ADAK (Nəzir) .Nəzir dediyin bir şeyi yerinə yetirmək...

Salam mən bir işə girərkən demişdim ki,ilk maaşımla qurban kəsəcəm. Maaşımı aldım və qurban üçün saxladım. Neçə vaxt sonra pul itdi. Amma qurbanın pulunun yanında artıqlamasıyla pul vardı hardasa 5 qoyun düşərdi mən indi necə edə bilərəm görəsən yenidən başqa pula qurban alım yoxsa necə başqa pula sayılarmı?

Dear Brother / Sister,

Və aleykum Salam.. 

ADAK (Nəzir)

Allahu Təalaya ibadət məqsədilə mükəlləf olmadığı halda mübah olan bir işi etməyi qərarlaşdırmaq, adamın elə bir əməli özünə vacib qılması və bunu edəcəyinə dair Allaha söz verməsi.

Allah rizası üçün edilən əhdlər Allah qatında etibarlıdır. Yalnız Allahın razılığı diqqətə alınarsa belə bir ibadətdən savab əldə edilər. Sırf Allah rizası üçün oruc tutmaq, sədəqə vermək, Quran oxumaq namaz qılmaq kimi. Ancaq sırf dünyəvi bir məqsəd uğruna edilən əhdlər etibarlı deyildir. "Filan bir işim olsa bu qədər oruc tutacağam", və ya bu qədər sədəqə verəcəyəm demək kimi. Buna bənzər dünyaya istiqamətli istəklərin olması halında edilən adaklarda (nəzirlərdə) sırf dünyəvi bir arzu daşıdığından ibadətlərdə axtarılan ixlas * və Allah rizası xüsusiyyəti itmiş olur. Əslində belə bir əhd Allahın təqdirini dəyişdirməz. Təqdir edilən nədirsə o olar. Fəqət hər nə olursa olsun "filan işim olsun, belə belə oruc tutacağam, sədəqə verəcəyəm ..." kimi əhdlər etdikdən sonra mütləq yerinə yetirmək vacib olur.

Allahın razılığını və yardımını istəmək məqsədilə edilən bu ibadət ümumiyyətlə bütün səmavi dinlərdə vardır. Quran-ı Kərimdə Hz. Məryəm ilə əlaqədar olaraq izah edilən hekayədə anasının belə dediyi və nəzirini verdiyini belə ifadə edilməkdədir: "İmranın qadını belə demişdi: 'Rəbbim' qarnımda daşıdığım uşağı yalnız sənə xidmət etmək üzrə həsr etdim (həsr etdim, nəzir etdim). Bunu məndən qəbul buyur Allah ' ım sən hər şeyi çox yaxşı eşidən və çox yaxşı bilənsən. "(Əl-İmran, 3/35). Və yenə Hz. Məryəmə belə xitab edilmişdi: "İnsanlardan birini görəcək olsan" Mən Rəhman yolunda oruc (sükut orucu) tutmağı nəzir eləmişəm "də." (Məryəm, 19/26). Yalnız səmavi dinlərdə deyil, qismən səmavi din xüsusiyyəti və qalıqları daşıyan bəzi cəmiyyət və dinlərdə də nəzir inancına rast gəlinməkdədir. Yəhudi və Xristianların yanında köhnə Çin, Türk və Ərəb cəmiyyətlərində nəzirlərin verildiyi məlumdur.

Quran-ı Kərimdə nəzir ilə əlaqədar olaraq bəzi xüsuslar zikredilmişdirsə də bu mövzuda hər hansı bir əmr və ya nəhy mövcud deyildir. Fəqət irəlidə də izah ediləcəyi kimi nəzirlər verildikdən sonra mütləq yerinə yetirilməsi lazımdır.

