Zəkat, İslamın əsaslarından və fərz əməllərindən biridir.
İbn Ömər (Allah ondan razı olsun) Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) belə dediyini rəvayət edir: "İslam beş əsas üzərində qurulmuşdur: Allahdan başqa ibadətə layiq haqq məbudun olmadığına və Məhəmmədin Allahın qulu və elçisi olmasına şəhadət gətirmək, namaz qılmaq, zəkat vermək, Allahın Evini həcc etmək və Ramazan ayını oruc tutmaq"[1].
Qurani Kərimin səksən iki ayəsində zəkat namazla bərabər qeyd edilmişdir (bu isə onun hansı dərəcədə əhəmiyyətli olduğundan xəbər verir. tər.).
 
Zəkatın verilməsinə təşviq
 
Allah təala buyurur: "(Ya Rəsulum!) Onların mallarından sədəqə (zəkat) al. Bununla onları (günahlarından) təmizləmiş, pak etmiş (mallarına bərəkət vermiş, əməllərinin savabını artırmış) olarsan. Onlardan ötrü dua et, çünki sənin duan onlar üçün bir arxayınçılıqdır (rahatlıqdır). Allah (hər şeyi) eşidəndir, biləndir."[2]
Allah təala buyurur: "(Sərvətinizin) xalqın mal-dövləti hesabına artması üçün sələmlə (faizlə) verdiyiniz malın Allah yanında heç bir bərəkəti (artımı) olmaz. Allah rizasını diləyərək verdiyiniz sədəqə (zəkat) isə belə deyildir. Bunu edənlər (dünyada mallarının bərəkətini, axirətdə isə öz mükafatlarını) qat-qat artıranlardır!"[3]
Əbu Hureyrə (Allah ondan razı olsun) Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) belə buyurduğunu xəbər verir: "Kim öz halal qazancından bir xurma dəyərində sədəqə verərsə, uca Allah bunu sağ əli ilə qəbul edib, sizin öz dayçanızı böyüdüb dağ boyda etdiyiniz kimi, O da həmin malı sədəqə sahibi üçün o qədər bərəkətləndirər. Heç şübhəsiz, Allah yalnız halalı qəbul edir"[4].
 
Zəkatdan imtina etməyin qadağan olunması
 
Allah təala buyurur: "Allah tərəfindən bəxş olunmuş mal-dövləti sərf etməyə xəsislik edənlər heç də bunu özləri üçün xeyirli hesab etməsinlər. Xeyr, bu onlar üçün zərərlidir. Onların xəsislik etdikləri şey qiyamət günü boyunlarına dolanacaqdır. Göylərin və yerin mirası Allaha məxsusdur. Allah hər bir əməlinizdən xəbərdardır!"[5]
Əbu Hureyrə (Allah ondan razı olsun) Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) belə buyurduğunu deyir: «Allahın mal-dövlət bəxş etdiyi kəs onun zəkatını vermirsə, Qiyamət günü Allah onun mal-dövlətini, gözlərinin üstündə qara xal olan zəhərli ilana döndərəcəkdir. İlan onun boynuna sarılacaq və onun yanaqlarından yapışıb deyəcək: mən sənin xəzinənəm, mən sənin mal-dövlətinəm. Sonra Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) bu ayəni oxudu: «Allah tərəfindən bəxş olunmuş mal-dövləti sərf etməyə xəsislik edənlər heç də bunu özləri üçün xeyirli hesab etməsinlər. Xeyr, bu onlar üçün zərərlidir. Onların xəsislik etdikləri şey qiyamət günü boyunlarına dolanacaqdır. Göylərin və yerin mirası Allaha məxsusdur. Allah hər bir əməlinizdən xəbərdardır! [6]»[7]
Uca Allah başqa bir ayədə buyurur: «... (Ya Rəsulum!) Qızıl-gümüş yığıb onu Allah yolunda xərcləməyənləri şiddətli bir əzabla müjdələ! O gün (qiyamət günü) yığdıqları qızıl-gümüş cəhənnəm atəşində qızdırılıb alınlarına, böyürlərinə və kürəklərinə dağ basılacaq (və onlara): “Bu sizin özünüz üçün yığıb saxladığınız mallardır. Yığdığınız mal-dövlətin (əzabını, acısını) dadın!” - (deyiləcəkdir!)»[8]
Əbu Hureyrə  (Allah ondan razı olsun) Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) belə dediyini rəvayət edir: «Malının zəkatını verməyən qızıl və gümüş sahibi üçün qiyamət günü cəhənnəm odundan bir qapı açılacaq və yığdıqları qızıl-gümüş cəhənnəm atəşində qızdırılıb alnına, böyürünə və kürəyinə dağ basılacaq. Hər dəfə soyuduqda yenidən təkrarlanacaqdır. Bu əzab, müddəti əlli min il olan bir gündə bəndələr arasında haqq-hesab başlayana və özünün ya cənnətlik ya da cəhənnəmlik olduğunu bilənə qədər davam edəcəkdir.
Orada olanlar dedilər: Ey Allahın elçisi, bəs dəvəsinin zəkatını verməyən?
Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) dedi: Həmçinin dəvə sahibi də, onun haqqını (zəkatını) verməsə qiyamət günü üzü üstə bir çuxura atılacaq, hər bir dəvə ayaqları ilə onu tapdalayacaq və dişləyəcək, onun isə qaçmağa yeri olmayacaq. Birinci dəvə bunu etdikdən sonra digəri onu əvəz edəcəkdir. Bu əzab, müddəti əlli min il olan bir gündə, bəndələr arasında haqq-hesab edilənə və özünün ya cənnətlik ya da cəhənnəmlik olduğunu bilənə qədər davam edəcəkdir»[9].
 
Zəkatdan imtina edənin hökmü
 
Zəkat, İslam ümmətinin yekdilliklə qəbul etdiyi vacib əməllərdəndir. O, geniş vüsət alıb dinin lazımlı əməllərindən və onun vacibliyini inkar edən isə İslamdan çıxmış sayılır və kafir kimi ölür. Yalnız, İslamda yeni olan insan şəriət hökmləri barəsində cahilliyinə görə üzrlü sayılır.
Zəkatın vacibliyini etiqad edib onu verməkdən imtina edərsə, buna görə günah qazanar, lakin dindən çıxmaz. Belə halda rəhbər ondan, zəkatı və əlavə cəza olaraq malının yarısını məcbur almalıdır. Bunun sübutu Bəhz ibn Həkimin rəvayətidir. O atasından, atası da babasından rəvayət edir ki, o, Peyğəmbərin belə dediyi eşitmişdir: «Çöldən qidalanan qırx dəvəyə görə ikiyaşlı dişi dəvə (zəkat) verilir. Hesablamada dəvələr arasında (köklüyünə və ya arıqlığına, kiçikliyinə və ya böyüklüyünə görə) fərq qoyulmur. Kim zəkatını savab qazanmaq üçün verərsə, savabına yetişər. Kim zəkatı verməkdən imtina edərsə, Allahın haqqlarından biri olaraq, biz ondan zəkatı və üstəlik malının yarısını alarıq. Bu maldan, Məhəmmədin ailəsinə heç nə halal deyil»[10].
Zəkatın vacibliyini etiqad edib onu verməkdən imtina edənlər qüvvə ilə müqavimət göstərərlərsə, zəkatı verənə qədər (müsəlman rəhbər tərəfindən) onlara qarşı döyüşülməlidir. Demək, Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) buyurur: «İnsanlar lə iləhə illəllah Muhəmmədən rəsuləllah kəlməsinə şəhadət verməyib, namaz qılmayıb, zəkat verməyincəyə qədər onlara qarşı döyüşmək mənə əmr olundu. Əgər onlar bunu edərlərsə, yalnız İslamın haqqı müstəsna olmaqla, canlarını və mallarını qorumuş olarlar. Onların haqq-hesabları isə Allah dərgahındadır»[11].
 
Əbu Hureyrə (Allah ondan razı olsun) deyir ki, Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) vəfat etdikdən sonra Əbu Bəkr xəlifə olanda ərəblərin bir hissəsi kafir olmuşdular. (Əbu Bəkr onlara qarşı döyüşə hazırlaşanda) Ömər dedi: "İnsanlarla hansı əsasa görə döyüşürsən?" Axı Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) buyurub: "İnsanlar: Lə iləhə illəllah Məhəmmədən rəsuləllah kəlməsini - deyənə qədər onlarla vuruşmaq mənə əmr edilmişdir! Əgər bu kəlməni desələr, haqlı anlar istisna olmaqla, öz qanlarını və mallarını qorumuş olarlar. Onların haqq-hesabları isə Allah dərgahındadır».
Cavabında, Əbu Bəkr deyir: Allaha and olsun, zəkatı namazdan ayıranlara qarşı döyüşəcəyəm. Zəkat malın haqqıdır. Əgər onlar Peyğəmbərə (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) ödədikləri dəvə çidarını mənə ödəməkdən imtina etsələr mən buna görə onlarla döyüşərəm. Ömər (Allah ondan razı olsun) deyir: Bundan sonra mən gördüm ki, Allah, Əbu Bəkrin (Allah ondan razı olsun) köksünü cihad üçün genişlətmişdir. Nəhayət mən onun haqq olduğu dərk etdim![12].

