Müslüman'ın Müslüman'a, küfr etmesi, sövmesi, lanet etmesi caiz midir? Bir kimsenin kendisine sövenlere karşı tavrı ne olmalıdır, nasıl davranması gerekir?

Cavab 1:

İslam dini hər cür pislik və incitməyə qarşıdır. Çünki, İslam insanı insan etməyə səy göstərir. Həqiqi insaniyyət mərtəbəsinə çatdırır. Bu səbəblə İslam, İnsanı hər cür kəmalat və gözəlliyə çatdıracaq əmrləri verdiyi kimi, hər cür rəzalət və çirkinlikdən uzaqlaşdıracaq davranışları də qadağan etmişdir.

Bu ümumi qaydalardan hərəkətlə deyə bilərik ki, küfr və söymə dediyimiz qarşıdakı insanları alçaldan və narahat edən hər cür hərəkət günahdır və haramdır. Çünki müsəlmanları alçatmaq haramdır və insanı günahkar edər. Hətta kafir belə məsum və xətasız olsa, onu narahat etmək İslam dinində qadağandır. Çünki, Peyğəmbərimiz sallallahu aleyhi və səlləm

"kim bir zimmiyə əziyyət etsə, şübhəsiz mən onun rəqibiyəm (xasım), düşməniyəm" (Əbu Yusuf, Xərac, Matbaatu's Sələfiyə, 1397 h. Qahirə, s. 135) buyurmuşdur.

Cavab 2:

Müsəlmanı söyməyin qadağan olduğuna dair hədislər:

Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu:

"Müsəlmana söymək fasiqlik, onunla savaşmaq küfrdür." (Buxârî, Îmân 36; Müslim, Îmân 116)

"Heç kim, bir başqasına fasiq və ya kafir deməsin. Əgər ittiham altında buraxılan adamda bu sifətlər yoxsa, o söz onu söyləyənə qayıdar." (Buxari, Ədəb 44)

Səbb etmək, söyüb saymaq, qarşısındakını təhqir edəcək şəkildə danışmaq, şərəfinə, namusuna, dininə, imanına, yəni insanlıq və müsəlmanlıq dəyərlərinə dil uzatmaq, təcavüz etmək deməkdir.

Birinci hədisdə, iki hərəkət, iki ayrı terminlə dəyərləndirilməkdədir. "Müsəlmana söymək (sibab) fasiqlikdir; müsəlmanla savaşmaq (qıtâl), küfrdür," buyurulmaqdadır. Fasiqlik (Fısq), haqq yoldan sapmaqdır. "Şeytan, rəbbinin əmrindən çıxdı" (Kəhf, 18/50) ayəsində bu məna açıqca görülməkdədir. Buna görə də hər haqqdan sapma və yoldan çıxmaq hadisəsi fısq sözüylə ifadə edilər. Haqsız yerə müsəlmana söymək məhz bu mənada bir fisqdır. Fasiq də yoldan çıxmış günahkar kimsə deməkdir. Müsəlmanla döyüşə (qıtâlə) girmək, onu öldürməyə təşəbbüs göstərmək və mömin olduğu üçün öldürmək küfrdür.

Hədisi, "Müsəlman ilə söyüşmək fasiqlərin, müsəlman ilə qıtâlə girişmək da kafirlərin işidir, onlara yaraşar. Buna görə də belə bir yola sapanların fisq və küfr bataqlığına düşmələrindən qorxular," şəklində anlamaq və şərh etmək də mümkündür.

İkinci hədis, başqalarına qarşı fısq və küfr ittihamında olmanın, fasiq və kafir demənin təhlükəsinə diqqət çəkməkdədir. Bu çox pis ittihama məruz qalan kimsədə bu hallar varsa məsələ yoxdur. İttihamda olan doğru söyləmiş olduğu üçün məsul olmaz. Lakin ittiham edilən adamda o hallar yoxsa bax o zaman ittiham, ittihamı edənə qayıdar. Yəni heç bir şey yoxkən bir müsəlmana fasiq və ya kafir deyənin özü fasiq və ya kafir vəziyyətinə düşər.

Hər iki hədis də haqsız yerə, dini və imanı mövzusunda müsəlmana dil uzatmağın, ittihamda olmanın və beləcə onu narahat etməyə cəhd etmənin böyük bir günah olduğunu çox açıq olaraq ortaya qoymaqda, müsəlmanları belə təhlükəli və günahı çox ağır bir işə girişməkdən uzaq durmağa çağırmaqdadır.

Buna görə:

1. Müsəlmana söymək, onu öldürməyə cəhd etmək fasiq və kafirlərin işidir. Belə bir yola girən müsəlmanın da onların vəziyyətinə düşməsindən qorxular.