Bəzi hədislərdə Rəsulullah (s.ə.s.), edildikdən sonra Allaha itaət qəbilindən olan nəzirlərin (əhdlərin) yerinə yetirilməsi lazım olduğunu ifadə etmişdir. (Təcrid-i Sarih Tərcümə və Şərhi, XII, 226 vd.) Nəzir Hz. Peyğəmbər tərəfindən qadağan edildiyini irəli sürənlər olmuşsa da, bu nəzirlər insanı qədərdən razı olunmamağa sürükləyən anlayışlarla əlaqəli olan nəzirlərdir. Çünki edildikdən sonra mütləq yerinə yetirilməsi qəti olaraq əmr edildiyinə və bu mövzuda çox açıq hökmlər olduğuna görə, yasaqlanmış bir xüsusun edildikdən sonra yerinə yetirilməsi istənirsə bu qadağa nə ilə izah edilə bilər?

Adak, and kəffârəsi * ndə olduğu kimi yerinə yetirilməsi adamın İslami hökmlərə olan sədaqətinə bağlıdır. Belə bir əhdi etdikdən sonra onu etməməsi halında İslam dövləti səlahiyyətliləri ibadətdə layeydlik etdiyindən ötəri onu bu mövzuda məcbur edə bilməzlər. Ancaq Cənab-ı Haqq Quran-ı Kərimdə "Nəzirlərini əda etsinlər" (əl-Həcc, 22/29) buyurur.

Adak (nəzir) Şərtləri

Nəzir İslami hökmlərə görə etibarlı ola bilməsinin çeşidli şərtləri vardır:

1- Həsr edilən ibadətin cinsindən mütləq bir fərz və ya vacib olması lazımdır. Məsələn "üç gün oruc tutacağam.", "Bu qədər namaz edəcəyəm", "Qurban kəsəcəyəm", deyə həsr etmək caizdir və belə bir nəzir səhihdir. Lakin "Filan xəstəni ziyarət edəcəyəm", "Aldığım malları sərmayəsinə satacağam", demək nəzir olmur. Bu səbəbdən Allah rizası üçün həsr ibadətin cinsindən fərz və vacib olmayan hətta İslam dinində edilməsi uyğun olmayan, İslamın əmr etmədiyi pis ənənələrdən ibarət olan türbələrdə, yatırlarda şam yandırmaq, bu ziyarətgahları uğruna bir şeylər etmək, ziyarətgahlara bəzi əşyalar həsr etmək caiz deyildir. Hətta bu kimi nəzirlər qətiliklə haramdır.

2- Nəzir edənin ağıllı, buluğa çatmış, yəni yetkin olması lazımdır. Nəziri verən kimsənin ağlından xəstə olmaması, uşaq yaşda olmaması lazımdır. Yetkinlik çağına çatmamış olanlarla dəlilərin * etdiyi əhdlərin yerinə yetirilməsi zəruri deyil.

3- Adanan ibadət o anda və ya gələcəkdə edilməsi fərz olan bir ibadət olmamalıdır. Məsələn 'bu işim olursa günorta namazını və ya şam namazını edəcəyəm', yaxud 'Ramazanda oruc tutacağam', və ya zəngin olduğu halda 'Qurban bayramında qurban kəsəcəyəm "kimi nəzirlər səhih deyil. Çünki bu kimi ibadətlər onsuz da fərz və ya vacib ibadətlər olub yerinə yetirilməsi lazım olan ibadətlərdir. Buna görə bu cür nəzirlər keçərli deyil.

4- Həsr edilən ibadət ayrıca bir fərz və ya vacib bir ibadətə səbəb və zəmin növündən olmamalıdır. Məsələn dəstəmaz almağı və ya tilavət səcdəsi etməyi həsr (həsr etmək) da səhih bir əhd (nəzir) deyildir. Çünki bu kimi ibadətlər fərz olan ibadətlərə vəsilədir, onun üçün həsr edilməz.