----------------------------------------------------------
[1] Buxari: 1/ 49/ 8. Müslim: 1/ 45/ 20/ 16. Tirmizi: 4/ 119/ 2736. Nəsai: 8/ 107. Hədisin bu tərtibatı Müslimə məxsusdur.
[2] ət-Tövbə: 103.
[3] ər-Rum: 39.
[4] Buxari: 3/ 278/ 1410. Müslim: 2/ 702/ 1014. Tirmizi: 2/ 85/ 656. Nəsai: 5/ 57.
[5] Ali İmran: 180.
[6] Ali İmran: 180.
[7] Hədis səhihdir. Səhih Sünən Nəsai: № 2327. Buxari: 3/ 268/ № 1403.
[8] ət-Tövbə: 34-35.
[9] Hədis səhihdir. Səhih Sünən İbn Macə: № 5729. Müslim: 2/ 680/ № 987. Əbu Davud: 5/ 75/ № 1642.
[10] Hədis həsəndir. Səhih Sünən ibn Macə: № 4265. Əbu Davud: 4/ 452/ № 1560. Nəsai: 5/ 25. Əhməd: 8/ 217/ 28.
[11]  Buxari: 1/ 75/ № 25. Müslim: 1/53/ № 22.
[12] Buxari: 3/ 626/ № 1399-1400. Müslim: 1/ 51/ № 20. Əbu Davud: 4/ 414/ № 1541. Nəsai: 5/ 14. Tirmizi: 4/ 117/ № 2734.

Zəkat kimə vacibdir?
 
Zəkat, nisaba[1] (müəyyən miqdar mal-dövlətə) sahib olan, hər bir azad müsəlmana vacibdir. Lakin müsəlmanın sahib olduğu malın üzərindən bir il keçməlidir ki, zəkat versin. Amma bitkilər istisnadır. Demək bitkilərin zəkatı belədir: əgər toplanan məhsul zəkatın tələb etdiyi miqdara yetişirsə elə yığılan günü zəkatı çıxarılır. Uca Allah buyurur: «...yığım günü haqqını (zəkatını, sədəqəsini) ödəyin…»[2]
 
Zəkata düşən mal-dövlət növləri
Zəkat bu növləri əhatə edir: qızıl, gümüş, bitkilər, meyvələr, heyvanlar və tapıntılar.
 
Birinci; Qızıl və gümüşün zəkatı
 
Nisabı və çıxarılan miqdarı:
Qızılın nisabı iyirmi dinar[3], gümüşün nisabı isə iki yüz dirhəmdir[4]. Bu qədər malın qırxdan biri (yəni, 2,5 %) zəkat çıxarılır. Əli ibn Əbu Talib (Allah ondan razı olsun) Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) belə dediyini rəvayət edir: «Əgər sənin iki yüz dirhəmin varsa və üzərindən bir il keçibsə, onun beş dirhəmini zəkat çıxarırsan. Qızıl isə iyirmi dinar miqdarında olana qədər sənə zəkat vacib olmur. Əgər iyirmi dinara çatsa və üzərindən bir il keçsə, yarım dinar zəkat verməlisən»[5].
 
Zinət əşyalarının (qızıl və ya gümüşdən hazırlanmış əşyaların) zəkatı:
Quran və hədislərin ümumi anlamına əsasən zinət əşyalarına görə zəkat vermək vacibdir. Bu növü ayə və hədislərin ümumi anlamından istisna edənlərin heç bir əsası yoxdur və bu dəlillər kifayətdir. Lakin buna baxmayraq bu haqda xüsusi dəlillər də mövcuddur. Demək Ummu Sələmə deyir ki, mən qızıldan zinət əşyaları taxırdım. Bu haqda Peyğəmbərdən (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) soruşub dedim: Ey Allahın elçisi, bu əzabla vəd olunan mal-dövlətdən sayılırmı? [6]
Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) dedi: «Nisaba yetişən malın zəkatını versən, əzabla vəd olunan mal-dövlətdən sayılmaz».[7]
Həmçinin Aişə (Allah ondan razı olsun) deyir ki, Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) mənim yanıma daxil oldu və əlimdə gümüşdən hazırlanmış zinət əşyalarını görüb dedi: «Ey Aişə, bunlar nədir?» Mən dedim: Ey Allahın elçisi, bunları sənin üçün bəzənməyə görə hazırlamışam? O dedi: «Onların zəkatını verirsənmi?» Mən dedim: Xeyr, yaxud Allah istədiyi qədər? O dedi: «Bu, cəhənnəm oduna yetər[8]»[9].
 
İkinci; bitki və meyvələrin zəkatı
Uca Allah buyurur: «Yer üzünə sərilmiş və sərilməmiş bağ-bağatı (bostanları və bağları), dadları və növləri müxtəlif xurmanı və taxılı, bir-birinə həm bənzəyən, həm də bənzəməyən zeytunu və narı yaradan Odur. (Onların hər biri) bar verdiyi zaman barından yeyin, yığım günü haqqını (zəkatını, sədəqəsini) ödəyin, lakin israf etməyin. (Allah) israf edənləri sevməz!»[10]
 
Zəkat çıxarılan növləri:
Zəkat yalnız aşağıdakı hədisin açıqladığı dörd növdən çıxarılır.
Əbu Burdə, Əbu Musadan və Muazdan (Allah onlardan razı olsun) rəvayət edir ki, Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) onları, camaata dini öyrətmək üçün Yəmənə göndərmiş və onlara, yalnız bu dörd növdən zəkat almağı əmr etmişdi: «buğda, arpa, xurma və kişmiş»[11].
 
Nisabı:
Bitki və meyvələrin zəkatının vacib olması üçün aşağıdakı hədisdə deyilən nisaba (miqdara) çatması şərtdir.
Əbu Səid əl-Xudri (Allah ondan razı olsun), Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) belə dediyini rəvayət edir: «Sayı beşdən az olan dəvəyə, beş uqiyyədən[12] az gümüşə və beş vəsəqdən[13] az olan məhsula zəkat düşmür»[14].
 
Çixarılan miqdarı:
Cabir (Allah ondan razı olsun) Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) belə dediyini rəvayət edir: «Çay və yağış suyu ilə suvarılan məhsulun onda biri (10/1), dəvə ilə quyudan su çıxarılıb suvarılan məhsulun isə iyirmidə biri (20/1) zəkat çıxarılmalıdır»[15].
İbn Ömər (Allah ondan razı olsun) Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) belə dediyini rəvayət edir: «Yağış, bulaq və ya gölməçələrdəki su ilə suvarılan məhsulun onda biri, əl ilə suvarılan məhsulun isə iyirmidə biri zəkat çıxarılmalıdır»[16].
 
Xurma və üzümün ölçülməsi[17]
Əbu Humeyd əs-Saidi (Allah ondan razı olsun) deyir ki, «biz Peyğəmbərlə (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) təbuk döyüşünə gedirdik. O, vadil qura adlı yerə çatanda bir qadının bostanda olduğunu gördü və öz səhabələrinə dedi ki, nə qədər xurma məhsul verəcəyini ölçün. Peyğəmbər özü isə dedi ki, on vəsəq[18] məhsul çıxacaqdır. Sonra həmin qadına dedi ki, yığılan məhsulu ölçərsən görək nə qədər çıxır... Sonra Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) həmin kəndə qayıdanda qadından nə qədər məhsul çıxdığını soruşdu? Qadın dedi: Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) dediyi kimi, on vəsəq məhsul çıxdı»[19].
Aişə (Allah ondan razı olsun) deyir ki, «Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) Abdullah ibn Rəvahəni (Allah ondan razı olsun) xurma yetişib yeyilmədən öncə onu ölçməyə göndərirdi. O da (xeybər) yahudilərini iki seçim qarşısında qoyurdu. Ya onun dediyi ölçüdə xurma götürsünlər, yaxud da özləri xurmanı yığıb deyilən ölçüdə xurmanı müsəlmanlara ödəsinlər. Bunu, meyvə yeyilmədən və bölünmədən öncə zəkatı hesablamaq üçün edirdilər»[20].
 
Üçüncü; Heyvanların zəkatı
 
Zəkata düşən heyvanlar üç qisdir: dəvə, inək və qoyun.
 
Dəvənin zəkatı:
Nisabı: Əbu Səid əl-Xudri, Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) belə dediyini deyir: «Sayı beşdən az olan dəvəyə zəkat düşmür»[21].
 
