Camaat namazı.

Salam aleykum. Sualım belədi: camaat namazında imamdan sonra imamın dediklərin deyək ,yoxsa lazım deyil? Bu barədə maraqlanmışam hərə bir dəlil gətirir, bilmirəm nəyi götürüm, xahiş edirəm ətraflı yazasiz. Allah razı olsun!

Dear Brother / Sister,

Hənəfilərə görə, namazda susub imamı dinləmək vacibdir. Dalğınlıqdan ötəri diqqət yetirməsə, qəsd olmadığı üçün, bundan ötəri namaz pozulmuş olmaz. Yalnız savabı azalar.
Bu İmamı Əzəm ilə İmam Əbu Yusufa görədir. Bu iki şəxsə görə, aşkara oxunan namazlarda camaatın oxuması tahrimən (harama yaxın) məkruh olduğu kimi, gizli oxunan namazlarda da camaatın oxuması beləcə məkruhdur. İmam camaata liderlik etməkdədir. Bunun üçün imamın oxuması, camaatın da oxuması deməkdir.
Lakin İmam Məhəmməd, gizlicə qiraət edilən namazlarda camaatın da qiraət etməsini caiz görmüşdür.
İmama Uyğun gələn Camaatın (Muktedi) Qiraəti: Hənəfilərə görə, imama uyğun gələn üçün qiraət yoxdur. Söykəndikləri dəlillər bunlardır:

a. Kitab. Ayədə belə buyurular: "Qurani Kərim oxunduğu zaman onu dinləyin və susun ki mərhəmət olunasınız" (əl-Ə'RAF, 7/204).Ahmed b. Hənbəl, alimlərin, bu ayənin namaza aid olduğunda görüş birliyi içində olduqlarını ifadə edər. Ayə; "dinləmə" və "susma"nı əmr etməkdədir. Birinci səhər, axşam və şam namazları kimi səsli (cehri) oxunan namazlara aiddir. Susma isə, açıq və ya gizli oxunsun. Bütün namazları əhatəsinə alar. Buna görə namaz qılanların səsli namazda dinləmələri, səssiz qılınanlarda isə susmaları vacib olar. Bu prinsipə uyğun gəlməmək tahrimən məkruhdur.

b. Sünnə hədisdə belə buyurular: "Kim imamın arxasında namaz qılsa, imamın qiraəti onun da qiraətidir. (İbn Macə, İqamə, 13). Bu hədis, gizli və açıq oxunan bütün namazları əhatəsinə alar. Başqa bir hədisdə belə buyurular: "İmam, özünə uyğun gəlmək üçün önə keçirilmişdir. Buna görə, o təkbir aan tərəfindən siz də alın. Oxuduğu zaman isə susun" (Buxari, Salat, 18, Azan, 51, 74, 82, 128, Taksiru's-Salat, 17; Müslim, Salat, 77 , 82). Hz. Peyğəmbər bir gün ilkindi namazını etdirərkən, arxasında camaatdan bir adam "Səbbihi'smə Rabbikə xidmətçi" surəsini oxumağa başladı. Rasulüllah (s.ə.s), namazın sonunda camaata dönərək, oxuyanın kim olduğunu soruşdu. Bir adam özünün oxuduğunu söyləyincə Hz. Peyğəmbər: "Mən, sizdən bəzilərinizin mənimlə münaqişə etdiyinizi sandım" (Müslim, Salat, 48) buyurdu. Bu hədis, gizli oxunan namazda camaatın qiraətdə olmaması lazım olduğuna dəlalət edər. Səssiz etməyin namazda belə olunca, səsli oxunan namazlarda əvvəlcə lazımlı olar.

c. Müqayisə. Camaat üzərinə qiraət gərəksə idi, digər rüknlərdə olduğu kimi, namaza imam rukuda ikən yetişən (mesbuk) qiraətdən məsul tutulardı. Amma rükuda yetişən kimsə o rükətə yetişmiş sayılar. Beləcə, camaatın qiraəti, camaata sonradan yetişənin (mesbuk) qiraətinə müqayisə edilmişdir (əl-Kassanı, Bedayiu's-Sanayi', Beyrut, l, 110 vd.; əz-Zühayli, əl-Fıkhu'l-İslami və Edilletuh, Dımaşk, l, 648)
Hənəfilərin xaricində qalan əksəriyyət İslam hüquqçularına görə, namazda qiraət olaraq Fatihənin oxunması lazımdır. "Fatihə oxumayanın namazı yoxdur", "Özündə Fatihə oxunmayan namaz kafi olmaz", "Namazı mən necə edirəmsə, siz də elə qılın" hədisləri bunun dəlilləridir (bax. İbn Rüşd, Bidayetü'l-Müctehid, Misir, ty., I, 119 vd.; İbn Kudame, əl-Muğni, 3-cü nəşr, Qahirə, ty., I, 376-491, 562-568; Şirazi, əl-Mühezzeb, Matbaatü'l-Babi əl-Halebi, I, 72). Hər namazın ilk iki rükətində Fatihədən sonra bir surə oxunması isə sünnədir. İmama uyğun gələn kimsə, gizli oxunan (sirri) namazda Fatihə və bir surə oxucu. Maliki və Hənbəlilərə görə səsli oxunan (cehri) namazda heç bir şey oxumaz. Şafilərə görə isə, cehridə tək Fatihəni oxuyur. Əhməd b. Hənbəlin, açıqlıq qazanan fikirinə görə, camaat, imamın ilk ara verməsində, Fatihənin yarısını, ikinci arada isə geri qalanını oxuyur. Bu ikisi arasında, imamın oxuyuşunu dinlər (əz-Zühayli, a. k. e., I, 649).

Şafilər belə demişlər. Hər rükətdə imama uyğun gələn adamın Fatihəni oxuması lazımdır. Bunun söykəndiyi dəlil belədir: Ubade b. Samit (rə)dan rəvayət edilən bir hədisi şərifdə belə keçməkdədir. "Hz. Peyğəmbər (as) səhər namazını etdirərkən oxumaqda çətinlik çəkmişdir. Namazdan ayrılınca belə buyurmuşdur: İmamınızın arxasında Quran oxuduğunuzu görürəm. Ubade demişdir ki; biz ona: Bəli, vallah dedik. Bunun üzərinə Hz. Peyğəmbər (as) belə buyurmuş idi: Fatihə xaricində bunu etməyin. Çünki Fatihəni oxumayanın namazı yoxdur. (Bu hədisi Əbu Davud, Tirmizi, Əhməd və İbni Hibban rəvayət etmişlər.)
 

Suallarla İslam