Qəbir ziyarətinin faydaları nələrdir? Ölülər qəbirinə gələnləri görürmü?

  Qəbir Ziyarətinin Faydaları:

      a) İnsana ölümü və axirəti xatırladar və axirəti üçün ibrət almağa səbəb olar (Müslim, Cənaiz, 108; Tirmizi, Cənaiz, 59; İbn Macə, Cənaiz, 47-48; Əhməd b. Hənbəl, Müsnəd, I / 145).

    b) İnsanı zöhd və təqvaya yönəldər. Həddindən artıq dünya ehtirasına və haram işləməyə əngəl olar. İnsanı yaxşılıq etməyə yönəldər. (İbn Macə, Cənaiz, 47).

     c) Saleh kəslərin qəbirlərini, xüsusilə Hz. Peyğəmbər sallallahu aleyhi və səlləm'in qəbrini ziyarət, ruhlara fərahlıq verər və uca duyğuların meydana gəlməsinə yardım edər. Hz. Peyğəmbərin(s.a.v)  qəbirini ziyarət üçün səfərə çıxmaq, edilməsi gözəl bir şeydi. Bir hədis-i şərifdə belə buyurulmuşdur:

"Kim, məni öldükdən sonra ziyarət edərsə, sanki həyatımda ikən ziyarət etmiş kimi olur." (Mansur Ali Nasif, ət- Tac, əl-Câmiu'l-Üsulu, II / 190).

     d) Ziyarət; insanın keçmişi, dini mədəniyyəti və tarixi ilə bağlarının güclənməsinə səbəb olar.

     Ziyarətin Ölüyə Faydası:

     Xüsusilə ana, ata digər qohum və dostların qəbirləri, ruhları üçün Allaha dua və istiğfar etmək məqsədiylə ziyarət edilir. Ölülər adına edilən xeyr və hasənatın savabının onlara çatacağı səhih hədis və icma dəlili ilə sabitdir. Ölülər ziyarət edilərkən, onların ruhları üçün Allaha dua edilər, Quran oxunar, edilən yaxşılıqların savabı bağışlanar.

    Qəbirə ağac əkmək savabdır. Əkilən ağac və bitkinin ölünün ruhundan əzabın yüngülləşdirilməsinə səbəb olacağına dair hədislər vardır. Xristianların etdiyi kimi qəbrə çələng aparmaq məkruhdur.

     Dua və istiğfarın ölülərin ruhları üçün faydalı olacağına bu ayət-i kərimə də dəlalət edir:

"Ey Rəbbimiz, bizi və iman ilə bizdən əvvəl keçmiş olanları bağışla. İman etmiş olanlar üçün qəlbimizdə bir kin buraxma" (Həşr, 59/10).

    Bu mövzuda nəql olan bir çox hədis vardır.(Əhməd b. Hənbəl, Müsnəd, II / 509; VI / 252; İbn Macə, Ədəb)

    Ölülər onları ziyarət edənlərdən xəbərdar olurlar mı?

    Bədir döyüşündə hərbin sonunda Qureyşdən ölənlər bir quyuya dolduruldu. Allah Rəsulu onlara xitab edərək:

"Ey filan oğlu filan və filan oğlu filan! Allah və Rəsulunun sizə vəd etdiklərini gerçək olaraq gördünüzmü? Mən Allahın mənə vəd etdiyini gerçəkdən tapdım." dedi. Hz. Ömər:

"Ey Allahın Rəsulu! Ruhsuz cəsədlərə necə xitab edirsiniz?" deyə soruşduqda Peyğəmbərimiz:

"Mənim dediklərimi siz onlardan daha yaxşı eşidə bilməzsiniz. Sadəcə, onlar cavab verə bilməzlər." (Müslim, Cənnət, 76, 77) buyurdu.

     Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.s.) bir qəbrin yanından keçərkən yanındakılara "Sizə salam olsun ey möminlər yurdunun sakinləri!" deyərək salam vermələrini əmr buyurmuşdur. (Müslim, Cənaiz, 102; Əbu Davud, Cənaiz, 79; Nəsai, Təharət, 109; İbn Macə, Cənaiz, 36, Zühd, 36; Muvatta ', Təharət, 28)

   Salam anlayana verildiyinə görə, ölülər onları ziyarət edənləri tanıyırlar demək. Tədqiqatçı alimlərdən biri olaraq tanınan İbn Qeyyim əl-Cövziyyə ölülərin xüsusilə cümə və şənbə günləri ziyarət edib dua edənlərdən və övladlarının gözəl davranışlarından duyduqları sevinci nəql edər. (İbn Qeyyim əl-Cövziyyə, Kitab`ər-Ruh, 10)

   İnsan qəbrin başında bildiyi Quran ayələrindən oxuyar. Qəbirdə Quran oxunması sünnədir. Çünki Quran oxumağın savabı orada olanlara çatar. Ölü də diri olan kimidir. Onun haqqında da Allahın rəhməti ümid edilir. Quran oxuyandan sonra qəbul olunmasını umaraq ölüyə dua edilir. Çünki dua ölüyə fayda verər. Qiraətin ardınca edilən dua qəbul olunmaya daha yaxındır. (Vəhbə Zühaylî, İslam Fiqhi Ensiklopediyası, III / 91-92)

     Qəbri ziyarət edən kimsənin Yasin surəsini oxuması müstəhəbdir. Çünki Hz. Ənəs`dən rəvayət edildiyinə görə, Rəsulullah (s.ə.s.) belə buyurmuşdur:

     "Hər kim qəbirisitanlığa girər də Yasin surəsin oxuyar və savabını ölülərə bağışlayarsa, o gün Allah Təala onların əzabını yüngülləşdirər. Özünün də bu qəbiristanlıqdakı ölülər sayı qədər savabı olar."

     Yenə Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.) belə buyurmuşdur:

     "Ölülərinizə Yasin surəsini oxuyun." (İbn Macə, Sünən, Cənaiz, 24; Əbu Davud, Sünən, Cənaiz,4)

   Bir qisim Hənəfilər, bu hadisə əsaslanaraq "İnsan, əməlinin savabını bir başqasına bağışlaya bilər, əməli (Quran oxumaq, namaz, oruc, sədəqə və ya həc) hansı növdən olursa olsun fərq etməz." (İbrahim Canan, Kutubu Sittə Müxtəsəri, Akçağ, 15/239) deyə hökm etmişlər.

  Qəbir ziyarəti edilərkən ölünün üzünə doğru dönərək salam verilməli və dua edilməlidir. Bu əsnada qəbri öpməkdən, üzünü gözünü sürtməkdən və ətrafında dönməkdən (təvaf) çəkinilməlidir. Çünki bu kimi davranışlar bidətdir və dində yeri yoxdur. (Qəzali, Əhya, 1/473; İbn Qudamə, əl-Muğni, 2/422; Şövqânî, Neylü'l-Əvtar, IV / 117-120; Şeyx Əli Məhfuz, əl-İbda, 192; Seyyid Sabiq, Fiqhu's-Sünnə , 1/566; İbn Qeyyim əl-Cövziyyə, Zâdu'l-Məad, 1/146.)

     Ölüyə Qur'an Oxumaq Olarmı?

    Quran-ı Kərimin sadəcə bir cəhəti yoxdur. Bədiüzzaman Həzrətlərinin ifadəsi ilə,

“İnsana həm bir  şəriət kitabı, həm bir dua kitabı, həm bir zikr kitabı, həm bir fikir kitabı, həm bütün insanın bütün mənəvi ehtiyaclarına çarə olacaq çox kitapları ehtiva edən tək, cami bir müqəddəs kitabdır." (Sözler, s.340)

    Yəni Quran-ı Mübin həyatımızı tənzim edir. Allaha olan məsuliyyətlərimizi göstərir, dünyaya gəliş qayəmizi, nələr etməyimizi, necə ibadət edəcəyimizi öyrədir və hər şeyin hikmət və mahiyyətini izah edir. Xülasə Quran-ı Kərim bir zikr, fikir, dua və dəvət kitabıdır.

     Quran-ı Kərimin təsir sahəsi yalnız dünya ilə məhdud deyildir. Onun mömin ruhlara verdiyi feyz, zövq həyatda  olduğu kimi, eyni şəkildə qəbir aləmində də davam edər, orada ikən də ruhlarımızı şənləndirər, qəbrimizdə nur və işıq olar.

