İncil hansı dildə yazılmışdır? Yunancamı, Aramicəmi?

İlk dövr Xristian müəllifləri, sözlər mənasını verən "Logia" adlı İbranice-Aramice adlı İncilin varlığını xəbər verməkdədirlər. Bunun yanında, XVIII əsrdən etibarən İncillər üzərində araşdırma etməyə başlayan bəzi Qərbli elm adamları, indiki vaxtda mövcud dörd İncil daha ortaya çıxmadan əvvəl, tək bir İncilin mövcud olduğunu, mövcud İncillərin bu İncildən istifadə edilərək yazıldığını xəbər verməkdədirlər.

Bu araşdırmaçılardan Lessing, XVIII əsrin sonlarına doğru ortaya atdığı bir tezis ilə dörd İncildən əvvəl, əsl bir İncilin var olduğunu, bunun dilinin Arami tərəfindən olduğunu, Matda, Markos və Lukanın, İncillərini yazarkən bundan istifadə etdiklərini söyləmişdir. (Suat İldırım, Mövcud Qaynaqlara Görə Xristianlıq, Ankara, 1984, s. 94).

J. G. Eichon da bu ilk əsl nüsxənin varlığını xəbər verməkdədir. J. Wellhausenə görə, bu ilk əsl nüsxə Markosa aiddir. Markos Arami tərəfindən olaraq bu ilk nüsxəni yazmış, bunu genişlədərək Yunancaya çevirmişdir. Ona görə, Matda və Luka İncilləri, bu Arami tərəfindən əsl nüsxə ilə, bunun Yunancaya tərcümə edilən nüsxəsindən istifadə edilərək yazılmışlar. Zahna görə, bu əsl nüsxə, Markosa deyil; Matdaya aiddir. Hələ də əldə mövcud olan Matda və Markos, bu əsl nüsxədən istifadə edilərək yazılmışlar.

L. Waganay isə, əsl nüsxənin Markosa aid olduğunu söyləməkdə və Markosun bunu, Petrusun sözlərindən istifadə edərək yazdığını irəli sürməkdədir. Ona görə bu Arami tərəfindən əsl nüsxədən, Arami tərəfindən olaraq Matda İncili kopiya edilmişdir. Yunanca yazmış olan Matda ilə Luka, bu Arami tərəfindən yazılı olan Markos və Matdaya dayanaraq qələmə alınmışdır.

Yenə bəzi İncil araşdırmaçılarına görə, hələ də əldə mövcud olan İncillərdən əvvəl Hz. İsa (ə.s.)-ın sözlərini və möcüzələrini ehtiva edən yazılı, kiçik və müstəqil parçalar vardı. Mövcud İncillərin yazıçıları, əsərlərini yazarkən bu parçalardan istifadə etmişlər. (Suat İldırım, Mövcud Qaynaqlara Görə Xristianlıq, Ankara, 1984, s. 94)

İncil nüsxələrindən əslinə ən yaxın olan Barnaba İncilidir. 1984-də Hakkari ətrafında bir mağarada, Arami dilində və Sürəni əlifbası ilə yazılmış bir Barnaba İncili tapılmışdır.