Nuru Məhəmmədi nə deməkdir?

"Allah göylərin və yerin nurudur (onları varlıq nuruna qovuşdurandır)" (Nur surəsi, 35)

Nur, hər növ qaranlığın, zülmətin ziddidir.

Elm nurdur; cəhalət qaranlığını yox edər.

Hidayət ayrı bir nur; dəlalət onunla ortadan qalxar.

İman da nurdur, küfr qaranlıqlarını məhv edər.

Hər nur bir zülməti aradan qaldırar və bir həqiqəti göstərər.

Bu aləm yaradılmazdan əvvəl hər şey yoxluq qaranlığında idi. Cənabı haqq lütfkarlığıyla bu qaranlığa son verdi və bütün varlıqlara nüvə olacaq ilk məxluqunu yaratdı. Bu varlıq Nuru Məhəmmədi idi.

"Allahın ilk yaratdığı şey mənim nurum" hədisi şərifi üzərində bir az dayanmaq lazımdır. Çünki, bu mövzuda bir sıra səhv şərhlər və yersiz etirazlar əskik olmur.

Bilindiyi kimi canlıların bütün xarakterləri genetik şifrələrində yazılıdır. Bu yazı, qədər qələmiylə işlənmiş bir ilahi proqramdır. Bir toxumdakı şifrədə nə ağacın şəklini, nə gövdəsinin sərtliyini, nə yarpağının yaşıllığını, nə də meyvəsinin dadını tapa bilərsiniz. DNTdə bütün bu xüsusiyyətlər əsas sıralaması şəklində yazılı, amma o proqram nə sərtdir, nə yumşaq; nə yaşıldır, nə qırmızı. Bunların hamısı o şifrədə bir plan, bir proqram olaraq mövcud, amma ağacın bütün xüsusiyyətlərini o şifrədə eynilə tapmağa çalışmaq da boş bir səydir. Bu nöqtəni diqqətə almadan, bütün məxluqatın nuru məhəmmədidən yaradılışını düşünən adam, ulduzlarla, meşələrlə, dənizlərlə bu nur arasında bir bənzərlik qurmağa çalışar və aldanar.

Bizim etdiyimiz planlar da bir istiqamətiylə elə deyilmi? Bir evin bütün bölmələri plandadır, amma plandakı mətbəxdə yemək bişirə bilməzsiniz.

"Necə əsmada bir ismi azam var, o əsmənin özündə də bir nəqşi əzəm var ki, o da insandır" ( sözlər ) İsmi əzəm, bütün adları içinə aldığı kimi, nəqşi əzəm olan insan da bütün varlıq aləmində təcəlli edən adlara məzhərdir. "bir şey mütləq zikr edilincə kamalına masruftur" qaydasının, insan deyilincə də insanlıq aləminin ən irəli fərdi və risalət səmasının günəşi olan Hz. Məhəmməd (s.ə.v.) ağla gəlir.

Bütün ilahi adlar ilk dəfə nuru məhəmmədi də təcəlli etmişlər. Məsələn, onda muhyi adının təcəllisi var və o nur həyat sahibidir. Sonrakı mərhələlərdə yaradılacaq olan bütün həyatlar, ilk dəfə onda təcəlli edən bu adın ayrı təzahürləridir. O nurlu həyat, bütün həyatların başlanğıc nöqtəsi və nüvəsidir. Amma, bütün həyat növləriylə rəsulullah əfəndimizin (s.ə.v.) o pak və münəzzəh ruhu arasında bir əlaqə yaratmağa cəhd etmənin də səhvi ortadadır.

Bir başqa misal: mühafizə etmək, hifz etmək bir ilahi hərəkətdir.

Nuru məhəmmədi də hafiz adı da təcəlli etmiş və daha sonra yaradılacaq "lövhü məhfuza", "nüvələrə", "yumurtalara", "spermalara" və nəhayət "yaddaşlara" bir nüvə kimi olmuşdur.

Vahdetü'l-vücut meşrebinin sahibi Muhyiddin ərəbi həzrətlərinə görə, əbədə qədər yaradılacaq bütün varlıqların mahiyyətləri belə demək olarsa nurani bir nüvə halında, Allahın elmində mövcud idi. Bütün mahiyyətləri daşıyan bu ilk taayyün mərtəbəsini muhyiddin ərəbi həzrətləri, "həqiqəti məhəmmədiyə", "aləmi vəhdət", "bədəni icmalı", "nuru məhəmmədi" kimi adlarla dilə gətirir.

Buna görə, nuru məhəmmədi, bütün mahiyyətlərin ortaq adıdır və əşyanın yaradılmasıyla bu mahiyyətlər elm dairəsindən qüdrət dairəsinə keçmişlərdir.

İmamı Rəbbani həzrətləri də belə buyurar:

"həqiqəti muhammediyeden tərəqqi baş verdi mənasında yazdığım cümləyə gəlincə, bu həqiqətdən murad, o həqiqətin zıllıdır ki o həqiqət üçün "həzrəti elmin icmalından ibarətdir" demişlər və "vəhdət" təbirini istifadə etmişlər. "(mektubat c. 2)

Aləmi vəhdət, muhyiddin ərəbi həzrətlərinin ilk taayyün mərtəbəsinə verdiyi dörd addan biri.

Bilindiyi kimi vəhdət birlik mənasını verir, kesret isə çoxluq. Nüvədə vəhdət vardır və bu vəhdətdən kesret doğulmuşdur. Onlarla budaq, yüzlərlə meyvə, minlərlə yarpaq kesreti ifadə edərlər və bu kesret aləmi bir vəhdətdən doğular. Sonsuz ulduzların qaynaşdığı səma, yenə sonsuz canlıların oynaşdığı yer üzü, sayını bilmədiyimiz mələklər aləmi və daha nə qədər varlıqlar həmişə kesreti ifadə edərlər və bunların hamısı aləmi vəhdətdən, nuru məhəmmədidən doğulmuşlar.

Demək ki, o ilk yaradılışda ruhu məhəmmədinin ulviyeti, parlaqlığı və aydınlığı digər bütün mahiyyətləri sanki kölgədə buraxmış və o ilk nüvə varlığa nuru məhəmmədi deyilmişdir.