2. Fisq və küfr ittihamında olmaq, insanı nəticədə eyni ittihama məruz buraxa bilər.

3. Müsəlmanları sözlə və ya hərəkətlə və ya hər hansı bir şəkildə haqsız yerə incitmək və üzmək haramdır.

4. Müsəlmanların hədis-i şəriflərin təsbit və xəbərdarlıqlarına bacardıqca tabe olmaları, öz mənfəətləri gərəyidir, onlar üçün faydalıdır. 

Cavab 3:

Müsəlmana lənət etmənin hökmü nədir?

Başda, ayənin hökmüylə "Möminlər yalnız qardaşdırlar" (Hucurat, 49/10) Qardaş olan Müsəlmanların bir-birlərinə söyməsi bir yana qalsın, üç gündən çox küsülü dayanmaları, qeybət etmələri, bir-birlərinə lağ etmələri, pis ləqəb taxmaları, hətta bir-birlərinə suizən (pis zən) bəsləmələri belə ayə və hədis-i şəriflərin hökmüylə haram edilmişdir. (Hucurat Surəsi`nin tərcümə və təfsirinə baxıla bilər.)

Peyğəmbərimiz sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurar:

"Bir-birinizə, Allah`ın lənəti, Allah`ın qəzəbi və cəhənnəm təmənnisiylə qarğış etməyin." (Əbu Dâvud, Ədəb 53, (4906); Tirmizî, Birr 48, (1977).

"Mömin nə məzəmmət edici, nə lənət edici, nə kobud və çirkin sözlü, nə də həyasızdır." (Tirmizî, Birr 48)

"Lənəti çox edənlər Qiyamət günü şəfaətçi ola bilməzlər, şəhid də ola bilməzlər." (Müslim, Birr 85, (2598); Əbu Dâvud, Ədəb 53, (4907).

Lənət edilən o lənətə layiq deyilsə, lənət lənət edənə dönər. Peyğəmbər Əfəndimiz aleyhissalatu vəssalam`a qulaq asaq: "Bunu bilin ki, kim bir şeyə haqsız şəkildə lənət edərsə, lənət özünə qayıdar." (Əbu Dâvud, Ədəb 53, (4908); Tirmizî, Birr 48, (1979).

Söymənin, lənət etmənin nə qədər çirkin bir şey olduğunu; Müsəlmanların bir-birlərini qorumaları, zülm içində buraxmamaları, bir-birlərinin qüsurlarını örtmələri haqqındakı, Peyğəmbərimiz sallallahu əleyhi və selləm`in bu mübarək sözlərindən də anlaya bilərik:

"Əsla zənnə yer verməyin. Çünki zənn, sözlərin ən yalanıdır. Təcəssüs etməyin (bəlli etmədən özünü maraqlandırmayan şeyləri öyrənmək), xəbər güdməyin, rəqabət etməyin, həsədləşməyin, bir-birinizə nifrət etməyin, bir-birinizə arxa çevirməyin, ey Allah`ın qulları, Allah`ın əmr etdiyi şəkildə qardaş olun…

Müsəlman müsəlmanın qardaşıdır. Ona (xəyanət etməz), zülm etməz, onu məhrum buraxmaz, onu təhqir etməz (xor görməz)…

Adama şər olaraq, müsəlman qardaşını təhqir etməsi yetər…"  (Buxari, Nikah 45, Ədəb 57, 58, Fəraiz 2; Müslim, Birr 28-34, (2563 - 2564); Əbu Dâvud, Ədəb 40, 56, (4882, 4917); Tirmizî, Birr 18, (1928).

Lənət etmək, söymək, Peyğəmbərimizin dilində bu qədər təhlükəli bir ünsür olaraq bildirildiyinə görə lənətin ötəsindəki şeylər, daha çox təhlükə ifadə etməkdə və o dərəcədə də Allah`ın əzabını cəlb etməkdədir:

Bir mömin, hidayətdən başqa bir şey diləməz

Deyil bir müsəlmana lənət etmək, bir müşrikə belə Peyğəmbər Əfəndimiz sallallahu aleyhi və səlləm ciddi bir səbəb yoxkən lənət etməmiş, söyməmişdir. Hz. Əbu Hureyrə radıyallahu anh nəql edir: "Rəsulullah aleyhissalâtu vəssəlâm`a : "Ey Allah`ın Elçisi! Müşriklərə qarğış etsən, onları lənətləsən!" deyilmişdi. Allah Rəsulu bu cavabı verdi: "Mən rəhmət olaraq göndərildim, lənətləyici olaraq deyil!" (Müslim, Birr 87, (2597)

Cavab 4:

Söyənlərə, təhqir edənlərə qarşı rəftarımız necə olmalıdır?

Hər şeyi məhşər adına yaşadığımız nə qədər də özünü göstərir, məhşərə nə çox vəsait çıxarırıq. İnsanlar arası ağız pozuqluğundan əl pozuqluğuna, təhqirdən haqsızlıqlara, nəzakətdən hörmətə hər şey, amma hər şey məhşər üçün ələ keçməz vəsaitlər təşkil edir.

