Mahnıya qulaq asmaq (1)

Musiqi; qadın və ya kişi tərəfindən səs və alət (çalğı) ilə icrâ edilən bilinən sənətin bütün növlərinə şamildir. Hətta sadəcə instrumental alətlərlə və ya sadəcə səslə də musiqi icrası mümkündür. İslâmî hökm baxımından bu sinif və şəkillər arasında fərq vardır. Ayrıca musiqinin icrâ edildiyi yer və məqsədin, musiqilə birlikdə sərgilənən digər yan ünsürlərin da hökmə təsiri vardır

. Musiqinin hökmünü təyin edən dəlillərə keçmədən öncə fiqh məzhəblərinin görüşlərini xülasə edək:

1- Hənəfî məzhəbinə görə musiqi icrası və bunu dinləmək haramdır. Bu hökm, bir dəynək və çubuğun bir yerə ahəngli bir şəkildə vurulmasını belə nəzərə almaqda və haram sayılmaqdadır. Hökmün bəzi istisnaları vardır: Savaşda vurulan dəf (böyük savaş barabanı) ilə toylarda çalınan qaval.

Musiqi, başqalarına dinlətmək üçün deyil də, özünü istirahət etdirmək və tənhalığı dəf etmək üçün edilərsə İmam Səraxsiyə görə câizdir; Mərğınânî'yə görə bu da haramdır. İmam Əbu Yusuf'dan soruşmuşlar: "Toy xaricində, məsələn qadının və uşağın öz evində dəf çalmasına nə deyirsən?" Bu cavabı vermiş: "Bunda kərahət(pis iş) yoxdur. Həddindən artıq oyun və təqanni (musiqi) olarsa onu məkruh görürəm." Hənbəlî məzhəbi də bu mövzuda -ümumi çizgiləriylə- Hənəfî məzhəbi kimidir.

2- İmam Şâfiî İmam Mâlik'dən iki görüş nəql edilmişdir. Bunlardan birinə görə bu iki imam musiqini məkruh saymışlar, digərinə görə isə -yanında bir haram işlənmədiyi, harama alət edilmədiyi təqdirdə mübah görmüşlər. (Şâfiî məzhəbindən Qəzali ilə Malikilərdən Kəttânî'nin görüşlərinə aşağıda daha geniş yer veriləcəkdir.)

3- Zahiriyyə məzhəbi ilə ümumilik təsəvvüf təriqətləri musiqinin bütün növləriylə mübah olduğunu müdafiə etmişlər.

Musiqinin lehində və əleyhində görüş bildirən fiqh alimləri bəzi ayələrdən dəlil gətirmək istəmişlərsə də (31 / Loğman, 6; 39 / Zumər, 18) bunların musiqini hədəf aldığı dəqiq deyildir. Yəni Qur'an'da birbaşa olaraq musiqinin haramlığı və ya halallığı ilə əlaqədar bir hökm yoxdur. Hədislərə gəlincə; Rəsuli-Əkrəm sallallahu aleyhi və səlləm`in toy, bayram, qarşılama kimi münasibətlərlə icrâ edilən musiqini bəyəndiyi, toylarda bunu təşviq elədiyi sağlam rəvayətlərə dayanmaqdadır. Ayrıca, musiqinin -bir harama alət edilmədən- haram qılındığına dair səhih bir hədisin olmadığı bildirilmişdir.

Əl-Kəttani, Hz. Peyğəmbər sallallahu aleyhi və səlləm dövrünün adət-ənənə və mədəniyyətindən bəhs edən iki böyük cildlik əsərində (ət-Tərâtibu'l-İdâriyyə) musiqiyə 25 səhifə ayırmış, bütün növləriylə câiz olduğunu göstərən dəlillər gətirmiş, bu mövzuda yazılmış 20 əsərin adını vermişdir (ət-Tərâtibu'l-İdâriyyə II / 120 -145). Bu müəllifin təsbitinə görə səhabələrdən Hz. Ömər, Osman, Abdurrahman bin Avf, Ubeydə bin əl-Cərrah, Sad bin Əbi Vəqqas, Əbu Məsud, Bilal, Abdullah bin əz-Zubeyr, Hassan, İbn Amr, əl-Muğirə bin Şö'bə kimi şəxslərin musiqi dinlədikləri rəvayət edilmişdir.

İmam Qəzali, İhyâ adlı əsərinin 35 səhifəsini bu məsələyə ayıraraq bütün söylənənləri təhlil etmiş, dəlilləri müqayisə etmiş və bu nəticəyə gəlmişdir: Musiqi, istər səs istər âlət ilə olsun tək hökmə bağlı deyildir: Haram, məkruh, mübah və müstəhəb ola bilər.