Çıxarılan miqdarı: Ənəs (Allah ondan razı olsun) deyir ki, Əbu Bəkr (Allah ondan razı olsun) onu Bəhreynə göndərərkən bu məktubu ona yazmışdı: «Rəhman və Rəhim Allahın adı ilə. Bu, Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) müsəlmanlara fərz buyurduğu, Allahın Peyğəmbərinə əmr etdiyi zəkatdır. Hansı müsəlmandan təyin olunan zəkat tələb olunsa onu versin. Bundan artıq istənilsə verməsin. Sayı iyirmi dörddən az olan hər beş dəvəyə görə bir qoyun verilir. Əgər dəvələrin sayı iyirmi beşlə, otuz beş arasında olarsa onda biryaşı tamamlanmış dişi dəvə zəkat verilir. Əgər dəvlərin sayı otuz altıyla, qırx beş arasında olarsa onda ikiyaşı tamamlanmış dişi dəvə verilir. Əgər dəvələrin sayı qırx altıyla, altmış arasında olarsa onda üç yaşı tamamlanmış dişi dəvə verilməlidir. Əgər dəvələrin sayı altmış birlə yetmiş beş arasında olarsa dörd yaşı tamamlanmış dəvə verilməlidir. Əgər dəvələrin sayı yetmiş altı ilə doxsan arasında olarsa iki baş iki yaşı tamamlanmış dişi dəvə verilir. Əgər dəvələrin sayı doxsan birlə yüz iyirmi arasında olarsa iki ədəd üç yaşı tamamlanmış dişi dəvə verilir. Yüz iyirmidən çox olduqda isə artan hər qırx dəvəyə görə bir baş iki yaşı tamamlanmış dişi dəvə əlavə olunur. Hər artan əlli dəvəyə görə üç yaşı tamamlanmış dişi dəvə verilir. Kimin yalnız dörd baş dəvəsi olarsa ona zəkat düşmür. Yalnız dəvə sahibi öz istəyi ilə bunu edə bilər. Əgər say beş olsa onda zəkat verilməlidir»[22].[23]
 
Boynuna zəkat vacib olub, amma gərəkli yaşda dəvəsi olmayan:
 
Ənəs (Allah ondan razı olsun) deyir ki, Əbu Bəkr (Allah ondan razı olsun) ona məktub yazıb Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) müsəlmanlara fərz buyurduğu, Allahın Peyğəmbərinə əmr etdiyi zəkatı bildirir.  Məktubda deyilirdi: «Kimin dəvəsinin zəkatı dörd yaşı tamamlanmış dəvə miqdarına çatarsa amma onun dördyaşlı dəvəsi olmazsa, əvəzində üçyaşlı dəvəsi varsa onu və əlavə olaraq varsa iki baş qoyun və ya iyirmi dirhəm[24] götürülür. Kimin dəvəsinin zəkatı üç yaşı tamamlanmış dəvə miqdarına çatarsa amma onun üçyaşlı dəvəsi olmazsa, əvəzində dördyaşlı dəvəsi varsa onda dördyaşlı dəvə ondan qəbul edilir və (əlavə fərqi örtmək üçün) zəkat toplayan ona iki baş qoyun və ya iyirmi dirhəm[25] ödəyir. Kimin dəvəsinin zəkatı üç yaşı tamamlanmış dəvə miqdarına çatarsa amma onun üçyaşlı dəvəsi olmazsa, əvəzində ikiyaşlı dişi dəvəsi varsa onda ikiyaşlı dişi dəvə ondan qəbul edilir və (əlavə fərqi örtmək üçün) zəkat toplayan ondan iki baş qoyun və ya iyirmi dirhəm götürür. Kimin dəvəsinin zəkatı iki yaşı tamamlanmış dəvə miqdarına çatarsa amma onun ikiyaşlı dəvəsi olmazsa, əvəzində üçyaşlı dəvəsi varsa onda üçyaşlı dəvə ondan qəbul edilir və (əlavə fərqi örtmək üçün) zəkat toplayan ona iki baş qoyun və ya iyirmi dirhəm ödəyir. Kimin dəvəsinin zəkatı iki yaşı tamamlanmış dəvə miqdarına çatarsa amma onun ikiyaşlı dəvəsi olmazsa, əvəzində biryaşlı dəvəsi varsa onda biryaşlı dəvə ondan qəbul edilir və (əlavə fərqi örtmək üçün) zəkat toplayan ondan iki baş qoyun və ya iyirmi dirhəm götürür»[26].
 
İnəyin zəkatı:
Nisabı və çıxarılan miqdarı: Muaz ibn Cəbəl (Allah ondan razı olsun) deyir ki, «Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun)  məni Yəmənə göndərdi və mənə hər qırx inəyə görə ikiyaşlı, hər otuz inəyə görə isə biryaşlı dişi və ya etkək dana, zəkat götürməyi əmr etdi»[27].
 
Qoyunun zəkatı[28]:
 
Ənəs (Allah ondan razı olsun) deyir ki, Əbu Bəkr (Allah ondan razı olsun) ona məktub yazıb Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) müsəlmanlara fərz buyurduğu, Allahın Peyğəmbərinə əmr etdiyi zəkatı bildirir.  Məktubda deyilirdi: «Qoyunun zəkatı isə belədir. Əgər qoyun çöldən[29] qidalanırsa qırxla, yüz iyirmi arasında olan qoyuna bir baş qoyun çıxarılır. Yüz iyirmi bir ilə, iki yüz arasında olarsa iki qoyun zəkat verilir. İki yüz bir ilə, üç yüz arasında olarsa üç qoyun zəkat verilməlidir. Əgər yüzdən çox olarsa hər yüz qoyuna görə bir qoyun zəkat verilir. Əgər kiminsə çöldən qidalanan heyvanlarının sayı qırxdan bir ədəd az olsa ona zəkat vacib deyildir. Yalnız heyvan sahibi öz istəyi ilə zəkat verə bilər»[30].
 
Qoyunun zəkatının vacib olması üçün şərtlər:
1. Nisab: Bu şərt ötən hədislərdə açıq-aşkar görsənir.
2. Hovl: yəni, zəkata düşən malın üzərindən bir il keçməlidir. Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) demişdir: «Üzərindən bir il keçmədikcə mala zəkat düşmür»[31].
3. Səimə: yəni, heyvan ilin əksər hissəsini bağlı məkanda deyil, çoldə qidalanmalıdır. Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) demişdir: «Əgər qoyun çöldən qidalanırsa qırxla, yüz iyirmi arasında olan qoyuna bir baş qoyun çıxarılır...»[32]
Həmçinin başqa hədisdə demişdir: «Çöldən qidalanan qırx dəvəyə görə ikiyaşlı dişi dəvə (zəkat) verilir...» [33].
 
Hansı malı zəkat götürmək olmaz?
 
İbn Abbas (Allah ondan razı olsun) deyir ki, Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) Muazı (Allah ondan razı olsun) Yəmənə göndərərkən ona demişdi: «(zəkatı yığarkən) insanların ən yaxşı mallarını götürmə...»[34]
Ənəs (Allah ondan razı olsun) deyir ki, Əbu Bəkr (Allah ondan razı olsun) ona məktub yazıb Allahın Peyğəmbərinə əmr etdiyi zəkatı bildirir.  Məktubda deyilirdi: «Zəkatı, əldən düşmüş, eyibli heyvanla və ya keçi ilə vermək olmaz. Əgər zəkat toplayan istəsə (bu heyvanların kasıblar üçün daha faydalı olduğunu görsə) götürə bilər»[35].
 
Bir neçə adamın qarışmış heyvanlarının hökmü:
 
Zəkat verəcək iki və ya daha çox insan öz mallarını qarışdırıblarsa, birinin malını digərinin malından ayırd etmək olmursa, onlar (ümumi maldan) bir zəkat verirlər.
Ənəs (Allah ondan razı olsun) deyir ki, Əbu Bəkr (Allah ondan razı olsun) ona məktub yazıb Allahın Peyğəmbərinə əmr etdiyi zəkatı bildirir.  Məktubda deyilirdi: «Zəkatdan yayınma hallarının qarşısını almaq üçün, ayrı-ayrı saxlanılan heyvanları qarışdırmayın[36], bir yerdə olan heyvanları da ayırmayın[37]. Qarışıq mal sahibləri isə bunu öz aralarında bərabər bölürlər[38]».
 
 
Dördüncü; Tapıntı malın zəkatı
 
Bu, keçmişdə torpaq altında qalmış və heç bir müqabil olmadan, asanlıqla əldə edilmiş xəzinədir[39].
Bunun zəkatı dərhal verilir. Bir ilin keçməsi və ya nisaba çatması şərt deyildir. Buna dəlil, Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) bu sözünün ümumi mənasıdır: «Tapıntının beşdə biri zəkat verilməlidir»[40].

