Yer üzərində istilik tarazlığını yaradan Allahdır.

Yer üzərində istilik müəyyən sərhəd daxilində mövcuddur. Amerikalı geoloqlar Frank Press və Raymond Siever Yer səthinin istiliyindəki incə nizama diqqət çəkmişlər. Bildirdiklərinə görə, “həyat məhdud istilik aralığında mövcuddur və bu istilik aralığı Günəşin istiliyi ilə mütləq sıfır arasında mümkün olan istiliyin təxminən 1%-ni təşkil edir”. (F. Press, R. Siever, Earth, New York: W. H. Freeman, 1986, s. 4)

Bu istilik tarazlığının qorunması Günəş ilə Yer kürəsi arasındakı məsafədə olduğu kimi, Günəşin şüalandırdığı enerji ilə də əlaqədardır. Hesablamalara görə Günəşdən Yer kürəsinə gələn enerjinin 10% -nin azalması Yer səthinin buzlaqlarla örtülməsi ilə nəticələnə bilər. Enerjinin miqdarının bir qədər artması isə yerdə yaşayan canlıların məhv olmasına gətirib çıxarardı.

Yerin ideal istiliyinin, planet daxilində bərabər paylanması son dərəcədə əhəmiyyətlidir. Belə ki, bu tarazlığın əldə edilməsi üçün xüsusu tədbirlər həyata keçirilmişdir. Məsələn, Yerin oxunun 23027`-lik sürüşməsi qütblərlə ekvator arasındakı atmosferin meydana gəlməsinə əngəl törədəcək həddindən artıq istiliyin qarşısını alır. Əgər bu sürüşmə olmasaydı, qütblərlə ekvator arasındakı istilik fərqi daha da artacaq və həyatın mövcud olması üçün atmosfer təbəqəsinin olmasını imkansız edəcəkdi.

Yerin öz ətrafında fırlanma sürəti də istiliyin bərabər paylanmasına kömək edir. Yer 24 saat ərzində öz ətrafında dönür və nəticədə gecə ilə gündüz qısa müddət davam edir. Qısa müddət davam etdiyi üçün də aralarında istilik fərqi də çox olur. Bu tarazlığın əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, bir günü bir ildən uzun müddət davam edən (yəni, öz ətrafında hərəkəti planetlərin Günəş ətrafındakı hərəkətindən daha uzun müddət davam edən) və bunun nəticəsi olaraq gecə ilə gündüz arasındakı istilik fərqi 10000C-ni təşkil edən Merkuri ilə müqayisə etdiyimizdə anlaya bilərik. Yer kürəsinin forması da istiliyin bərabər paylanmasına uyğun şəkildə yaradılmışdır. Yerin ekvatoru ilə qütblər arasında təxminən 1000C-lik istilik fərqi mövcuddur.

Əgər belə istilik fərqi kələ-kötür olmayan səthdə baş versəydi, sürəti saatda 1000 km-ə çatan fırtınalar ətrafı darmadağın edərdi. Halbuki, yer səthi istilik fərqindən meydana gələcək hava axınlarının qarşısını ala biləcək şəkildə yaradılməşdır. Bu kələ-kötürlüklər, yəni sıradağlar Çindən Himalay dağlarından başlayaraq, Anadoluda Toroslara qədər davam edir və Avropada Alp dağlarına qədər uzanaraq qərbdə Atlantik okeanı, şərqdə Sakit okeanla birləşir. Okeanlarda isə ekvatorda yaranan əlavə istilik, suyun istilik fərqinin tənzimlənməsi nəticəsində şimala və cənuba doğru ötürülür.

Bundan başqa Yer atmosferində istiliyi daima tənzimləyən bəzi sistemlər də yaradılmışdır. Məsələn, müəyyən ərazidə həddindən çox istilik müşahidə olunduğunda bu ərazidə buxarlanmanın sürəti də artmış olur və buludlar meydana gəlir. Bu buludlar isə Günəşdən gələn şüaların bir qismini əks etdirərək havanın həddindən artıq qızmasının qarşısını alır.

Yerin Günəşdən olan uzaqlığı, yerin öz ətrafında dönmə sürəti, oxunun meyl etməsi, yer səthinin forması kimi bir-birindən müstəqil bir çox faktor, planetimizdə həyat üçün lazımlı olan istiliyi və bu istiliyin də bərabər olaraq paylanmasını təmin edir.

Yerlə Günəş arasındakı məsafənin xüsusi bir dizaynla yaradıldığını qəbul etməyənlər belə bir məntiqə əsasalanırlar: “Kainatda Günəşdən böyük və kiçik ulduzlar da mövcuddur. Bunların da özünə məxsus planet sistemləri ola bilər. Əgər bu ulduzlar Günəşdən daha böyüksə, o zaman həyat üçün ideal planet, Günəş ilə Yer arasındakı məsafədən daha çox uzaqda yerləşmiş olacaq. Məsələn, qırmızı nəhəngin ətrafında yəni, Plutonun məsafəsində dönən planet, bizim Yer kürəmiz kimi ilıq atmosferə sahib ola bilər. Belə bir planet həyat üçün Yer planeti qədər vacib olacaqdır”.