5- Həsr edilən (yəni Allah üçün verilən) şey Allahın razı olmayacağı, günah xüsusiyyəti daşıyan növdən də olmamalıdır. Məsələn "Bu işim olsa özümü Allah rizası üçün qurban edəcəyəm" deyə bir nəzir etmək etibarlı olmadığı kimi haramdır. Lakin əslində İslamın əmr etdiyi bir ibadət ikən yenə İslamın başqa bir səbəbdən ötəri yasaqladığı bir ibadət növü isə etibarlı olur. Məsələn bir kimsənin Ramazan Bayramının birinci günündə və ya Qurban Bayramının ilk üç günündə oruc tutmağı həsr etməsi səhih bir adaktır. Ancaq bu günlərdə oruc tutmaq haram olduğu üçün, başqa bir zamanda bu nəzrini qəza edər.

6- Həsr edilən şeyin yerinə yetirilməsi mümkün olmalıdır. Məsələn keçən filan gündə, yaxud filanın gələcəyi gündə oruc tutmaq kimi. Keçən bir gün öncə gəlməyəcəyi kimi, filan kimsənin gecə və ya gündüz zəval vaxtından sonra gəlməsi halında artıq oruc tutula bilməyəcəyi bəllidir. Çünki oruc gündüz tutulduğu kimi fəcrdən başlanması lazımdır. Bu səbəbdən belə bir nəzir olmaz.

7- Həsr edilən şey bir malın sədəqə * olaraq verilməsi isə, həsr edilən mal həsr edənin malından və sərvətindən çox olmamalıdır. Çünki əhdi edən (nəziri yerinə yetirən) kimsə ancaq mal varlığı qədər bir sədəqə verə biləcəkdir. Bundan əlavə başqasının malını sədəqə verməyi həsr (həsr etmək) da caiz deyil.

Adakın (Nəzrin) qismləri

Nəzrin şərtə bağlı olan və olmayan şəklində ikiyə ayrıldığı kimi bu növlər də ayrıca öz aralarında müxtəlif qisimlərə ayrılmaqdadırlar.

A- Şərtə bağlı olan əhdlər

Bunlara istilah olaraq "Muallak(nəticəyə bağlanmış) Nəzirlər" deyilir. Nəticəyə bağlanan nəzirlər ikiyə ayrılır:

1- Bəzi məsələlərin reallaşmasına və edilməsinə keçid nəzirlər. Məsələn 'Xəstəliyim keçər və sağalaramsa bu qədər oruc tutacağam' və ya 'Bu qədər qurban kəsəcəyəm "şəklində edilən nəzir kimi. Bu xəstəliyi keçsə bu ibadəti dərhal yerinə yetirmək lazımdır. Belə bir əhdi daha sonra etmək hər nə qədər caiz isə də dərhal yerinə yetirilməsi daha savabdır.

2- Bəzi yaxşı və gözəl xüsusların reallaşmaması və edilməməsi üçün həsr edilən nəzirlər. Məsələn, 'Filan kimsə ilə danışsam bu ibadəti etmək üzərimə vacib olsun' şəklindəki əhdlər kimi. Burada qoşulan şərt filan kimsə ilə danışmamaq. Bu şərtə baxmayaraq o kimsə ilə danışılarsa əhdi (Nəzrin, əhdi) yerinə yetirmək, yaxud bunun yerinə and kəffârəsi ödəmək lazımdır.

Ümumi olaraq müəyyən bir şərtə bağlanan əhdlər (nəzirlər) göstərilən şərtin reallaşmasından əvvəl edilməzlər. Məsələn 'Filan işim olsa bu qədər oruc tutacağam' deyə əhd edilib o işi reallaşmadan həsr etdiyi orucu tutarsa ​​əhdini yerinə yetirmiş olmaz. Adı keçən işi gerçəkləşdikdə yenidən o orucu tutması gərəkdir.