---------------------------------------------
[1] Zəkat bölümündə «Nisab» sözü çox işlədildiyi üçün onun mənasını bilmək lazımdır. Demək  «Nisab», mal-dövlətin növündən asılı olmayaraq, zəkatın vacib olması üçün tolanan və tələb olunan həddə çatan, mal-dövlətdir. (tərc.)
[2] əl-Ənam: 141.
[3] Müasir ölçü vahidləri ilə götürsək, bu təxminən "85 qr" edir. (tərc.)
[4] Bu isə təxminən "595 qr" edir. (tərc.)
[5] Hədis səhihdir. Səhih Sünən Əbu Davud: № 1391. Əbu Davud: 4/ 447/ № 1558.
[6] Yəni, Allah yolunda xərclənməyən, toplanmış qızıl və ya gümüşə aiddirmi? Bu sual Quranın ət-Tövbə surəsinin 34-cü ayəsinə görədir. Demək ayədə deyilir: «(Ya Rəsulum!) Qızıl-gümüş yığıb onu Allah yolunda xərcləməyənləri şiddətli bir əzabla müjdələ!» (tərc.)
[7] Hədis həsəndir. Səhih əl-Cami əs-Səğir: № 5582. əs-Silsilətus Səhihə: № 559. Əbu Davud: 4/ 426/ № 1549. Darəqutni: 2/ 105.
[8] Yəni, kim bunların zəkatını verməzsə cəhənnəm oduna düçar olar. (tərc.)
[9] Hədis səhihdir. Səhih Sünən Əbu Davud: № 1384. Əbu Davud: 4/ 427/ № 1550. Darəqutni: 2/ 105.
[10] əl-Ənam: 141.
[11] Hədis səhihdir. əs-Silsilətus Səhihə: № 879. Hakim: 1/ 401. Beyhəqi: 4/ 125.
[12] Bir uqiyyə qırx gümüş dirhəm miqdarındadır. Onu da beşə vuranda 200 dirhəm edir. Bu isə 595 qr gümüş deməkdir. (tərc.)
[13] Bir "vəsəq" altmış "saa" miqdarındadır. Bu isə kiloqramla hesablandıqda 612 kq edir. (tərc.)
[14] Buxari: 3/ 310/ № 1447. Hədis onun tərtibatına əsasən verilmişdir. Müslim: 2/ 673/ № 979. Tirmizi: 2/ 69/ № 622. Nəsai: 5/ 17. İbn Macə: 1/ 571/ № 1793.
[15] Hədis səhihdir. Səhih əl-Cami əs-Səğir: № 4271. Müslim: 2/ 675/ № 981. Hədis onun tərtibatına əsasən verilmişdir. Əbu Davud: 4/ 486/ № 1582.  Nəsai: 5/ 42.
[16] Hədis səhihdir. Səhih əl-Cami əs-Səğir: № 4270. Buxari: 3/ 347/ № 1483. Hədis onun tərtibatına əsasən verilmişdir. Əbu Davud: 4/ 485/ № 1581.  Tirmizi: 2/ 76/ № 635. Nəsai: 5/ 41. İbn Macə: 1/ 581/ № 1817.
[17]  Demək dövlət başçısı və ya hər hansı məsul şəxs, zəkata aid olub, amma hələ yetişməyən məhsulun yerindəcə dərilmədən öncə ölçülməsi üçün bir nəfər mütəxəssis göndərir ki, gəlib məhsula baxsın və təxmini olaraq nə qədər məhsul çıxacağını təyin etsin. Sonra məhsul yetişəndə həmin məhsulun onda biri zəkat götürülür. (Fəthul Bari: 3/ səh 403) (tərc.).
[18] Vəsəq: Peyğəmbərin vaxtında ölçü vahidi idi. Bir vəsəq, müasir ölçü vahidi ilə götürsək təxminən 130 kq, 56 qr edir. Demək on vəsəq 1305 kq, 6 qr edir (tərc.).
[19] Hədis səhihdir. Səhih Sünən Əbu Davud: 2644. Buxari: 3/ 343/ № 1481.
[20] Həsənun liğeyrihi. əl-İrva: 805. Əbu Davud: 9/ 276/ № 3396.
[21] Buxari: 3/ 310/ № 1447. Hədis onun tərtibatına əsasən verilmişdir. Müslim: 2/ 673/ № 979. Tirmizi: 2/ 69/ № 622. Nəsai: 5/ 17. İbn Macə: 1/ 571/ № 1793.
[22] Hədis səhihdir. Səhih Sünən Əbu Davud: № 1385. Buxari: 3/ 317/ № 1454. 3/ 316/ № 1453. Əbu Davud: 4/ 431/ № 1552. Nəsai: 5/ 18. İbn Macə: 1/ 575/ № 1800.
[23] Faydalı məlumat: Ərəb dilində dəvələrin yaşına görə hər növün öz adı mövcuddur. Məsələn, bir yaşı tamamlanmış dəvəyə dişi və ya erkən olmasından asılı olaraq bint məxad və ya ibn məxad deyilir. İki yaşı tamamlanmış dəvəyə dişi və ya erkən olmasından asılı olaraq bint ləbun və ya ibn ləbun deyilir. Üç yaşı tamamlanmış dəvəyə dişi və ya erkən olmasından asılı olmayaraq hiqqə deyilir. Dörd yaşı tamamlanmış dəvəyə dişi və ya erkən olmasından asılı olmayaraq cəzəə deyilir. (tərc.)
[24] Bu gün dinar və ya dirhəm işlədilmədiyi üçün bunun hesabı pul ilə aparılır. Yəni iki baş qoyunun dəyərində əlavə pul verir. (tərc.)
[25] Yaxud, pul ilə həmin miqdarı ödəyir. Yəni iki baş qoyunun dəyərində əlavə pul verir. (tərc.)
[26] Hədis səhihdir. Səhih Sünən Əbu Davud: № 1385. Buxari: 3/ 317/ № 1454. 3/ 316/ № 1453. Əbu Davud: 4/ 431/ № 1552. Nəsai: 5/ 18. İbn Macə: 1/ 575/ № 1800.
[27] Hədis səhihdir. Səhih Sünən Əbu Davud: № 1394. Tirmizi: 2/ 68/ № 619. Əbu Davud: 4/ 457/ № 1561. Nəsai: 5/ 26. İbn Macə: 1/ 576/ № 1803. Hədis onun tərtibatına əsasən verilmişdir. Digərlərinin rəvayətlərində isə, hədisin sonunda əlavə mövcuddur.
[28] Qoyunun zəkatını hesablayarkən oraya keçilər də aid edilir. (tərc.)
[29] Ərəb dilində buna “Səimə” deyilir. Mənası isə heyvanın, bağlı yerdə deyil,  çöldə çöl bitkiləri ilə qıdalanması deməkdir. (Tərc.)
[30] Hədis səhihdir. Səhih Sünən Əbu Davud: № 1385. Buxari: 3/ 317/ № 1454. 3/ 316/ № 1453. Əbu Davud: 4/ 431/ № 1552. Nəsai: 5/ 18. İbn Macə: 1/ 575/ № 1800.
[31] Hədis səhihdir. Səhih əl-Cami əs-Səğir: № 7497. İbn Macə: 1/ 571/ № 1792. Darəqutni: 2/ 90/ 3. Beyhəqi: 4/ 103.
[32] Bu hədis, Əbu Bəkr əs-Siddiqin yazdığı məktubdan bir sitatdır. Hədisin tam varıantını az öncə qeyd etmişdik.
[33] Hədis həsəndir. Səhih Sünən ibn Macə: № 4265. Əbu Davud: 4/ 452/ № 1560. Nəsai: 5/ 25. Əhməd: 8/ 217/ 28.
[34] Buxari: 3/ 357/ № 1496. Müslim: 1/ 50/ № 19. Tirmizi: 2/ 69/ № 621. Əbu Davud: 4/ 467/ № 1569. Nəsai: 5/ 55.
[35] Hədis səhihdir. Səhih Sünən Əbu Davud: № 1385. Buxari: 3/ 317/ № 1454. 3/ 316/ № 1453. Əbu Davud: 4/ 431/ № 1552. Nəsai: 5/ 18. İbn Macə: 1/ 575/ № 1800.
[36] Məsələn, şərti olaraq deyək ki, iki nəfər insanın birinin 125 baş qoyunu, digərinin isə 42 baş qoyunu var. Bunların zəkatını ayrı-ayrılıqda hesabladıqda birinci adam iki baş qoyun, ikinci adam isə bir baş qoyun zəkat verməlidir. Cəmi say isə üç edir. Amma onlar zəkat hesablanan zaman heyvanlarını qatıb ümumi saydan zəkat versələr o zaman (125+42=167) bu sayda heyvana görə yalnız iki baş qoyun zəkat düşəcəkdir. Nəticədə mal sahibləri bir qoyun əksik verəcəklər. Bu halların qarşısının alınması üçün Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) ayrı saxlanılan heyvanların qarışdırılmasını, qarışıq saxlanılan heyvanların ayrılmasını da qadağan etmişdir. Bu haqda daha geniş məlumat əldə etmək istəyənlər bu hədis rəvayətçilərinin kitablarının şərhinə baxa bilərlər. (tərc.)
[37] Məsələn, iki nəfər insanın birlikdə 70 baş heyvanı var. Belə halda onlara bir baş qoyun zəkat düşür. Amma onlar öz mallarını ayırdıqda (70÷2= 35) heç birinə zəkat düşməyə bilər. Bu isə təbii ki, qadağan olunan bir əməldir. (tərc.)
[38] Hədis səhihdir. Səhih Sünən Əbu Davud: № 1385. Buxari: 3/ 317/ № 1454. 3/ 316/ № 1453. Əbu Davud: 4/ 431/ № 1552. Nəsai: 5/ 18. İbn Macə: 1/ 575/ № 1800.
[39] Yaxud, yerdən tapılan pul, qızıl və ya bu kimi dəyərli şeylər də buraya aiddir. (tərc.)
[40] Buxari: 3/ 364/ № 1499. Müslim: 3/ 1334/ № 1710. Tirmizi: 2/ 77/ № 637. Nəsai: 5/ 45. İbn Macə: 2/ 839/ № 2509. Əbu Davud: 8/ 341/ № 3069.

