dolanışığını təmin edə biləcək vəziyyətə gələnə qədər faydalana bilər.
Rüşvət haramdır amma məcburiyyət qarşısında qalırsansa və başqa alternativ variant yoxdursa verdiyin zaman günah yazılmaz.
Əlavə məlumat üçün:
http://www.suallarlaislam.com/index.php?s=article&aid=522
http://www.suallarlaislam.com/index.php?s=article&aid=521
İçki satılan yerdən alış-veriş etmək caizdirmi?
Hal-hazırda spirtli içkilər təssüf ki, ən kiçik məhəllə dükanına çatana qədər bir çox yerə girmiş olur. (yəni hər yerdə satılması üzücü bir haldır) Dinimizin gətirdiyi prinsiplər çərçivəsində bu vəziyyəti narahatlıq verici bir hal kimi qiymətləndirmək lazımdır. Digər zəruri ərzaq və içki maddələrindən əlavə, dükanında içki saxlayıb satanların daşıyacaqları ağır günahın fərqinə varıb ən qısa zamanda imtina etmələri hamımızın ortaq təmənnisidir.
İçki satan dükan və marketlərdən alış-veriş etmə məsələsinə gəlincə:
Əsas olaraq, bu davranış çox hüzur verici bir iş deyildir. Bu baxımdan, mümkündürsə, içki olmayan yerlərdən alış-veriş edib zəruri ehtiyacları oralardan qarşılama cəhəti seçim edilməlidir. Ancaq zərurət halı müstəsnadır. Məsələn, yaşadığı yerdə içkisiz dükan olmayan və ya səfər halında zəruri ehtiyacı olan bir Müsəlman, əlbəttə ki, o yerlərdən bu ehtiyaclarını alma məcburiyyətində qalacaq.
Yeri gəlmişkən, bu barədə göstəriləcək həddindən artıq və balanssız bir həssaslığın, müsəlmanın əvvəlcə vəzifəli olduğu İslami xidmətlərin o ətrafda inkişafına mane olacağı da gözdən uzaq tutulmamalıdır. Halbuki insanların irşada möhtac olduqları bir zamanda müsəlmanların onlardan qopması heç də arzu edilməyən bir işdir.
Ancaq bu da qeyd edilməlidir ki, spirtə qarşı cəmiyyət səviyyəsində başladılacaq bir boykot çərçivəsində, içkili restoran, ərzaq və bənzər iş yerlərinin boykotu da düşünülə bilər. Belə bir kampaniyaya cəmiyyətimizin, hətta dünya cəmiyyətlərinin böyük bir ehtiyacı vardır.
Eyni zamanda bu, müsəlmanın çiynindəki "pislikdən çəkindirmək" vəzifəsinin də bir zərurətidir. Amma, təkrar ifadə edək ki, belə bir kampaniya cəmiyyətin böyük bir əksəriyyətinə mənimsədildikdən və hətta dövlətin də dəstəyi təmin edildikdən sonra başladılmalıdır. Məsələn, sərxoşluq verən içkilərin bir təmimnamə nəşr edilərək dükan və marketlərin xaricində, məsələn yalnız "tək şeylər satılan dükanlarda" satılması təmin edilə bilər.
Müsəlmanların bu xüsusdakı həssaslıqlarının fərqinə varan bəzi ərzaq və market sahiblərinin iş yerlərində spirtli içki saxlamadıqlarını "ayrıca" ifadə etmələri də müsbət bir inkişaf olaraq gözə dəyməkdədir.
Qumar oynadan çayxanalarda çay və içkiləri içmək də bunun kimi bir məcburiyyət olmasa gərəkdir. Məqbul səbəblərlə və həmsöhbəti narahat etməyəcək bəhanələrlə, bu kimi yerlərin satdığı çay və sərinləşdirici içkilər kimi şeylər içilməyə bilər. Fəqət, yuxarıda da ifadə edildiyi kimi, həmsöhbət olduğumuz kimsəylə müsbət mənada bir münasibət qurma halı varsa, ikramı rədd etmək onu incidəcəksə qəbul etmək ən uyğunudur.
Bundan başqa bu xüsusu da bildirmək yerində olar:
İstər içki satan dükandan, istərsə də qumar oynadan çayxanalardan alınan və içilən içki xaricindəki qida, təmizlik vəsaiti kimi şeylər halaldır. Onlara məkruh və haram demək mümkün olmaz. Lakin, bunda az da olsa, belə haram işləyən kimsəyə və müəssisəyə maliyyə baxımdan dəstək olma vəziyyəti sözün mövzusudur.
Bu kimi xüsusları hər kəs öz vəziyyətinə və o an içində olduğu hala görə qiymətləndirməlidir. Nə ifrata, nə də təfritə düşən bir davranış göstərməməlidir.
(Bax. Məmməd Paksu, Halal - Haram)