Eyni şəkildə bu cür bir əhd (əhd) müəyyən bir zaman, yer və kəslərə yaxud müəyyən bir şəklə bağlanırsa mütləq bu təyin olunan şəkildə edilməsi şərt deyildir. Məsələn 'Filan işim olarsa filan gün və ya filan ay oruc tutacağam, bu pulu filan adama verəcəyəm', yaxud bu qədər namazı filan məsciddə edəcəyəm 'desə göstərilən işi baş verdikdə ifadə etdiyi gün və ya ayda oruc tutması şərt deyildir. Zikr etdiyi adama təyin etdiyi pulu verməsi yaxud söylədiyi məsciddə namaz qılması şərti axtarılmamaqdadır. Orucunu istədiyi bir zamanda tutması, sədəqəsini istədiyi kimsəyə verməsi, namazını istədiyi hər hansı bir məsciddə qılması mümkündür.

B- şərtə bağlı olmayan əhdlər (nəzirlər)

Bunlara da "Mütləq Əhdlər (nəzirlər)" adı verilməkdədir. Bu cür əhdlər da ikiyə ayrılmaqdadır.

1- Qərarlaşdırılmış olan yəni müəyyən nəzirlər: Şərti bağlı olmadan edilən nəzirlərdir. Məsələn 'önümüzdəki cümə axşamı günü oruc tutmağı həsr etmək' kimi.

Müəyyən olmayan nəzirlər. Bunlara da 'Qeyri-i Müəyyən Əhdlər (nəzirlər)' deyilir. Bu cür nəzirlər da heç bir şərt və zamana bağlı olmayan əhd növləridir. Məsələn "Bu qədər gün oruc tutacağam" deyərək heç bir şərt və zamana bağlamadan bir müddət oruc tutmağı həsr etmək.

Bütün bu hökmlərə görə Mütləq * yəni bir şərtə bağlı olmadan həsr edilən orucların qəti olaraq yerinə yetirilmələri lazımdır. Müəyyən bir zamanda edilməsi həsr edilən əhd (nəzir) başqa bir gündə qəza edilməlidir. Eyni şəkildə bu cür mütləq nəzirlərdə müəyyən bir yer və adam ilə müəyyən bir miqdar da əhəmiyyətli deyildir. Mühüm olan bu nəzirlərin yerinə yetirilməsidir. Təyin olunan yer, adam və miqdarlar dəyişdirilə bilər.

Adak Qurbanı:

Adanılan (həsr edilən, nəzir edilən) şey bəzən qurban * ola bilər. Bu vəziyyətdə bu iki xüsusa diqqət edilməlidir:

1- Qurban qoyun-keçi, mal-qara və dəvə kimi dörd ayaqlı heyvanlardan olur. Toyuq, qaz və hindi kimi iki ayaqlı heyvanlardan qurban olmaz.

2- Qurbanın ətindən onu həsr kimsə ilə üsul və füru * ifadə edilən yaxınları da yeyə bilməzlər. Qurbanın əti kasıblara sədəqə edilir. Əgər yesələr yedikləri miqdarın dəyərini kasıblara vermələri lazımdır.

 

Əhməd AĞIRAKÇA

Lakin əlaqədar işiniz reallaşdığı zaman, adakı (əhdi, nəziri) yerinə yetirməniz gərəkli olur. Adak (nəzir) vədinizdə sadiq qalmanız gərəkdir, ondan dönə bilməzsiniz.

 

Qeyd: Saytımıza ünvanladığınız suallarda yalnız bir sual soruşun zəhmət olmasa.. Bir sualda bir neçə sual və ya bir sualın içində başqa bir mövzudan olan sual ünvanlamayın. Əks təqdirdə ikinci sual cavablandırılmayacaqdır...Bu yazdığımız bütün sayt istifadəçilərinə aiddir.Təşəkkürlər..Haqqınızı halal edin və bizlərin də axirəti qazanmağımız üçün dua edin...

Suallarla İslam