Bu iddia bir tərəfdən də mənasızdır: Müxtəlif ulduzların fərqli işıq şüaları şüalandırdıqları nəzərə alınmamışdır. Ulduzların şüalandırdıqları işıq şüalarının əlamətlərinə əsasən hansı istilikdə olduqlarını müəyyən etmək mümkündür. Məsələn, Günəşə yaxın olan bənövşəyi, ondan sonra görünəbilən işıq yaxınlaşdıqca infraqırmızı şüaları şüalandırmağının səbəbi səth istiliyinin 6000 0C olmasıdır. Əgər günəşin kütləsi daha çox olsaydı onda onun malik olduğu enerji də uyğun olaraq yüksək olardı.

Belə olduqda Günəş şüalarının enerji səviyyələri artar və Günəş öldürücü təsirə malik ultrabənövşəyi işıq şüaları yaymağa başlayardı. Bu vəziyyətdə nəzərə almalıyıq ki, həyat üçün əhəmiyyətli olan işıq şüalarını şüalandırmaq üçün ulduzlar da Günəşin kütləsinə malik olmalıdırlar. Hər hansı planetdə həyatın mövcudluğunu təmin etmək üçün ulduzlar elə bu anda Günəş ilə Yer arasındakı məsafə qədər uzaqda olması şərtdir. Başqa sözlə desək Yerdə həyatın mövcudluğunu təmin edəcək yeganə enerji qaynağı Günəşdir. Həyatın mövcudluğu üçün planet məsafəsi olaraq da Günəşlə Yer arasındakı məsafədir.

Bundan başqa fərz etsək ki, həyatın mövcud olduğu başqa bir planet mövcuddur, o planetdə də yaşadığımız planetin möcüzəvi imkanlarını tapmağımız mümkün deyil. Dünya ətrafında, daxilində, Günəş sistemindəki hər bir plaanetin, peyklərin, Günəşin sisteminin də daxil olduğu qalaktikamızda uyğun yerinin və bir çox detalların eyni anda mövcudluğu insanı heyran edir. Başqa yerdə həmin bu sistem kimi detallı sistemin mövcudluğu da bu vəziyyəti dəyişməz, əksinə ikinci möcüzəvi vəziyyət yaratmış olar.

Bura qədər anlatdıqlarımızdan da məlum olduğu kimi, Yerlə Günəş, arasındakı məsafə, şüalandırdıqları enerji ilə birlikdə hər biri Allah tərəfindən insanların yaşaması üçün xüsusilə yaradılmışdır. Yalnız Günəş ilə Yer arasındakı məsafənin lazım olduğu şəkildə mövcudluğu möcüzəvi vəziyyət olduğu halda digər minlərcə detalın da tam lazımlı olması insan ağlından daha üstün bir ağlın təcəllisi olduğunu bir daha göstərir.

Belə qeyri-adi sistemin təsadüflərin nəticəsi olması, şüursuz atomların meydana gətirdiyi göy cisimlərinin təsadüflərlə lazım olan yerlərdə yerləşmələri, aralarında canlıların meydana gəlməsinə imkan verəcək tarazlıqları təyin etmələri və bunlara uyğun sistemi inkişaf etdirmələri əlbəttə ki, mümkün deyil. Bütün bu qüsursuz sistemlər insanlar üçün, Allahın üstün qüdrətinin və yaradılışının dəlillərindən sadəcə bir neçəsidir.

Quranda Allahın ucalığı, kainatın və dünya üzərində olan hakimiyyəti, bunların qarşısında insanın üzərinə düşən isə sadəcə şükredici olmasını belə bildirmişdir:

Doğrudan da, Rəbbiniz göyləri və yeri altı gündə yaradan, sonra da Ərşə ucalan Allahdır. O, gündüzü sürətlə təqib edən gecə ilə örtüb bürüyür. Günəşi, ayı və ulduzları Öz əmrinə tabe edən də Odur. Əslində, yaratmaq da, əmr etmək də Ona məxsusdur. Aləmlərin Rəbbi Allah nə qədər xeyirxahdır. (Əraf Surəsi, 54)

(Müəyyən edilmiş yolla) daim hərəkət edən günəşi və ayı sizə tabe etdi; gecəni və gündüzü sizə ram etdi. O sizə istədiyiniz hər şeydən vermişdir. Əgər Allahın nemətlərini sayacaq olsanız, onları sayıb qurtara bilməzsiniz. Həqiqətən, insan çox zalım, çox nankordur. (İbrahim Surəsi, 33-34)