Zəkatın paylanması

Uca Allah buyurur: «Zəkatlar Allah tərəfindən müəyyən edilmiş bir fərz (vacib əməl) olaraq ancaq yoxsullara, (ehtiyacı olan, lakin utandığından əl açıb dilənməyən) miskinlərə, zəkatı yığıb paylayanlara, ürəkləri (müsəlmanlığa) isinişib bağlanmaqda olanlara (iman gətirib hələ kamil mömin olmayanlara), azad ediləcək kölələrə (və ya boynuna kəffarə düşüb verə bilməyənlərə), həmçınin (borcu ödəməyə imkanı olmayan) borclulara, Allah yolunda cihad edənlərə və yolçulara (pulu qurtardığı üçün yolda qalan, vətəninə qayıda bilməyən müsafirlərə) məxsusdur. Allah (hər şeyi) biləndir, hikmət sahibidir! »[1]
İbn Kəsir bu ayənin təfsirində (2/ 364) deyir:
Uca Allah, zəkat bölgüsünə görə Peyğəmbərə (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) etiraz edən və ona tənə edən cahil münafiqlərin dediklərini qeyd etdikdən sonra bəyan edir ki, zəkatın bölünməsini O Özü Peyğəmbərə (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) belə əmr etmiş, hökmünü açıqlamışdır. O bu bölgünü heç kəsə həvalə etməmiş, Özü, deyilən qrup insanlar arasında bu bölgünü etmişdir.
 
Zəkatı bu qrup insanların hamısına vermək lazımdırmı?
İbn Kəsir deyir: Alimlər, zəkatın bu səkkiz qrup insanlara bərabər bölünməsində, yaxud hansına mümkün olsa ona da vermək haqqında, iki müxtəlif fikirdədirlər:
Bir fikirə görə, zəkatın bu səkkiz qrup bərabər verilməsi vacibdir. Bu rəy, imam Şafii və bəzi alimlərin görüşüdür.
Digər bir fikirə görə bu səkkiz qrupun hamısına bərabər bölmək vacib deyildir. Bu səkkiz qrup insanların hamısı mövcud olsa da, zəkatı istənilən birinə vermək olar. Bu, Malikin, bir çox sələflərin və onlardan sonra gələn alimlərin rəyidir. Həmin sələflərdən, Ömər, Huzeyfə, İbn Abbas, Əbul Aliyə, Səid ibn Cubeyr və Meymun ibn Mehran. İbn Cərir deyir ki, bu rəy, əksər alimlərin rəyidir. Ayədə bu səkkiz qism insanların qeyd edilməsi, zəkatın onların arasında bərabər bölməyin vacibliyinə görə deyil, zəkat düşən insanları təyin etmək üçündür. Daha sonra İbn Kəsir deyir; İndi isə bu səkkiz qism insanlar haqqında olan hədisləri qeyd edəcəyik:
1. Yoxsullar: Abdullah ibn Amr (Allah ondan razı olsun), Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) belə dediyini nəql edir: «Zəkat varlı və sağlam insana halal deyildir»[2].
Abdullah ibn Ədiyy ibn əl-Xiyar, iki nəfər kişinin ona belə dediyini nəql edir. Həmin iki nəfər deyirlər ki, onlar Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) yanına gəlib zəkatdan pay istəyiblər. Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) onlara diqqətlə baxdıqda onların sağlam olduqlarını görüb və deyib: «Əgər istəyirsinizsə sizə də zəkat verim. Amma varlı və iş qabiliyyəti olan qüvvətli insana zəkatdan pay düşmür»[3].
2. Miskinlər. Əbu Hureyrə (Allah ondan razı olsun), Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) belə dediyini rəvayət edir: «Miskin, insanların yanına gəlib dilənçilik edib, bir-iki loxma və xurma götürüb gedən kimsə deyil». Səhabələr dedilər: Ey Allahın elçisi, bəs miskin kimdir? O dedi: «Miskin, ehtiyacını ödəyə bilməyən, bununla belə, ehtiyaclı olduğunu camaata bildirməyən və insanlardan heç nə istəməyən kimsədir»[4].
3. Zəkatı yığıb paylayanlar: Bu insanlar, camaatdan zəkat toplamaq və bu sahədə xidmət göstərməklə məşğul olurlar. Onlar, etdikləri işin müqabilini zəkatdan götürürlər. Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) sədəqə yeməsi haram olan qohumlarının isə bu işdə işləməsi qadağandır. Bu haqda səhih hədis rəvayət olunur. Demək, imam Müslim Səhih əsərində Əbdülmüttalib ibn Rabiə ibn əl-Harisdən rəvayət edir ki, o və əl-Fadl ibn əl-Abbas Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) yanına gedib onları zəkat işinə götürməyi xahiş edirlər. Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) isə deyir: «Sədəqə, nə Məhəmmədə, nə də Məhəmmədin ailəsinə halal deyil. Sədəqə, insanların mal-dövlətini təmizləyən bir şeydir»[5].
4. Ürəkləri müsəlmanlığa isinişib bağlanmaqda olanlar: Bu kimi insanlar bir neçə qismə bölünürlər:
- Bəzilərinə, İslamı qəbul etsinlər deyə zəkatdan pay verilir. Belə ki, Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) Hüneyn qənimətlərindən Səfvan ibn Umeyyəyə vermişdi. Amma o hələ müşrik idi və sonra bu haqda belə deyirdi: O, mənə sədəqə verdikcə, ən çox nifrət etdiyim insan olduqdan sonra, mənim üçün ən sevimli insan oldu»[6].
- Bəzilərinə isə İslamı gözəlləşsin və qəlbi tam isinişsin deyə zəkatdan pay verilir. Demək, Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) Hüneyn döyüşü olan gün (Məkkənin fəthində) əfv etdiyi ali rütbəli insanlara yüz dəvə vermiş və demişdir: «Ola bilər kimsə mənə daha əziz olsun, lakin mən bəzilərinə zəkatdan pay verirəm ki, (verilən mal-dövlətlə qəlbi İslama bağlansın və beləliklə) Allah onu cəhənnəm atəşinə düçar etməsin[7]»[8].
Buxari və Müslimin səhih əsərlərində deyilir. Əbu Səid (Allah ondan razı olsun) deyir ki, Əli (Allah ondan razı olsun) Yəməndən təmizlənməmiş qızıl göndərmişdi. Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) həmin qızılı dörd nəfər: Əqrə ibn əl-Habis, Uyeynə ibn Bədr, Alqəmə ibn Aləsə və Zeyd əl-Xeyr – arasında bölüb dedi:[9] «Mən onları İslama isinişdirirəm»[10].
- Bəzilərinə, onun taylarının İslamı qəbul etmək ümidləri olduğunda zəkatdan pay verilir ki, onlar da bunu görüb İslamı qəbul etsinlər.
- Bəzilərinə zəkatdan pay verilir ki, sonra onun kimilərdən zəkat götürmək mümkün olsun, yaxud zəkat verilən insan, düşmənlərin müsəlmanlara qarşı təcavüzünün qarşısını alsın. Daha doğrusunu Allah bilir.
 