Belə ki:

1- Dünya arzusu və şəhvət hissləri ilə dolub daşan gənclər üçün sadəcə bu duyğuları təhrik edən musiqi haramdır.

2- Vaxtlarının çoxunu buna həsr edən, musiqilə məşğul olmağı adət halına gətirən kimsə üçün məkruhdur.

 3- Gözəl səsdən zövq alma xaricində bir duyğuya qapılmayan kimsə üçün musiqi mübahdır, sərbəstdir.

4- Allah sevgisi ilə dolub daşan, duyduğu gözəl səs özündə yalnız gözəl sifətləri hərəkətə keçirən kimsə üçün müstəhəbdir. Qəzali, araşdırmasını davam etdirərkən musiqinin, vəziyyətə görə ya mübah və ya məndub olduğunu, onu haram edən şeyin özü deyil; xaricdən (kənardan) gələn beş səbəbdən ibarət olduğunu ifadə edərək belə davam edir:

1- Mahnı söyləyən qadın olar, dinləyən də qadın səsinin şəhvətini təhrik edəcəyindən qorxarsa dinləmək haramdır. Burada haram hökmü musiqidən deyil; qadının səsindən gəlməkdədir.

Əslində qadının səsi haram deyildir; ancaq şəhvəti təhrik edərsə Qur'an oxumasını belə dinləmək haram olar. (Hənəfilərdən Buxârî şarihi (şərh edəni) allam Aynî də "Bayramda iki cariyənin oxuduğu mahnını Hz. Peyğəmbərin və Əbu Bəkir'in dinlədiklərindən hərəkətlə eyni nəticəyə gəlmişdir. -Umdətu'l-Qari, c. 3, s. 360-)

2- Musiqi aləti, içki məclislərinin simvolu olan alət növündən olarsa bunu istifadə etmək haram olar; digərləri mübah olmaqda davam edir.

3- Mahnı və musiqinin bəstəsi pis (zərərli), İslam inancına və əxlaqına zidd olarsa bunu musiqili və ya musiqisiz söyləmək və dinləmək haramdır. (Xüsusilə günümüzdəki bəzi musiqi sözlərindəki Allah'a, Allah'ın qədərinə üsyan, sevgilini İlahlaşdırma kimi küfr kəlimələrini laqeyd şəkildı,etiraz etmədən dinləmək və ya dinlətdirmək, haramdan da əlavə, küfr qəbul edilə bilər.)

4- Gəncliyi gərəyi şəhəvî duyğuların məhkumu olan bir kimsə ifrat dərəcədə musiqiyə düşkün olar, musiqi onun sadəcə cinsi arzusunu təhrik edərsə onun musiqidən uzaq durması lazımdır.

5- Sıravi bir insanın musiqi, şəhvətini də İlâhî eşqini da təhrik etmədiyi halda bütün vaxtını alar, onu başqa işlərdən məhrum edərsə yenə haram olar.

Musiqi, sözləri və ritmiylə insanı Allah'a yaxınlaşdırırsa, haramlardan uzaq olduğu və Allah'a yaxınlaşdırdığı dərəcədə mübah, hətta müstəhəb olar. Tərsinə; insanı şeytana, yaxınlaşdırır, haramlara dəvət edir və ya haramlara alət edilirsə, o nisbətdə məkruh və haram olar. Xüsusilə televiziya kanallarının çoxunda və ya kazino kimi haram işlənən yerlərdə musiqi; günümüzdə danssız, ədəbsiz paltarlı qadınsız, içkisiz, yəni müxtəlif haramlar olmadan icra edilmirsə, musiqinin bu şərtlərlə haram olduğu dəyərləndirilir.

Amma, bu musiqinin özündən deyil; icrâ edildiyi mühitdən qaynaqlanmaqdadır. Bununla yanaşı, yaşıl pop da deyilən melodiya növündəki və daha çox dinî hisslərə təsir edən musiqi parçalarını dinləmək və ya söyləmənin haram olduğunu söyləmək üçün heç bir ciddi dəlil yoxdur.

--------------------------------------

Əlavələr:

Mahnıya qulaq asmaq (2)

https://suallarlaislam.com/m%C9%99qal%C9%99/mahniya-qulaq-asmaq-2

Mahnıya qulaq asmaq (3)

https://suallarlaislam.com/m%C9%99qal%C9%99/mahniya-qulaq-asmaq-3

Musiqisiz zümzümə etmək caizdirmi? Musiqi dinləmək caizdirmi? Musiqili toylara, ad günlərinə qatılmaq olarmı? İslamda ilahilərin hokmü nədir?

Read 3.231 times
In order to make a comment, please login or register