  Ölənlərimizin ruhuna Qurandan nələrin oxunması lazım olduğu barəsində Peyğəmbərimiz (s.ə.s..) bu tövsiyələri edir:

"Yasin, Qur’'anın qəlbidir. Onu bir kimsə oxuyub və Allah'dan axirət səadəti istərsə, Allah onu bağışlayar. Yasini ölülərinizin üzərinə oxuyun." (Müsnəd, V / 26)

   Bunun ölü üzərinə oxunması mübahisəlidir. Ancaq Şövqânî, bir-birini dəstəkləyən rəvayətləri nəzərə alaraq bunun caiz və faydalı olduğu qənaətindədir. (Azımabadi, Avnul-Ma'bûd, III / 160; Şövqânî, Neylü'l-Əvtar, IV / 21; İbn Abidin, Rəddü'l-Muxtar, 1/626; Seyyid Sabiq, Fiqhu's-Sünnə, 1/502 , Beyrut, 1969.)

      Bu hədis-i şərif, Yasin Surəsinin həm ölüm döşəyində olan xəstəyə oxunmasına, həm də ölmüş möminlərin ruhuna bağışlanmaq üzrə oxuna biləcəyinə işarə etməkdədir.

      Hz. Əbu Bəkirin (Allah ondan razı olsun) rəvayət etdiyi bu hədis-i şərif də məsələni aydınlaşdırmaqdadır:

"Kim atasının və ya anasının və ya bunlardan birinin qəbirini cümə günü ziyarət edərək orada Yasin surəsini oxuyarsa, Allah qəbir sahibini bağışlayar." (Elmalılı, Haqq Dini, Yasin surəsinin başı; Sünen-i İbni Mace Tərcüməsi və Şərhi, Qəhrəman Yayınları: IV / 273-274)

     Bu rəvayətin zəif görülmüşdür.

   İslam alimləri, ölünün ruhuna Quran oxunduğu zaman arxasından bir dua ilə ruhlarına bağışlanmasını tövsiyə etmişlər, Səhabələr də bu şəkildə etmişlər. İmam-ı Beyhaqinin bir rəvayətində, Abdullah bin Ömərin ölülərin ruhuna Bəqərə surəsinin oxuna biləcəyini tövsiyə etdiyi nəql edilməkdədir. (Beyhaqi, IV56)

  Bir Fatihənin və ya oxunan bir Yasinin bütün ölülərin ruhuna eyni şəkildə heç azalmadan necə çatdığını da Bədüzzaman'dan bir nəqllə öyrənək:

   "Fâtır-ı Hakim necə ki, hava ünsürünü; kəlimələrin, bərk (şimşək) kimi yayılmalarına və tekessürlerine (çoxalmalarına) bir mezraa (tarla) və bir vasitə etmiş və radio vasitəsilə bir minarədə oxunan azan-ı Muhəmmədi (s.ə.s.) ümum yerlərdə və ümum insanlara eyni anda yetişdirmək kimi; onun kimi də, oxunan bir Fatihə da, məsələn, ümum əhli-i imanın emvâtına (ölülərinə) eyni anda yetişdirmək üçün hədsiz qüdrət və sonsuz hikmətiylə mənəvi aləmdə, mənəvi havada çox mənəvi elektrikləri, mənəvi radioları sərmiş, sərpmiş; fitri simsiz telefonlarda istihdam edir, işlədir. "

"Həm necə ki, bir lampa yansa, müqabilindəki minlər aynaya, hər birinə tam bir lampa olar. Eynilə də, Yasin-i Şərif oxunsa, milyonlar ruhlara hədiyyə edilsə, hər birinə tam bir Yasin-i Şerif düşər. (Şüalar, s. 576)

   Onsuz da qəbirdəki yaxınlarımız davamlı surətdə bizdən kömək gözləyir. Bizdən gələcək bir dua, bir Fatihə, bir ixlasla nəfəs ala biləcəklərini bilməkdədir. Çünki qəbir o qədər çətin şərtlərlə iç içədir ki, ən kiçik bir mənəvi kömək belə onun ruhunu sərinlədəcəkdir. Bir hədisdə Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.s.) belə buyurur:

"Ölən kimsə qəbirinin içində boğulmaq üzrə olub da yardım istəyən kimidir. Atasından yaxud qardaşından və ya dostundan özünə çatacaq duanı gözləməkdədir. Nəhayət dua ona çatdığında, bu duanın savabı ona dünya və dünyada olan hər şeydən daha qiymətli olar. Şübhəsiz ki, həyatda olanların ölülər üçün hədiyyələri dua və istiğfardır. " (Mişkatü'l- Məsabih, 1/723)