Peyğəmbərdən (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) sonra kimisə İslama isinişdirmək üçün, ona zəkatdan pay vermək olarmı?
İbn Kəsir (Allah ona rəhmət etsin) deyir ki, bu məsələdə fikir ayrılığı mövcuddur.
Ömər, Amir, əş-Şəbi və bir çoxlarından rəvayət olunur ki, Peyğəmbərdən (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) sonra belələrinə zəkatdan pay verilmir. Çünki artıq Allah İslamı və müsəlmanları izzətləndirmiş, onların mövqeləri digər ölkələrdə də möhkəmlənmiş, hamı onların qarşısında baş əymişdir.
Digərləri isə deyirlər ki, onlara zəkat payı verilir. Çünki, Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) adı çəkilənlərə zəkat payını Məkkənin fəthindən, Həvazinin (məkkətrafı şəhərlərin) məğlubiyyətindən sonra vermişdi. Ola bilər ki, bu kimi vəziyyətə ehtiyac olsun və onlara zəkatdan pay verilsin.
5. Azad ediləcək kölələr: Həsən əl-Bəsri, Muqatil ibn Həyyan, Ömər ibn Əbdüləziz, Səid ibn Cubeyr, ən-Nəxai, əz-Zuhri və İbn Zeyd demişlər ki, bu, azad edilmə haqqında ağaları ilə sövdələşənlərə aiddir. Əbu Musa əl-Əşaridən də belə bir rəvayət nəql edilmişdir. Bu həmçinin Şafiinin və Leysin sözləridir (Allah onlardan razı olsun). İbn Abbas və əl-Həsən isə demişlər ki, köləni zəkat hesabına azad etmək olar. Bu həmçinin, Əhməd, Malik və İshaqın məzhəbidir. Yəni bu o deməkdir ki, “azad ediləcək kölə” sözü, yalnız sövdələşən və ya özünü alıb boşayan kölələrə deyil, bütün kölələrə aiddir. Öz köləni və ya hansısa qulu alıb azad etməyin savablı bir iş olması haqqında çoxlu hədislər rəvayət olunmuşdur. Allah, azad edilən kölənin hər əzasına görə, kölə azad edən şəxsin (günah işlədən) hər əzasını cəhənnəm odundan xilas edir. Hətta (zina etdiyi) övrətini də cəhənnəm odundan qoruyar[11]. Kölə azad edənə verilən bu mükafat etdiyi əməlinin qarşılığıdır[12]. Uca Allah buyurur: «Siz ancaq etdiyiniz əməllərin cəzasını alacaqsınız»[13].
6. Borclular: Bu kimi insanlar bir neçə qismə bölünürlər: İnsanların münasibətlərini islah etmək üçün özünü borca salan[14], yaxud kiminsə borcunu ödəməyə boyun olub sonradan ödəyə bilməyən, yaxud öz borcunu ödəməkdə aciz olan, yaxud günah işləyib borc edib sonra tövbə edən. Bu kimi insanların borclarını zəkatdan ödəmək olar.
Bu bölümün tutarlı sübutu Qəbisə ibn Muxariq əl-Hilalinin hədisidir. O deyir ki, mən insanların münasibətlərini qorumaq üçün özümü borca salmışdım. Buna görə Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) yanına gəlib ondan kömək istədim. O dedi: «Gözlə zəkat gətirsələr sənə ondan verərik». Sonra Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) dedi: «Ey Qəbisə, zəkatdan pay istəmək yalnız üç qism insanlara halaldır. (Birinci) İnsanların münasibətlərini düzəltmək üçün borc edən insan, borcunu ödəyənə qədər zəkatdan pay istəyə bilər. Amma bundan sonra istəyə bilməz. (İkinci) Başına gələn müsibət nəticəsində malı əlindən çıxan kimsə, özünə dolanacaq tapana qədər zəkatdan pay istəyə bilər. (Üçüncü) Varlı insanın başına bir iş gəldikdə onun qəbiləsindən üç nəfər aqil və zəkalı kimsə, onun ehtiyaclı olduğuna şahidlik edərlərsə o zaman özünə dolanacaq tapana qədər, ona zəkatdan pay götürmək halal olar. Ey Qəbisə, bundan savayı kiminsə zəkatdan pay istəməsi haramdır[15], onu yeyən insan da haram yemiş sayılır»[16].
7. Allah yolunda olanlar: Onlar dövlət xəzinəsindən maaş almayan (könüllü) döyüşçülərdir. İmam Əhməd, əl-Həsən və İshaq deyirlər ki, aşağıdakı hədisə görə həcc də Allah yolunda olmaq sayılır. Həmin hədis İbn Abbasın hədisidir. Orada deyilir:
Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) həccə getməyə hazırlaşırdı. Bir qadın öz ərindən, onu da Peyğəmbərlə (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) birgə həccə aparmasını tələb edir. Kişi deyir: Mənim səni həccə aparmağım üçün miniyim yoxdur. Qadın deyir: Məni filan dəvənlə həccə apara bilərsən. Kişi deyir: O dəvə Uca Allahın yolu üçün saxlanılır. Sonra həmin kişi Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) yanına gəlib deyir: Mənim yoldaşım sənə Allahın salam və bərəkətini göndərir. O məndən, onu səninlə həccə aparmağımı tələb edib dedi ki, məni Peyğəmbərlə (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) həccə apar. Mən isə ona dedim ki, mənim səni həccə aparmaq üçün miniyim yoxdur. O isə dedi ki, filan dəvənlə apara bilərsən. Mən isə dedim: O dəvə Uca Allahın yolu üçün saxlanılır. Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) dedi: «Əgər sən onu həmin dəvənin üzərində həccə aparsan, o da Allah yolunda olar»[17].
8. Yolçu: Bu, başqa ölkəyə səfər edib yolunu davam etdirməyə imkanı olmayan kimsədir. Beləsinə öz ölkəsinə çatması üçün zəkatdan lazımlı məbləğ ödənilir. Hətta onun öz ölkəsində mal-dövləti olsa da, ona kömək edilir. Həmçinin kimsə öz ölkəsindən səfərə çıxmaq istəyirsə, amma bunun üçün kifayət qədər vəsaiti yoxdursa, o zaman onun gedib-qayıtması üçün zəkatdan kifayət qədər kömək edilir. Bunun sübutu isə zəkat haqqında olan ayə və imam Əbu Davudla, İbn Macənin rəvayət etdikləri hədisdir. Demək onlar Muəmərdən, o da Yezid ibn Əsləmdən, o da Əta ibn Yəsardan, o da Əbu Səiddən (Allah ondan razı olsun) Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) belə dediyini rəvayət edir: «Bu beş qism varlı insanlardan başqa, digər varlı insanlara zəkat halal deyil: Zəkat işinə baxan, yaxud zəkata verilən şeyi öz malı ilə alan, hansısa işi Allah rizasına düzüb-qoşmaq üçün borc edən, Allah yolunda döyüşə çıxan, yaxud sədəqə verilmiş kasıb insanın varlıya etdiyi hədiyyə»[18].


[1] Tövbə: 60.
[2] Hədis səhihdir. Səhih əl-Cami əs-Səğir: № 7251. Tirmizi: 2/ 81/ № 647. Əbu Davud: 5/ 42/ № 1618. Bu hədisi Əbu Hureyrədən rəvayət edənlər isə bu alimlərdir; İbn Macə: 1/ 589/ № 1839. Nəsai: 5/ 99.
[3] Hədis səhihdir. Səhih Sünən Əbu Davud: № 1438. Əbu Davud: 5/ 41/ № 1617. Nəsai: 5/ 99.
[4] Buxari: 3/ 341/ № 1479. Müslim: 2/ 719/  № 1039. Qeyd olunan rəvayət ona məxsusdur. Nəsai: 5/ 85. Əbu Davud: 5/ 39/ № 1615.
[5] Hədis səhihdir. Səhih əl-Cami əs-Səğir: № 1664. Müslim: 2/ 752/ № 1072. Əbu Davud: 8/ 205/ № 2969. Nəsai: 5/ 105.
[6] Hədis səhihdir. Müxtəsər Səhih Müslim: № 1588. Səhih Müslim: 2/ 754/ № 1072. Əbu Davud: 8/ 205-208/ № 2969. Nəsai: 5/ 105-106. 
[7] Bu və əvvəlki hədislərdə, Peyğəmbərimizin (s.a.v.) yenicə İslamı qəbul edən ümmətinə və hətta müsəlman olmayanlara qarşı necə mərhəmətli olması açıq-aşkar göz qabağındadır. Baxın, Hüneyn döyüşündən sonra Peyğəmbər (s.a.v.) özünün, Əbu Bəkr, Ömər, Osman, Əli və onlar kimi başqa ən fəzilətli, ən sevimli səhabələrinə zəkatdan pay ayırmır, amma hələ müsəlman olmayanlara və müsəlman olub dində zəif olanlara zəkatdan pay verir ki, qoy onlar heç olmasa bu yolla cəhənnəm odundan qurtulsunlar. Bu nə gözəl əxlaq, nə ali alicənablıqdır. Bu əxlaqdan, başda narazı olanlar və cəmiyyətə nifrət edib onlara sərt davrananlar ibrət almalıdırlar. Bizim ən gözəl örnəyimiz doğrudan da Peyğəmbərimizdir (s.a.v.). (tərc.)
[8] Buxari: 1/ 79/ № 27. Müslim: 1/ 132/ № 150. Əbu Davud: 12/ 440/ № 4659. Nəsai: 8/ 103.
[9] Peyğəmbər s.a.v. bu bölgünü etdikdə bəzi müsəlmanlar bundan xoşlanmayaraq dedilər ki, bizi qoyub, Nəcd vilayətinin varlılarına paylayır. Peyğəmbər s.a.v. öz növbəsində bunun səbəbini onlara açıqlayaraq bildirdi ki, burada məqsəd onları İslama isinişdirməkdir. Və hamı da bu fikirlə razılaşdı. Lakin bir nəfər çuxur gözlü, yanaq sümükləri uzun, alnı qabarıq, keçəl kişi Peyğəmbərin s.a.v. yanına gəlib, ona Allahdan qorxmağı əmr etdi. Peyğəmbər s.a.v. dedi: «Məgər mən yer üzü insanlarının Allahdan qorxmağa ən layiqli olanı deyiləmmi?!» Daha sonra Peyğəmbər s.a.v. dedi: «Bu insanın nəslindən olan bir dəstə insan olacaqdır. Onlar quran oxuyacaq, amma oxuduqları boğazlarından içəri keçməyəcəkdir. Onlar islamdan oxun şikardan çıxdığı kimi çıxacaqlar. Onlar bütlərə ibadət edənləri qoyub, İslam əhlinə qarşı döyüşəcəklər. Mən onları görsəm onlara qarşı amansızcasına mübarizə aparacam». Hədisdə deyilən həmin kişi, Zül-Xuveysira adlı bir nəfər idi. Onun belindən çıxan tayfa isə «Xəvaric» təriqətidir. (tərc.)
[10] Buxari: 8/ 67/ № 4351. Müslim: 2/ 741/ № 1064. Əbu Davud: 13/ 109/ № 4738.
[11] Hədis səhihdir. Səhih əl-Cami əs-Səğir: № 6051. Tirmizi (3/ 49/ № 1581) bu hədisi Əbu Hureyrədən (Allah ondan razı olsun) rəvayət etmişdir.  O deyir ki, mən Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) belə dediyini eşitmişəm: «Kim mömin bir qul azad edərsə, Allah da həmin kölənin hər bir əzasına görə kölə azad edənin (günah işlədən) əzalarını cəhənnəmdən xilas edər. Hətta (zina etdiyi) övrət yerini də cəhənnəmdən azad edər».
[12] Kölə azad edən şəxs köləni təmamilə azadlığa çıxardığı kimi, Allah da onu cəhənnəmdən azadlığa, cənnətə çıxaracaqdır. (tərc.)
[13] əs-Saffat: 39.
[14] Peyğəmbərin s.a.v. vaxtında iki tərəf arasında qanlı mübahisə baş verdikdə onun qarşısını almaq üçün kimsə onların arasında olan maddi problemi öz boynuna götürür və beləliklə qanlı münahisənin qarşısı alınırdı. Peyğəmbər s.a.v. belələrinə zəkatdan pay ayırar və onlara kömək edərdi. (tərc.)
[15] Hədisdə deyilən bu haramlıq yalnız üç qismdən başqa borc edənlərə aiddir. Peyğəmbərin s.a.v. bu hədisdə həmin səhabənin istədiyinə uyğun olaraq bu üç qism insanları sadalamışdır. Amma digər yeddi qism insanın zəkatdan kömək istəməsi haram deyil.  (tərc.)
[16] Hədis səhihdir. Müxtəsər Səhih Müslim: № 568. Müslim: 2/ 722/ № 1044. Əbu Davud: 5/ 49/ № 1624. Nəsai: 5/ 96.
[17] Hədis, həsən səhihdir. Səhih Sünən Əbu Davud: № 1753. Əbu Davud: 5/ 465/ № 1974. Hakim: 1/ 183. Beyhəqi: 6/ 164.
[18] Hədis səhihdir. Səhih əl-Cami əs-Səğir: № 7250. Əbu Davud: 5/ 44/ № 1619. İbn Macə: 1/ 590/ № 1841.