Müsəlmanın Müsəlmana söyməsi haramdır. İstər ilk hücum formasında, istərsə də cavab formasında, fərq etməz, hər ikisi də haramdır. Əgər ilk hücum xüsusiyyətində olsa günahı "kəbair" dərəcəsinə çıxar. Peyğəmbər Əfəndimiz sallallahu aleyhi və səlləm Müsəlmanlığı belə təyin edir:

 "Müsəlman, Müsəlmanın əlindən və dilindən əmin olduğu kimsədir." (Riyazu's-Salihin, 211)

Peyğəmbər Əfəndimizin sallallahu aleyhi və səlləm verdiyi bir xəbərdə, bəşəri əlaqələri pis olan və lakin məhşər gününə namazıyla, orucuyla və zəkatıyla gələn bir Müsəlmanın orada itkisinə səbəb olan və özünü xeyirli əməl baxımından iflas vəziyyətinə gətirən sosial xətaları arasında "Müsəlmana söyməsi" də vardır. (Riyazu's-Salihin, 218)

Mövzuyla əlaqədar olaraq Allah Rəsulu aleyhissalâtu vəssəlâm belə buyurur:

* "Biri sənə dil uzadıb və səndə olmayan bir qüsurla səni ayıblasa, sən də onu sahib olduğu qüsurla ayıblama. Onu, günahı özünə, savabı sənə olduğu halda tərk et. Kimsəyə əsla söymə." (Camiü's-Sağir, 1/66)

* "Allahın mömin qulu əsəbləşdiyində zülm etməz. Sevdiyi adam üçün günaha girməz. Özünə əmanət edilən şeyi zay etməz. Həsəd etməz. Başqasının şərəfini ləkələməz. Ətrafına söyüb saymaz. Şahidi olmasa da, üzərindəki haqqı etiraf edər. Başqasına pis ləqəb taxmaz." (Camiü's-Sağir, 2/1375)

* "Diqqət yetirin! Mömini öldürmək kafirlərin vəsfidir. Möminə söymək fasiqlərin vəsfidir. Bir möminin, qardaşını üç gündən çox danışmayaraq tərk etməsi halal deyil." (Camiü's-Sağir, 2/1435)

* "Müsəlmanı öldürmək kafirə yaraşar. Müsəlmana söymək günahdır. (Camiü's-Sağir, 3/2912)

* "Bir adamın Müsəlmanın şərəfinə dil uzatması böyük günahlardandır. Bir söyməyə iki söymə ilə cavab vermək böyük günahlardandır." (Camiü's-Sağir, 3/3491)

* "Bir-biriylə söyüşən iki kimsənin söylədikləri şeylərin günahı, özünə söyülən həddi aşmadığı müddətcə ilk söyməyə başlayan kimsənin üzərinədir." (Müslim, Birr, 68)

Demək ki  həddi aşmaq olmaz. Elə isə;

1- Söyməyi başladan tərəf olmamalıyıq.

2- Qarşı tərəf söyməyi başladan tərəf olsa, mümkünsə səbr etməli və onun alçaqlıq səviyyəsinə enməməli. Allah`a həvalə etməli. Allah`ın ədalətinin haqq olduğunu unutmamalı.

3- Cavab vermədiyimizdə, qarşı tərəfin peşman olacağı və üzr istəyəcəyi də hesaba qatılmalı. Bu vəziyyətdə onun işi bizim əlimizdə olacaq. Əgər onu bağışlasaq, məhşərdə qarşımıza çıxmaqdan onu qurtarmış olarıq. Əgər haqqımızı halal etməsək, üzr istəmiş olsa belə haqqımızı bir gün şübhəsiz alarıq. Və ya biz bilməsək də, Allah (cc) bizim haqqımızı ondan alar. Bizə də barışı pozmamaq üçün bacardığımız istiqamətdən və təmkindən (vakar) dolayı savab və rızasını lütf edər.

4- Əgər özümüzə hakim ola bilməmişiksə, bu dəfə artıq şəkildə deyil-çünki bu zülmə girər-eyniylə qarşılıq verməkdən irəli keçməməli.

5- Tam bu əsnada şeytanın çox şiddətli təlqinləri qulaqlarımızda əks-sədalanar. Şeytan gözümüzü döndərər. Zülm etməkdən Allaha sığınmalıyıq.

6- Xalqın təhrikləri ilə şeytanın təlqinləri çox təəssüf ki, bu nöqtədə birləşməkdədir. Əsla, əsla, əsla qulaq asmamalıyıq.

Əgər pis sözü və ya dil bəlasını başladan tərəf qarşı tərəfsə, eyniylə qarşılıq verməyə haqqımız var. Lakin belə olduğu halda bu məsələdən məhşərə bir haqq qalmadığını, çünki pis sözünü özünə eyniylə qaytarmaq surətiylə haqqımızı aldığımızı unutmamalıyıq.

Peyğəmbər Əfəndimiz`in (s.ə.s.) küfr etmək, söymək və pis sözlər haqqında hədisləri var vardırmı?