Va aleykumussalam!

Kirayə gəlirinin digər gəlirlərdən bir fərqi yoxdur. Məsələn, bir illik kirayə gəlirləri toplanaraq hesablanmaz. Zəkat verilməsi lazım olan gün, əldə olan ümumi pula baxılır, əgər nisab miqdarına çatıbsa onun zəkatı verilər.Qızılnın bu günə məzənnə qiyməti 58 manat 63 qəpik hesabı ilə nisab miqdarı təxminən 4807 manat 66 qəpikdir

Sadə bir şəkildə izah edək. Tutaq ki, hal-hazırda bütün ehtiyaclarınız çıxıldıqdan sonra əl vurulmadan bir kənarda qalan pulunuz (maşın, istifadə olunan ev və digər bu kimi şəxsi ehtiyaclarınızı ödəyən şeylər bura aid deyil), zinət əşyanız nisab miqdarın keçir. Bir ildən sonra bu gün həmin pul yenə nisab miqdarından çoxdursa, o halda həmin pulun 2,5 %-i, yəni 1/40 hissəsi zəkat olaraq verilməlidir. Yox əgər bir ildən sonra kənara qoyduğunuz pul nisaba çatmırsa o zaman sizə zəkat düşmür o il üçün. Qeyd edək ki, ilin başında nisab miqdarına çatan hənmin pulun il ərzində artıb-azalmasının heç bir önəmi yoxdur. Əsas məsələ, ilin sonunda o pulun yenə nisab miqdarını keçmiş olmasıdır.

İkinci bir görüş də var.  Bu görüşə görə, kirayə gəlirinin 1/10 (onda biri) zəkat olaraq verilər.

Zəkat haqqında məlumat verərsiniz? Niyə zəkat verməmiz lazımdır? Kimlərin zəkat verməsi lazımdır? Sədəqə və zəkat eyni şeylər ola bilərmi?

Kasıb və miskin kimdir? Nisab miqdarı malı olanların zəkat verməsi lazımdır?

Zəkatın fərz olması üçün tələb olunan zənginlik ölçüsü necə hesablanır?

Həmçinin zəkat haqda burdan ətraflı öyrənə bilərsiz: səh 579

Və aleykum Salam.. 

ADAK (Nəzir)

Allahu Təalaya ibadət məqsədilə mükəlləf olmadığı halda mübah olan bir işi etməyi qərarlaşdırmaq, adamın elə bir əməli özünə vacib qılması və bunu edəcəyinə dair Allaha söz verməsi.

Allah rizası üçün edilən əhdlər Allah qatında etibarlıdır. Yalnız Allahın razılığı diqqətə alınarsa belə bir ibadətdən savab əldə edilər. Sırf Allah rizası üçün oruc tutmaq, sədəqə vermək, Quran oxumaq namaz qılmaq kimi. Ancaq sırf dünyəvi bir məqsəd uğruna edilən əhdlər etibarlı deyildir. "Filan bir işim olsa bu qədər oruc tutacağam", və ya bu qədər sədəqə verəcəyəm demək kimi. Buna bənzər dünyaya istiqamətli istəklərin olması halında edilən adaklarda (nəzirlərdə) sırf dünyəvi bir arzu daşıdığından ibadətlərdə axtarılan ixlas * və Allah rizası xüsusiyyəti itmiş olur. Əslində belə bir əhd Allahın təqdirini dəyişdirməz. Təqdir edilən nədirsə o olar. Fəqət hər nə olursa olsun "filan işim olsun, belə belə oruc tutacağam, sədəqə verəcəyəm ..." kimi əhdlər etdikdən sonra mütləq yerinə yetirmək vacib olur.

Allahın razılığını və yardımını istəmək məqsədilə edilən bu ibadət ümumiyyətlə bütün səmavi dinlərdə vardır. Quran-ı Kərimdə Hz. Məryəm ilə əlaqədar olaraq izah edilən hekayədə anasının belə dediyi və nəzirini verdiyini belə ifadə edilməkdədir: "İmranın qadını belə demişdi: 'Rəbbim' qarnımda daşıdığım uşağı yalnız sənə xidmət etmək üzrə həsr etdim (həsr etdim, nəzir etdim). Bunu məndən qəbul buyur Allah ' ım sən hər şeyi çox yaxşı eşidən və çox yaxşı bilənsən. "(Əl-İmran, 3/35). Və yenə Hz. Məryəmə belə xitab edilmişdi: "İnsanlardan birini görəcək olsan" Mən Rəhman yolunda oruc (sükut orucu) tutmağı nəzir eləmişəm "də." (Məryəm, 19/26). Yalnız səmavi dinlərdə deyil, qismən səmavi din xüsusiyyəti və qalıqları daşıyan bəzi cəmiyyət və dinlərdə də nəzir inancına rast gəlinməkdədir. Yəhudi və Xristianların yanında köhnə Çin, Türk və Ərəb cəmiyyətlərində nəzirlərin verildiyi məlumdur.

Quran-ı Kərimdə nəzir ilə əlaqədar olaraq bəzi xüsuslar zikredilmişdirsə də bu mövzuda hər hansı bir əmr və ya nəhy mövcud deyildir. Fəqət irəlidə də izah ediləcəyi kimi nəzirlər verildikdən sonra mütləq yerinə yetirilməsi lazımdır.

Bəzi hədislərdə Rəsulullah (s.ə.s.), edildikdən sonra Allaha itaət qəbilindən olan nəzirlərin (əhdlərin) yerinə yetirilməsi lazım olduğunu ifadə etmişdir. (Təcrid-i Sarih Tərcümə və Şərhi, XII, 226 vd.) Nəzir Hz. Peyğəmbər tərəfindən qadağan edildiyini irəli sürənlər olmuşsa da, bu nəzirlər insanı qədərdən razı olunmamağa sürükləyən anlayışlarla əlaqəli olan nəzirlərdir. Çünki edildikdən sonra mütləq yerinə yetirilməsi qəti olaraq əmr edildiyinə və bu mövzuda çox açıq hökmlər olduğuna görə, yasaqlanmış bir xüsusun edildikdən sonra yerinə yetirilməsi istənirsə bu qadağa nə ilə izah edilə bilər?

Adak, and kəffârəsi * ndə olduğu kimi yerinə yetirilməsi adamın İslami hökmlərə olan sədaqətinə bağlıdır. Belə bir əhdi etdikdən sonra onu etməməsi halında İslam dövləti səlahiyyətliləri ibadətdə layeydlik etdiyindən ötəri onu bu mövzuda məcbur edə bilməzlər. Ancaq Cənab-ı Haqq Quran-ı Kərimdə "Nəzirlərini əda etsinlər" (əl-Həcc, 22/29) buyurur.

Adak (nəzir) Şərtləri

Nəzir İslami hökmlərə görə etibarlı ola bilməsinin çeşidli şərtləri vardır:

1- Həsr edilən ibadətin cinsindən mütləq bir fərz və ya vacib olması lazımdır. Məsələn "üç gün oruc tutacağam.", "Bu qədər namaz edəcəyəm", "Qurban kəsəcəyəm", deyə həsr etmək caizdir və belə bir nəzir səhihdir. Lakin "Filan xəstəni ziyarət edəcəyəm", "Aldığım malları sərmayəsinə satacağam", demək nəzir olmur. Bu səbəbdən Allah rizası üçün həsr ibadətin cinsindən fərz və vacib olmayan hətta İslam dinində edilməsi uyğun olmayan, İslamın əmr etmədiyi pis ənənələrdən ibarət olan türbələrdə, yatırlarda şam yandırmaq, bu ziyarətgahları uğruna bir şeylər etmək, ziyarətgahlara bəzi əşyalar həsr etmək caiz deyildir. Hətta bu kimi nəzirlər qətiliklə haramdır.

2- Nəzir edənin ağıllı, buluğa çatmış, yəni yetkin olması lazımdır. Nəziri verən kimsənin ağlından xəstə olmaması, uşaq yaşda olmaması lazımdır. Yetkinlik çağına çatmamış olanlarla dəlilərin * etdiyi əhdlərin yerinə yetirilməsi zəruri deyil.

3- Adanan ibadət o anda və ya gələcəkdə edilməsi fərz olan bir ibadət olmamalıdır. Məsələn 'bu işim olursa günorta namazını və ya şam namazını edəcəyəm', yaxud 'Ramazanda oruc tutacağam', və ya zəngin olduğu halda 'Qurban bayramında qurban kəsəcəyəm "kimi nəzirlər səhih deyil. Çünki bu kimi ibadətlər onsuz da fərz və ya vacib ibadətlər olub yerinə yetirilməsi lazım olan ibadətlərdir. Buna görə bu cür nəzirlər keçərli deyil.

4- Həsr edilən ibadət ayrıca bir fərz və ya vacib bir ibadətə səbəb və zəmin növündən olmamalıdır. Məsələn dəstəmaz almağı və ya tilavət səcdəsi etməyi həsr (həsr etmək) da səhih bir əhd (nəzir) deyildir. Çünki bu kimi ibadətlər fərz olan ibadətlərə vəsilədir, onun üçün həsr edilməz.

5- Həsr edilən (yəni Allah üçün verilən) şey Allahın razı olmayacağı, günah xüsusiyyəti daşıyan növdən də olmamalıdır. Məsələn "Bu işim olsa özümü Allah rizası üçün qurban edəcəyəm" deyə bir nəzir etmək etibarlı olmadığı kimi haramdır. Lakin əslində İslamın əmr etdiyi bir ibadət ikən yenə İslamın başqa bir səbəbdən ötəri yasaqladığı bir ibadət növü isə etibarlı olur. Məsələn bir kimsənin Ramazan Bayramının birinci günündə və ya Qurban Bayramının ilk üç günündə oruc tutmağı həsr etməsi səhih bir adaktır. Ancaq bu günlərdə oruc tutmaq haram olduğu üçün, başqa bir zamanda bu nəzrini qəza edər.

6- Həsr edilən şeyin yerinə yetirilməsi mümkün olmalıdır. Məsələn keçən filan gündə, yaxud filanın gələcəyi gündə oruc tutmaq kimi. Keçən bir gün öncə gəlməyəcəyi kimi, filan kimsənin gecə və ya gündüz zəval vaxtından sonra gəlməsi halında artıq oruc tutula bilməyəcəyi bəllidir. Çünki oruc gündüz tutulduğu kimi fəcrdən başlanması lazımdır. Bu səbəbdən belə bir nəzir olmaz.

7- Həsr edilən şey bir malın sədəqə * olaraq verilməsi isə, həsr edilən mal həsr edənin malından və sərvətindən çox olmamalıdır. Çünki əhdi edən (nəziri yerinə yetirən) kimsə ancaq mal varlığı qədər bir sədəqə verə biləcəkdir. Bundan əlavə başqasının malını sədəqə verməyi həsr (həsr etmək) da caiz deyil.

Adakın (Nəzrin) qismləri

Nəzrin şərtə bağlı olan və olmayan şəklində ikiyə ayrıldığı kimi bu növlər də ayrıca öz aralarında müxtəlif qisimlərə ayrılmaqdadırlar.

A- Şərtə bağlı olan əhdlər

Bunlara istilah olaraq "Muallak(nəticəyə bağlanmış) Nəzirlər" deyilir. Nəticəyə bağlanan nəzirlər ikiyə ayrılır:

1- Bəzi məsələlərin reallaşmasına və edilməsinə keçid nəzirlər. Məsələn 'Xəstəliyim keçər və sağalaramsa bu qədər oruc tutacağam' və ya 'Bu qədər qurban kəsəcəyəm "şəklində edilən nəzir kimi. Bu xəstəliyi keçsə bu ibadəti dərhal yerinə yetirmək lazımdır. Belə bir əhdi daha sonra etmək hər nə qədər caiz isə də dərhal yerinə yetirilməsi daha savabdır.

2- Bəzi yaxşı və gözəl xüsusların reallaşmaması və edilməməsi üçün həsr edilən nəzirlər. Məsələn, 'Filan kimsə ilə danışsam bu ibadəti etmək üzərimə vacib olsun' şəklindəki əhdlər kimi. Burada qoşulan şərt filan kimsə ilə danışmamaq. Bu şərtə baxmayaraq o kimsə ilə danışılarsa əhdi (Nəzrin, əhdi) yerinə yetirmək, yaxud bunun yerinə and kəffârəsi ödəmək lazımdır.

Ümumi olaraq müəyyən bir şərtə bağlanan əhdlər (nəzirlər) göstərilən şərtin reallaşmasından əvvəl edilməzlər. Məsələn 'Filan işim olsa bu qədər oruc tutacağam' deyə əhd edilib o işi reallaşmadan həsr etdiyi orucu tutarsa ​​əhdini yerinə yetirmiş olmaz. Adı keçən işi gerçəkləşdikdə yenidən o orucu tutması gərəkdir.

Eyni şəkildə bu cür bir əhd (əhd) müəyyən bir zaman, yer və kəslərə yaxud müəyyən bir şəklə bağlanırsa mütləq bu təyin olunan şəkildə edilməsi şərt deyildir. Məsələn 'Filan işim olarsa filan gün və ya filan ay oruc tutacağam, bu pulu filan adama verəcəyəm', yaxud bu qədər namazı filan məsciddə edəcəyəm 'desə göstərilən işi baş verdikdə ifadə etdiyi gün və ya ayda oruc tutması şərt deyildir. Zikr etdiyi adama təyin etdiyi pulu verməsi yaxud söylədiyi məsciddə namaz qılması şərti axtarılmamaqdadır. Orucunu istədiyi bir zamanda tutması, sədəqəsini istədiyi kimsəyə verməsi, namazını istədiyi hər hansı bir məsciddə qılması mümkündür.

B- şərtə bağlı olmayan əhdlər (nəzirlər)

Bunlara da "Mütləq Əhdlər (nəzirlər)" adı verilməkdədir. Bu cür əhdlər da ikiyə ayrılmaqdadır.

1- Qərarlaşdırılmış olan yəni müəyyən nəzirlər: Şərti bağlı olmadan edilən nəzirlərdir. Məsələn 'önümüzdəki cümə axşamı günü oruc tutmağı həsr etmək' kimi.

Müəyyən olmayan nəzirlər. Bunlara da 'Qeyri-i Müəyyən Əhdlər (nəzirlər)' deyilir. Bu cür nəzirlər da heç bir şərt və zamana bağlı olmayan əhd növləridir. Məsələn "Bu qədər gün oruc tutacağam" deyərək heç bir şərt və zamana bağlamadan bir müddət oruc tutmağı həsr etmək.

Bütün bu hökmlərə görə Mütləq * yəni bir şərtə bağlı olmadan həsr edilən orucların qəti olaraq yerinə yetirilmələri lazımdır. Müəyyən bir zamanda edilməsi həsr edilən əhd (nəzir) başqa bir gündə qəza edilməlidir. Eyni şəkildə bu cür mütləq nəzirlərdə müəyyən bir yer və adam ilə müəyyən bir miqdar da əhəmiyyətli deyildir. Mühüm olan bu nəzirlərin yerinə yetirilməsidir. Təyin olunan yer, adam və miqdarlar dəyişdirilə bilər.

Adak Qurbanı:

Adanılan (həsr edilən, nəzir edilən) şey bəzən qurban * ola bilər. Bu vəziyyətdə bu iki xüsusa diqqət edilməlidir:

1- Qurban qoyun-keçi, mal-qara və dəvə kimi dörd ayaqlı heyvanlardan olur. Toyuq, qaz və hindi kimi iki ayaqlı heyvanlardan qurban olmaz.

2- Qurbanın ətindən onu həsr kimsə ilə üsul və füru * ifadə edilən yaxınları da yeyə bilməzlər. Qurbanın əti kasıblara sədəqə edilir. Əgər yesələr yedikləri miqdarın dəyərini kasıblara vermələri lazımdır.

Əhməd AĞIRAKÇA

Lakin əlaqədar işiniz reallaşdığı zaman, adakı (əhdi, nəziri) yerinə yetirməniz gərəkli olur. Adak (nəzir) vədinizdə sadiq qalmanız gərəkdir, ondan dönə bilməzsiniz.

Qeyd: Saytımıza ünvanladığınız suallarda yalnız bir sual soruşun zəhmət olmasa.. Bir sualda bir neçə sual və ya bir sualın içində başqa bir mövzudan olan sual ünvanlamayın. Əks təqdirdə ikinci sual cavablandırılmayacaqdır...Bu yazdığımız bütün sayt istifadəçilərinə aiddir.Təşəkkürlər..Haqqınızı halal edin və bizlərin də axirəti qazanmağımız üçün dua edin...